Κατηγορία: Συντακτικό Αρχαίων

Να χαρακτηρίσετε στις παρακάτω προτάσεις τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς (επιθετικός προσδιορισμός, κατηγορηματικός προσδιορισμός, παράθεση, επεξήγηση)

1. Οἱ ἔφοροι Σαμίω τῷ τότε ναυάρχῳ ἀπέστειλαν ὑπηρετεῖν τῷ Kύρῳ
2. Πρέπει τούς παῖδας κληρονομεῖν τῆς φιλίας τῆς πατρικῆς
3. Ἔπραξαν ταῦτα δι’ Eὐρυμάχου, ἀνδρός Θηβαίων δυνατωτάτου
4. Οὐκ ἐπί τούτῳ κάθηται ὁ δικαστής, ἐπί τῷ καταχαρίζεσθαι τά δίκαια
5. Ἡγεῖτο Ἀρχίδαμος ὁ Ζευξιδάμου, Λακεδαιμονίων βασιλεύς
6. Καλλικρατίδας προσεπλήρωσε πεντήκοτα ναῦς
7. Ἐμοί μέν ἀνάγκη πείσεσθαι τοῖς οἲκοι ἄρχουσι
8. Αὐτός ἐβούλετο Μένων
9. Πάσας τάς πόλεις οἱ πολέμιοι εἷλον,
10. Ὁ πόλεμος οὗτος ἀμφοτέροις συμφέρει, καί τοῖς ἡσυχίαν ἄγειν καί τοῖς πολεμεῖν ἐπιθυμοῦσι
11. Προσήκει, ὦ ἄνδρες δικασταί, πᾶσιν ὑμῖν τιμωρεῖσθαι Ἀγόρατον τουτονί.
12. Πᾶσαν ὑμῖν τήν ἀλήθειαν ἐρῶ
13. Ἡ ἡμετέρα πόλις, κοινή καταφυγή τῶν Ἑλλήνων, περί τῆς τῶν Ἑλλήνων ἡγεμονίας ἀγωνίζεται.
14. Θεμιστοκλῆς αὐτός ἥκει παρά σε
15. Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ, Ἀνδροτίωνα λέγω.
16. Τοῦτο ἐστί τό ἀδικεῖν, τό πλέον τῶν ἄλλων ἔχειν.
17. Ἡ ζημία ἦν χίλιαι μναῖ
18. Ἔνθα δή αὐτοί τήν πρόσθεν νύκτα ἤσαν ἐπί τοῦ ὅρους.
19. Ὁ ὁπλίτης φέρει ὀξύτατον τό ξίφος
20. Κατέλαβον τάς κώμας ἐρήμους
21. Εἷς οἰωνός ἄριστος, ἀμύνεσθαι περί πάτρης
22. Παρέσχον ἅπαντα προθύμως, καί σώματα καί χρήματα καί συμμάχους
23. Εἶχον τάς ἀσπίδας ἐκκεκαλυμμένας
24. Δυό μάλιστα οἱ τῶν Περσῶν παῖδες ἐδιδάσκοντο, ἄρχειν τέ καί ἄρχεσθαι
25. Τούτους τούς σωτῆρας τῆς πατρίδος ἐτίμων
26. Πολυκράτης ὁ τῆς Σάμου τύραννος ἐν πᾶσι τοῖς πράγμασιν  ηὐτύχει
27. Ταῦτα λέγω, ὡς τό πράπαν (=καθόλου) οὐ νομίζεις θεούς
28. Καλλικρατίδας ἔπλει ἔχων πεντήκοτα καί ἑκατόν ναῦς
29. Τό παρά τῆς πόλεως ἀργύριον πολύ.
30. Παρ’ ἐκείνων δίκην τήν μέγιστην ἐλάβετε.

ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ  ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι υποθετικές προτάσεις εισάγονται, δηλ. αρχίζουν με τους υποθετικούς συνδέσμους :εἰ , ἐάν, ἂν και ἢν.

Στον υποθετικό λόγο η υποθετική πρόταση ονομάζεται υπόθεση ή ηγούμενο και η κύρια πρόταση ονομάζεται απόδοση ή επόμενο.

1^ο είδος: πραγματικό

Υπόθεση: εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου

Απόδοση: οποιαδήποτε έγκλιση

π.χ. εἰ σύ βούλει ἐπανέλθωμεν

Περιορισμός: αποκλείεται από τον κανόνα η περίπτωση να υπάρχει στην υπόθεση εἰ + οριστ. ιστορικού χρόνου και στην απόδοση δυνητική οριστική.

2^ο είδος: αντίθετο του πραγματικού

Υπόθεση: εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου(παρατ. αορ. υπερσ.

Απόδοση: δυνητική οριστική (οριστ. ιστορ. χρόνου + ἂν)

π.χ. Εἰ μή ἐγώ ἐκέλευον, οὐκ ἂν ἐποίει Ἀγασίας.

3^ο είδος: προσδοκώμενο

Υπόθεση: ἐάν, ἂν, ἢν + υποτακτική

Απόδοση: οριστική μέλλοντα ή άλλες ισοδύναμες εκφράσεις

με μέλλοντα όπως προστακτική, ευχετική ευκτική

δυνητική ευκτική, ρηματικά επίθετα σε –τός και

–τέος , ενδοιαστικές και τελικές προτάσεις.

π.χ.  ἐάν πάντα ἀκούσητε, κρίνατε.

4^ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον

Υπόθεση: ἐάν, ἂν, ἢν + υποτακτική

Απόδοση: οριστική ενεστώτα ή γνωμικός αόριστος ή

(σπάνια) παρακείμενος.

π.χ. Ἢν τις τούτων τι παραβαίνῃ, ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν.

(ἐπέθεσαν= γνωμικός αόριστος)

5^ο είδος: απλή σκέψη

Υπόθεση: εἰ + ευκτική

Απόδοση: δυνητική ευκτική, οριστ. αρκτικού χρόνου,

προστακτική, δυνητικό  απαρ. ή δυνητική μτχ.

όταν εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο.

π.χ. Εἰ οἱ πολῖται ὁμονοοῖεν, εὐδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις.

6^ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Υπόθεση: εἰ + επαναληπτική ευκτική

Απόδοση: οριστική παρατατικού ή υπερσυντελίκου ή

δυνητική οριστική κατά κανόνα αορίστου.

π.χ.  Εἲ τις αὐτῶ δοκοίη βλακεύειν, ἒπαισεν ἂν.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Ν’ αναγνωριστούν οι υποθετικοί λόγοι στα παρακάτω παραδείγματα:

1. Εἰ γένοιτο φανερόν τό μέλλον συνοίσειν τῆ πόλει, νομίζω ἂν     ἑλέσθαι ὑμᾶς.

2. Εἲ τις τάδε παραβαίνοι , ἐναγής ἒστω τοῦ Ἀπόλλωνος.

3. Εἰ ἐπεγένετο πνεῦμα ἐπίφορον, οὐκ ἂν διέφυγον.

4. Εἰ Ἀγησίλαος ἲδοι τούς νέους γυμναζομένους, ἐπήνεσεν ἂν.

5. Ἢν σε τοῦ λοιποῦ ποτ’ ἀφέλωμαι χρόνου, κάκιστ’ ἀπολοίμην.

6. Ἂν δ’ ἀναλώσας λάθῃ , συνανήλωσε καί τό μεμνῆσθαι τήν χάριν.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ  ΣΤΟΥΣ  ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥΣ  ΛΟΓΟΥΣ

Στα παρακάτω παραδείγματα να βρείτε τους υποθετικούς λόγους. Οι υποθετικές μετοχές, όπου υπάρχουν, να τραπούν σε υποθετικές προτάσεις και να βρεθεί το είδος του υποθετικού λόγου.

1.      Εἰ δὲ μὴ ἦν τοιοῦτος ὁ πατὴρ, οὐκ ἂν ἐκ πολλῶν ὀλίγα κατέλιπεν.

2.      Εἰ μὴ ποιήσουσι ταῦτα, ἔσονται ἔκσπονδοι.

3.      Εἰ μὲν ἐν τῶ δικαστηρίῳ ἐκρίνοντο, ῥαδίως ἂν ἐσώζοντο.

4.      Ἐάν λάθω, σωθήσομαι.

5.      Ἐάν διαλύωμεν τὸ στράτευμα, τὰ μὲν ἡμέτερα ἀσθενέστερα γίγνοιντο ἂν, τὰ δὲ τῶν πολεμίων πάλιν αὐξήσεται.

6.      Εἰ νῦν γε ἐξαπατηθείητε ὑπό τούτων καὶ δημεύσαιτε τὴν οὐσίαν ἡμῶν, οὐδέ δύο τάλαντα λάβοιτ’  ἂν.

7.      Ἐάν θεός ἐθέλῃ καὶ ὑμεῖς συμπροθυμῆσθε, πειράσομαι πορίζειν ὑμῖν τὰ ἐπιτήδεια ὡς πλεῖστα.

8.      Δράσας δίκαια ἓξεις τοὺς θεοὺς συμμάχους.

9.      Νῦν τοίνυν, ὦ ἄνδρες δικασταί, παράδειγμα ποιήσετε τοῖς ἄλλοις δικαίοις εἶναι, δίκην λαβόντες παρά τούτων.

10.  Οἱ κόλακες πιστευθέντες τοὺς πιστεύσαντας ἀδικοῦσιν.

11.  Κροῖσος ἐρωτᾶ τὸν θεὸν τὶ ποιῶν τὸν λοιπόν βίον εὐδαιμονέστατα διατελέσειεν ἂν.

12.  Ἐάν οὖν ἐμοὶ πεισθῆτε, τὰ τε δίκαια ψηφιεῖσθε καὶ τὰ λυσιτελοῦντα ὑμῖν αὐτοῖς αἱρήσεσθε.

ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΙ  ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ  ΛΟΓΟΙ

1^ο είδος: πραγματικό

Υπόθεση: εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου

Απόδοση: δευτ. ειδική προτ. ή πλάγια ερωτηματική προτ., ειδικό απαρέμφατο, τελικό απαρ.,
κατηγορηματική  μτχ.

π.χ. Ἔλεγεν ὃτι, εἴ τις ταῡτα νομίζοι , οὐ σώφρονι λογισμῶ χρῶτο.

2^ο είδος: αντίθετο του πραγματικού

Υπόθεση: εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου

Απόδοση: δευτερεύουσα (συνήθως ειδική) πρόταση που εκφέρεται με δυνητική οριστ., δυνητικό απαρ. (ειδικό) ή δυνητική μτχ. (κατηγορηματική) όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο.

π.χ. Εἶπεν ὃτι, εἰ μή εἴχομεν φῶς, ἄν ἦμεν ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς.

Ἔφη ἄν εἶναι ἡμᾶς ὁμοίους τοῖς τυφλοῖς.

Ἒγνω ἄν ὄντας ἡμᾶς ὁμοίους τοῖς τυφλοῖς.

3^ο είδος: προσδοκώμενο

Υπόθεση: εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου ή ἐάν , ἂν, ἢν + υποτακτική

Απόδοση: εξαρτημένη μελλοντική έκφραση, δηλ. τελικό απαρ. , ειδικό απαρ. χρόνου μέλλοντα, κατηγορηματική μτχ. χρόνου μέλλοντα, τελική μτχ. , τελική ή ενδοιαστική  ή πλάγια ερωτημ. ή ειδική πρόταση.

π.χ. Ἔφη, εἰ ζητοῖμεν, εὑρήσειν.

4^ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον

Υπόθεση: ίδια με το 3^ο είδος

Απόδοση:ειδικό απαρ. ενεστώτα, κατηγορηματική μτχ. ενεστώτα ειδική πρόταση, πλάγια ερωτημ. πρόταση που εκφέρεται  συνήθως με ευκτική του πλαγίου λόγου και σπάνια με   οριστική ενεστώτα ή γνωμικού αορίστου.

π.χ. Εἶπον ὅτι, εἰ ἐγγύς ἔλθοι θάνατος, οὐδείς βούλοιτο ἀποθανεῖν.

5^ο είδος: απλή σκέψη

Υπόθεση: εἰ + ευκτική

Απόδοση: δυνητικό απαρ. (ειδικό) ή δυνητική μτχ. (κατηγορηματική) που εξαρτώνται από αρκτικό χρόνο, ειδική ή πλάγια ερωτημ. πρόταση που εκφέρεται με δυνητική ευκτική ή σπάνια με απλή οριστική.

π.χ. Εἶπον οὗτοι, ὅτι , εἰ ἀναγκαῖον εἲη ἀδικεῖν ἤ ἀδικεῖσθαι, ἓλοιντο ἄν ἀδικεῖσθαι.

Φασίν ἑλέσθαι ἄν ἀδικεῖσθαι.

6^ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Υπόθεση: εἰ + επαναληπτική ευκτική

Απόδοση: ειδικό απαρ. ή κατηγορηματική μτχ. , ειδική πρόταση  ή πλάγια ερώτηση που εκφέρονται με οριστική παρατατικού ή αορίστου απλή ή δυνητική.

π.χ.  Ἒγνωσαν αὐτούς ἀχθομένους, εἴ τι ἀγαθόν γένοιτο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.                    Ἀγησίλαος ἔλεγεν ὂτι, εἰ ταῦτα πράττοιεν, ἁμαρτάνοιεν.

2.                    Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἡγοῦντο, εἰ τοῦτο ἂνευ τῆς σφετέρας γνώμης ἔσοιτο, χαλεπόν ἔσεσθαι.

3.                    Ταῦτα παραβάς καί ἐξαμαρτάνων, τί ἀγαθόν ἐργάσει;

4.                    Λύσανδρος εἶπεν ὃτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μή ποιήσετε ἃ Θηραμένης κελεύει.

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

1.     Ρήματα που σημαίνουν ωφέλεια ή βλάβη με λόγους ή έργα:

ὀνίνημι, ὠφελῶ,εὐεργετῶ, εὖ ποιῶ, βλάπτω, ἀδικῶ, εὖ λέγω, εὐλογῶ, κακῶς ποιῶ, κακῶς λέγω, λοιδορῶ, κολακεύω, κακοποιῶ, κακουργῶ, θωπεύω, θεραπεύω, τιμωροῦμαι (=τιμωρώ).

2. Ρήματα καταδίωξης ή απόδρασης: θηρῶ, θηρεύω, διώκω, ἐνεδρεύω, φεύγω, ἀποφεύγω, ἀποδιδράσκω, ζηλῶ.

3. Ρήματα διαφόρων σημασιών: φθάνω, λανθάνω, ἐπιλείπω, μένω, περιμένω, ὄμνυμι, ἐπιορκῶ, κελεύω, οἰκῶ, σπεύδω, θαρρῶ, σιγῶ, σιωπῶ.

4. Ρήματα αμετάβατα που χρησιμοποιούνται ως μεταβατικά: αἰδοῦμαι,

αἰσχύνομαι, φυλάττομαι, εὐλαβοῦμαι, ἐκπλήττομαι, καταπλήττομαι,

δακρύω, κλαίω, φοβοῦμαι, δέδοικα, οἰμώζω, θρηνῶ, ποθῶ, πενθῶ, ἀλγῶ.

5. Τα ρήματα: ὁρῶ, κρατῶ (+αιτιατική=νικώ), ἀγαπῶ, ποθῶ, φιλῶ, ακούω (+αιτιατική, δηλώνεται έμμεση αντίληψη), αἰσθάνομαι (+αιτιατική

κάποιες φορές, π.χ. ᾔσθετο βοήν).

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

1. Ρήματα που σημαίνουν μνήμη ή λήθη: μιμνήσκομαι, μέμνημαι, μνημονεύω, ἐπιλανθάνομαι.

