ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ :
Χρησιμοποιούνται : ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες, αριθμητικά, επιθετικές μετοχές, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις .
Προσδιορίζουν ονόματα που είναι όροι της πρότασης και αποδίδουν ένα ορισμένο χαρακτηριστικό σε αυτά.
ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ : βρίσκονται στην ίδια πτώση με τη λέξη που προσδιορίζουν.
1. ΠΑΡΑΘΕΣΗ
• προσδιορισμός που «παρατίθεται» σε ένα ουσιαστικό ή σε μια προσωπική ή δεικτική αντωνυμία, την οποία προσδιορίζει – χαρακτηρίζει προσθέτοντας ένα κύριο και γνωστό γνώρισμ.
• έννοια ευρύτερη – γενικότερη – από εκείνη που προσδιορίζει
• η παράθεση κανονικά τίθεται μετά το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζει.
• μεταφράζεται με αναφορική πρόταση . (γένος=παράθεση, είδος=προσδιοριζόμενη έννοια).
π.χ Κλέων ὁ δημαγωγός [Κλέων, ὅς ἦν δημαγωγός μτφ :ο Κλέων που είναι δημαγωγός
επισημάνσεις στην παράθεση
• οι αντωνυμίες, κυρίως οι προσωπικές (α και β πρόσωπο) και οι δεικτικές δέχονται παράθεση. Ὑμᾶς ἀκούω, τούς Λακεδαιμονίους ,
• οι κτητικές αντωνυμίες[ἐμός –ή-όν, ἡμέτερος-α –ον, ὑμέτερος –α –ον, σφέτερος –α –ον ] δέχο-νται παράθεση σε γενική πτώση την αντωνυμία αὐτῶν ή τη γενική πληθυντικού ουσιαστικού. π.χ ἀδέως τά ἡμέτερα αὐτῶν καρποῦσθαι / ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη ἐπιδέδωκεν.{η τέχνη ἡμῶν τῶν σοφιστῶν προόδευσε}.
• ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΗ :παράθεση σε πτώση γενική έχουμε στα επίθετα που ισοδυναμούν με γενική πτώση ουσιαστικού.
Ἀθηναῖος εἶ, πόλεως τῆς μεγίστης. (ἐξ Ἀθηνῶν, πόλεως μεγίστης) μτφ: από την Αθήνα είσαι η οποία είναι μεγάλη πόλη.
επίθετα που ισοδυναμούν με γενική πτώση ουσιαστικού : πατρῷος : τοῦ πατρός, μητρῷος:τῆς μητρός, παπῷος : του πάππου, Ἀθηναῖος : ἐξ Ἀθηνῶν.
• οι γεωγραφικοί όροι : Οι γεωγραφικοί όροι μπαίνουν ως παράθεση όταν ακολουθούν τα κύρια ονόματα. Όροι : πόλις, ὄρος, νῆσος, ἐπίνειον, ποταμός, λίμνη τίθενται ως παραθέσεις σε αντίστοιχα ονόματα π.χ Κυλήνην, τό Ἠλείων ἐπίνειον ἐνέπρησαν / Πάρνης, τό ὄρος. Ο γεωγραφικός όρος χωρίζεται από την παράθεση με κόμμα.
• Παράθεση πρότασης : ονομαστική ή αιτιατική ουσιαστικού ή επιθέτου που χαρακτηρίζει το περιεχόμενο ολόκληρης πρότασης. Μπορεί να είναι απλή ή περιγραφική στην περίπτωση που συνοδεύεται από άλλους προσδιορισμούς. π.χ Ἐμέθυον, ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν / Ἑλένην κτάνωμεν, Μενελάῳ λύπην πικράν.
• επάλληλες παραθέσεις χρησιμοποιούνται για τον ακριβέστερο χαρακτηρισμό. π.χ Μελήσιππον πρῶτον ἀποστέλλει, τόν Διακρίτου, ἄνδρα Σπαρτιάτην {ὅς ἦν υἱός τοῦ Διακρίτου, ὅς ἦν ἀνήρ Σπαρτιάτης}
ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΠΑΡΑΘΕΣΗΣ
ΕΠΙΜΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ : ( ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΣ – ΣΧΗΜΑ ΚΑΘ’ΟΛΟΝ ΚΑΙ ΜΕΡΟΣ )
Μια γενικότερη έννοια επιμερίζεται σε ειδικότερα μέρη συχνά με τις λέξεις : ὁ μέν – ὁ δε, ἕκαστος, ἄλλος, ἕτερος κλπ. Πρόκειται για σχήμα λόγου στο οποίο
• το όλο σε πληθυντικό αριθμό (πτώση συνήθως ονομαστική) προηγείται και ακολουθεί ως κατά παράθεση προσδιορισμός το μέρος που είναι λέξη περιεκτική ή περιληπτική . Οι λέξεις ἕκαστος, ἑκάτερος, οὐδείς, ἄλλος, ἄλλοθεν, πᾶς χρησιμεύουν συνήθως στην περίπτωση αυτή ως επιμεριστικές παραθέσεις π.χ Αἱ τέχναι, τό ἑαυτῆς ἑκάστη ἔργον ἐργάζεται [ τῶν τεχνῶν ἑκάστη τό ἑαυτῆς ἔργον ἐργάζεται ] Κανονικά το όλον (αἱ τέχναι) έπρεπε να είναι σε γενική πτώση (διαιρετική) και όχι στην πτώση του μέρους.
