Κατηγορία: Επιστημονικά Θέματα

Cyber-bullying: Τι είναι και πώς το αντιμετωπίζουμε;

Ένα φαινόμενο των τελευταίων ετών το Cyber-bullying, έχει αρχίσει και παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις και στη χώρα μας αφού τα περισσότερα πλέον παιδιά στην εφηβεία έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και διατηρούν προφίλ σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Εξίσου ανησυχητικό και το bullying μέσω κινητών τηλεφώνων, αφού τα περισσότερα πλέον έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες πλοήγησης στο ίντερνετ. Πρόσφατη, μάλιστα έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου έδειξε ότι τρεις στους δέκα εκπαιδευτικούς (ποσοστό 32%) στην Ελλάδα έχουν έρθει αντιμέτωποι στο σχολείο, με κάποιο ζήτημα ψηφιακής παρενόχλησης, ψηφιακού εκφοβισμού ή συκοφαντικής δυσφήμισης μαθητών από άλλους μαθητές μέσω κινητού τηλεφώνου, Facebook ή άλλης διαδραστικής πλατφόρμας. Πώς πρέπει να το αντιμετωπίσουμε;


Η καλύτερη αντιμετώπιση βέβαια, όπως λένε και οι γιατροί για θέματα υγείας, είναι η πρόληψη.

Ας το πάρουμε όμως από την αρχή εξηγώντας τι είναι το cyber-bullying. Πρόκειται για τον εκφοβισμό μέσω διαδικτύου. Πιο συνηθισμένο είναι το cyber-bullying μέσω της δημοφιλέστατης σελίδας του Facebook χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παρατηρείται και μέσω άλλων ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι πολλοί είναι σήμερα οι έφηβοι που έχουν πέσει θύματα αυτού του φαινομένου, ειδικά μέσα από τις λεγόμενες ομάδες μίσους που δημιουργούνται στο Facebook, άλλοι έχουν δει φωτογραφίες από προσωπικές τους στιγμές να εκτίθενται σε δημόσια θέα ενώ κάποιοι έχουν δεχθεί μέχρι και απειλές για τη σωματική τους ακεραιότητα.

Το φαινόμενο παρατηρείται κυρίως σε μαθητές γυμνασίου και λυκείου, που σε πολύ μεγάλο ποσοστό ασχολούνται με το διαδίκτυο και πολύ λιγότερο σε μαθητές δημοτικού.

Αυτό που παλιά γινόταν στο σχολείο με απομόνωση ενός παιδιού και περιπαιγμού του ή τραμπουκισμού του από συμμαθητές του ή μεγαλύτερα παιδιά πλέον έχει περάσει στο διαδίκτυο. “Δεν μπορούμε να πούμε ότι σήμερα έχει πάρει μεγαλύτερη έκταση, το σίγουρο είναι ότι έχει αλλάξει μορφή”, λέει η κ. Μαρία Δάρρα, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Παίδων.

Τι πρέπει να κάνει ένας έφηβος όταν πέσει θύμα του cyber bullying;

Όπως εξηγεί η κ. Δάρρα, ένας έφηβος που θα δεχθεί τέτοιο εκφοβισμό είναι σημαντικό να θέσει τα όρια του και να μην απαντήσει με τον ίδιο τρόπο, εξαπολύνοντας απειλές ή βρίζοντας. Πρέπει οπωσδήποτε να αναφέρει το περιστατικό σε ένα ενήλικα, είτε πρόκειται για γονείς είτε κάποιο εκπαιδευτικό ή άλλο κοντινό και έμπιστο άτομο και φυσικά να το καταγγείλει, ακόμα και μόνος του. Μπορεί να απευθυνθεί στη γραμμή Safeline 2811 391615 ή απευθείας στη Δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος, όταν δέχεται σοβαρές απειλές, αν και οι δύο φορείς συνεργάζονται άμεσα.