2. Ρήματα που σημαίνουν φειδώ και τα αντίθετά τους: φείδομαι, ἀφειδῶ.

3. Ρήματα που σημαίνουν φροντίδα ή επιμέλεια και τα αντίθετά τους: φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι, προνοῶ, μέλει μοι τινός, κήδομαι, μεταμέλει μοι τινός, μεταμέλομαι, ὀλιγορῶ, ἀμελῶ.

4. Ρήματα που σημαίνουν επιθυμία: ἐπιθυμῶ, ἐρῶ (=αγαπώ), ἐρῶμαι

(=επιθυμώ), ἐφίεμαι, ὀρέγομαι, γλίχομαι.

5. Ρήματα που σημαίνουν απόλαυση: ἀπολαύω, ὀνίναμαι.

6. Ρήματα που σημαίνουν μετοχή: μετέχω, μεταλαμβάνω, κοινωνῶ,

κληρονομῶ, μέτεστί μοι τινός.

7. Ρήματα που σημαίνουν πλησμονή: βρίθω, πίμπλαμαι, εὐπορῶ, γέμω, πλήθω,μεστῶ.

8. Ρήματα που σημαίνουν στέρηση: δέω, δέομαι, δεῖ μοι τινός, χρῄζω, ἀπορῶ, στέρομαι, σπανίζω.

9. Ρήματα που σημαίνουν γενικά αίσθηση (αφή, γεύση, όσφρηση, οσμή, ακοή):ἅπτομαι, ψαύω, θιγγάνω, ἔχομαι, ἀντέχομαι, δράττομαι, λαμβάνομαι,ἐπιλαμβάνομαι, ἀντιλαμβάνομαι, γεύομαι, ὀσφραίνομαι, ὄζω, πνέω, ἀκούω(για άμεση αντίληψη), ἀκροῶμαι.

10. Ρήματα που σημαίνουν απόπειρα: πειρῶ, πειρῶμαι.

11. Ρήματα που σημαίνουν επιτυχία: τυγχάνω, ἐφικνοῦμαι, ἐξικνοῦμαι.

12. Ρήματα που σημαίνουν αποτυχία: ἀποτυγχάνω, ἁμαρτάνω, διαμαρτάνω, ἐξαμαρτάνω, ψεύδομαι (=αποτυγχάνω)

13. Ρήματα που σημαίνουν έναρξη ή λήξη: ἄρχω, ἄρχομαι, λήγω, παύομαι (=σταματώ).

14. Ρήματα που σημαίνουν αρχή ή εξουσία και τα αντίθετά τους: ἄρχω, κρατῶ (+γενική=εξουσιάζω), βασιλεύω, ἡγεμονεύω, δεσπόζω, στρατηγῶ, τυραννῶ, ἡγοῦμαι (+γενική=είμαι αρχηγός).

15. Ρήματα που σημαίνουν χωρισμό: χωρίζομαι.

16. Ρήματα που σημαίνουν αποχή: ἀπέχω, ἀπέχομαι.

17. Ρήματα που σημαίνουν απομάκρυνση: διέχω, ἄπειμι, εἴκω (=υποχωρώ), παραχωρῶ.

18. Ρήματα που σημαίνουν απαλλαγή: ἀπαλλάττω, ἐλευθερῶ, λύω, ἀφίεμαι.

19. Ρήματα που σημαίνουν καταγωγή: εἰμί, γίγνομαι, ἔφυν, πέφυκα.

20. Ρήματα που σημαίνουν σύγκριση, διαφορά, υπεροχή: ἡττῶμαι, λείπομαι, ἀριστεύω, ἀπολείπομαι, ὑστερῶ, προέχω, μειονεκτῶ, περιγίγνομαι, περίειμι, πρωτεύω, κρατιστεύω, πλεονεκτῶ, ὑπερτερῶ, διαφέρω.

21. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, πρό, ὑπέρ, κατά.

22. Ρήματα διαφόρων σημασιών: φεύγω + γενική (=κατηγορούμαι για κάτι), ἑάλω + γενική (=καταδικάζομαι για κάτι), κρίνομαι + γενική (=τιμωρούμαι σε…π.χ. θάνατο), αἰσθάνομαι + γενική. Θυμήσου: ἁλίσκομαι = κυριεύομαι (για άψυχα), συλλαμβάνομαι (για έμψυχα).

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΔΟΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

1. Ρήματα σημαίνουν πρέπει, αρμόζει, ταιριάζει και τα συνώνυμά τους.

2. Ρήματα που σημαίνουν προσέγγιση ή συνάντηση απλή, φιλική ή εχθρική διάθεση: πλησιάζω, πελάζω, προσίημι, ἐντυγχάνω, συντυγχάνω.

3. Ρήματα που σημαίνουν ακολουθία, διαδοχή: ἕπομαι, ἀκολουθῶ.

4. Ρήματα που σημαίνουν επικοινωνία, ένωση: ὁμιλῶ, χρῶμαι (συχνά

συντάσσεται με δύο δοτικές, από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο της

άλλης), μείγνυμαι, ἐπιμείγνυμαι, κεράννυμι.

5. Ρήματα που σημαίνουν φιλική ή εχθρική ενέργεια – διάθεση: εὐνοῶ, ἀρέσκω, βοηθῶ, ἀρήγω (=βοηθώ), ἀμύνω (=βοηθώ), τιμωρῶ (=βοηθώ), λυσιτελῶ, δουλεύω, πείθομαι, χαλεπαίνω (=οργίζομαι), ὀργίζομαι, ἐνοχλῶ, μάχομαι, στασιάζω, πολεμῶ, εἰς χείρας ἔρχομαι (=συμπλέκομαι), ἀπειλῶ, φθονῶ, ἐπιβουλεύω, λοιδοροῦμαι, ἀπειθῶ, ἐπιτιμῶ.

6. Ρήματα που σημαίνουν άμιλλα: ἁμιλλῶμαι.

7. Ρήματα που σημαίνουν φιλονικία: διαφέρομαι, ἐρίζω, ἀμφισβητῶ.

8. Ρήματα που σημαίνουν έριδα ή συμφιλίωση: σπένδομαι (=συνθηκολογώ), σπονδὰς ποιοῦμαι, συναλλάττομαι – διαλλάττομαι – καταλλάττομαι (=συμφιλιώνομαι).

9. Ρήματα που σημαίνουν ισότητα και ομοιότητα: ἰσοῦται, ὁμοιάζω, ἔοικα.

10. Ρήματα που σημαίνουν συμφωνία: συμφωνῶ, ὁμολογῶ, ὁμονοῶ, συνᾴδω (=συμφωνώ), συναρμόττω (=ταιριάζω).

11. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἐν, σύν, ἐπί, περί, παρά, ὑπό, πρός.

12. Ρήματα διαφόρων σημασιών: ἡγοῦμαι + δοτική = οδηγώ, ἡγοῦμαι + ειδικό απαρέμφατο = νομίζω ότι…, χρῶμαι + δύο δοτικές (η μία κατηγορούμενο της άλλης).

ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ:

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΔΥΟ ΑΙΤΙΑΤΙΚΕΣ:

α) Η μία αιτιατική, η οποία είναι πρόσωπο ή περιεκτικό ουσιαστικό, ειναι το ΑΜΕΣΟ αντικείμενο. Η άλλη, το πράγμα ή το άψυχο, είναι το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1. Ρήματα που σημαίνουν: ἀποκρύπτω, ἀποστερῶ, εἰσπράττω, ἱκετεύω, ἐρωτῶ, ἀνερωτῶ.

2. Ρήματα που σημαίνουν: ὑπενθυμίζω, διδάσκω.

3. Ρήματα που σημαίνουν: ἐνδύω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: δρῶ, ἐργάζομαι, ποιῶ, ἀγορεύω, λέγω, εὐεργετῶ (τα ρήματα αυτά έχουν εξωτερικό και σύστοιχο αντικείμενο).

β) Η μία αιτιατική κατηγορούμενο της άλλης (με κατηγορούμενο του

αντικειμένου σε αιτιατική συντάσσονται τα κλητικά ρήματα, τα εκλογής,

δοξαστικά και τα συνώνυμα του εἰμὶ και του γίγνομαι).

1. Ρήματα που σημαίνουν: λέγω, καλῶ, προσαγορεύω, ὀνομάζω.

2. Ρήματα που σημαίνουν: ποιῶ, καθίστημι, τίθημι, ἀποδείκνυμι, ἀποφαίνω, αἱροῦμαι, χειροτονῶ.

3. Ρήματα που σημαίνουν: νομίζω, ἡγοῦμαι, κρίνω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: ἔχω, δίδωμι, λαμβάνω, παραλαμβάνω, παρέχω.

5. Προσοχή: τα ρήματα αὔξω, τρέφω, αἴρω συντάσσονται με προληπτικό

κατηγορούμενο του αντικειμένου.

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

Η αιτιατική είναι το ΑΜΕΣΟ, η γενική το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1. Ρήματα που σημαίνουν: πληρῶ, μεστῶ, γεμίζω, κενῶ, ἐρημῶ, ἑστιῶ (=κάνω τραπέζι σε κάποιον).

2. Ρήματα που σημαίνουν: ἀκούω, μανθάνω, πληροφοροῦμαι.

3. Ρήματα που σημαίνουν: λαμβάνω, ἄγω, ἕλκω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: ἀπαλλάσσω, ἀπολύω, παύω, ἀποστερῶ, χωρίζω, εἴργω (=εμποδίζω), κωλύω, ἐλευθερῶ.

5. Ρήματα που σημαίνουν: ἀνταλλάσσω, ἀγοράζω, πωλῶ, πιπράσκω, ὠνοῦμαι (=αγοράζω), ἀποδίδομαι (=πωλώ), ἀξιῶ, τιμῶ, ἐκτιμῶ.

(Στις παραπάνω 5 κατηγορίες ρημάτων η ΓΕΝΙΚΗ είναι ΓΕΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ σε θέση ΕΜΜΕΣΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ)

6. Ρήματα που σημαίνουν ψυχικό πάθημα: θαυμάζω, ἄγαμαι, ζηλῶ, ἐπαινῶ, εὐδαιμονίζω, οἰκτίρω, μισῶ, μακαρίζω.

7. Ρήματα που σημαίνουν δικάζω και ανταποδίδω: αἰτιῶμαι, γράφομαι, κρίνω, τιμωροῦμαι, διώκω, δικάζω.

(Στις παραπάνω 2 κατηγορίες ρημάτων η ΓΕΝΙΚΗ είναι ΓΕΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ σε θέση ΕΜΜΕΣΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ)

8. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, κατά, πρό.

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΟΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

Η αιτιατική είναι το ΑΜΕΣΟ, η δοτική το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1.     Ρήματα που σημαίνουν: λέγω, δίδω, δεικνύω.

2. Ρήματα που σημαίνουν: ὑπόσχομαι, παραγγέλλω.

3. Ρήματα που σημαίνουν: ἐξισώνω, ὁμοιάζω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: ἀναμιγνύω, συνδιαλλάσσω.

5. Μερικά σύνθετα ρήματα με τις προθέσεις: ἐν, σύν.

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΟΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

Η γενική είναι το ΑΜΕΣΟ, η δοτική το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1. Ρήματα που σημαίνουν: μετέχω, μεταδίδω.

2. Ρήματα που σημαίνουν: παραχωρῶ, φθονῶ.

3. Ρήματα που σημαίνουν: τιμῶ, τιμῶμαι

Να αναγνωριστεί το είδος των προτάσεων

1. Λέγεται κύκλῳ τόν τόπον ἐκεῖνον περιρρεῦσαι τό πύρ καί σωθῆναι τούτους ἀφ’ ὧν καί τό χωρίον ἒτι καί νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον.

2. Ἀπομπέμπουσιν πρίν ἀκοῦσαι καί ἐκέλευον εἶναι ἐκτός ὃρων αὐθημερόν, τό τε λοιπόν ἀναχωρήσαντας, ἢν τί βούλωνται, πρεσβεύεσθαι

3. ΟΜελήσιππος εἶπε ὃτι ἣδε ἡ μέρα τοῖς Ἓλλησι μεγάλων κακῶν ἂρξει.

4. Οἱ στρατηγοί διηγοῦντο ὃτι αὐτοί ἐπί τούς πολεμίους πλέοιεν τήν δέ ἀναίρεσιν τῶν ναυαγῶν προστάξειαν τῷ Θηραμένει καί Θρασυβούλῳ.

5. Καί ἒφασαν οὐχ ὃτι κατηγοροῦσιν ἡμῶν, ψευσόμεθα φάσκοντες αὐτούς αἰτίους εἶναι ἀλλά τό μέγεθος τοῦ χειμῶνος

6. Ἒδοξε τήν βουλήν εἰσενεγκεῖν ὃτῳ τρόπῳ οἱ ἂνδρες κρίνοιντο.

7. Τοῖς ἂλλοις οἷς ἒχομεν ἃπερ ἢδη πρότερον εἶπον οὐδέν τῶν ζώων διαφέρομεν.

8. Τό λέγειν ὡς δεῖ τοῦ φρονεῖν εὖ μέγιστον σημεῖον ποιούμεθα.

9. Ἐπεί Δᾶτις ὑπό Δαρείου πεμφθείς ἐπιθεῖναι δίκην Ἁθηναῖοις ὃτι Σάρδεις ἐνέπρησαν κάτεσχε τῷ στόλῳ εἰς Μαραθῶνα.

10. Ὣς περιῆλθεν εἰς αὐτόν ἡ ἀρχή παρέδωκε Μιλτιάδῃ διδάσκων ὃτι τό πείθεσθαι τοῖς εὖ φρονοῦσι ἐστί σωτήριον.

11. Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου ἳνα εὖ σοί γένηται.
ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

1. Να βρεθεί ο συντακτικός ρόλος των απαρεμφάτων (έναρθρων ή άναρθρων).

• Ὁ χρόνος βραχύς ἐστι ἀξίως διηγήσασθαι.

• Ἐντεῡθεν ἐπειρῶντο εἰσβάλλειν εἰς την Κιλικίαν.

• Ἀρχίδαμος ἔμελλεν δῃῴσειν την γῆν.

• Οὐκ ἄν εἶχον μείζω τούτων παθεῑν.

• Οἱ στρατιῶται ἢρξαντο τοῡ λαμβανειν τα ἐπιτήδεια.

• Το σιγᾶν κρεῑττον ἐστι τοῡ λαλεῑν.

• Τοῡτ’ ἐστι το ζῆν, μη σεαυτῷ ζῆν μόνῳ.

• Προεῑπον αὐτοῑς μη ναυμαχεῑν Κορινθίοις.

• Βουλόμεθα τοῑς πατρίοις νόμοις χρῆσθαι.

• Βοιωτοί νῡν ἀπειλοῡσι ἐμβάλειν εἰς την Ἀττικήν.

ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

1. Να βρεθεί το υποκείμενο των απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων και η δοτική προσωπική (όπου υπάρχει).

• Χρη τους εὐγενεῑς γενναίως φέρειν.

• Πειθαρχεῑν δεῑ θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις.

• Νομίζεται τοῡτον ἐκ θεῶν γεγονέναι.

• Ἒξεστιν υμῑν πιστά λαβεῑν.

• Ἒξεστι Κλαζομενίοις ασχημονεῑν.

• Δίκαιον ἐστιν τοῑς Ἒλλησιν μη δουλεύειν τοῑς βαρβάροις.

• Τοῑς νέοις ἀγαθόν ἐστίν το σιγᾶν.

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

1. Να αναγνωριστούν οι ονοματικές προτάσεις και να γραφεί η συντακτική τους θέση.

• Δῆλον ἦν ὅτι βασιλεύς ἐγγύς ἦν.

• Τοῡτο σκεψώμεθα εἰ ἀληθῆ λέγεις.