• το όλο προηγείται χωρίς ρήμα και βρίσκεται στην ίδια πτώση με τα μέρη που το κα-θένα έχει τα μέρη του και συνοδεύονται από τα :μέν ….δέ. Το όλο έπρεπε να είναι σε γενική πτώση (διαιρετική). ὑπέρ τῶν ἱερῶν, ἅ οὗτοι τά μέν ἀπέδοντο, τά δ’ εἰσιόντες ἐμίαινον ( ὧν οὗτοι τά μέν, ) / αἱ οἰκεῖαι, αἱ μέν ἐπεπτώκεσαν , αἱ δέ περιῆσαν (τῶν οἰκειῶν, αἱ μέν …αἱ δε)
• το όλον προηγείται και έχει το ρήμα του το οποίο εννοείται και στα μέρη. Συνοδεύεται από τα μέν …δέ . π.χ Ὑμεῖς οἰκεῖτε τήν πόλιν, οἱ μέν οὕτως ὁρῶντες, οἱ δέ οὕτω ποιοῦντες (οἱ μέν οὕτως ὁρῶντες οἰκεῖτε τήν πόλιν, οἱ δέ οὕτω ποιοῦντες οἰκεῖτε τήν πόλιν)
ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΘΕΣΗ : εκφράζει κρίση για το περιεχόμενο ολόκληρης πρότασης και μπορεί να προηγείται από την πρόταση. Ως προεξαγγελτικές παραθέσεις χρησιμοποιούνται το ουδέτερο των ουσιαστικοποιημένων μετοχών, επιθέτων, και φράσεων καθώς και αναφορική πρόταση που εισάγεται με το ὅ: τό μέγιστον, τό πάντων μέγιστον, τό τοῦ Ὁμήρου, τό λεγόμενον, τό τῆς παροιμίας, τό θαυμαστότατον, τό τελευταῖον, τό ἔσχατον, τό ἐνάντιον, τό δεινότατον, τό κεφάλαιον, τό ἀμφότερον, το οὐδέτερον, σημεῖον δέ , δυοῖν θἄτερον, τοὐναντίον, ταὐτόν τοῦτο, αἴτιον δέ, τεκμήριον δέ . π.χ Οὕτω δεῖ πράττειν οὐκ ἐῶντα τάς ἐπιθυμίας ἀκολάστους εἶναι καί ἐπιχειροῦντα πληροῦν, ἀνήνυτον κακόν. / Τό μέγιστον, σύ μέν τούς Ἕλληνας εὔνους ἕξεις, ἐκεῖνοι δέ δυσμενεστάτους
2. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ.
• έννοια μερική, ειδική διασαφηνίζει μια ευρύτερη – γενικότερη – από εκείνη που προσ-διορίζει και μεταφράζεται με το δηλαδή. (είδος = η επεξήγηση, γένος= η έννοια που ε-πεξηγείται) .
• χρησιμοποιείται ως επεξήγηση : 1. ουσιαστικό 2. ουσιαστικοποιημένη λέξη 3. άναρθρο απαρέμφατο 4. δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ( ειδική, πλάγια ερωτηματική, ενδοιαστική 5. έναρθρο απαρέμφατο 6. έναρθρο τελικό απαρέμφατο σε λέξεις που δηλώνουν νόμους, συνθήκες, ψηφίσματα και χρησμούς.
• η επεξήγηση χωρίζεται με κόμμα από το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζει.
επισημάνσεις στην επεξήγηση :
• Η επεξήγηση εκφέρεται μερικές φορές με το ρήμα λέγω σε πτώση αιτιατική σαν αντικείμενό του και σπανιότερα στην πτώση του ουσιαστικού που επεξηγείται . Το ρήμα λέγω μεταφράζεται εννοώ. Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ, Ἀνδροτίωνα λέγω. / Εἴσω κομίζου καί σύ, Κασσάνδρα λέγω
• μετά τις φράσεις σημεῖον δέ, τεκμήριον δέ, τό δέ μέγιστον, τό δέ ἔσχατον, αὐτό τοῦτο παραλείπεται συνήθως το ἐστί τοῦτο ή τόδε ή ἐστί και επεξήγηση στο τοῦτο ή στο τόδε τίθεται ειδική πρόταση ή κύρια ασύνδετη ή συνδεόμενη με το διασαφητικό γάρ. π. χ πολύ τόδε τεκμήριον (ἐστι), ὡς καλῶς διῴκουμεν τά τῶν συμμάχων. Τό δέ μέγιστον τῶν δεινῶν • πόλεμον ἀντί εἰρήνης εἵλοντο.
• επεξήγηση σε λέξεις που δηλώνουν νόμους , συνθήκες, ψηφίσματα, χρησμούς τίθεται άναρθρο απαρέμφατο τελικό επειδή αυτά ήταν προστακτικές στον ευθύ λόγο. Ἐπρέσβευσα τήν εἰρήνην, μή καταβαίνειν βασιλέα ἐπί τήν θάλατταν
• ως επεξήγηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί : τροπική μετοχή που επεξηγεί τροπικό επίρρημα ή δοτική του τρόπου . π.χ Χρή τούς πατέρας εἶναι ἐπαινέτας ἡμῶν ἔργῳ, παρέχοντας αὑτούς ὄντας ἀγαθούς. ( πρέπει οι πατέρες να είναι επαινέτας μας έμπρακτα, παρουσιαζόμενοι δηλαδή να είναι γενναίοι).