Πώς πρέπει να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν τέτοια περιστατικά γονείς αλλά και εκπαιδευτικοί;

Πολύ σημαντικό, όπως επισημαίνει η ψυχολόγος κ. Δάρρα η οποία παρέχει συμβουλευτική και υποστήριξη στη Γραμμή Βοηθείας υποΣΤΗΡΙΖΩ του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (saferinternet.gr), είναι η σωστή ενημέρωση. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι γύρω από το διαδίκτυο και τους κινδύνους που αυτό ελλοχεύει για ένα έφηβο/παιδί ούτως ώστε να μπορούν αρχικά να το συμβουλεύσουν το τί πρέπει να προσέχει και να αποφεύγει.

Στο σπίτι είναι καλό ο υπολογιστής να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο ώστε αφενός οι γονείς να έχουν πιο άμεση εικόνα του τι κάνει το παιδί και φυσικά να το ελέγχουν όταν βρίσκεται στο διαδίκτυο, και αφετέρου για να έχουν και τα παδιά την έγνοια ότι κάποιος τους παρατηρεί άρα να μην μπαίνουν ανεξέλεγκτα σε διάφορες, πιθανώς ακόμα και επικίνδυνες, ιστοσελίδες.

Πρέπει να εξηγούμε στα παιδιά ότι δεν δεν είναι σωστό να κάνουμε φίλους τους πάντες σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, ότι σε κάθε περίπτωση δεν αποκαλύπτουμε τους κωδικούς μας, και ότι δεν πρέπει να δημοσιοποιούμε προσωπικά δεδομένα. Ο έλεγχος και η εποπτεία κατόπιν της σωστής ενημέρωσης είναι πάντα απαραίτητος.

Σε περίπτωση, που ένας γονιός αντιληφθεί ότι το παιδί του έχει πέσει θύμα cyber bullying πρέπει να το καθησυχάσει και στη συνέχεια φυσικά να καταγγείλει το περιστατικό. Ο γονιός θα πρέπει να δείξει στο παιδί ότι είναι στο πλευρό του και πως θα είναι ασφαλής αλλά και να το αποτρέψει από τυχόν εκδικητική συμπεριφορά.

Οι αριθμοί λένε…

Δραματική αύξηση των καταγγελιών στη Safeline παρατηρήθηκε το 2010 σε σχέση με το 2009, καθώς οι καταγγελίες αυξήθηκαν κατά 136.44% και ανήλθαν σε 4204.
Από αυτές το 25% αφορούσε σε ρατσισμό ή ξενοφοβία, το 21% σε παραβίαση προσωπικών δεδομένων και υποκλοπή ταυτότητας, το 14% σε οικονομικές απάτες μέσω διαδικτυακών αγορών, το 10% σε εξύβριση ή συκοφαντική δυσφήμηση, το 6% σε παιδική πορνογραφία και μικρότερο ποσοστό σε εγκλήματα όπως αποπλάνηση ανηλίκων (grooming), phishing, ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying), παραβίαση πνευματικής ιδιοκτησίας, παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών και απειλή.
Μέγαλη άνοδος παρατηρήθηκε στις αναφορές για τα Συστήματα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Networks) καθώς έφτασε το 44% και αφορούσε κυρίως την υποκλοπή ταυτότητας, ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying), αποπλάνηση ανηλίκων (grooming), ρατσισμό και υποκλοπή κωδικών πρόσβασης.

Πηγή : http://www.cleverclass.gr/

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2388

Γιατί ο εγκέφαλός μας είναι τόσο μεγάλος;

Ισως μία και μόνο μετάλλαξη να ήταν αρκετή ώστε να ανοίξει η οδός της ταχείας ανάπτυξης του ανθρώπινου εγκεφάλου

Γιατί ο εγκέφαλός μας είναι τόσο μεγάλος;