• Ἐφοβεῑτο μη τα ἔσχατα πάθῃ.

• Ὡς μεν ἀληθῆ λέγω μεμαρτύρηται.

• Ἀκούοντες ταῡτα οἱ Ἀθηναῑοι ἠπόρουν ὅ,τι χρη ποιεῑν.

• Οὐκ οἶδα ὅπως χρη ποιεῑν.

• Ἦκε τις ἀγγέλλων ὅτι Ἐλάτεια κατείληπται.

• Κίνδυνος ἐστι μη γένωνται μετά τῶν πολεμίων.

ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

1. Να βρεθούν οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί.

• Ἐνταῡθα ἂριστοι πολῑται οἱκοῡσιν.

• Ὁ κοινός ἱατρός θεραπεύσει σε χρόνος.

• Ἀριστογείτων, ὁ ἐμός κατήγορος, πλεῑστα ἐψεύσατο.

• Ψυχῆς γαρ ἀμαθῆς πατρίς ὁ ξύμπας κόσμος.

• Ἡ πρᾶξις αὕτή ἐν ἀγορᾷ μέσῃ ἐγένετο.

• Περί χρημάτων ὁμιλεῑς, ἀβεβαίου πράγματος.

• Οὗτος ἐστι Πρωταγόρας ὁ σοφιστης.

• Ὁ βαθύς πλοῡτος ζηλωτός ἐστι.

2. Να διακρίνεις το κατηγορούμενο από τον κατηγορηματικό προσδιορισμό.

• Ἀγαμέμνων καλεῑται βασιλεῡς λαῶν.

• Την πόλιν κατέλιπον μεγίστην.

• Ἐπορεύοντο ταχεῑ τῷ βήματι.

• Ὁ ἐχθρός χαλεπῶς φίλος γίγνεται.

• Ξενοφῶν ᾑρέθη στρατηγός

ONΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Α. Να αναγνωριστούν οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις και να προσδιοριστεί ο συντακτικός τους ρόλος.

1. Ἀκούσας ὁ Ξενοφῶν ἔλεγεν ὅτι ὀρθῶς ᾐτιῶντο καὶ αὐτὸ τὸ ἔργον αὐτοῖς μαρτυροίη.

2. Ἀπεκρίνατο ὅτι οὔτ’ ἂν αὐτὸς Σερίφιος ὢν ὀνομαστὸς ἐγένετο οὔτ΄ ἐκεῖνος Ἀθηναῖος.

3. Δῆλόν ἐστιν ὅτι οὐκ ἂν προὔλεγεν, εἰ μὴ ἐπίστευεν ἀληθεύσειν.

4. Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην.

5. Φοβεῖσθε μὴ δυσκολώτερόν τι νῦν διάκειμαι ἢ ἐν τῷ πρόσθεν βίῳ.

6. Ἐφοβούμην μὴ αὐτὸν με λίθον τῇ ἀφωνίᾳ ποιήσειεν.

7. Ἔτι δὴ μοὶ καὶ τόδε σκέψαι, εἰ ἄρα ξυνομολογήσεις.

8. Τὸν στρατηγὸν ἐπιμελεῖσθαι δεῖ ὅπως σῶοὶ τε ἔσονται οἱ στρατιῶται καὶ τὰ ἐπιτήδεια ἕξουσιν.

9. Οὐκ οἶδα ὅ,τι δεῖ με λίαν ἀκριβῶς ἀπολογεῖσθαι.

10. Ὅθεν οὖν ἠνάγκασμαι κατηγορεῖν αὐτῶν, περὶ τούτων εἰπεῖν βούλομαι.

11. Ὁ οὖν Ζεὺς καὶ οἱ ἄλλοι θεοὶ ἐβουλεύοντο ὅ,τι χρὴ αὐτοὺς ποιῆσαι.

12. Θαυμάζω ἡ πόλις ὅπως ποτ’ ἐπὶ τὸ χεῖρον ἔκλινεν.

13. Ἴσως εἴποιεν ἂν πολλοὶ ὅτι οὐκ ἄν ποτε ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο.

14. Βασιλεὺς δ’ αὖ ἤκουσε Τισσαφέρνους ὅτι οἱ Ἕλληνες νικῷεν τὸ καθ’ αὑτοὺς καὶ εἰς τὸ πρόσθεν οἴχονται διώκοντες.

15. Οἱ δὲ ἀπήγγελλον ὅτι ὅλον οὕτως ἀναπαύοιτο τὸ στράτευμα.

16. Δεινὸν ἐφαίνετο εἶναι, μὴ τινα καὶ εἰς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας διαβολὴν σχοῖεν καὶ οἱ στρατιῶται δῦσνοι πρὸς τὰ πράγματα ὦσιν.

17. Δέδοικα μὴ λόγοις τισὶ ψευδέσιν ἐντετυχήκαμεν.

18. Ἄξιον δ΄ ἐνθυμηθῆναι καὶ λογίσασθαι τὰ πράγματα ἐν ᾧ καθέστηκε νυνὶ τὰ Φιλίππου.

19. Νῦν αἵρεσίς ἐστιν ὑμῖν, πότερ’ ὑμᾶς ἐκεῖ χρὴ πολεμεῖν ἢ πάρ’ ἡμῖν ἐκεῖνον.

20. Ἡρακλῆς ἠπόρει ποτέραν τῶν ὁδῶν τράπηται.

21. Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν, Ἀριαῖος δὲ πεφευγὼς εἴη.

22. Λέγουσιν οἱ σοφισταὶ ὡς οὐδὲν δέονται χρημάτων.

23. Βούλομαί σε τοῦτο διδάσκειν, ὡς ἡμῖν οὐκ ὀρθῶς ἀπιστεῖς.

24. Δέδοικα μὴ ἡμᾶς ἐξαπατήσῃ.

25. Κίνδυνός ἐστι μὴ μεταβάλωνται διαθέσεις.

26. Ἐδεδοίκειν μὴ ἐν τῷ κρατῆρι φάρμακα μεμειγμένα εἴη.

27. Ἐβουλεύοντο πῶς ἄν τὴν μάχην συμφορώτατα ποιήσαιντο.

28. Ἠρώτων αὐτὸν εἰ ἀναπλεύσοιεν ἔχων ἀργύριον.

29. Οὐκ οἶδα ὅπως πράξω.

30. Λέγε οὖν εἰ χρὴ ἐμὲ ἀπελθεῖν ἤ μή.

31. Φίλιππός ἔστι ὅ,τι ἄν εἴποι τις.

32. Τούτων Διοκλῆς ἦρχεν, ὅς ἦν φυγὰς ἐξ Ἄνδρου.

33. Τὸν ἄνδρα τοῦτον, ὅν πάλαι ζητεῖς, οὗτός ἐστιν ἐνθάδε.

34. Ἐδέδισαν μὴ καταλυθείη ἄν ὁ δῆμος.

35. Δῆλόν ἐστιν ὅτι νῦν οὐ περὶ δόξης πολεμοῦσιν.

36. Τισσαφέρνης διαβάλλει τὸν Κῦρον πρὸς τὸν ἀδελφὸν ὡς ἐπιβουλεύει αὐτῷ.

37. Φοβοῦμαι μὴ οὐ δυνηθῶ διὰ τὴν ἀπαιρίαν δηλῶσαι.

38. Ἐβουλεύοντο οἱ Πλαταιεῖς εἴτε κατακαύσωσιν αὐτοὺς εἴτε τι ἄλλο χρήσωνται.

39. Οὐκ αἰσχύνεσθε τοὺς θεοὺς οἵτινες προὔδοτε ἡμᾶς.

40. Ἦν τις Φυλλίδας, ὅς ἐγραμμάτευε τοῖς πολεμάρχοις.

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Αιτιολογικές – Τελικές – Αποτελεσματικές

Β. Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις, να δικαιολογήσετε την εκφορά τους και να προσδιορίσετε το συντακτικό τους ρόλο.

1. Χρὴ εἰς τοιοῦτον ἀγώνα μηδέποτε καταστῆναι, ὥστε πάντα λαβεῖν ἢ πάντα ἀποβαλεῖν.

2. Δια τοῡτο ἐπιτιμῶ, ὃτι πάλαι ἄν ἄπαντα ἀπωλέσατε.

3. Καὶ στρατηγοὺς αἱροῦνται τούτου ἕνεκα, ἵνα πρὸς τοῦτο αὐτοῖς ἡγεμόνες ὦσιν.

4. Κῦρος τῷ Κλεάρχῳ ἐβόα ἄγειν τὸ στράτευμα κατὰ μέσον τὸ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεὺς εἴη.

5. Μένων δῆλος ἦν ἐπιθυμῶν ἄρχειν, ὅπως πλείω λαμβάνοι, ἐπιθυμῶν δὲ τιμᾶσθαι, ἵνα πλείω κερδαίνοι.

6. Τοὺς στρατηγοὺς ἐζημίωσαν, ὡς δώροις πεισθέντες ἀποχωρήσειαν.

7. Οὐ πολλοῦ δέω χάριν ἔχειν, ὦ βουλή, τῷ κατηγόρῳ ὅτι μοι παρεσκεύασε τὸν ἀγώνα τουτονί.

8. Ἐδόκει αὐτοῖς ἀπιέναι ἐπὶ τὸ στρατόπεδον, μὴ τις ἐπίθεσις γένηται.

9. Πείσομαι οὐ τοσοῦτον οὐδέν, ὥστε μὴ οὐ καλῶς θανεῖν.

10. Οἱ ἐν Ἰθώμῃ ξυνέβησαν πρὸς Λακεαιμονίους, ἔφ΄ ᾧτε ἐξίασιν ἐκ Πελοποννήσου.

11. Τιρίβαζος λάθρα ἔδωκε χρήματα Ἀνταλκίδα ὅπως ἂν οἵ τε Ἀθηναῖοι καὶ οἱ σύμμαχοι αὐτῶν μᾶλλον τῆς εἰρήνης προσδέοιντο.

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

Γ. Να αναγνωρίσετε σε ποιο είδος ανήκει ο καθένας από τους παρακάτω υποθετικούς λόγους.

1. Ἐτίμα δ’ εἴ τι καλὸν πράττοιεν, παρίστατο δ’ εἴ τις συμφορὰ συμβαίνοι.

2. Εἴ σε ὑπολάβοιεν πρὸς τοὺς γονεῖς ἀχάριστον εἶναι, οὐδεὶς ἂν νομίσειεν εὖ σὲ ποιῆσας χάριν ἀπολήψεσθαι.

3. Εἰ τοῦτο λέγουσιν, ὁμολογοίην ἂν ἔγωγε οὐ κατὰ τούτους εἶναι ῥήτωρ.

4. Ἢν πολέμιοι ἐπίωσιν, ἀρήξουσιν (= θα βοηθήσουν) τῇ χώρᾳ.

5. Εἰ οὖν περιεμείνατε ὀλίγον χρόνον, ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου (=μόνον του) ἂν ὑμῖν τοῦτο ἐγένετο.

6. Οὕτω δ΄ ἂν μάλιστα βουλεύεσθαι παροξυνθείης, εἰ τὰς συμφορὰς τὰς ἐκ τῆς ἀβουλίας ἐπιβλέψειας.

7. Σωκράτης οὐκ ἔπινεν, εἰ μὴ διψῴη οὔδ’ ἤσθιεν, εἰ μὴ πεινῴη.

8. Εἰ μὴ εἴχομεν φῶς, ὅμοιοι τοῖς τυφλοῖς ἂν ἦμεν.

9. Εἰ ἦσαν ἄνδρες ἀγαθοί, ἐξῆν αὐτοις τὴν ἀρετὴν δεικνύναι.

10. Εἰ δὲ φοβησόμεθα τοὺς κινδύνους, εἰς πολλὰς ταραχὰς καταστήσομεν ὑμᾶς.

11. Εἰ οὖν ἦσαν οἱ κίνδυνοί τε καὶ πόνοι φέροντες εἰς ὠφελείαν, εἶχεν ἄν τινα λόγον.

12. Εἰ μὲν ἐλπὶς ἐστιν σωθῆναι, μὴ παραδίδοτε τὰ ὅπλα.

13. Εἰ γὰρ οἵόν τ’ ἦν ἀθανάτους εἶναι, ἄξιον ἦν πενθεῖν τοὺς ἐν τῷ πολέμῳ πεσόντας.

14. Ἐάν τι κακὸν ἐπιτηδεύσωσιν, οὔθ’ οἱ δυνατοὶ οὔθ’ οἱ ἀσθενεῖς, ἐν ἀγαθῇ πολιτείᾳ ἀπολυθήσονται τῆς τιμωρίας.

15. Ἐὰν τὰ ἀδύνατα θηρεύῃς, δυστυχίαν τῷ σῷ βίῳ παρέχεις.

16. Εἰ δέοι πολεμεῖν, ἄμεινον ἂν πολεμοῖμεν ἔχοντες τὰ ὅπλα ἢ παραδόντες.

17. Εἴ τις καλῶς ὑπηρετήσειε Φιλίππῳ, οὐδενὶ ἂν εἴασε τὴν προθυμίαν ἀχάριστον.

18. Οἱ Ἕλληνες τὸ πάλαι, εἰ βούλοιντο εἰς λόγους ἐλθεῖν πρὸς ἀλλήλους, κήρυκας ἔπεμπον.

19. Ἥλιος εἰ μὴ ἦν, ἐν νυκτὶ ἂν διήγομεν.

20. Εἰ δέ τις ἄλλο ὁρᾷ βέλτιον, λεξάτω.

Δ. Να αναγνωρίσετε τα μέρη των υποθετικών λόγων και σε ποιο είδος ανήκει ο καθένας τους.^*

1. Εἴπερ οὕτω κακῶς βουλευόμεθα, πῶς σῳζόμεθα;

2. Εἰ γὰρ μετὰ τὴν μάχην ἐκεῖνοι ἡσυχίαν εἶχον, οὔτ’ ἄν οὗτος ἔσχε ποιήσασθαι τὴν ἐρώτησιν.

3. Ἐγὼ δ’ εἰ μὲν πρὸς ἄλλους τινάς ἐπεχείρουν οὕτω διεξιέναι περὶ τῶν πραγμάτων, εἰκότως ἄν εἶχον τὴν αἰτίαν ταύτην.

4. Δεῖ γὰρ ἡμᾶς, εἴπερ βουλόμεθα διαλύσασθαι τὰς διαβολάς, παύσασθαι τῶν πολέμων.

5. Ἐν τῇ δίκῃ ἐξῆν σοι φυγῆς τιμήσασθαι, εἰ ἐβούλου.

²µ¹µ²

Ε. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των ρημάτων σε παρένθεση:

1. Εἰ γὰ ἡμεῖς τοιαῦτ’ ἐξημαρτάνομεν, …………………. ἄν (γιγνώσκω) ὅσῳ κρεῖττον ἐστι τὸ σωφρονεῖν τοῦ πολυπραγμονεῖν.

2. Εἴπερ οὕτω κακῶς χρώμεθα τοῖς συμμάχοις, πῶς …………………….. (τυγχάνω) κεκτημένοι δύναμιν οὐδεμιᾶς πόλεως ἐλάττω;

3. Εἰ γὰρ Ὄλυνθον Φίλιππος καταστρέψεται ………………… τις ἐμοὶ (φράζω), τι το καλῦον αὐτὸν καὶ ἐπὶ τὴν Ἀττικὴν βαδίζειν;

4. Εἴ τις νῦν τὸν Φίλιππον ὁρῶν φοβερὸν προσπολεμῆσαι …………………….. (νομίζω), σώφρονι λογισμῷ χρῆται.

5. Καὶ εἴ τις ὑμῶν ταῦτα μὲν οὕτως ἔχειν ἡγεῖται οὐκ ὀρθῶς …………………… (γιγνώσκω).