Η παράθεση και η επεξήγηση, συνήθως, χωρίζονται με κόμμα από το ουσιαστικό το οποίο προσδιορίζουν.
3. ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ.
Επίθετο το οποίο προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και αποτελεί μαζί με αυτό μία έννοια. Αποδίδει μια προϋπάρχουσα, σταθερή ιδιότητα στο ουσιαστικό και συμφωνεί με αυτό στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση.
• ως επιθετικοί προσδιορισμοί τίθενται : 1 .επίθετα 2. επιθετικές μετοχές 3. αντωνυμίες 4. αριθμητικά επίθετα 5. ἐναρθρα γεωγραφικά ονόματα που προσδιορίζουν γεωγραφικούς όρους 6. έναρθρος εμπρόθετος προσδιορισμός 7. έναρθρο επίρρημα, 8. έναρθρο ουσιαστικό σε γενική πτώση (το άρθρο είναι στην ίδια πτώση με το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό).
επισημάνσεις στους επιθετικούς προσδιορισμούς
ως επιθετικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται ακόμα
• γεωγραφικά κύρια ονόματα με άρθρο όταν βρίσκονται μπροστά από τους γεωγραφικούς όρους και είναι στο ίδιο γένος με αυτούς. [το γεωγραφικό όνομα που μπαίνει μετά τον γεωγραφικό όρο ή στην ίδια πτώση ή σε γενική είναι παράθεση.] π.χ Ἡ Ἀχερουσία λίμνη. Ὁ Πηνειός ποταμός. Όταν το γεωγραφικό όνομα μπαίνει μετά από τον γεωγραφικό όρο ή στην ίδια πτώση ή σε γενική πτώση, τότε έχουμε παράθεση π.χ Ἡ πόλις, οἱ Ταρσοί / Τό ὄρος τῆς Ἰστώνης.
• προσηγορικά ονόματα που δηλώνουν : επάγγελμα, ηλικία, εθνικότητα και έχουν την έννοια του επιθέτου με τις λέξεις ἀνήρ, γυνή, ἄνθρωπος. Ὁ ἐργαζόμενος ἄνθρωπος ἀνταμείβεται /
• τα επίθετα με άρθρο : πᾶς, ἅπας,σύμπας, ὅλος, μόνος, αὐτός, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, ἕκαστος.
• ο έναρθρος επιθετικός προσδιορισμός (καθώς και η επιθετική μετοχή) έχουν θέση ουσιαστικού –ουσιαστικοποιούνται – όταν παραλείπεται το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό. Το ουσιαστικοποιημένο επίθετο παίρνει τη συντακτική θέση του ουσιαστικού που έχει παραληφθεί π.χ ἡ φιλία (γη ή χώρα), ἡ προτεραία (ἡμέρα), οἱ ὀλίγοι (οι ολιγαρχικοί) , τό εὔδαιμον = ἡ εὐδαιμονία, τό ἱερόν ( ο ναός) κλπ
4. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ.
• επίθετο ή επιθετική μετοχή ή αντωνυμία που οποίο προσδιορίζει ένα ουσιαστικό .
• αποδίδει προσωρινή – παροδική ιδιότητα στο ουσιαστικό και συμφωνεί με αυτό στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση. π.χ Κατέλαβον τάς πόλεις ἐρήμους . μτφ βρήκαν τα χωριά έρημα (ενν. ήταν έρημα τώρα ενώ πριν μπορεί να μην ήταν). Πατηγύας φαίνεται ἐλαύνων ἰδροῦντι τῷ ἵππῳ . Ἀγησίλαος ἐκέλευε φαιδρῷ τῷ προσώπῳ.
• μερικές φορές αναφέρεται σε σημείο του ουσιαστικού που προσδιορίζει . Στην περίπτωση αυτή μεταφέρουμε το επίθετο στο ουδέτερο γένος και το ουσιαστικό στη γενική πτώση και μεταφράζουμε με βάση αυτήν την μετατροπή.
π.χ Κῦρος ἔστησε τό ἅρμα πρό τῆς φάλαγγος μέσης. μέσης → μέσον, φάλλαγος→ της φάλαγγας. μτφ. Ο Κύρος έστησε το άρμα του στη μέση της φάλαγγας. (το επίθετο τράπηκε στο ουδέτερο γένος και το ουσιαστικό σε γενική.)
• συνήθως ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται οι λέξεις : πᾶς, ἅπας,σύμπας, ὅλος, μόνος, αὐτός, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, ἕκαστος όταν δεν έχουν άρθρο.
• ο κατηγορηματικός προσδιορισμός δεν έχει ποτέ άρθρο .
πρακτική διάκριση του επιθετικού από τον κατηγορηματικό προσδιορισμό :
το επίθετο έχει άρθρο, το ουσιαστικό δεν έχει = επιθετικός
ούτε το επίθετο έχει άρθρο, ούτε το ουσιαστικό = επιθετικός
και το επίθετο και το ουσιαστικό έχουν άρθρο = επιθετικός
το επίθετο δεν έχει άρθρο και προηγείται και το ουσιαστικό έχει άρθρο.= κατηγορηματικός
Να αναγνωρίσετε τα είδη των ονοματικών προσδιορισμών και τον τρόπο με τον οποίο εκφέρονται.