Μία και μόνο μετάλλαξη ίσως ήταν αρκετή για να ανοίξει ο δρόμος της ταχείας ανάπτυξης του εγκεφάλου. Αλλα πρωτεύοντα έχουν ισχυρούς μυς στις σιαγόνες οι οποίοι ασκούν δύναμη σε όλο το κρανίο εμποδίζοντας την ανάπτυξή του. Ωστόσο πριν από περίπου 2 εκατομμύρια έτη μια μετάλλαξη έφερε την αλλαγή στη γραμμή της εξέλιξης του ανθρώπου. Σύντομα ξεκίνησε μια «έκρηξη» στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Το τι ακριβώς οδήγησε σε αυτή την «έκρηξη» είναι ένα άλλο ζήτημα. Πιθανότατα το περιβάλλον «γέννησε» νέες νοητικές προκλήσεις. Και η κοινωνική ανάπτυξη θα έπαιξε τον ρόλο της. Προκειμένου να μελετήσει τη σημασία αυτών των παραγόντων ο Ντέιβιντ Γκίρι από το Πανεπιστήμιο του Μισούρι στην Κολούμπια συνέκρινε το μέγεθος του κρανίου διαφορετικών ανθρωποειδών με τις περιβαλλοντικές συνθήκες στις οποίες ζούσε το καθένα, όπως είναι η εκτιμώμενη διακύμανση στις ετήσιες θερμοκρασίες, καθώς και με τις κοινωνικές πιέσεις που δεχόταν, όπως το μέγεθος της ομάδας. Οπως είδε, και οι δύο αυτοί παράγοντες συνδέονταν με μεγαλύτερο μέγεθος εγκεφάλου, ωστόσο οι δυσκολίες στην «πλοήγηση» σε ένα μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο φάνηκε να έχουν τη σημαντικότερη επίδραση στο μέγεθος του εγκεφάλου.


Θέμα διατροφής!
Ενας μεγάλος εγκέφαλος είναι απίστευτα πεινασμένος και έτσι οι πρώτοι άνθρωποι χρειάστηκε να αλλάξουν τη διατροφή τους ώστε να τον θρέψουν. Η μετάβαση στην κατανάλωση κρέατος πρέπει να βοήθησε προς αυτή την κατεύθυνση. Την ίδια βοήθεια θα πρέπει να προσέφερε και η προσθήκη στη διατροφή θαλασσινών πριν από περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια, η οποία παρείχε τα πολύτιμα ω-3 λιπαρά οξέα, που είναι ζωτικής σημασίας για το «χτίσιμο» του εγκεφάλου. Και βέβαια το μαγείρεμα της τροφής το οποίο διευκολύνει την πέψη φαίνεται να ήταν άλλος ένας σημαντικός παράγοντας. Το μαγείρεμα πρέπει να επέτρεψε στους προγόνους του σύγχρονου ανθρώπου να αποκτήσουν μικρότερο έντερο και να αφιερώσουν τους επιπλέον πόρους στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Ωστόσο ένας μεγάλος εγκέφαλος έχει και κόστος, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων της γέννας. Ωσπου να φθάσει η στιγμή που τα οφέλη ενός μεγάλου εγκεφάλου δεν υπερίσχυαν πλέον του όποιου κόστους, διαθέταμε ήδη μια ζελατινώδη μάζα με βάρος 1,3 κιλών η οποία ήταν αρκετά… έξυπνη ώστε να αμφισβητεί την ίδια την ύπαρξή της.

Πηγή : http://www.tovima.gr/science/article/?aid=471166

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2309

Πότε εξελίχθηκε η γλώσσα;

Παρ’ ότι το χάρισμα του λόγου δεν το διέθετε μόνο ο σύγχρονος άνθρωπος αλλά και οι πρόγονοί του, η μετάδοση πολύπλοκων ιδεών φαίνεται ότι αποτελεί προνόμιο μόνο του Homo sapiens
Πότε εξελίχθηκε η γλώσσα;


Χωρίς τη γλώσσα θα παλεύαμε να ανταλλάξουμε ιδέες ή να επηρεάσουμε τις συμπεριφορές των άλλων ανθρώπων. Η ανθρώπινη κοινωνία όπως την ξέρουμε δεν θα υπήρχε. Η αρχή αυτής και μόνο της δεξιότητας αποτέλεσε σημείο-σταθμό στην ιστορία μας, ωστόσο το πότε ακριβώς πήρε σάρκα και οστά η συγκεκριμένη κατάκτηση του ανθρώπου είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστεί.