6. Εἰ ἐθελήσουσιν ἅπαντες εἰρήνην ἄγειν, οὐ ………………………. (βοηθῶ) τοῖς Μεγαλοπολίταις.

7. Εἰ τουδὶ καταψηφιεῖσθε, ………………………….. (δοκῶ) ἡμαρτηκέναι.

8. Εἰ μὲν ἐλπὶς ἐστιν ὑμῖν σωθῆναι, ………………………. (συμβουλεύω) μὴ παραδιδόναι τὰ ὅπλα.

9. Εἰ δὴ ἔγωγε τῶν νέων τοὺς μὲν διαφθείρω, τοὺς δὲ διέφθαρκα, ……………………….. (χρὴ) δήπου νυνὶ αὐτοὺς ἐμοῦ κατηγορεῖν.

10. Εἰ μὲν ἐρᾷς χρημάτων, ἑτέρους συμβούλους σοι παρακλητέον ………………………….. (εἰμί).

11. Ταῦτα οἱ Πέρσαι οὐκ ………………………. (δύναμαι), εἰ μὴ καὶ διαίτῃ μετρίᾳ ἐχρῶντο.

12. Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ……………………. (πορεύομαι ἐπὶ βασιλέα).

ΣΤ. Να συνδυάσετε τα πρώτα με τα δεύτερα μέρη, ώστε να σχηματισθούν σωστοί υποθετικοί λόγοι.

α. Εἰ προεῖτο Φίλιππος ἀμφίπολιν

β. Εἰ λέγεις ταῦτα,

γ. Εἰ μὲν ἐπίδειξιν ἐποιούμην

δ. Εἰ μὴ συνῄδειν, ὦ βουλή, τοῖς κατηγόροις βουλομένοις κακῶς ἐμὲ ποιεῖν,

ε. Εἰ νομίζετε θεοὺς ἀνθρώπων φροντίζειν,

στ. Εἰ οὗτοι μὴ δώσουσι ταὴν ἐσχάτην δίκην

α΄. ἁμαρτάνεις.

β΄. ἐπειρώμην ἄν ἅπαντα τὰ τοιαῦτα διαφεύγειν.

γ΄. οὐκ ἄν ἀμελοῖτε αὐτῶν.

δ΄. πολλὴν ἄν εἶχον χάριν αὐτοῖς.

ε΄. Οὐδ’ ἄν ἐδύνατο ἀσφαλῶς ἐν Μακεδονίᾳ μένειν.

στ΄. τίς ποτε πρὸς τὴν πόλιν θαρρῶν πορεύσεται;

Η. Να προσδιορίσετε το είδος των παρακάτω υποθετικών λόγων.

1. Εἰ μὲν γὰρ ἄλλην τινά ἀπολογίαν ἐποιοῦντο, οὐδεὶς ἄν εἶχεν τοῖς ἀποψηφισαμένοις ἐπιτιμᾶν.

2. Ἐὰν κατὰ μέρος φυλάττωμεν, ἧττον ἄν δύναιντο ἡμᾶς θηρᾶν οἱ πολέμιοι.

3. Ἐγὼ δ’ εἰ μὲν πρὸς ἄλλους τινάς πρότερον ἐπεχείρουν διαλέγεσθαι περὶ τούτων ἢ πρὸς τὴν πατρίδα τὴν αὑτοῦ, ὡμολόγουν ἄν πλημμελεῖν.

4. Μετὰ δὲ ταῦτα Θηραμένης ἀναστὰς λέγει ὅτι, ἐὰν αὐτὸν ἕλησθε περὶ ταῆς εἰρήνης πρεσβευτὴν αὐτοκράτορα, ποιήσει ὥστε μήτε των τειχῶν διελεῖν μήτε ἄλλο τι ταὴν πόλιν ἐλαττῶσαι μηδέν.

5. Ἤν ἐθέλωμεν ἀποθνῄσκειν ὑπὲρ τῶν δικαίων , εὐδοκιμήσομεν, εἰ δὲ φοβησόμεθα τοὺς κινδύνους, εἰς ταραχὰς ἡμᾶς αὐτοὺς καταστήσομεν.

6. Ἐὰν μὴ τὸν πόνον φεύγει τις, πάντα ἐστίν ἐξευρεῖν.

Θ. Να χαρακτηρίσετε τον παρακάτω υποθετικό λόγο και να τον τρέψετε σε όλα τα υπόλοιπα είδη.

Οὐ γὰρ ἄν ποθ’ οἱ λόγοι περὶ αυτῶν τοσοῦτον χρόνον διέμειναν, εἰ μὴ τὰ πραχθέντα πολὺ τῶν ἄλλων διήνεγκεν.

1 .Ειδικές προτάσεις

Εισάγονται: α) με το ὅτι (αντικειμενική κρίση-πραγματικό γεγονός)

β) με το ὡς (υποκειμενική κρίση)

Συντακτική θέση:       α) υποκείμενο απρόσωπων ρημάτων ή απρόσωπων εκφράσεων

β) αντικείμενο σε ρήματα λεκτικά, δεικτικά, γνωστικά, αισθητικά

γ) επεξήγηση (σνθ .τοῦτο ταῦτα): η ειδική πρόταση συμπληρώνει την έννοια του ουσιαστικού.

Εκφέρονται με έγκλιση των προτάσεων κρίσεως :

1.απλή οριστική (πραγματικό)

2. δυνητική οριστική (μη πραγματικό)

3. δυνητική ευκτική (δυνατό να γίνει στο παρόν ή στο μέλλον)

4. ευκτική του πλάγιου λόγου, όταν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει ταυτόχρονα το πραγματικό σαν υποκειμενική γνώμη.

Οι φράσεις: οἶδ’ ὅτι(=το ξέρω, βέβαια), εὖ οἶδ’ ὅτι(=το ξέρω καλά, βεβαιότατα), δῆλον ὅτι  (=προφανώς) έγιναν στερεότυπες βεβαιωτικές επιρρηματικές εκφράσεις. Βρίσκονται συνήθως στο τέλος της πρότασης.

2.Ενδοιαστικές προτάσεις

Εισάγονται με: α) μή, σπανίως, ὅπως μή (φόβος μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο)

β) μή οὐ (φόβος μήπως δε γίνει κάτι επιθυμητό)

Εξαρτώνται από ρήματα που σημαίνουν φόβο, δισταγμό, προσδοκία ή υποψία.

Εκφέρονται με: α) υποτακτική (προσδοκώμενο φόβος)

β) οριστική (φόβος πραγματικός)

γ) δυνητική οριστική (φόβος μη πραγματικός)

δ) ευκτική του πλαγίου λόγου (αν εξαρτάται από ρήμα Ι.Χ και δηλώνεται προσδοκώμενος φόβος  σαν υποκειμενική γνώμη)

ε) δυνητική ευκτική (φόβος δυνατός στο παρόν ή στο μέλλον)

* Συντακτική θέση: υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση

3. Πλάγιες Ερωτηματικές προτάσεις

Εξαρτώνται από ρήματα:α) απορίας

β) άγνοιας – γνώσης

γ) αίσθησης

δ) ερώτησης

ε) φροντίδας – επιμέλειας

Εισάγονται με:            α) εἰ, σπανίως ἐάν, ἂν: ολικής άγνοιας, μονομελείς.

β) εἰ-ἤ, εἲτε-εἲτε, πότερον (α)-ἢ : ολικής άγνοιας, διμελής.

γ) ερωτηματικές αντωνυμίες και ερωτηματικά επιρρήματα και με τις αντίστοιχες αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα (Μερικής άγνοιας)

Εκφέρονται  με :

1.απλή οριστική (πραγματικό)

2. δυνητική οριστική (μη πραγματικό)

3. δυνητική ευκτική (δυνατό να γίνει στο παρόν ή στο μέλλον)

4. ευκτική του πλάγιου λόγου, όταν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει ταυτόχρονα το πραγματικό σαν υποκειμενική γνώμη.

5. απορηματική υποτακτική (δηλώνουν απορία)

Συντακτική θέση: υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση

Πλάγιες ερωτηματικές του τρόπου

Εξαρτώνται από ρήματα φροντίδας- επιμέλειας κ.τ.ό

Εισάγονται με τα αναφορικά επιρρήματα όπως και ως

Εκφέρονται με: α)οριστική μέλλοντα (η φροντίδα αναφέρεται στο μέλλον)

β) σπανίως με ευκτική μέλλοντα του πλαγίου λόγου

γ) πολύ σπανίως με υποτακτική

Μετά από παράλειψη προστακτικών ὅρα (ή ὁρᾶτε), σκόπει (ή σκοπεῖτε) το ὅπως +οριστική μέλλοντα και σπανιότερα το ὅπως + υποτακτική αορίστου εμφανίζεται σαν

ανεξάρτητη κύρια πρόταση με προτρεπτική ή συμβουλευτική σημασία.

4.Αιτιολογικές προτάσεις

(Ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας)

Εισάγονται: α) με τα διότι, ἐπεί  ἐπειδή

β) με το ὡς (υποκειμενική αιτιολογία)

γ) με το ὅτι (πραγματική αιτιολογία)

δ) με το εἰ (αμφισβητούμενη ή υποθετική αιτιολογία, μετά από ρήματα ψυχικού πάθους)

Μετά από ρήματα ψυχικού πάθους (ἤδομαι, χαίρω, θαυμάζω, αἰσχύνομαι, χαλεπῶς φέρω κ.τ,ό.) ή αναλόγων εκφράσεων (δεινόν ἐστι, αἰσχρόν ἔστι, θαυμαστόν ἐστι) εισάγεται με το ὅτι (πραγματική αιτιολογία), ενώ με το εἰ (αμφισβητούμενη ή πιθανή η υποτιθέμενη αιτιολογία ).

Εκφέρονται με έγκλιση των προτάσεων κρίσεως :

1.απλή οριστική (πραγματικό)

2. δυνητική οριστική (μη πραγματικό)

3. δυνητική ευκτική (δυνατό να γίνει στο παρόν ή στο μέλλον)

4. ευκτική του πλάγιου λόγου, όταν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο και δηλώνει ταυτόχρονα το πραγματικό σαν υποκειμενική γνώμη.

Μια δευτερεύουσα πρόταση που εξαρτάται από αρκτικό χρόνο μπαίνει σε ευκτική, όταν εκφράζεται αβέβαια πιθανότητα .

5. Συμπερασματικές προτάσεις

(ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος)

Εισάγονται με τους συνδέσμους : ὣστε και ὡς και τα εμπρόθετα ἐφ’ ᾧ και ἐφ’ ᾧτε

Εκφέρονται με :

1.απλή οριστική (πραγματικό)

2. δυνητική οριστική (μη πραγματικό)

3. δυνητική ευκτική (δυνατό να γίνει στο παρόν ή στο μέλλον)

4. σπανίως με ευκτική του πλαγίου λόγου ή ευκτική καθ’ έλξη

5.ὥστε + απαρέμφατο (δηλώνει : α)φυσικό επακόλουθο, αναγκαστικό ή ενδεχόμενο, β)σκοπό ,γ) όρο, προϋπόθεση ή συμφωνία)

6. ἐφ’ ὤ/ ἐφ’ ὦτε  + απαρέμφατο (δηλώνει όρο ή συμφωνία) κι έχει επεξηγηματική χροιά

6.Τελικές προτάσεις

(ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού)

Εισάγονται με τους τελικούς συνδέσμους : ἳνα, ὅπως, ὡς και σπανίως με το μή (= για να μη). Σπανίως με ὃπως/ ὡς + ἄν (αοριστολογικό): όταν υπολανθάνει υπόθεση ή δηλώνεται η προϋπόθεση από την οποία εξαρτάται η πραγματοποίηση του σκοπού.

Εκφέρονται με: α) υποτακτική (δηλώνει σκοπό προσδοκώμενο)

β) υποτακτική + αν (δηλώνει προϋπόθεση από την οποία εξαρτάται η πραγματοποίηση του σκοπού)

γ) οριστική ιστορικού χρόνου (δηλώνει σκοπό που δεν πραγματοποιήθηκε)

δ) ευκτική (ο σκοπός είναι γνώμη ή επιθυμία υποκειμενική)

ε) ευκτική του πλαγίου λόγου (αν εξαρτάται από ρήμα Ι.Χ και δηλώνεται προσδοκώμενος σκοπός σαν υποκειμενική γνώμη)

στ) ευκτική από έλξη

* Μετά από ρήματα που δηλώνουν φροντίδα, φόβο, προσπάθεια, δισταγμό εξαρτάται συνήθως πρόταση εισαγόμενη ὅπως/ ὅπως μη + οριστική μέλλοντος (ή υποτακτική ή ευκτική του πλαγίου λόγου). Η πρόταση αυτή είναι πλάγια ερωτηματική.

7.Υποθετικές Προτάσεις

Παρατηρήσεις:

1. Από το πραγματικό αποκλείεται η μορφή εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου (υπόθεση) – δυνητική οριστική (απόδοση)
2. Από την απόδοση του αντίθετου του πραγματικού (ή μη πραγματικού) μπορεί να λείπει το δυνητικό ἂν, όταν αυτή είναι:

α) ρήμα που δηλώνει δυνατότητα, αναγκαιότητα, αρμοδιότητα και κυρίως παρατατικός απρόσωπου ρήματος ή απρόσωπης έκφρασης:

ἔδει, ἐχρῆν, προσῆκε, ἐξῆν… ἄξιον ἦν, οἷόν τά’ ἦν, εἶκος ἦν….καί

β) τα ρήματα ἐβουλόμην, ἐκινδύνευον, ἔμελλον  + απαρέμφατο

1. Στην απόδοση της απλής σκέψης μπαίνει ευκτική χωρίς το ἄν, όταν είναι ευχετική
2. Η εκφορά εἰ + οριστική μέλλοντα (υπόθεση) – οριστική μέλλοντα (απόδοση) θεωρείται ότι έχει σημασία προσδοκωμένου ( με εκφορά πραγματικού)
3. Μελλοντικές εκφράσεις θεωρούνται:

Α) απορηματική ή βουλητική υποτακτική, Β) η ευχετική ευκτική, Γ) οι τελικές, ενδοιαστικές, συμπερασματικές, ειδικές, πλάγιες και αναφορικές προτάσεις, Δ) οι απρόσωπες συντάξεις δεῖ, χρή, προσήκει, ἔξεστι… + απαρέμφατο , Ε) το τελικό απαρέμφατο από ρήματα κελευστικά, προτρεπτικά, ευχετικά, Στ) τα ρηματ. Επίθετα σε –τέος ἐστι, Ζ) το απαρέμφατο του σκοπού, Η) η τελική μετοχή, Θ) το ειδικό απαρέμφατο μέλλοντα, Ι) ο ενεστώτας με σημασία μέλλοντα

1. Σπάνια στην υπόθεση με ει + ευκτική ή οριστική μπορεί να υπάρχει και το αν. Τότε η υποθετική πρόταση είναι συγχρόνως και απόδοση μιας άλλης υπόθεσης, που τίθεται ή ευνοείται
2. Η υπόθεση μπορεί να λανθάνει σε μια υποθετική μτχ. Σε μια χρονικουποθετική ή αναφορικουποθετική πρόταση, σε μια φράση ή λέξη (οὓτω, ἂνευ + γεν κλπ) ή σε μια ερωτηματική πρόταση
3. Κάποτε μια υποθετική πρόταση, όταν συνδέεται αντιθετικά με άλλη, μπορεί να μην έχει απόδοση και τότε εννοείται η φράση καλῶς ἔχει ἤ ἕξει  (σχήμα ανανταπόδοτο)
4. Από την παράλειψη του ρήματος της υπόθεσης προέκυψαν ορισμένες στερεότυπες ελλειπτικές υποθετικές εκφράσεις που σιγά σιγά πήραν επιρρηματική σημασία εἰ δέ μή  (=ειδάλλως, ειδεμή) εἰ μή  (=εκτός εάν, παρά μόνον) εἰπέρ τίς ἄλλος  (=περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο), ὥσπερ εἰ,  ὥσπερ ἄν εἰ  (=όπως σαν….), εἶπερ ποτέ καί ἄλλοτε  (=περισσότερο από κάθε άλλη φορά)
5. Όταν η απόδοση είναι ειδική πρόταση, ειδικό απαρέμφατο, κατηγορηματική μτχ, τελικό απαρέμφατο (από ρημ. κελευστικά προτρεπτικά, ευχετικά) ή πλάγια ερώτηση τότε ο υποθετικός λόγος βρίσκεται στον πλάγιο λόγο.
6. Όταν η υπόθεση και η απόδοση είναι σε οριστική μέλλοντα , τότε έχουμε κανονικά Προσδοκώμενο με Μορφή Πραγματικού.
7. Όταν η υπόθεση και η απόδοση είναι σε οριστική Παρατατικού , τότε έχουμε κανονικά Αόριστη Επανάληψη στο Παρελθόν με μορφή Πραγματικού.