Προσήκειν, ὦ ἄνδρες δικασταί, πᾶσιν ὑμῖν τιμωρεῖσθαι Ἀγόρατον τουτονί.
Ὁ θάνατος τυγχάνει ὤν δυοῖν πράγματοιν διάλυσις, ψυχῆς καί τοῦ σώματος.
Οἱ πολέμιοι ἀφίκοντο εἰς ἄκρον τό ὄρος.
Ὅ δέ πάντων δεινότατον ἐστι, τοιοῦτος ὤν ὡς εὔνους τῷ δήμῷ τούς λόγους ποιεῖται.
Οὐχ οἷον τ’ ἐστί μοι ταῦτα κωλῦσαι τῷ στρατηγῷ.
Οἱ γεωργοί θεραπεύουσι τήν σφετέραν αὐτῶν γῆν.
Ἠγεῖτο Ἀρχίδαμος ὁ Ζευξιδάμου, Λακεδαιμονίων βασιλεύς.
Ἡ ἡμετέρα τῶν σοφιστῶν τέχνη ἐπέδωκεν.
ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ : χρησιμοποιούνται οι πλάγιες πτώσεις – βρίσκονται σε διαφορετική πτώση από το ουσιαστικό που προσδιορίζουν και δηλώνουν :
ΓΕΝΙΚΗ που εξαρτάται από ουσιαστικά επίθετα και επιρρήματα τα είδη παρατηρήσεις
διαιρετική
δηλώνει : το όλον, μέρος από το οποίο είναι το προσδιο-ριζόμενο πράγμα προσδιορίζει το μέρος, το τμήμα διαιρετική παίρνουν συχνά : 1.ουδέτερα επιθέτων, αντωνυμιών, ο υπερθετικός βαθμός επιθέτου & επιρρήματος, οι επιμεριστικές αντωνυμίες σε κάθε γένος.
2.διαιρετική είναι και η γενική που δηλώνει χώρα στα ονόματα τόπου και έθνους.
3.τα επίθετα ἥμισυς και πολύς και τα υπερθετικά του επιθέτου αντί να μπουν σε ουδέτερο γένος μπαίνουν καθ’ έλξη στο γένος του ουσιαστικού που είναι γενική διαιρετική.
4. τα χρονικά, ποσοτικά και τοπικά επιρρήματα.
Ὁ στρατός ἀφίκετο τῆς Ἀττικῆς ἐς Οἰνόην.
Εἰς τοῦτο ἀναίδειας ἀφῖκται. / Οὗτος κάλλιστος πάντων ἀπεδέδεικτο.
Μέρος τι τῶν βαρβάρων ἀπέκτειναν. Ἦγεν τήν πλείστην τῆς στρατιᾶς. Ἄνδρας τῶν φυλάκων ἀποκτείνουσι.
κτητική : δηλώνει το κτήμα ή την ιδιότητα προσδιορίζει τον κτήτορα ή συνήθως δέχονται γενική κτητική 1. το ουδέτερο της δεικτικής ή της αναφορικής αντωνυμίας 2 . τα επίθετα : οἰκεῖος, ἀλλότριος, κοινός, ἱερός, συγγενής, φίλος, ἐχθρός, κακόνους, εὔνους. π.χ Ἅ εἴληφα τῆς πόλεως, ἀποδώσω . Ὁ ἀγρός τοῦ Περικλέους, Ταῦτα εἶχον Ἀθηναῖοι Πελοποννησίων. Οὐ Περικλέους ὁ ἀγών ἀλλά τῆς πόλεως κοινός.
δημιουργού :δηλώνει τον δημιουργό προσδιορίζει το δημιούργημα
Τά ἔπη τοῦ Ὁμήρου.
Οἱ νόμοι τοῦ Δράκοντος
Τά δεινά τοῦ πολέμου
Λυσίου λόγοι
ιδιότητας δηλώνει
ιδιότητα (μέγεθος, ηλικία, χρόνο) :δέχονται γενική της ιδιότητας τα αριθμητικά ή επίθετα στα οποία τίθεται εκφράζουν : ηλικία , μέγεθος ή το είδος στο οποίο ανήκει η προσδιοριζόμενη λέξη. Τεῖχος ὀκτώ σταδίων
Λαβόντες σῖτον τεσσάρων ἡμερῶν ἀπέπλεον
Παῖς τριῶν ἐτῶν.
ύλης ή του περιεχομένου: δηλώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο ένα συγκεκριμένο πράγμα ή το περιεχόμενό του.
Ἀνήρ μεγίστης ἀρετῆς
Ὅμιλος ἀστῶν καί ξένων.
Στέφανος δάφνης
αξίας ή του τιμήματος : δηλώνει την αξία ή πόσο τιμάται αυτό για το οποίο γίνεται λόγος. επίθετα που παίρνουν γενική της αξίας είναι : ἄξιος (ίσης αξίας), ἀνάξιος, ἀντάξιος, τίμιος,( ο πολύτιμος) ὤνιος (αυτός που προορίζεται για αγορά), ὠνητός (αγοραστός)
π.χ Δέκα μνῶν χωρίον
Οὐκ ἀξίως τῆς παρασκευῆς
Πολλοῦ ἄξιος γέγονεν.
