Η τράπεζα θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας, όπως κατ΄ ευφημισμό ονομάζεται, δόθηκε στη δημοσιότητα το προηγούμενο σχολικό έτος 2013-2014, παραμονές των εξετάσεων στα περισσότερα μαθήματα της Α΄Λυκείου. Τα προβλήματα που προέκυψαν από την εφαρμογή της στις προαγωγικές εξετάσεις των μαθητών της Α΄Λυκείου του περασμένου χρόνου μπορούν συνοπτικά να σταχυολογηθούν:
1ον ) Ο τρόπος ανακοίνωσης της Τράπεζας Θεμάτων ήταν “διδακτικά ανέντιμος” αφού αυτή προέκυψε πρόχειρα και μερικές μόνο ημέρες πριν τις εξετάσεις των μαθητών.
2ον ) Συνδέθηκε με την επιλογή των θεμάτων των εξετάσεων υποχρεώνοντας τον διδάσκοντα να “κληρώσει” το 2ο και 4ο θέμα .
Με τον τρόπο αυτό τα θέματα της τράπεζας καθορίζουν ως ένα βαθμό την προαγωγή των μαθητών στην επόμενη τάξη. Το κυριότερο όμως είναι ότι η τράπεζα θεμάτων συνοδεύτηκε από ένα περίεργο και εν πολλοίς τιμωρητικό σύστημα όρων και προϋποθέσεων για την προαγωγή των μαθητών και μάλιστα αυτό άλλαξε-τροποποιήθηκε 3 φορές, εν μέσω θέρους, για να μειώσει των αριθμό των μεταξεταστέων μαθητών. Επίσης ο βαθμός προαγωγής της Α΄, Β΄ και Γ΄τάξης “μετράει” για την εισαγωγή των μαθητών στα ΑΕΙ-ΤΕΙ και συνεπώς η επίδοση των μαθητών στις εξετάσεις με θέματα από την τράπεζα έχει ρόλο τελικά στην εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Έγιναν δηλαδή ταυτόσημες έννοιες η ύπαρξη της τράπεζας θεμάτων και η αποτυχία του μαθητή να προαχθεί στην επόμενη τάξη και μελλοντικά να αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την εισαγωγή του ή όχι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Έρευνα η οποία πραγματοποιήθηκε στο Νομό Δωδεκανήσου και αφορούσε τα μαθήματα της Άλγεβρας και της Γεωμετρίας της Α΄Λυκείου δεν έδειξε στατιστικά σημαντικές διαφορές στις γραπτές βαθμολογικές επιδόσεις των μαθητών που εξετάστηκαν με θέματα από την τράπεζα και της προηγούμενης σχολικής χρονιάς με “ενδοσχολικά θέματα”, έδειξε όμως πολύ υψηλά ποσοστά παραπεμπόμενων μαθητών σε επαναληπτικές εξετάσεις (κατά μέσο όρο 25% ) λόγω ακριβώς των προϋποθέσεων και των όρων προαγωγής.
3ον) Διαπιστώθηκαν πολλά λάθη επιστημονικού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να καθιστά την διδασκαλία των θεμάτων της τράπεζας μερικώς αναξιόπιστη. Η επισήμανση των λαθών είχε ως αποτέλεσμα να έχουν τροποποιηθεί πολλά θέματα, σε όλα τα μαθήματα, άλλα να έχουν αφαιρεθεί και άλλα να έχουν αντικατασταθεί. Αυτό μάλιστα γινόταν ακόμα και πριν λίγες ημέρες στα μαθήματα της Β΄Λυκείου με μπαράζ λαθών και βάλε-βγάλε θέματα.
4ον ) Η τράπεζα θεμάτων ήταν αδόμητη ως προς το περιεχόμενό της, αφού τα θέματα δεν χωρίστηκαν σε ενότητες ή κεφάλαια προκειμένου να διευκολυνθεί η διδασκαλία του μαθήματος σύμφωνα με τη ροή της ύλης στα σχολεία.