8. Εναντιωματικές προτάσεις

(ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης)

Εισάγονται με: α) εἰ καί, ἄν καί, ἐάν καί (η παραχώρηση γίνεται προς κάτι το πραγματικό)

β) καί εἰ, καί ἄν, καί ἐάν (η παραχώρηση γίνεται προς κάτι αβέβαιο ή ενδεχόμενο) (παραχωρητικές)

γ) οὐδ’ εἰ, οὐδ’ ἐάν, μηδ’ ἐάν, οὐδ’ ἄν, μηδ’ ἄν (όταν κύρια πρόταση είναι αρνητική και φανερώνουν κάτι το ενδεχόμενο, αβέβαιο, αδύνατο)

Εκφέρονται όπως και οι αντίστοιχες υποθετικές με οριστική, υποτακτική, ευκτική και ευκτική του πλαγίου λόγου. Χαρακτηρίζονται όπως οι υποθετικοί λόγοι

9. Χρονικές προτάσεις

(Ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου)

Εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους : ὡς, ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή, ἓως, ἓστε, ἂχρι, μέχρι ἡνίκα, ὁπηνίκα, πρίν

Εκφέρονται με:           α) οριστική Ι.Χ. (δηλώνουν το πραγματικό γεγονός)

β) υποτακτική (εκφράζουν το προσδοκώμενο ή την αόριστη επανάληψη στον παρόν ή το μέλλον). Συνοδεύονται από το αοριστολογικό ἂν

γ) Ευκτική, απλή σκέψη ή αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

δ)ευκτική του πλαγίου Λόγου

Χρονικοί σύνδεσμοι σε στερεότυπες ελλειπτικές εκφράσεις πήραν επιρρηματική σημασία: ἐστίν  ὅτε(~μερικές φορές), οὐκ ἐστίν ὅτε {= ουδέποτε), ουκ εστίν ότε ού (= πάντα), ὅτε μή{=εκτός εάν), ὅτέ μέν…ὅτέ δέ(=άλλοτε  μεν…άλλοτε δε).

Σύνταξη του συνδέσμου πριν :

Α) με οριστική (δηλώνει το πραγματικό-εξαρτάται συνήθως από αρνητική κύρια πρόταση), β) με υποτακτική (δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον ή το προσδοκώμενο- εξαρτάται από αρνητική κύρια πρόταση),Γ) με ευκτική του πλαγίου λόγου (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο) ή σπανίως, δ)δυνητική ευκτική . Επίσης με ε) ευκτική που οφείλεται σε έλξη από προηγούμενη    ευκτική .

Με τις χρονικές προτάσεις δηλώνονται τρεις χρονικές στιγμές:

1. Σύγχρονο: ὄτε, ὅποτε, ἠνίκα, ἕως, ἕν ὤ, ἔστε, ἄχρι, μέχρι  + οριστική ενεστώτα

2. Υστερόχρονο: ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι  + οριστική αορίστου ή υποτακτική + ἄν ή ευκτική / πριν + απαρέμφατο

3. Προτερόχρονο: ἐπεί, ἐπεί τάχιστα, ἐπειδή, ἐπειδή τάχιστα, μόλις, ὡς  (σε γρήγορη εναλλαγή γεγονότων), ἀφ’ οὗ, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου  + οποιαδήποτε έγκλιση χρονικών προτάσεων. Επίσης πρίν + οριστική, υποτακτική, ευκτική.

10. Αναφορικές προτάσεις

Εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή αναφορικά επιρρήματα

Εκφέρονται με μία από τις εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως ή επιθυμίας ή με ευκτική του πλαγίου λόγου.

Διακρίνονται σε: Ι) Αναφορικές Ονοματικές-Προσδιοριστικές (δηλώνουν ποιο είναι το όνομα στο οποίο αναφέρονται) : έχουν συντακτική θέση υποκειμένου, αντικειμένου, κατηγορουμένου, παράθεσης, επεξήγησης, επιθετικού προσδιορισμού, ετερόπτωτου προσδιορισμού (συνήθως γεν. διαιρετική ή αντικειμενική)

ΙΙ) Αναφορικές Επιρρηματικές (δηλώνουν για ποιο λόγο κάνει κάτι το όνομα που προσδιορίζουν, με ποιο σκοπό, με ποια προϋπόθεση, με ποιο αποτέλεσμα κλπ.)

α) αναφορικές αιτιολογικές: εκφέρονται με έγκλιση των προτάσεων κρίσης. Στην κύρια πρόταση έχουμε ρήμα ψυχικού πάθους ή δικαστικό

β) αναφορικές τελικές: εκφέρονται με οριστική μέλλοντα. Στην κύρια πρόταση έχουμε ρήμα κίνησης, εκλογής, σκόπιμης ενέργειας

γ) αναφορικές συμπερασματικές: εκφέρονται με έγκλιση κρίσεως ή απαρέμφατο. Προηγείται προσδιορισμός ποσού ή ποιότητας.

δ) αναφορικές υποθετικές: εκφέρονται με τις εγκλίσεις των υποθετικών προτάσεων, σχηματίζοντας με τις αποδόσεις τα αντίστοιχα είδη υποθετικών λόγων

ε) αναφορικές εναντιωματικές

στ) αναφορικές -χρονικές,

ζ) αναφορικές-τροπικές ,

η)αναφορικές – τοπικές (οι δύο τελευταίες εισάγονται με αναφορικά ειπιρρήματα).

Ιδιαίτερες  Παρατηρήσεις

1)Όλες οι αναφορικές είναι δυνατό να δηλώσουν επιπλέον και σύγκριση ποσού ή ποιου ή τρόπου και τότε χαρακτηρίζονται και παραβολικές, ενώ η εισαγωγή τους γίνεται με τα : ὅσος, ὁπόσος, οἷος, ὡς, ὥσπερ κ.ά.

Π.χ.   -Τοιαῦτα   πράττει, οἷα   πάντας   ἀπιστεῖν   τούτῳ

(παραβολική  του  ποιού-αναφ.συμπερασματική- δηλώνει το αναγκαστικό κι ενδεχόμενο)

-Λέγε ὅσα βούλῃ (αναφ. παραβολική του ποσού-αναφ. υποθετική-πραγματικό)

2)Όλων των ειδών οι αναφορικές -και οι προσδιοριστικές και οι επιρρηματικές-μπορούν να πάρουν οποιαδήποτε συντακτική θέση ενός ονόματος ή εμπρόθετου προσδιορισμού.

Π.χ.      Ἀφίκοντο οἵτινες ἐκλήθησαν (υποκείμενο)

Ἐκάλεσαν οὓς ἐβούλοντο (αντικείμενο)

3)Η αναφορική αντωνυμία είναι συντακτικός όρος της αναφορικής πρότασης μόνο και όχι της κύριας. Στην κύρια ανήκει συντακτικά ολόκληρη η αναφορική πρόταση.

Π.χ. Οἱ τριάκοντα ἀπέκτεινάν τινάς , ὧν ἐβούλοντο ἀποκτεῖναι

(όλη η πρόταση είναι γενική διαιρετική)

4)Η αναφορική αντωνυμία, αν δεν προσδιορίζει ορισμένη λέξη της κύριας πρότασης, προσδιορίζει αντίστοιχη δεικτική αντωνυμία. Η δεικτική όμως, συχνότατα παραλείπεται και αυτό λέγεται βραχυλογία.

Π.χ. Ἀφίκοντο οὗτοι , οἵτινες ἐκλήθησαν -.=> ἀφίκοντο

ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΕΛΞΗ- ΕΛΞΗ ΑΝΑΦΟΡΙΚΟΥ

5)Μερικές φορές η αναφορική, αντί να βρίσκεται σε αιτιατική, εκφέρεται σε γενική ή δοτική, επειδή παρασύρεται από την πτώση του ονόματος που αναφέρει και είτε το όνομα υπάρχει  στο  κείμενο, είτε  εννοείται  κατά  βραχυλογία. Το  φαινόμενο  αυτό  ονομάζεται βραχυλογική έλξη ή έλξη του αναφορικού.

Π.χ. Λέγει περὶ πραγμάτων ἃ γιγνώσκει => λέγει περὶ πραγμάτων, ὧν γιγνώσκει

Κατά βραχυλογία: [λέγω περί ( τούτων )],[ὧν γιγνώσκω]

* Εντελώς σπανιότατα, συμβαίνει και αναστροφή έλξη ή ανθέλξη, δηλαδή παρασύρεται το όνομα από την πτώση της αναφορικής αντωνυμίας. Π.χ. Τὴν οἰκίαν, (ἥν ἔχω) καλὴ ἐστίν.

6) Οι αναφορικές προσδιοριστικές είναι οι μόνες δευτερεύουσες προτάσεις, που μπορούν να έχουν καθαρές εγκλίσεις επιθυμίας, δηλαδή να δηλώνουν προτροπή ή αποτροπή ή ευχή.

Π.χ. Ταῦτα λέγω, ἃ ἀληθῆ νομίσατε (αναφ. προσδιορ. επιθυμίας-προστακτική-προτοπή).

7) Οι αναφορικές προσδιοριστικές δεν επηρεάζονται από εξάρτηση ι.χ. και δεν έχουν ποτέ ευκτική πλαγίου λόγου.

8) Αναφορικές που εκφέρονται με απαρέμφατο, είναι αναφορικές συμπερασματικές.

9) Αναφορική που εκφέρεται με οριστική μέλλοντα είναι συνήθως αναφορική τελική ή συμπερασματική κ.τ.λ.

10) Από τις αναφορικές-επιρρηματικές είναι μεταγενέστερες σε σχέση με την πρόταση εξάρτησης οι αναφορικές συμπερασματικές και οι αναφορικές τελικές.

11) Αναφορική που έχει αοριστολογικό ἄν ,είναι αναφορική υποθετική.

12) Στις αναφορικές υποθετικές δεν υπάρχει υποτακτική χωρίς το αοριστολογικό ἄν.

13) Όταν   η  αναφορική  έλξη  δηλώνει  απροσδιοριστία, γενικότητα, καθολικότητα, δηλαδή οποιοσδήποτε, οσαδήποτε, οπουδήποτε κ.ά, η αναφορική πρόταση είναι αναφορική υποθετική.

14) Οι αναφορικές υποθετικές σχηματίζουν αναφορικούς υποθετικούς λόγους όλων των ειδών με την ίδια ακριβώς εκφορά των κανονικών υποθετικών λόγων ,μόνο που δεν εισάγονται με υποθετικό σύνδεσμο, αλλά με αναφορική λέξη. Για το προσδοκώμενο και την επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον, μετά την αναφορική έλξη, προσθέτουμε το αοριστολογικό ἄν.

Π.χ.      Ὅσα πράττομεν, καλὰ ἐστίν,  (πραγματικό)

Ὅσα πράττοιμεν, καλὰ ἂν εἴη (απλή σκέψη)

Ὅσα ἂν πράττωμεν, καλὰ ἔσται  (προσδοκώμενο)

Ὅσα ἂν πράττωμεν ,καλὰ ἐστὶν  (αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Να αναγνωρίσετε στις παρακάτω περιόδους  τις ειδικές προτάσεις

1. δείκνυμι ὅτι καί πρό ἐμοῦ τοῦτο εἶχε τό φρόνημα ἡ πόλις
2. οἶδα ὅτι ἕπονται πολλοί
3. ἠγγέλθη αὐτῷ ὅτι Μέγαρα ἀφέστηκε
4. Κῦρος ἔλεγεν ὅτι ἡ ὁδός ἔσοιτο πρός βασιλέα μέγαν.
5. Ἔλεγεν ὅτι ἕτοιμος εἴη ἠγεῖσθαι
6. Λέγει ὁ κατήγορος ὡς ὑβριστής εἰμί
7. Δῆλον γάρ ἔστι ὅτι νῦν οὐ περί δόξης πολεμοῦσι (ν)
8. Ταῦτα λέγω, ὡς τό παρά πᾶν (=παντελῶς, καθόλου) οὐ νομίζεις θεούς.
9. Ἐγώ δέ οὐκ ἀγνοῶ τούθ’, ὅτι ὑμεῖς ἐν ὀργῇ ποιεῖσθε τούς ὕστατους εἰπόντας περί τῶν πραγμάτων
10. Δείξομεν τοίς βαρβάροις ὅτι δυνάμεθα τούς ἐχθρούς τιμωρεῖσθαι.

Να αναγνωρίσετε στις παρακάτω περιόδους τις πλάγιες ερωτήσεις

1. Οἱ περσικοί νόμοι ἐπιμελοῦνται ὅπως μή τοιοῦτοι ἔσονται οἱ πολῖται
2. Κῦρος ἤρετο τίς ὁ θόρυβος εἴη
3. Ἐρήσομαι ὅστις ἐστίν ὁ δάσκαλος
4. Οὐκ ἔστιν ὅπως ἡσυχίαν σχήσει Φίλιππος
5. Τοῦτ’ αὐτό ἀπόκριναι, εἰ ἀληθῆ λέγομεν ἡ οὐκ ἀληθῆ
6. Ἐβουλεύοντο πῶς ἄν τήν μάχην συμφορώτατα ποιήσαιντο
7. Ἀλλά φροντίζουσιν τί πότε τοῦτ’ ἐστίν
8. Πυθοίμην ἄν τινά ἄν  πότε γνώμιν περί ἐμοῦ εἴχετε
9. Σκοπεῖσθε εἰς τί ποτ’ ἐλπίς ἐστι ταῦτα τελευτῆσαι
10. Βούλει οὖν καί τοῦτο σκεψώμεθα, πότεροι ἣδιον ζῶσι, οἱ ἄρχοντες ἢ οἱ ἀρχόμενοι

Να αναγνωρίσετε στις παρακάτω περιόδους τις ενδοιαστικές προτάσεις

1. Ἐφοβήθησαν μή καί ἐπί σφᾶς ὁ στρατός χωρήσῃ
2. Ὀρῶμεν μή Νίκαιας οἲεταί τί λέγειν
3. Κίνδυνος ἐστί μή μεταβάλωνται καί γένωνται μετά τῶν πολεμίων
4. Τόδε ἄδηλον πάντων, μή πολλά σώματα κατατρίψασα ἡ ψυχή τό τελευταῖον αὐτή ἀπολλύηται
5. Φοβοῦμαι μή ἀληθές ἐστίν
6. Νῦν δή φοβούμεθα μή ἀμφοτέρων ἅμα ἠμαρτήκαμεν
7. Ἐγώ δή αὐτό τοῦτο φοβοῦμαι, μή διά τήν ἀπερίαν οὐ δυνηθῶ δηλῶσαι περί τῶν πραγμάτων ὑμῖν
8. Ξενοφῶν ἔδεισε μή κακά γένοιτο τή πόλει
9. Μενέλαον εἶχε τρόμος, μέ τί πάθοιεν Ἀργεῖοι
10. Ἐδεδοίκει μή πολλῷ μᾶλλον αὐτοῦ παρασκευασμένοι ἄν ῆσαν

Να αναγνωρίσετε στις παρακάτω περιόδους τις αναφορικές ονοματικές προτάσεις

1. Καί φράζουσιν ἅ λέγει
2. Οὗτος ἐστίν ὅς ἀπέκτεινεν τούς στρατηγούς
3. Θαυμαστόν ποιεῖς, ὅς ἠμν οὐδέν δίδως
4. Ἤν δέ τίς Ξενοφῶν Ἀθηναῖος, ὅς οὔτε στρατηγός οὔτε λοχαγός οὔτε στρατιώτης  ὧν συνακολουθεῖ
5. Θεμιστοκλῆς κελεύει αὐτούς πέμψαι σφῶν αὐτῶν ἄνδρας οἵτινες χρηστοί καί πιστῶς ἀπαγγέλουσι σκεψάμενοι
6. Βαρβάροις καί δούλοις, οὓς εἰς τάς ἀκρόπολεις παρεῖνται, δουλεύουσι(ν)
7. Ἔτυχεν ἡ πρύμνα ἐστεμμένη τοῦ πλοίου, ὃ εἰς Δῆλον Ἀθηναῖοι πέμπουσιν
8. Κῦρος δέ μεταπέμπεται ἀπό τῆς ἀρχῆς, ἧς αὐτόν σατράπην ἐποίησεν

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Να βρεθούν οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις, να χαρακτηριστούν συντακτικά και να δικαιολογηθεί η έγκλιση εκφοράς τους.