αιτίας δηλώνει : την αιτία που προηγείται από κάποια ενέργεια ή πράξη προσδιορίζει την πράξη δέχονται γενική της αιτίας : 1.ουσιαστικά: δίκη, γραφή (έγγραφη καταγγελία), εισαγγελία, ἔνδειξις, λῆξις (μήνυση), αἰτία (κατηγορία), 2. επίθετα :αἴτιος (όταν σημαίνει ένοχος ή κατηγορούμενος), ὑπαίτιος, ἀναίτιος, ὑπόδικος, ὑπεύθυνος, ἔνοχος, ὑπόλογος, εὐδαίμων, μακάριος. 3. δικαστικά ρήματα ή ρήματα ψυχικού πάθους 4.επιφωνήματα
π.χ Κρίνομαι θανάτου (δικάζομαι με ποινή τον θάνατο.)
Μεγάλων ἀδικημάτων ὀργή.
Οὐδείς ἔνοχος λιποταξίου, οὐδέ δειλίας.
υποκειμενική :δηλώνει μια ενέργεια ή πράξη προσδιορίζει το υποκείμενο της ενέργειας εξαρτάται από ρηματικά ουσιαστικά τα οποία αν τα μετατρέψουμε σε ρήματα η έννοια που εκφράζει η γενική θα γίνει – σε ονομαστική πτώση – το υποκείμενο.
Ἡ ἀφιξις τῶν ἀνδρῶν .
Πόλεμος Ἀθηναίων καί Πελοποννησίων
Ἔλλειψις σίτου.
Οἱ ἄνθρωποι τυγχάνουσι τῶν εὐργεσιῶν τοῦ θεοῦ.
αντικειμενική :δηλώνει μια ενέργεια ή πράξη προσδιορίζει το αντικεί-μενο μιας ενέργειας 1. εξαρτάται από ρηματικά ουσιαστικά τα οποία αν τα μετατρέψουμε σε ρήματα η έννοια που εκφράζει η γενική θα γίνει – σε γενική πτώση – το αντικείμενο
π.χ Οὐκ ἐδύναντο καθεύδειν ὑπό πόθου πατρίδος
Οὗτος ἐστί νομεύς ἀγέλης.
Ἒοικε γάρ ἡ ἐπιμέλεια αὐτῆς εἷναι ἃμα τε ἡδυπάθειά τις καί οἲκου αὒξησις
2. συντάσσονται με γενική αντικειμενική 1.. τα ρηματικά ουσιαστικά που φανερώνουν το πρόσωπο που ενεργεί 2 . τα επίθετα που δηλώνουν α) φροντίδα, επιμέλεια, φειδώ και τα αντίθετά τους (ἐπιμελής, ὀλίγωρος,ἀμελής, φειδωλός, ὀλίγωρος ) β) μνήμη και λήθη (ἀμνήμων, ἐπιλήσμων) γ) έμπειρία, ἀπειρία, επιτυχία, αποτυχία (ἐμπειρος, ἄπειρος, ἀτυχής, ἐπιτυχής, ἐπιστήμων, ἔμπειρος) δ) συμμετοχή, πλησμονή, στέρηση, χωρισμό, απαλλαγή (μέτοχος, κοινωνός, μεστός, πλήρης, κενός, ορφανός, ἔρημος, καθαρός, ἁγνός, ἔμπλεως, ἐνδεής, ἐλεύθερος, γυμνός, ) ε) αρχή , εξουσία και τα αντίθετά τους (κύριος, ἐγκρατής, ἀκράτωρ, ὑπήκοος στ) διαφορά ή σύγκριση (διάφορος, ἕτερος, ἀλλότριος, ἀλλοῖος)
π.χ Ξέρξης ἄπειρος ἦν ἀνδρῶν ἀγαθῶν.
Πολλαί χῶραι ἦσαν ὑπήκοοι αὐτοῦ.
Ὁ Ἠρακλῆς ὁρῶν τήν Ἑλλάδα μεστήν πολέμων οὖσαν ὑπέδειξε ἅ χρή .
Ὁ ἀμελῶν τῶν βελτίστων οὐδέ διάφορος θηρίων ἐστί.
συγκριτική : συντάσσεται με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού ή και με άλλες λέξεις που έχουν συγκριτική σημασία ( πρότερος, ὕστερος, δι-πλάσιος, πολλαπλάσιος, ἄλλος)
π.χ Ἐπύαξα προτέρα Κύρου ἀφίκετο
Διπλάσιος ἐγένετο αὐτός ἑαυτοῦ
Ἐπειδάν τῶν ἀρκούντων περιττά κτήσονται.
ΓΕΝΙΚΗ που εξαρτάται από επιρρήματα
1. διαιρετική όταν εξαρτάται από τοπικά ( φανερώνουν σημείο από ένα τόπο) –χρονικά –ποσοτικά επιρρήματα (ἔξω, ἐντός, εἴσω, κρύφα, ἐγγύς, πλησίον, ἔμπροσθεν, ὄπισθεν, ἑκατέρωθεν, λάθρα, μεταξύ, ἐναντίον)
Ποῦ τῆς γῆς κατοικεῖς ;
Πρωΐ τῆς ἡμέρας ἐγυμνάζοντο.
2. της αφετηρίας 1. προθετικά :ἐντός, εἴσω, μεταξύ, ἑκατέρωθεν, ὄπισθεν, πέραν όταν η γενική φανερώνει τόπο 2. απομάκρυνσης ή χωρισμού : ἔξω, ἐκτός, πόρρω (μακριά), πρόσω (μπροστά) λάθρα (κρυφά)
Κῦρος ἦν πλησίον τοῦ τείχους
Οἱ ἐκπεπτωκότες ἔμεινον ἔξω τῆς Ἀττικῆς.