5ον ) Η τράπεζα θεμάτων συνδέθηκε με την διδακτέα-εξεταστέα ύλη του κάθε μαθήματος, η οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι υπερβολικά μεγάλη και σε αρκετές περιπτώσεις μη ρεαλιστική, αναντίστοιχη με τις διδακτικές ώρες που προβλέπονται από το εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα διδασκαλίας του κάθε μαθήματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ερωτηθούν οι σχολικοί σύμβουλοι από το ΙΕΠ τον Δεκέμβριο! (έως 14.12.2014), που έχει ήδη καλυφθεί το 1/3 της ύλης, αν πρέπει να μειωθεί η εξεταστέα ύλη, πόσο και σε ποια κεφάλαια. Το συντριπτικό ποσοστό των σχολικών συμβούλων εισηγήθηκε μείωση κατά 20-30% ανάλογα το μάθημα. Η άποψη των σχολικών συμβούλων για την εξεταστέα ύλη δεν χρειαζόνταν, αφού από την αρχή του σχολικού έτους που αυτή ανακοινώθηκε είχαν γίνει προτάσεις για τη δραστική μείωσή της.
6ον ) Τα θέματα της Τράπεζας δεν χαρακτηρίζονται πάντα από τη διαβαθμισμένη δυσκολία τους, αφού θέματα της ίδιας κατηγορίας απαιτούν διαφορετικές δεξιότητες, τεχνικές και γνώσεις και δεν αντιστοιχούν στον ίδιο βαθμό δυσκολίας, με αποτέλεσμα η κλήρωσή τους στις εξετάσεις να αποτελεί περισσότερο “τυχερό παιχνίδι” από ό,τι διαδικασία εξετάσεων.
7ον ) Το κόστος της δημιουργίας της τράπεζας θεμάτων (περίπου 1,5 εκατομμύρια ευρώ) μοιάζει δυσανάλογο της ποιότητάς της αφού η δόμη, το περιεχόμενο και η τεχνική της υποστήριξη θα μπορούσε να έχει επιτευχθεί ακόμα και χωρίς χρήματα με την εθελοντική προσφορά της εκπαιδευτικής κοινότητας. Παρόμοιες, άλλωστε, πρωτοβουλίες υπάρχουν ήδη στο διαδίκτυο (προφανώς λειτούργησε η ένταξη της ΤΘΔΔ στο πρόγραμμα ΕΣΠΑ, στο οποίο όμως δεν καθορίζεται αυστηρά η δημιουργία τράπεζας θεμάτων αλλά η “αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης”, όμως τα χρήματα αυτά μπορούσαν να απορροφηθούν σε άλλες χρήσεις. Ποιες; προτάσεις υπάρχουν πολλές…)
Τέλος, για την Β΄Λυκείου η τράπεζα τροφοδοτήθηκε μέχερι και 22/01/2015 με θέματα που υπερέβησαν τον προβλεπόμενο με Υ.Α. αριθμό θεμάτων και σε μερικές περιπτώσεις διπλασιάστηκε ο αριθμός αυτός χωρίς να καλύψει το σύνολο της διδακτέας-εξεταστέας ύλης του τρέχοντος διδακτικού έτους!
Η μεγάλη ύλη οδήγησε στην πτώση της ποιότητας της διδασκαλίας αφού ο διδάσκοντας “έτρεχε” να καλύψει υποχρεωτικά την ύλη που είχε καθορίσει το Ι.Ε.Π και χωρίς κάποιες φορές να δίνεται η δέουσα προσοχή σε σημαντικά τμήματα της ύλης.
Ο μαθητές από την μεριά τους προσπαθούσαν να μάθουν (ή να απομνημονεύσουν) όσο περισσότερα θέματα μπορούσαν από την τράπεζα για “να γράψουν κάτι” είτε στο διαγώνισμα είτε αργότερα στις εξετάσεις.
Με λίγα λόγια ο τρόπος σύνταξης και εφαρμογής της τράπεζας καθώς και η σύνδεση των θεμάτων με την προαγωγή των μαθητών και την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είχε ως αποτέλεσμα να γίνει ο “εφιάλτης” των μαθητών και των καθηγητών αλλά και των γονέων.