1.      Δείκνυμι ὅτι καί πρό ἐμοῦ τοῦτο εἶχε τό φρόνημα ἡ πόλις

2.      Κῦρος τῷ Κλέαρχῳ ἐβόα ἄγειν τό στράτευμα κατά μέσον τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς εἴη

3.      Μένων δῆλος ἦν ἐπιθυμῶν ἄρχειν, ὅπως πλείω λαμβάνοι, ἐπιθυμῶν δέ τιμᾶσθαι, ἴνα πλείω καρδαίνοι

4.      ἔχω πλοῖα ὥστε ἐλεῖν τό ἐκείνων πλοῖον

5.      εἰ ἀλλιῶς γιγνώσκεις, δίδασκε

6.      Ὃποτε θύοι Κρίτων, ἐκάλει Ἀρχέμηδων

7.      κἂν σύ μή θέλης, οἱ θεοί οὕτω βουληθήσονται

8.      εὔχομαι τούς θεούς ἐμέ ἄξιόν τοῦ Λεωκράτους ἀδικημάτων κατήγορον ποιῆσαι, ὃ καί τῇ πόλει συμφέρει καί πᾶσιν ὑμῖν.

9.      οἶδα ὅτι πάντες ἄν ὁμολογήσαιτε…

10.  ὅτι μέν ὀργίζεσθε, οὗ θαυμάζω

11.  τοιαῦτα πεποίηκεν, ὥστε πολύ ἄν δικαιότερον διά ταῦτα τά ἔργα τοῦτον μισήσαιτε

12.  εἰ τοῦτο πάντες ἐποιοῦμεν, ἅπαντες ἄν ἀπωλόμεθα

13.  περιμένετε ἔστ’ ἄν ἐγώ ἔλθω

14.  εἰ καί μή βλέπεις, φρονεῖς δ’ ὅμως

15.  Ὁ Φίλιππος ἐστιν ὅ,τι ἄν εἲποι τίς

16.  Ἡρακλῆς ἠπόρει ποτέραν τῶν ὁδῶν τράπηται

17.  νῦν δή φοβούμεθα μή ἀμφότερων ἅμα ἠμαρτήκαμεν

18.  δέομαι οὖν σου παραμεῖναι, ὡς ἐγώ οὐδ’ ἄν ἑνός ἤδιον ἀκούσαιμι ἤ σου ἐχρῆν αὐτούς ζῆν, ἴνα ἀπαλλαγῶμεν τούτου τοῦ δημαγωγοῦ

19.  τοιούτων τί ἐποίησε, ὡς πᾶς ἄν ἔγνω ὅτι ἀσμένη ἤκουσε

20.  εἰ ποτέ πάλιν ἔλθοι τῇ Ἑλλάδι κίνδυνος ὑπό βαρβάρων, τίσι ἄν μᾶλλον πιστεύσαιτε ἢ Λακεδαιμονίοις;

21.  ἠνίκα δείλη ἐγίγνετο, ἐφάνη κονιορτός

22.  οὐδείς ἄν ἔτι πιστεῦσαι δύναιτο ὑμῖν, οὐδ’ εἰ πάνυ προθυμοῖτο

23.  οὕτω ζῶσιν, ὥσπερ ἄν οὐδέ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν

24.  δῆλον ἐστι ὅτι οὐκ ἄν προύλεγεν, εἰ μή ἐπίστευσεν ἀληθεύσειν

25.  ἠδέως ἄν ὑμῶν πυθοίμην τίν’ ἄν γνώμην περί ἐμοῦ εἴχετε, εἰ μή ἐτριηράρχησα

26.  ἐδεδοίκει μή πολλῷ μᾶλλον αὐτοῦ παρασκευασμένοι ἄν ἦσαν

27.  οἱ στρατηγοί ἐθαύμαζον, ὅτι Κύρος οὔτε ἄλλον πέμπει οὔτε αὐτός φαίνοιτο

28.  Γύμναζε σαυτόν πόνοις ἐκουσίοις, ὅπως ἄν δύναιο καί τούς ἀκουσίους ὑπομένειν

29.  Συνέβησαν πρός τούς Λακεδαιμόνιους, ἐφ’ ᾧ τέ ἐξίασαν ἐκ Πελοποννήσου καί μηδέποτε ἐπιβήσονται αὐτῆς

30.  ἐάν τί λέγῃς παρά ταῦτα, μάτην ἐρεῖς

31.  Σπονδᾶς ἐποιήσαντο, ἕως ἀπαγγελθείη τά λεχθέντα εἰς Λακεδαίμονα

32.  Καί ἄν οἱ πολέμιοι τό ναυτικόν ἡμῶν νικήσωσι, κρατήσομεν αὐτῶν

33.  ἀνεπαύοντο ὅπου ἕκαστος ἐτύγχανεν.

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

Να αναγνωρίσετε τις παρακάτω υποθετικές προτάσεις

1. Εἰ τίς δυσπολέμητον οἲεται τόν Φίλιππον, λογισθάσθω τοῦτο
2. Εἰ δέ τίς ἄλλο ὁρᾷ βέλτιον, λεξάτω
3. Φαίη ἄν ἡ θανοῦσα, εἰ φωνήν λάβοι
4. Ἢν πόλεμον αἰρῆσθε, μηκέτι ἣκετε δεῦρο ἄνευ ὅπλων.
5. Ἃπας λόγος, ἄν ἀπῇ τά πράγματα, μάταιον τί φαίνεται καί κενόν
6. Εἰ μέν ἦν καλός, ἐφοβούμην ἄν σφόδρα λέγειν
7. Οὐκ ἄν τίς ζώη, εἰ μή τρέφοιτο
8. Εἰ μέν ὀμώμοκε Λεωκράτης, φανερῶς ἐπιώρκησαν
9. Ἐάν οὖν κατά μέρος μερισθέντες φυλάττωμεν καί σκοπῶμεν, ἧττον δύναιντ’ ἄν ἠμᾶς θηρᾶν οἱ πολέμιοι.
10. Ἐάν τίς τῶν γονέων τελευτησάντων τούς τάφους μή κοσμῇ, καί τοῦτο ἐξετάζει ἡ πόλις ἐν ταῖς τῶν ἀρχόντων δοκιμασίαις
11. εἰ Ἀγησίλαος τούς νέους σπουδαίους γυμναζομένους ἴδοι, ἐπήνεσαν ἄν
12. εἰ ἐκέλευον ξυμπλεῖν, ἐλύοντο ἄν αἱ σπονδαί
13. εἰ ὧδε στρατευσόμεθα, οὐ δυνησόμεθα μάχεσθαι
14. εἰ τίς τούς Ἀθηναίους φαίη πεφυκέναι ἐπί τῷ μήτε αὐτούς ἔχειν ἡσυχίαν μήτε τούς ἄλλους ἀνθρώπους ἐᾶν, ὀρθῶς ἄν εἲποι.

Α. ΕΙΔΗ ΜΕΤΟΧΩΝ

ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ

Γνωρίσματα:

1.    Εκφέρεται συνήθως με άρθρο.

2.    Δεν έχει άρθρο:

–   όταν το υποκείμενο της προηγείται,

–  όταν το όνομα που προσδιορίζει η μτχ. δεν έχει άρθρο: π.χ. σύνειμι ἄνθρωποις δυναμένοις ἀναλίσκειν.

– Όταν η μετοχή είναι παθητικού παρακειμένου ή ενεστώτα : π.χ. ᾪκουν πόλεις καλῶς τετειχεσμένας καί οἰκουμένας.

-Όταν έχει παρενθετική ή επεξηγηματική θέση .Π.χ Ἒπεμψαν Νίκανδρον, σύμμαχον ὄντα…

3.   Συχνά χρησιμοποιείται και ως ουσιαστικό, όταν παραλείπεται το ουσιαστικό που προσδιορίζεται από αυτήν. Από αυτή τη χρήση μερικές ουσιαστικοποιημένες μτχ. κατάντησαν να χρησιμοποιούνται σχεδόν πάντα σαν ουσιαστικά: ὁ ἂρχων, οἱ λέγον­τες, ὁ διώκων (= ο κατήγορος), ὁ φεύγων (= ο κατηγορούμενος, ο εξόριστος), οἱ προσή­κοντες (= οι συγγενείς), ό νικῶν (= ο νικητής), οἱ τεκόντες (= οι γονείς), οἱ θανόντες (= οι νεκροί) …

4.   Συχνά το ουδέτερο επιθετικής μτχ., κυρίως ενεστώτα ή παρακειμένου, τίθεται αντί ουσιαστικού αφηρημένης έννοιας: το παρόν, το μέλλον, το δεδιός (= ο φόβος), το θαρσοῦν (= το θάρρος), το προσῆκον, το συμφέρον, το νοσοῦν (= η αρρώστια), το λυσιτελοῦν (= η ωφέλεια)…

5.   Μεταφράζεται με αναφορική πρόταση (συνήθως), με μετοχή ή με επίθετο ή μένει αμετάβλητη (π.χ. το παρόν). *

6.   Παίρνει άρνηση

ι)   οὐ, όταν φανερώνει κάτι το συγκεκριμένο,

ϋ)  μή, όταν φανερώνει κάτι το αόριστο ή υποτιθέμενο. Σ’ αυτή την περίπτωση η με­τοχή είναι επιθετική (ή αναφορική) – υποθετική και ισοδυναμεί με αναφορικοϋποθετική πρόταση.

7. Η επιθετική μετοχή έχει θέση επιθέτου ή ουσιαστικού και γι’ αυτό συντακτικώς  μπορεί να είναι:

α)  υποκείμενο                                    β)    αντικείμενο

γ)  παράθεση                                       δ)    επεξήγηση

ε)  επιθετικός προσδιορισμός                         στ)   κατηγορούμενο (πάντοτε έναρθρη)

ζ)   κατηγορηματικός προσδ.              η)    ετερόπτωτος προσδιορισμός

(πάντοτε άναρθρη)                              θ)    δοτική προσωπική

ι)   εμπρόθετος προσδιορισμός

*Όταν η επιθετική μτχ. είναι επιθετικός προσδιορισμός, αποτελεί με το προσδιοριζόμενο μια έννοια, ενώ, όταν είναι παράθεση, προσδίδει στο προσδιοριζόμενο απλώς ένα γνώρισμα και γι¹ αυτό μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να βλάψει το νόημα.

** Μια επιθετική μετοχή μπορεί να ισοδυναμεί και με αναφορική – τελική ή αναφ. συμπερασματική ή αναφ. αιτιολογική πρόταση.

ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ

Γνωρίσματα:

1. Αναφέρεται στο υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρηματικού τύπου από τον οποίο εξαρτάται.

2.Είναι πάντοτε χωρίς άρθρο, όπως και όλες οι άλλες μετοχές εκτός από την επιθετική.

3.Χρησιμεύει ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός του υποκειμένου ή του αντικειμένου του ρήματος.

4.   Συντάσσεται με τα εξής ρήματα:

α)   εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω (η μτχ. με το ρήμα αποτελούν περίφραση),

β)    τυγχάνω, λανθάνω, φθάνω, διάγω, διατελῶ, διαγίγνομαι, διαμένω, διαβιῶ, διατρίβω, φαίνομαι, φανερός εἰμί, δῆλος εἰμί, οἲχομαι… (τα ρήματα αυτά μπορούν να μεταφραστούν με επιρρήματα και η μτχ. με ρήμα),

γ)    έναρξης ή λήξης: ἄρχω, ἄρχομαι, παύω, παύομαι, λήγω, διαλείπω …,

δ)   ανοχής, καρτερίας, καμάτου: ἀνέχομαι, καρτερῶ, ὑπομένω, περιορῶ (= αδια­φορώ), κάμνω, ἀπαγορεύω (= κουράζομαι),

ε)   ψυχικού πάθους*: ἀγανακτῶ, ἤδομαι, χαίρω, ὀργίζομαι, θαυμάζω, οἰκτείρω, αἰσχύνομαι, βαρέως ἤ χαλεπῶς φέρω, μεταμέλομαι…

*    Από τα ρήμ. αυτά η μτχ. είναι κατηγορηματική, όταν δηλώνει τράξη σύγχρονη και βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα, και αιτιολογική, όταν δηλώνει πράξη προτερόχρονη, όταν δηλ. αυτό που δηλώνει το ρήμα είναι συνέπεια αυτού που δηλώνει η μτχ. Και βρίσκεται σε χρόνο Αόριστο ή Παρακείμενο.

στ) δείξης, αγγελίας, ελέγχου: δείκνυμι, άγγέλλω, δηλῶ, άποφαίνω, παρέχω (= πα­ρουσιάζω), ἐλέγχω, ἐξελέγχω, φανερός – δῆλος εἰμί, ἔοικα …,

ζ)    αίσθησης, γνώσης, μάθησης, μνήμης: αισθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω, πυνθάνομαι, εὑρίσκω, γιγνώοκω οἶδα, έπίσταμαι, ἀγνοῶ, μανθάνω, άλίσκομαι, ἐντυγχάνω, μέμνημαι, ἐπιλανθάνομαι…,

η)   εὖ ή κακῶς ποιῶ, ἀδικῶ, χαρίζομαι, νικῶ, ἡττῶμαι,

θ)   πλησμονής, επάρκειας, απόλαυσης, κορεσμού: κορέννυμαι, ἐμπίμπλαμαι, με­στός ή πλήρης εἰμί….

5.Η κατηγορηματική μτχ. των απρόσωπων ρημάτων ή εκφράσεων βρίσκεται σε αιτια­τική ουδετέρου, φαινομενικά απόλυτη, π.χ. ἑώρα ἀδύνατον ὄν βίᾳ ἑλεῖν τήν πόλιν.

6.Η κατηγορηματική μτχ. μπορεί να παραλείπεται, όταν είναι του εἰμί ή όταν εννοείται εύκολα.