3. της αναφοράς : η γενική εξαρτάται επιρρήματα 1. προθετικά :ἐντός, εἴσω, μεταξύ, ἑκατέρωθεν, ὄπισθεν, πέραν όταν η γενική δεν φανερώνει τόπο 2.τροπικά ( ὡς, πῶς, ὅπως, εὖ, καλῶς, κάλλιον, βέλτιον) πῶς ἔχεις τῆς γνώμης Ἡ Κέρκυρα καλῶς παράπλου κεῖται Βασιλεύς πῶς ἔχει παιδείας ;
4. αντικειμενική : παράγωγα επιρρήματα από επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενικη (ἀξίως, ἀπείρως)
Τῶν μεγίστων ἐπιτηδευμάτων οὐκ ἀπείρως ἔχουσιν.
ΔΟΤΙΚΗ που εξαρτάται από ουσιαστικά , επίθετα και επιρρήματα.
αντικειμενική : επίθετα και επιρρήματα που δηλώνουν :
1. ωφέλεια ή βλάβη, φιλία ή έχθρα, ευπείθεια ή υποταγή, το αρμόζον, το πρέπον και αντίθετά τους.
( ὠφέλιμος, βλαβερός, φίλος, ἐχθρός, πολέμιος, ἐνάντιος, εὐπειθής,, ὑπήκοος, ἁρμόδιος, ἀπρεπής )
π.χ Ἡ τῶν ἐδεσμάτων ἐπιθυμία βλαβερά μέν τῷ σώματι.
2. ταυτότητα, ομοιότητα, ισότητα, συμφωνία, ( ἴσος, ἄνισος, ἰσόρροπος, σύμφωνος, , συγγενής, ὅμοιος, ἔμφυτος, ἔνοχος, συνῳδός, ὁμόγλωσσος, ὅμορος, συμμελής, ὁ αὐτός, ἀνόμοιος, παραπλήσιος, προσφερής, συγγενής, )
π.χ Οἱ ὅμοιοι τοῖς ὁμοίοις εὖνοι εἰσί.
Ἡ νῆσος ἴση ἐστί τῇ πόλει
3. ακολουθία, διαδοχή, προσέγγιση, μείξη και τα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν και σύν (ἀκόλουθος, διάδοχος, πλησίος, γείτων) ( Λύσανδρος διάδοχος Καλλικρατίδᾳ. –
4. τα επιρρήματα :ἅμα, ὁμοῦ, και τα επιρρήματα παράγωγα από τα παραπάνω επίθετα.
Αἰδώς καί δίκη ἔμφυτα ἀνθρώποις εἰσίν.
συντάσσονται τα ουσιαστικά που παράγονται από επίθετα ή ρήματα τα οποία συντάσσονται με δοτική
τα επιρρήματα αναφοράς ή του κατά τι : εξαρτάται από επίθετα και περιορίζει τη σημασία τους π.χ. Ὁ ἀνήρ τῇ ἡλικίᾳ νέος ἔτι ἦν.
Συγγενεῖς ἐστέ φύσει οὐ νόμῳ.
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ που εξαρτάται από ουσιαστικά και επίθετα
αναφοράς ή του κατά τι : με ουσιαστικά ή επίθετα ,με επίρρημα συνήθως ως αιτιατικές της αναφοράς χρησιμοποιούνται τα ε-πίθετα : τό εὖρος, τό ὕψος, τό πλῆθος, τό ὄνομα.
επιρρήματα με: νή, ναί, μά,( σε βεβαίωση) οὐ μά
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
1. νῦν δέ πολύ μᾶλλον πραγματεύονται ὅπως ἄρξουσιν ἤ ὅπως ἄξιοι τούτου ἔσονται.
2. Ἒοικε γάρ ἡ ἐπιμέλεια αὐτῆς εἷναι ἃμα τε ἡδυπάθειά τις καί οἲκου αὒξησις
3.Τειρεσίας ἦν τυφλός τά ὄμματα.
4. Οὓτω δεινός τις ἒρως αὐταῖς τοῦ ἂρχεσθαι ὑπ’ ἐκείνου ἐγγίγνεται
5. Ἔστι Σικελία τρίγωνος τῷ σχήματι.
6. Ἡ δέ ἀγορά μεστή ἦν παντοδαπῶν καί ὅπλων καί ἵππων.
7. Ἄνδρας τῶν φυλάκων ἀποκτείνουσι.
8. Οἱ φιλόσοφοι δοκοῦσιν εἶναι τοῖς μέν μηδενός τίμιοι, τοῖς δέ ἄξιοι τοῦ παντός.
9. Οὐ Περικλέους ἴδιος ὁ ἀγών, ἀλλά τῆς πόλεως κοινός.
10. Ἅ εἴληφα τῆς πόλεως ἀποδώσω.
11. Ἔφεσον ἀπέχει Σάρδεων τριῶν ἡμερῶν ὁδόν.
12. Εἰ μέν τίς τῶν εἰθισμένων ἐν ὑμῖν ἀγορεύειν ἀξίως ἦν τῆς πόλεως εἰρηκώς, ἐγώ πολλήν ἡσυχίαν ἄν ἦγον.