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε τα λάθη της εφαρμογής , της χρήσης και της σκοπιμότητας της τράπεζας θεμάτων αλλά όχι την αμφισβήτησή της ως διδακτικό υλικό. Τράπεζες θεμάτων υπήρξαν και στο παρελθόν από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (ΚΕΕ) και το ψηφιακό σχολείο χωρίς να προκληθούν προβλήματα, αφού δεν ήταν υποχρεωτικός ο χαρακτήρας της αλλά μόνο ενδεικτικός και συμβουλευτικός. Άλλωστε τράπεζες θεμάτων (ή δραστηριοτήτων), ως διδακτικό υλικό, υπάρχουν σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Αν θέλετε να μετονομάσουμε την τράπεζα θεμάτων σε “συλλογή θεμάτων” ή να ενσωματωθούν ασκήσεις-θέματα στα σχολικά βιβλία αυτό δεν θα άλλαζε την ουσία. Μία προσεγμένη δουλειά, επιστημονικά ορθή με τεκμηρίωση, ώστε να αποτελέσει σύμβουλο των διαδασκόντων και να βοηθήσει τον μαθητή να εμβαθύνει προοδευτικά τις γνώσεις του αποτελεί ζητούμενο για κάθε σύγχρονο σχολείο. Αυτό είναι το όφελος από τη σωστή χρήση μίας αξιόπιστης-έγκυρης τράπεζας θεμάτων σύμμαχο του μαθητή και του εκπαιδευτικού.
Συμπερασματικά η πρότασή μας είναι να μην καταργηθεί η ηλεκτρονική πλατφόρμα της τράπεζα θεμάτων, αλλά να παραμείνει, αφού πρώτα γίνει διαβαθμισμένη, ορθή, οργανωμένη, ταξινομημένη σε κεφάλαια-ενότητες , λειτουργική και να χρησιμοποιηθεί πιλοτικά συμβουλευτικά-ενδεικτικά για διδάσκοντες και μαθητές ως συμπληρωματικό διδακτικό υλικό του σχολικού βιβλίου για κάθε μάθημα, καθώς και να αποσυνδεθεί από τις προαγωγικές εξετάσεις και την εισαγωγή των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Επιπλέον:
- Να μειωθεί τώρα η εξεταστέα ύλη κατά 20-30% από τμήματα της που δεν έχουν ακόμα διδαχθεί, ώστε να διευκολυνθούν διδάσκοντες και μαθητές στην ομαλή διδασκαλία χωρίς άγχος και βιασύνες.
- Να καταργηθεί άμεσα η σύνδεση της τράπεζας θεμάτων με τις εξετάσεις.
- Να αντικατασταθούν άμεσα οι όροι προαγωγής των μαθητών της Α΄και Β΄Λυκείου με άλλους απλούς και ευέλικτους (π.χ να καθοριστεί μόνο Μ.Ο.όλων των μαθημάτων) και να καταργηθούν άμεσα οι συντελεστές βαρύτητας των Μ.Ο. της Α΄, Β΄ και Γ΄τάξης στα ΑΕΙ-ΤΕΙ.
- Να διορθωθεί και να αναμορφωθεί το περιεχόμενο της τράπεζας θεμάτων με περιορισμένο αριθμό, ώστε να αποτελέσει πλέον συμπληρωματικό -συμβουλευτικό διδακτικό υλικό.
Σημείωση: 1. Είναι περίεργο πώς μία διαβαθμισμένη τράπεζα θεμάτων καθορίζει το 2ο και 4ο θέμα χωρίς να αναφέρεται στο 3ο θέμα, αφού οι γενικές οδηγίες για την σύνταξη των θεμάτων δεν έχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσα στο 3ο και 4ο θέμα. Ένα συμβουλευτικό διδακτικό εργαλείο είναι ολοκληρωμένο και όχι αποσπασματικό.
2. Τα παραπάνω έχουν αναφερθεί αρκετές φορές σε διάφορες χρονικές περιόδους μέσα από τις στήλες του Μ.Π.