7.   Τα ρήμ. ἀκούω και αἰσθάνομαι συντάσσονται και ως εξής:

ι)   με γενική + κατηγορηματική μτχ.,

ii)  με αιτιατική + κατηγορηματική μτχ. και

iii) με αιτιατική + ειδικό απαρέμφατο.

8. Μερικά ρήματα συντάσσονται άλλοτε με κατηγορηματική μτχ. και άλλοτε με απα­ρέμφατο, οπότε διαφοροποιείται και το νόημα τους:

9. Πολύ σπάνια μια κατηγορηματική μτχ. συνοδεύεται από το ὡς, όταν αυτή χρησι­μοποιείται αντί ειδικής πρότασης: π.χ. δηλοῖς ὡς τι σημανῶν νέον, (σχήμα ανακό­λουθο).

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ

α) Χρονική

Γνωρίσματα:

1. Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους (εκτός από μέλλοντα), συνήθως όμως στον αόριστο.

2.  Ισοδυναμεί με χρονική πρόταση.

3. Συχνά συνοδεύεται από τα χρονικά επιρρήματα: εὐθύς, ἂμα, μεταξύ, ἔτι, αὐτίκα, ἢδη, τότε, ἐνταῦθα (= τότε), εἶτα, ἔπειτα, ἐξαίφνης, ἂρτι, μετά ταῦτα ….

* Όταν υπάρχουν αυτά τα επιρρήματα, δε σημαίνει απαραίτητα ότι η μτχ. είναι χρονική.

4. Η χρονική μτχ. ενεστώτα δηλώνει κατά κανόνα το σύγχρονο και του αορίστου συνή­θως το προτερόχρονο και σπανιότερα το σύγχρονο.

5. Οι μετοχές ἀρχόμενος, τελευτῶν, διαλείπων ή διαλιπών, χρονίζων, ἀνύσας (+ προ­στακτική), όταν είναι χρονικές και αναφέρονται στο υποκείμενο της πρότασης, τότε μεταφράζονται αντίστοιχα: στην αρχή, στο τέλος, ύστερα από λίγο ή αργότερα, ύστε­ρα από καιρό, γρήγορα.

6.  Δέχεται άρνηση οὐ ή μη.

β) Αιτιολογική

Γνωρίσματα:

1. Ισοδυναμεί με αιτιολογική πρόταση.

2.  Συχνά συνοδεύεται από τα μόρια:

ί)   ἂτε (δή), οἷον (δή), οἷα (δή): αιτία πραγματική,

ϋ)   ὡς: αιτία υποκειμενική (= με την ιδέα ότι…, επειδή κατά τη γνώμη μου …),

ϋι) ὣσπερ: αιτία υποτιθέμενη ή ψευδής (= επειδή τάχα …, σαν να …).

3.    Αιτιολογικές είναι συνήθως οι μετοχές:

α) των δοξαστικών ρημάτων (δοκῶν, νομίζων, ἡγούμενος, οἰόμενος, κρίνων, ὑπολαμβάνων, ἐλπίζων, πιστεύων…),

β) των ρημ. ψυχικού πάθους και όσων δηλώνουν φόβο: ἀγανακτῶν, ἀχθόμενος, , ἀπορῶν, δείσας…),

γ) των γνωστικών (γιγνώσκων, εἰδώς, ἐννοήσας, ἐπισταμένος …),

δ) από ρήματα ψυχικού πάθους (δες και κατηγορηματική μτχ.),

ε) των αισθητικών ρημάτων (ὁρῶν, αίσθανόμενος).

4. Οι αιτιολογικές μτχ. τί βουλόμενος, τι παθών, τι μαθών σε ευθείες ερωτήσεις μεταφράζονται με το “τι”, “γιατί”. Όταν υπάρχει δυνητική έγκλιση, οι μτχ. αυτές είναι υποθετικές.

5.  Συχνά μετά την αιτιολογική μτχ. ακολουθούν οι εκφράσεις: οὓτω, δια τοῡτο, διά

ταῦτα

6.Η αιτιολογική μτχ. μετά τους εμπρόθετους της αιτίας «διά τοῦτο», «ἔνεκα ταῦτα»,

«ἐκ τούτου» είναι επεξήγηση.

γ) Τελική

Γνωρίσματα:

1. Ισοδυναμεί με τελική πρόταση.

2. Βρίσκεται κατά κανόνα σε χρόνο, μέλλοντα και πολύ σπάνια σε ενεστώτα (από το ρή­μα «πέμπω», όταν δηλώνει σκοπό που διαρκεί).

3. Εξαρτάται συνήθως από ρήματα που δηλώνουν κίνηση ή ενέργεια, εκλογή ή προσφο­ρά.

4. Η τελική μτχ. μπορεί να συνοδεύεται από το ως, συνήθως όταν δεν εξαρτάται από ρήματα κίνησης ή ενέργειας.

5.  Παίρνει άρνηση μή.

δ) Τροπική

Γνωρίσματα :

1. Συνήθως βρίσκεται σε χρόνο ενεστώτα, σπάνια σε αόριστο.

2. Οι μετοχές ἂγων, ἔχων, φέρων από ρήματα κίνησης είναι τροπικές και μπορούν να μεταφραστούν με την πρόθεση: με + αιτιατική (π.χ. Ἧκε φύλαξ ἂγων Άντιγόνην = … με την Αντιγόνη).

3.   Ορισμένες τροπικές μετοχές αποδίδονται με τροπικά επιρρήματα: χαίρων (= ατι­μώρητα), λαθών (= κρυφά), φέρων (= με ορμή, βιαστικά)…

4.    Παίρνει άρνηση ου και τότε μεταφράζεται με το «χωρίς να …».

ε) Υποθετική

Γνωρίσματα:

1.Ισοδυναμεί με υποθετική πρόταση και γι’ αυτό η ανάλυση της είναι ανάλογη με την απόδοση και το νόημα.

2. Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους εκτός από μέλλοντα.

3. Υποθετικές είναι συνήθως οι μετοχές που προσδιορίζουν:

α) δυνητική έγκλιση (οριστική, ευκτική, απαρέμφατο, μετοχή + ἂν),

β) μέλλοντα ή προστακτική,

γ) απρόσωπο ρήματα,

δ) ρηματικά επίθετα σε -τός,

4.Όταν η υποθετική μτχ. εκτός από προϋπόθεση δηλώνει και χρόνο, είναι χρονικοϋπο-θετική και αναλύεται συνήθως σε: ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν, έπειδάν + υποτακτική ή ὅτε, ὁπότε + ευκτική επαναληπτική.

5. Παίρνει άρνηση μή. Τις περισσότερες φορές η μτχ. με άρνηση μή είναι υποθετική.

στ) Εναντιωματική

Γνωρίσματα:

1.Ισοδυναμεί με εναντιωματική πρόταση και σχηματίζει υποθετικό λόγο.

2.Δηλώνει εναντίωση, δηλαδή σχέση λογικής αντίθεσης με το ρηματικό τύπο από τον οποίο εξαρτάται (είμαι γενναίος – ηττώμαι: γενναῖοι ὄντες ἤττηθησαν). Ανάμεσα στην έννοια της μετοχής και του ρήματος υπάρχει κάτι το ασυμβίβαστο.

3 Συχνά η εναντιωματική μτχ. συνοδεύεται από τα μόρια: καί, καίπερ, μηδέ (χωρίς να συνδέουν τη μτχ.), καίπερ, καίτοι, ὅμως (συνήθως μετά από τη μτχ.), καί ταῦτα, εἶτα καί ἔπειτα (στην αρχή ευθείς ερώτησης), πάνυ.

4. Οι αιτιατικές απόλυτες ἐξόν, ἐνόν, προσῆκον, δοκοῦν, προσταχθέν, οἶον τ’ ὄν … και  η φάσκων είναι συνήθως εναντιωματικές.

Β. ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΕΤΟΧΗ

1.Συνημμένη λέγεται η επιρρηματική μτχ., όταν το υποκείμενο της είναι συντακτικός όρος (υποκείμενο, αντικείμενο, δοτ. προσωπική κ.λπ.) της πρότασης στην οποία ανήκει,

α) Η επιρρηματική μτχ. σε ονομαστική πτώση είναι συνημμένη με το υποκείμενο του ρήματος.

β)   Συνημμένη μπορεί να είναι η μτχ. των προσωπικών ρημάτων και βρίσκεται σε οποια­δήποτε πτώση.

2.Απόλυτη λέγεται η επιρρηματική μτχ., όταν το υποκείμενο της είναι μόνο υποκείμενο της μτχ. και δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση. Η απόλυτη μτχ. βρίσκεται σε πτώση:

α)   γενική, όταν το ρήμα είναι προσωπικό,

β)   αιτιατική,

i) όταν το ρήμα είναι απρόσωπο ή απρόσωπη έκφραση (σε ουδέτερο γένος ενικού αριθμού). και είναι συνήθως εναντιωματική και

ii) σπανιότερα, όταν το ρήμα είναι προσωπικό (τότε η μτχ. συνοδεύεται από το ὡς ή ὣσπερ και είναι πάντα αιτιολογική),

γ)    ονομαστική, πολύ σπάνια (σχήμα ανακόλουθο).

* Σε ορισμένες περιπτώσεις η επιρρηματική μτχ., ενώ έπρεπε να είναι συνημμένη, αφού το υποκείμενο της είναι όρος της πρότασης, μπορεί να τεθεί ως απόλυτη (για έμφαση) π.χ. Διαβεβηκότος ἤδη Περικλέους… ἠγγέλθη αὐΤῷ ὅτι… (αντί: διαβεβηκότι Περικλεῖ…).

5.  Δύο μετοχές δε συνδέονται:

-όταν είναι διαφορετικού είδους,

– όταν η μία προσδιορίζει την άλλη (μπορεί να είναι και οι δύο ίδιου είδους),

–  όταν δεν προσδιορίζουν την ίδια λέξη,

–  όταν υπάρχει ασύνδετο σχήμα.

Γ. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ

Για να αναλυθεί μια μετοχή σε δευτερεύουσα πρόταση:

1. Διαπιστώνεται το είδος της μετοχής (επιθετική, χρονική ..,). Από αυτό εξαρτάται ο υπο­τακτικός σύνδεσμος (ή αναφορική  αντωνυμία) που θα χρησιμοποιηθεί και η έγκλιση, σύμφωνα με τον τρόπο εκφοράς των δευτερευουσών προτάσεων.

2.Το υποκείμενο της μτχ. δίνει το πρόσωπο και τον αριθμό του ρήματος. Φυσικά, όταν η μτχ. γίνεται πρόταση, το υποκείμενο μπαίνει πάντοτε σε ονομαστική.

3. Από το χρόνο που εξαρτάται η μτχ. (αρκτικό ή ιστορικό) επηρεάζεται η μετατροπή της οριστικής ή υποτακτικής σε ευκτική του πλάγιου λόγου.

4. Η μτχ. ενεστώτα και παρακειμένου από ιστορικό χρόνο ισοδυναμεί με παρατατικό ή υπερσυντέλικο, αντίστοιχα.

5.Αν η μτχ. αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση με υποτακτική ή ευκτική, διατηρεί το χρόνο της.

6.Οι μετοχές μέλλοντα και αορίστου διατηρούν το χρόνο τους σε οποιαδήποτε έγκλιση και αν αναλυθούν.

7.Η μετοχή αορίστου, όταν αναφέρεται στο παρελθόν γίνεται οριστική· όταν αναφέρεται στο μέλλον, γίνεται υποτακτική ή ευκτική (χρονικοϋποθετική μτχ.).

8. Οι υποθετικές, χρονικοϋποθετικές, αναφορικοϋποθετικές και οι ενα^τιωματικές μετο­χές αναλύονται στις αντίστοιχες προτάσεις με βάση την απόδοση και το νόημα.

9.  Οι τροπικές μετοχές δεν αναλύονται σε προτάσεις.

10.Αν αναλύσουμε μια τελική μτχ. (κανονικά δεν αναλύεται), τότε θα πρέπει να αλλάξει ο χρόνος της μτχ. και να χρησιμοποιηθεί η υποτακτική αορίστου (ή: όπως + οριστ. μέλλο­ντα).

11.Η κατηγορηματική μτχ. μπορεί να αναλυθεί σε ειδική πρόταση με οριστική ή δυνητική έγκλιση (αν συνοδεύεται από το δυνητικό αν), όταν είναι του πλάγιου λόγου κρίσης (από ρήμ. γνωστικά, αισθητικά, δείξης, αγγελίας).

Ανάλυση μετοχών

1. Επιθετική μετοχή

Αναλύεται σε αναφορική πρόταση – με αναφορικές αντωνυμίες.

Π.χ. οἱ ἀκούοντες à ἐκεῖνοι οἳ ἀκούουσι(ν)

Ὁ λάμπων ἥλιος à ἐκεῖνος ὅς λάμπει

2. Κατηγορηματική  μετοχή

Όταν αναλύεται, βάζουμε ὅτι + ρήμα

Π.χ. φαίνομαι ἄρξων ταῦτα à φαίνομαι ὅτι ἄρξω ταῦτα

3. Επιρρηματική μετοχή

α. Χρονική

Αναλύεται με ὄτε, ἐπεί , ἐπειδή + ρῆμα

Π.χ. συγκαλέσαντες à ἐπεί συνεκάλεσαν

β. Αιτιολογική

1) αν έχει: ἄτε(δή), οἶον(δή), οἴα(δή) αναλύεται με ὅτι + ρήμα

2) αν έχει: ὡς,  αναλύεται με ὡς + ρήμα

3) αν δεν έχει τίποτε, αναλύεται απλά σε ἐπεί, ἐπειδή + ρήμα

γ. Τελική

Αναλύεται με ἲνα + υποτακτική αορίστου

Π.χ. ποιήσοντες à ἴνα ποιήσωσι

δ. Υποθετική

Αναλύεται με βάση την απόδοση, που είναι το ρήμα της πρότασης

Π.χ. Ποιούντες κακόν, φεύξονται à ἐάν ποιῶσι κακόν, φεύξονται

ε. Εναντιωματική

Αναλύεται με: εἰ και οριστική ενεστώτα ή πρτ.

στ. Τροπική

Δεν αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση, γιατί δεν υπάρχει αντίστοιχη τροπική.