13. Ἐγώ μεγίστην μέν ἡγοῦμαι συμμαχίαν εἶναι και βεβαιοτάτην τό τά δίκαια πράττειν – εἰκὀς γάρ καί τήν θεῶν εὔνοιαν γενέσθαι .
14. Κῦρος ἀπέδωκε τῇ στρατιᾷ μισθόν τριῶν ἡμερῶν.
15. Ποταμός Κύδνος τό ὄνομα, τό εὖρος δύο πλέθρων.
16. Ἦγεν τήν πλείστην τῆς στρατιᾶς.
17. Βασιλεύς πῶς ἔχει παιδείας ;
18. Ἅμα τῷ ᾔρι ἀρχομένῳ.
19. Ἀγησίλαος πραότατος τοῖς φίλοις ὤν ἐχθροῖς φπβερώτατος ἦν.
Ε Π Ι Ρ Ρ Η Μ Α Τ Ι Κ Ο Ι Π Ρ Ο Σ Δ Ι Ο Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
• Προσδιορίζουν επιρρηματικά το ρήμα , αλλά (σπανιότατα) και άλλους όρους της προτάσεως .
• Εκφέρονται με :
α) ένα επίρρημα ( τόπου , χρόνου , ποσού , τρόπου ) π.χ ‘Αποπλέομεν αὔριον .
β) έναν εμπρόθετο προσδιορισμό π.χ ‘Αφίκετο εἰς Δελφούς .
και δηλώνουν πολλές σχέσεις : τόπο , χρόνο , όργανο , τρόπο , μέσο , αιτία , ύλη, σκοπό , συνοδεία, καταγωγή, προέλευση , συνοδεία , αναφορά , κατάσταση , συμφωνία, διανομή, προσθήκη, υπεράσπιση , αντιπροσωπευση , χάρη, προτίμηση , σύγκριση , ωφέλεια , βοήθεια , προσέγγιση, επιστασία, υπέρβαση , εξάρτηση , όρο ,τάξη , διαφορά , εναντιότητα , συνεργασία , ασχολία , χωρισμό , εξαίρεση ,όριο , κατεύθυνση (απλή ή εχθρική ) το εναντίον, το ενώπιον , το μεταξύ , το τέρμα .
γ) Μια επιρρηματική μετοχή . ( χρονική , αιτολογική, υποθετική , εναντιωματική , τελική, τροπική) π.χ ‘Απελθών ἀπήγξατο .
δ) Μια επιρρηματική πρόταση . ( χρονική , αιτιολογική , υποθετική, εναντιωματική , τελική, συμπερασματική , αναφορική επιρρηματική ).π.χ Ἀθηναῖοι ἐνόμισαν λελύσθαι τάς σπονδάς ,διότι εἰς χεῖρας ἦλθον .
ε) Ένα όνομα ουσιαστικό σε πλάγια πτώση :
Ι) ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΥΝ ΡΗΜΑΤΑ-ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΠΛΑΓΙΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ .
Α΄ ΓΕΝΙΚΗ
1. Χρόνου : π.χ Οὐ τῆς ἐπιούσης ἡμέρας ἤξει .
2. Αιτίας : π.χ Τῶν αὐτῶν ἀδικημάτων ὀργίζεται .
3. Ποσού : π.χ Πόσου διδάσκει Εὔηνος ;
Β ΄ ΔΟΤΙΚΗ
1.Τόπου : π.χ ‘Ενίκησεν ‘Ισθμοῖ καί Νεμέᾳ .
2.Χρόνου : π.χ Τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ ἀφίκοντο ἐπί τόν ποταμόν .
3.΄Οργανον : πχ . Τῇ βακτηρίᾳ τήν θυράν ἔκρουε .
4. Αιτίας :. ( συνήθως με ρήματα ψυχικού πάθους ) π.χ Λιμῷ ἀπέθανεν
5. Τρόπου . π.χ Βίᾳ εἷλον τήν πόλιν .
6. Ποσού .( συνήθως με επίθετα και επιρρήματα συγκρτικού βαθμού) π.χ Πολλῷ μεῖζον ἔστι
7. Συνοδείας : π.χ ‘Αθηναῖοι ἦλθον ναυσίν τριάκοντα .
8. Αναφοράς : π.χ Ἄνθρωπος συνέσει ὑπερέχει τῶν ζώων .
Γ΄ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
1.Ποσού (χρόνου) :π.χ Αἱ σπονδαί ἐνιαυτόν ἔσονται .
2. Ποσού (τόπου) : π.χ ‘Απέχει Πλαταιά Θηβῶν σταδίους ἑβδομήκοντα .
3. Αιτίας : π.χ .Τί τινηκάδε ἀφῖξαι , ὦ Κρίτων ;
4. Σκοπού : π.χ. ‘Ηρωτῶντο ὅ,τι ἥκοιεν .
5. Αναφοράς : π.χ ‘Αλγεῖ τόν δάκτυλον .
6. Τρόπου : π.χ . Γίγνεται τοῦτον τόν τρόπον .
ΙΙ) ΠΛΑΓΙΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΥΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ Η ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ
Α ΄ ΓΕΝΙΚΗ
1.Διαιρετική : π.χ Πολλαχοῦ τῆς γῆς .
2.Αναφοράς . π.χ Πῶς ἔχει παιδείας ;
3. Χωρισμού : π.χ Ἔξω τῆς πόλεως .