Δεν είμαστε οι μόνοι…
Γνωρίζουμε ότι ο Homo sapiens δεν ήταν ο μόνος που είχε την ικανότητα του λόγου. Οι Νεάντερταλ, οι οποίοι εμφανίστηκαν πριν από περίπου 230.000 χρόνια, διέθεταν τις νευρικές συνδέσεις με τη γλώσσα, το διάφραγμα και τους μυς του στέρνου που είναι απαραίτητες για την άρθρωση πολύπλοκων ήχων και για τον έλεγχο της αναπνοής, ο οποίος επιτρέπει την εκφορά του λόγου. Τα στοιχεία που μαρτυρούν κάτι τέτοιο εξάγονται από το μέγεθος των οπών στο κρανίο και στους σπονδύλους μέσα από τις οποίες περνούν τα νεύρα που υπηρετούν αυτές τις περιοχές. Επιπλέον οι Νεάντερταλ έφεραν την ανθρώπινη παραλλαγή του γονιδίου FOXP2, το οποίο είναι σημαντικό για τον σχηματισμό των πολύπλοκων αναμνήσεων που εμπλέκονται στον λόγο.
Υποθέτοντας ότι αυτή η παραλλαγή εμφανίστηκε μόνο μία φορά, ο λόγος προηγήθηκε του διαχωρισμού της εξελικτικής γραμμής του ανθρώπου και του Νεάντερταλ πριν από περίπου 500.000 χρόνια.
Πράγματι φαίνεται ότι ο Homo heidelbergensis διέθετε ήδη το χάρισμα της… φλυαρίας πριν από 600.000 χρόνια, όταν πρωτοεμφανίστηκε στην Ευρώπη. Απολιθώματα δείχνουν ότι το συγκεκριμένο είδος είχε χάσει ένα όργανο που έμοιαζε με μπαλόνι και ήταν συνδεδεμένο με τον λάρυγγα, το οποίο επιτρέπει σε άλλα πρωτεύοντα να παράγουν δυνατούς, βαθείς ήχους ώστε να εντυπωσιάζουν τους αντιπάλους τους. «Αυτό είναι ένα μεγάλο μειονέκτημα – δεν μπορεί αυτή η ικανότητα να χάθηκε για το τίποτα» λέει ο Μπαρτ ντε Μπερ από το Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ στην Ολλανδία. Τα μοντέλα του μαρτυρούν ότι αυτού του είδους τα όργανα-μπαλόνια δεν θα έκαναν διακριτές τις διαφορές μεταξύ των φωνηέντων, με αποτέλεσμα να καθίσταται δύσκολη η άρθρωσή τους.


Λόγος 1,6 εκατομμυρίων ετών
Για τους παλαιότερους ακόμη προγόνους μας το αρχείο των απολιθωμάτων δεν μας… λέει και πολλά. Ωστόσο ο Ρόμπιν Ντάνμπαρ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης σημειώνει ότι το πιο πρόσφατο ανθρωποειδές το οποίο φαίνεται να είχε νευρικές συνάψεις όπως αυτές των πιθήκων στο διάφραγμα και στο στέρνο είναι 1,6 εκατομμυρίων ετών – το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι ο λόγος «γεννήθηκε» κάποια στιγμή μεταξύ 1,6 εκατομμυρίων και 600.000 ετών πριν.
Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο αν αναλογιστούμε ότι η γλώσσα ίσως ξεκίνησε να εκφράζεται με κινήσεις των χεριών προτού εκφραστεί με ήχους. Αν είναι έτσι τα πράγματα, τότε τα ανθρωποειδή ίσως συζητούσαν στη… νοηματική πολύ προτού οι ανατομικές προσαρμογές που είναι απαραίτητες για τον λόγο αφήσουν τα σημάδια τους στο αρχείο απολιθωμάτων.
Αλλά και η ερμηνεία των υπαρχόντων στοιχείων είναι προβληματική καθώς ακόμη και αν ένα ανθρωποειδές είναι ικανό να εκφέρει λόγο, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί και να κάνει μια συζήτηση με νόημα. Ο Ντάνμπαρ υποστηρίζει ότι η φωνή των ανθρωποειδών εξυπηρετούσε το… τραγούδι γύρω από τη φωτιά. Οπως συμβαίνει με το κελάηδισμα των πουλιών, το τραγούδι των ανθρωποειδών πιθανότατα δεν μετέδιδε συγκεκριμένες πληροφορίες, ωστόσο αυτή η δραστηριότητα ήταν πολύ σημαντική για το δέσιμο της ομάδας.
Ωστόσο ο Κρις Στρίνγκερ από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου υπογραμμίζει ότι τόσο ο Homo heidelbergensis όσο και οι Νεάντερταλ κατασκεύαζαν πολύπλοκα εργαλεία και κυνηγούσαν επικίνδυνα ζώα – οι δραστηριότητες αυτές θα ήταν πολύ δύσκολο να συντονιστούν χωρίς να υπάρχει έστω και κάποια πρωτόγονη μορφή γλώσσας.
Αδιαμφισβήτητα στοιχεία για την ύπαρξη λόγου ο οποίος χρησιμοποιείται για τη μετάδοση πολύπλοκων ιδεών εμφανίζονται μόνο με την κουλτούρα και τον συμβολισμό που συνδέονται με τον Homo sapiens. Οι πρώτες λέξεις, όποτε και αν εκστομίστηκαν, πυροδότησαν μια σειρά γεγονότα που άλλαξαν τις σχέσεις μας, την κοινωνία, την τεχνολογία, ακόμη και τον τρόπο που σκεφτόμαστε.