Μερικοί βασικοί κανόνες για τις μετοχές

1. Μια μτχ μέλλοντα είναι ΠΑΝΤΑ τελική
2. Το ὡς συνοδεύει μια αιτιολογική μτχ με υποκειμενική αιτιολογία (μτφ επειδή τάχα) ή μια τελική μτχ όταν δεν εξαρτάται από ρήμα κίνησης (ή το ὥσπερ)
3. Μια μτχ που έχει άρθρο ή που ξεκάθαρα προηγείται το Υ της είναι επιθετική (ή αναφορική)
4. Μια μτχ δίπλα σε οριστική μέλλοντα ή δίπλα σε δυνητική έγκλιση (δυν. Ευκτική ή δυνητική οριστική) είναι υποθετική.
5. Αν έχει δίπλα της το καίτοι, καίπερ, ὅμως  είναι εναντιωματική
6. Μια μτχ όταν εξαρτάται από ψυχικού πάθους ρήμα = κατηγορηματική [εφόσον βρίσκεται σε ενεστώτα], όταν όμως προέρχεται από ψυχικού πάθους ρήμα = αιτιολογική

Μτφ Μτχς

1. Επιθετικές: Με αναφορική πρόταση (ο οποίος/που)
2. Κατηγορηματικές: να, ότι ,που
3. Επιρρηματικές: (α) Τροπικές: -οντας / -ώντας. Καθώς

(β) Αιτιολογικές: επειδή

(γ) Χρονικές: αφού, όταν

(δ) Τελικές: για να

(ε) Υποθετικές: εάν, αν

(στ) Εναντιωματικές: αν και, ενώ

Να αναλύσετε τις παρακάτω μετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις

1. Κῦρος συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον
2. Δίκαια δράσας συμμάχους τούς θεούς ἕξεις
3. Ὁ μή ἀδικῶν οὐδενός δεῖται νόμου
4. Ἕλληνες ὄντες κατά τῆς Ἑλλάδος μάχονται
5. Ἔπλεον πολεμήσοντες
6. Οὗτος ἀφίκετο ἄρξων
7. Τισσαφέρνης ἐπιορκήσας πολεμίους τούς θεούς ἐκτήσατο
8. Φοβούμενοι τήν ὁδόν, ὅμως συνηκολούθησαν
9. Μεγάλα πυρά ἐγένετο ἄτε πολλῆς ὕλης οὔσης
10. Λαβόντες τά ὄπλα παρῆσαν εἰς Σάρδεις
11. Ἄρχεσθαι μαθών ἄρχειν ἐπιστήσει
12. Ὁ μέντοι Ἀγησίλαος ἐκείνους καίπερ ὁρῶν οὐκ ἐδίωκεν
13. Ἡττηθέντων ἡμῶν οὐδείς ἄν ληφθείη
14. Οἱ στρατιῶται ἐπισιτισμοῦ δεόμενοι διά τοῦτο ἀθυμοῦσι
15. Ἀποπλεῖ οἴκαδε καίπερ χειμῶνος ὄντος

Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω μετοχές

1. Προμηθεύς κλέψας τό πῦρ τῶν θεῶν τοῖς ἀνθρώποις ἔδωκεν
2. ὀλίγοι ὄντες ἐνίκησαν
3. Ἀρταξέρξου βασιλεύοντος Κῦρος ἐπί Σοῦσα ἐστράτευσεν
4. Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὡς ταῦτα πράξοντες
5. τούτων οὕτως ἐχόντων βούλομαι σοί συμβουλεῖν
6. δίκην μεγίστην δώσετε ἀδίκως φονεύσαντες τόν ἄνδρα τοῦτον
7. Αἵ πόλεις αἱ δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις κειμένοις διοικοῦνται
8. Οὗτοι ἢκουον  τήν χώραν δῃουμένην
9. Ἔχαιρεν ἀκούων ταῦτα
10. Οἱ Ἀθηναῖοι οὐκ ἀνείχοντο ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων
11. Ταῦτα δέ ποιήσαντες ἐς τάς Ἀθήνας ἔπεμπον ἄγγελον
12. Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμί ὥσπερ μέλλων ἀληθῆ λέγειν
13. Οἱ Ἕλληνες παρεσκευάζοντο ὡς δεξόμενοι αὐτόν
14. Δίκαια δράσας συμμάχους ἕξεις θεούς
15. Οὐδέν ἐρῶ ἔχων εἰπεῖν
16. Αἰσχύνοιντο ἄν μή ἀποδίδοντες χάριτος
17. Οἱ Ἀθηναῖοι εἰς Ἰωνίαν ὕστερον ὡς οὔχ ἱκανῆς οὔσης τῆς Ἀττικῆς ἀποικίαν ἐξέπεμψαν
18. Πολλάκις πλεονεκτῆσαι ὑμῖν ἐξόν οὐκ ἠθελήσατε
19. Σύνειμι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν
20. Νῦν μέν δειπνεῖτε, δειπνήσαντες δέ ἀπελαύνετε
21. Ὁ δέ Ἀγησίλαος καί μάλα βουλόμενος ἀπάγειν τό στράτευμα, ὅμως ἐκεῖ κατέμεινε
22. Οἱ Θηβαῖοι ἀνεχώρησαν ἐκ τῆς γῆς οὐδέν ἀδικήσαντες
23. Ἔλεγεν ὅτι οὐ πόλεμον ποιησόμενοι ἤκοιεν, ἀλλά ἐπιδείξοντες ὅτι φίλοι εἰσίν
24. Βουλόμενοι αὐτόν ἀποκτεῖναι πέμπουσι τήν Σαλαμινίαν ναῦν.
25. Ἀφικόμενος εἰς Δελφους ἔθυσε τῷ Θεῷ

Ο πλάγιος λόγος εξαρτάται συνήθως από ρήματα λεκτικά, ερωτηματικά, κελευστικά  καθώς και από ρήματα βουλητικά, αισθητικά, γνωστικά  ή δοξαστικά.

Οι προτάσεις στον πλάγιο λόγο.

Ο ευθύς λόγος τρέπεται στον πλάγιο με τις ακόλουθες μεταβολές:

1)Οι κύριες προτάσεις κρίσεως μετατρέπονται:

α) σε δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις  ύστερα από ρήματα λεκτικά, γνωστικά και  αισθητικά

π.χ     Ευθύς λόγος: Ὑβριστής εἶ .

Πλάγιος λόγος: Λέγει ὁ κατήγορος ὡς ὑβριστής εἰμί.

β) σε ειδικό απαρέμφατο, ύστερα από ρήματα λεκτικά και δοξαστικά.

π.χ.  Ευθύς λόγος: Οὐκ ἒστιν ἂλλη ὁδός.

Πλάγιος λόγος: Οἱ ἡγεμόνες οὔ φασιν εἶναι ἂλλην ὁδόν.

γ) σε κατηγορηματική μετοχή, ύστερα από ρήματα αισθητικά, γνωστικά, και ρήματα που σημαίνουν αγγελία.

π.χ.   Ευθύς λόγος: Φίλιππος Ἡραῖον τεῖχος πολιορκεῖ.

Πλάγιος λόγος: Ἀπηγγέλθη Φίλιππος Ἡραῖον τεῖχος πολιορκῶν.

2)Οι κύριες προτάσεις επιθυμίας μετατρέπονται σε τελικό απαρέμφατο, ύστερα από ρήματα κελευστικά, απαγορευτικά, ευχετικά  κ.ά

π.χ.  Ευθύς λόγος: Ἀνοίξατε τάς πύλας.

Πλάγιος λόγος: Μειδίας ἐκέλευσεν ἀνοῖξαι τάς πύλας.

3)Οι κύριες ερωτηματικές προτάσεις (ευθείες ερωτήσεις) μετατρέπονται σε δευτερεύουσες ερωτηματικές προτάσεις (πλάγιες ερωτήσεις), ύστερα από ρήματα ἐρωτῶ, ἀπορῶ, θαυμάζω, σκοπῶ, ἐπιμελοῦμαι κ.ά.

π.χ. Ευθύς λόγος: Οἶσθα τι, ὦ Σώκρατες, ἀγαθόν;

Πλάγιος λόγος: Ἀρίστιππος Σωκράτην ἢρετο εἲ τι εἰδείη ἀγαθόν.

4)Οι δευτερεύουσες προτάσεις παραμένουν δευτερεύουσες και

α) ύστερα από ρήμα παροντικού χρόνου διατηρούν και στον πλάγιο λόγο τον ίδιο χρόνο και την ίδια έγκλιση που είχαν στον ευθύ, με  αλλαγή αν χρειάζεται του προσώπου του ρήματος.

π.χ. Ευθύς λόγος: Εἰ μή ποιήσετε ταῦτα, ἔκσπονδοι ἔσεσθε.

Πλάγιος λόγος: Ἀπαγγέλετε δ’ αὐτοῖς ὅτι, εἰ μή ποιήσουσι ταῦτα ἔκσπονδοι ἔσονται.

β) ύστερα από ρήμα παρελθοντικού χρόνου διατηρούν τη δυνητική οριστική και τη δυνητική ευκτική, αλλά και την απλή οριστική ή την υποτακτική τη μετατρέπουν σε ευκτική του πλαγίου λόγου εκτός αν το περιεχόμενο της δευτερεύουσας πρότασης φανερώνει γνώμη του  υποκειμένου της πρότασης και όχι του συγγραφέα ή αν τονίζεται κάτι ως βέβαιο ή με έμφαση.

π.χ. Ευθύς λόγος: Δέξιππον οὐκ ἐπαινῶ, εἰ ταῦτα πεποίηκεν.

Πλάγιος λόγος: Κλέανδρος εἶπεν ὅτι Δέξιππον οὐκ ἐπαινοίη, εἰ ταῦτα πεποιηκώς εἴη.

Ευθύς λόγος: Ἐάν μοι δῶτε τριάκοντα Σπαρτιατῶν, διαβήσομαι εἰς  τήν Ἀσίαν.

Πλάγιος λόγος: Ἀγησίλαος ὑπέστη, ἐάν δῶσιν αὐτῶ τριάκοντα  Σπαρτιατῶν, διαβήσεσθαι εἰς τήν Ἀσίαν.

Κατά τη μετατροπή του πλαγίου λόγου σε ευθύ γίνονται οι εξής μεταβολές:

1)Η οριστική διατηρείται και στον ευθύ λόγο.

π.χ. Πλάγιος λόγος: Κῦρος βοᾶ τῶ Κλεάρχῳ ἂγειν τό στράτευμα κατά  μέσον τῶ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς ἐστι.

Ευθύς λόγος: Ἄγε το στράτευμα κατά μέσον τῶ τῶν  πολεμίων, ὅτι  ἐκεῖ βασιλεύς ἐστι.

2)Η ευκτική του πλαγίου λόγου μετατρέπεται σε οριστική ή υποτακτική.

π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἤρετο ὃστις ἀφίκοιτο.

Ευθύς λόγος: Τίς ἀφίκετο;

π.χ.  Πλάγιος λόγος: Εὐθύδημος διεσώπησε σκοπῶν, ὅτι ἀποκρίναιτο.

Ευθύς λόγος: Τί ἀποκρίνωμαι;

3)Η δυνητική οριστική και η δυνητική ευκτική διατηρούνται.

π.χ. Πλάγιος λόγος: Ἀπεκρίνατο ὅτι οὔτ’ ἄν αὐτός ὀνομαστός ἐγένετο.

Ευθύς λόγος: Οὔτ’ ἄν ἐγώ αὐτός ὀνομαστός ἐγενόμην.

π.χ.  Πλάγιος λόγος: Εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἄν εἰς λόγους.

Ευθύς λόγος: Ἔλθοιμι ἄν εἰς λόγους.

4)Η απορηματική υποτακτική διατηρείται.

π.χ. Πλάγιος λόγος: Ὁρῶ σε, ὦ Ἡράκλεις, ἀποροῦντα, ποίαν ὁδόν ἐπί τόν βίον τράπῃ.

Ευθύς λόγος: Ποίαν ὁδόν ἐπί τόν βίον τράπωμαι;

5)Το ειδικό απαρέμφατο μετατρέπεται σε οριστική.

π.χ.  Πλάγιος λόγος: Φασίν ποτ’  εἰπεῖν Σόλωνα.

Ευθύς λόγος: Εἶπεν ὁ Σόλων.

6)Το τελικό απαρέμφατο μετατρέπεται σε προστακτική.

π.χ.  Πλάγιος λόγος: Παρεκελεύοντο Κύρῳ μή μάχεσθαι, ἀλλ’ ὄπισθεν ἑαυτῶν τάττεσθαι.

Ευθύς λόγος: Μή μάχου, ἀλλ’ ὄπισθεν ἡμῶν τάττου.

7)Η κατηγορηματική μετοχή μετατρέπεται σε οριστική.

π.χ.  Πλάγιος λόγος: Ἤσθοντο τήν πόλιν καταληφθεῖσαν.

Ευθύς λόγος: Ἡ πόλις κατελήφθη.

8)Το ρήμα της εξάρτησης παραλείπεται.

9)Το πρόσωπο αλλάζει.

π.χ.  Πλάγιος λόγος: Εἶπεν ὅτι, ἐπειδάν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθύς  ἀποπέμψει αὐτόν.

Ευθύς λόγος: Ἐπειδάν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθύς ἀποπέμψω σε.

ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

• αρκτικοί χρόνοι = ενεστώτας μέλλοντας, παρακείμενος. Ακόμα θεωρούνται αρκτικοί χρόνοι η υποτακτική, η προστακτική, η δυνητική και ευχετική ευκτική όλων των χρόνων,
• Ιστορικοί χρόνοι = παρατατικός αόριστος υπερσυντέλικος στην οριστική, ο ιστορικός ενεστώτας και δυνητική οριστική, Επίσης ιστορικοί χρόνοι θεωρούνται η ευκτική, το απαρέμφατο, η μετοχή όταν εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο,

ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

Απλή οριστική: και στον εξαρτημένο και στον ανεξάρτητο λόγο, εκφράζει κάτι το πραγματικό, Η οριστική των απρόσωπων στον παρατατικό π .χ. εχρην, έδει, προσήκει, εξην, δίκαιον ην, προσήκον, ην, οίον τε ην.,. δε δηλώνει το πραγματικό αλλά το μη πραγματικό π.χ. Ἐχρην τόν Σωκράτην διδάσκειν τούς συνόντας σωφρανειν,

Δυνητική οριστική: (οριστική ιστορικού χρόνου + αν δυνητικό) και στον ανεξάρτητο και στον εξαρτημένο λόγο εκφράζει κάτι που θα μπορούσε να γίνει στο παρελθόν, κάτι το απραγματοποίητο και το μη πραγματικό,

Ευχετική οριστική: (οριστική παρατατικού ή σπάνια αορίστου με το ει γαρ (ή) είθε μόνο στον ανεξάρτητο λόγο εκφράζει ευχή ανεκπλήρωτη (ή) το μη πραγματικό, Ορ. Πρτ, -> ευχή ανεκπλήρωτη στο παρόν

Ορ. Αορ, -> ευχή ανεκπλήρωτη στο παρελθόν

ανεξάρτητο λόγο, εκφράζει τη θέληση του υποκειμένου, Τίθεται σε α^τ πληθυντικό. Απορρηματική υποτακτική:   (προηγούνται  μερικές φορές τα   βούλει,   βούλεσθε) εκφράζει απορία του υποκειμένου και στον εξαρτημένο και στον ανεξάρτητο λόγο (ευθείες ερωτήσεις),

Απλή υποτακτική: μόνο στον εξαρτημένο λόγο εκφράζει το προσδοκώμενο π αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον,

Απλή ευκτική ή ευχετική ευκτική: μόνο στον ανεξάρτητο λόγο, εκφράζει ευχή που μπορεί να εκπληρωθεί στο παρόν – μέλλον,

Δυνητική ευκτική: (εκτός μέλλοντα) και στον ανεξάρτητο και στον εξαρτημένο λόγο εκφράζει κάτι που μπορεί να γίνει στο παρόν ή μέλλον,

Ευκτική του πλαγίου λόγου: μόνο στον εξαρτημένο λόγο, εξαρτάται πάντα από ιστορικό χρόνο. Μεταφράζεται με οριστική ή υποτακτική, βρίσκεται στις ειδικές, αιτιολογικές (σπάνια), πλάγιες, τελικές, ενδοιασπκές αναφορικές υποθετικές, χρονικές προτάσεις.

Επαναληπτική ευκτική: βρίσκεται κοντό σε αόριστο χρόνο, βρίσκεται στις χρονικές προτάσεις, αναφορικές, υποθετικές Εκφράζει επανάληψη, Προστακτική: μόνο στον ανεξάρτητο λόγο, δηλώνει έντονη απαίτηση,

Οι προτάσεις κρίσεως: εκφέρονται με απλή οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική, ευκτική του πλάγιου λόγου. Άρνηση ου (ουκ, ουχ).

Οι προτάσεις επιθυμίας εκφέρονται με υποτακτική, προστακτική, ευχετική οριστική, ευχετική ευκτική, ευκτική του πλάγιου λόγου, Άρνηση μη.