4.Αντικειμενική : π.χ Ἀξίως λόγου .
5.Με τα προθετικά επιρρήματα : ἐντός , ἐγγύς , ὄπισθεν , μεταξύ , ἐναντίον . π.χ Μεταξύ τῶν ἀνθρώπων .
6.Αιτίας (από επιφωνήματα ) . π.χ Φεῦ τῆς ἀνοίας .
Β ΄ ΔΟΤΙΚΗ
1. Αντικειμενική : π.χ Ὁμοίως ἐκείνῳ .
2.Με τα προθετικά επιρρήματα : ἅμα , ὁμοῦ . π.χ Ἅμα τῷ κακῷ .
Γ ΄ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
1. Σε όρκους με τα μόρια : νή , μά. . Νή Δία .
ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥΣ
Να αναγνωρίσετε τα είδη των επιρρηματικών προσδιορισμών .
1. Ἄλλο στράτευμα συνελέγετο αὑτῷ ἐν Χερρονήσῳ τόνδε τόν τρόπον .
2. Κελεύουσι φυλάττεσθαι μή ἡμῖν ἐπιθῶνται τῆς νυκτός οἱ βάρβαροι .
3. ‘Αθηναῖοι ‘Αλκιβιάδην ἐδίωξαν ἀσεβείας .
4.’Εβασίλευσεν ἀντ’ ἐκείνου .
5. Δωριεῖς ὀγδοηκοστῷ ἔτει μετά τήν ‘Ιλίου ἅλωσιν Πελοπόννησον ἔσχον .
6. Αἱ μάχαι κρίνονται μᾶλλον ταῖς ψυχαῖς ἤ ταῖς τῶν σωμάτων ῥώμαις .
7. Πολλῷ κρεῖττον ἐστι ἐμφανής φίλος ἤ χρυσός ἀφανής .
8.Ὑστέρησε τῆς μάχης ἡμέρας πέντε .
9. Διά δέκα ἐπάλξεων πύργοι ἦσαν .
10. Οἱ ληφθέντες ἤχθησαν προσδεδεμένοι τάς χείρας .
11. Δεῖ δέ χρημάτων καί ἄνευ τούτων οὐδέν ἐστι γενέσθαι τῶν δεόντων .
12. Κάρδαμον μόνον ἔχουσιν ἐπί τῷ σίτῳ .
13. Ἐπιθυμῶ ἐπισκέψασθαι μετά σοῦ.
14. Ἀκοντίζει Κῦρον ὑπό τόν ὀφθαλμόν βιαίως .
15. Τήν μητέραν πέπαυμαι τρέφων τρίτον ἔτος τουτί .
16. ‘Απῆλθον τοῖς μέν πεπραγμένοις αἰσχυνόμενοι , τοῖς δέ εἰρημένοις βαρυνόμενοι .
17. Ἄρτι ἥκεις ἤ πάλαι ;
18. Πάτριον ἡμῖν ἐκ πόνων τάς ἀρετάς κτᾶσθαι .
19. Ἦλθε παρά Κυαξάρου ἂγγελος .
20.Ἐφυλάττοντο ἱκανοῖς φύλαξι νυκτός τε καί ἡμέρας .
21. Λακεδαιμόνιοι ᾤοντο ὀλίγων ἐτῶν ὀλίγων καθαιρήσειεν τήν τῶν ‘Αθηναίων δύναμιν .
22. Μέγαρα ἀπέχουσιν Συρακουσῶν οὔτε πλοῦν πολύν οὔτε ὁδόν.
23. Ἅμα δέ τῇ εἰσόδῳ τῶν Ἑλλήνων πολλοί τῶν κατοίκων δειλίᾳ ἔλειπον τήν πόλιν καί δρόμῳ ἔτρεχον διά τοῦ πεδίου .
24. ‘Αγησίλαος ἐν τούτοις ἦν .
25. Πρέσβεις πέπομφε ὡς βασιλέα .
26. ‘Αλλ’ αὐτά ταῦτα νῦν ἥκω παρά σε .
27. Ὁ μέν δή Δερκυλίδας ἐφ’ Ἑλλησπόντου ἐπορεύετο .
28. Ἡ ὁδός ἦν τό μῆκος εἴκοσι σταδίων .
29. Σύν τῷ νόμῳ τήν ψῆφον τίθεσθε .
30. Πρός τι ταῦτα με ἐρωτᾷς ;
31. Πέντε ναῦς ἔλαβον καί μίαν τούτων αὐτοῖς ἀνδράσιν .
32. Πάντες πλήν ἐμοῦ ὑμᾶς προδεδώκασιν .
33. Κέρκυρα καλῶς παράπλου κεῖται .
34. Οἴμοι τῶν κακῶν .
35. Τά τούτοις ἐφεξῆς ἡμῖν λεκτέον .
36. Ἐπί τῆς ἡμετέρας πόλεως οὐδέν ἔχω εἰπεῖν .
37. ‘Ανεχώρουν μάλα ὑπεροπτικῶς τῶν ἐναντίων .
38. Ἔφευγον εὐθύς ἔξω τῆς πόλεως .
39. ‘Εντός εἴκοσιν ἡμερῶν ἤγαγε τούς ἄνδρας .
Πηγή : Ανώνυμη
Σχόλια Αναγνωστών-Επισκεπτών