Πηγή : http://www.tovima.gr/science/article/?aid=471173

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2308

Γιατί ήταν τόσο αργή η τεχνολογική εξέλιξη;

Ο σύγχρονος άνθρωπος καθυστέρησε σημαντικά να τελειοποιήσει τη διαδικασία κατασκευής εργαλείων και το γιατί παραμένει αναπάντητο
Γιατί ήταν τόσο αργή η τεχνολογική εξέλιξη;

Αιχμηρά κομμάτια πέτρας τα οποία βρέθηκαν πριν από δύο δεκαετίες σε μια ξερή κοίτη ποταμού στην περιοχή Αφάρ της Αιθιοπίας είναι τα αρχαιότερα εργαλεία που έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα. Χρονολογούνται πριν από 2,6 εκατομμύρια έτη. Χρειάστηκε άλλο ένα εκατομμύριο έτη προτού οι πρόγονοί μας κάνουν το επόμενο τεχνολογικό επίτευγμά τους. Τότε κάποιος συνειδητοποίησε ότι, αντί να χρησιμοποιεί κομμάτια από τις κροκάλες των ποταμών ως λεπίδες και ξέστρα, μπορούσε να μετατρέψει τις ίδιες τις κροκάλες σε εργαλεία. «Πρόκειται για ένα πολύ πρωτόλειο τσεκούρι» λέει ο Ντίτριχ Στάουτ από το Πανεπιστήμιο Εμορι στην Ατλάντα. Αλλο ένα εκατομμύριο χρόνια πέρασαν προτού οι πρώτοι σύγχρονοι άνθρωποι τελειοποιήσουν αυτή την τεχνική. Γιατί άργησαν τόσο;


Τα εργαλεία «κρύβονται» στον εγκέφαλο
Η ευφυΐα πρέπει να έπαιξε κάποιον ρόλο. Μέσα σε δύο εκατομμύρια χρόνια από την εμφάνιση των πρώτων εργαλείων, το μέγεθος του εγκεφάλου των ανθρωποειδών έγινε περισσότερο από διπλάσιο – έφθασε περίπου τα 900 κυβικά εκατοστά. Η κατασκευή εργαλείων απαιτεί αναμφισβήτητα ευφυΐα και ο Στάουτ υπέβαλε σε μαγνητική τομογραφία ανθρώπους που έσπαζαν πέτρες προκειμένου να ανακαλύψει ποιες περιοχές του εγκεφάλου εμπλέκονται στη διαδικασία. Τα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι οι πρώτες τεχνολογικές καινοτομίες εξαρτιόνταν από νέες αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες – όπως η ικανότητα ελέγχου των άκαμπτων αρθρώσεων -, ενώ οι μεταγενέστερες καινοτομίες υποστηρίζονταν από την αναπτυσσόμενη γνωστική πολυπλοκότητα, συμπεριλαμβανομένου ενός είδους αναδρομικής σκέψης που είναι απαραίτητο για τη γλώσσα. Ετσι, παρ’ ότι τα εργαλεία φαίνεται ότι δεν εξελίχθηκαν πολύ για μεγάλο διάστημα, η παραγωγή τους κρύβει μεγάλη γνωστική εξέλιξη, γεγονός που κάνει τον Στάουτ να συμπεραίνει ότι υπήρχε πολύ μεγαλύτερη πρόοδος εκείνη την εποχή από ό,τι πιστεύουμε.
Επιπλέον, όπως λέει, πιθανότατα οι πρόγονοί μας έφτιαχναν και άλλα εργαλεία από υλικά όπως ξύλο και οστά, τα οποία και εξαφανίστηκαν πριν από πάρα πολύ καιρό.
«Ακόμη και αν δεχθούμε τα παραπάνω, η εξέλιξη των λίθινων εργαλείων φαίνεται ότι ήταν οδυνηρά αργή» σημειώνει ο Κρις Στρίνγκερ από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Στο βιβλίο του «The Origin of Our Species» εντοπίζει άλλον έναν λόγο: τη δημογραφία. «Δεν είναι τι γνωρίζεις αλλά ποιον» λέει. Οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουν δημιουργήσει μεγάλους πληθυσμούς στους οποίους πολλά άτομα αντιγράφουν το ένα το άλλο, ενώ υπάρχουν και πολλοί τρόποι μετάδοσης των πληροφοριών. Συγχρόνως η μακρά ζωή του σύγχρονου ανθρώπου επιτρέπει τη μεταφορά των ιδεών από γενιά σε γενιά, τη στιγμή που ο Homo erectus και ο Homo heidelbergensis είχαν πιθανότατα προσδόκιμο ζωής που δεν ξεπερνούσε τα 30 χρόνια, ενώ οι Νεάντερταλ δεν ζούσαν πάνω από 40 χρόνια. «Επρεπε να μεγαλώσουν πολύ γρήγορα και υπήρχε πολύ μικρότερη δικτύωση μεταξύ των ομάδων» αναφέρει ο Στρίνγκερ.


Η αξία της παρατήρησης
Παράλληλα οι πρόγονοί μας πρέπει να απέφευγαν τις αλλαγές καθώς η ζωή τους ήταν ήδη δύσκολη ακόμη και χωρίς επικίνδυνους πειραματισμούς. «Είναι επικίνδυνο να ασχολείται κάποιος με την καινοτομία και τις εφευρέσεις» λέει ο Στρίνγκερ.
Ο Μαρκ Πάτζελ από το Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ στο Ηνωμένο Βασίλειο αμφισβητεί ότι τα ανθρωποειδή πριν από τον Homo sapiens διέθεταν τα προσόντα ώστε να καινοτομούν και να ανταλλάσσουν ιδέες, ακόμη και αν το επιθυμούσαν. Προχωρεί σε μια σύγκριση με τους χιμπαντζήδες, οι οποίοι μπορούν να φτιάξουν «χοντροκομμένα» λίθινα εργαλεία αλλά εμφανίζουν έλλειψη τεχνολογικής προόδου. Κυρίως μαθαίνουν μέσα από τη δοκιμή και τα λάθη, σημειώνει ο δρ Πάτζελ, τη στιγμή που οι άνθρωποι μαθαίνουμε παρατηρώντας ο ένας τον άλλον και ξέρουμε πότε κάτι αξίζει να αντιγραφεί. Αν ο Πάτζελ είναι σωστός , η κοινωνική μάθηση ήταν η σπίθα που άναψε μια ολόκληρη τεχνολογική επανάσταση. «Με την έλευση του σύγχρονου ανθρώπου το παιχνίδι άλλαξε» καταλήγει.

Πηγή : http://www.tovima.gr/science/article/?aid=471168

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2307

Γιατί επεκταθήκαμε σε ολόκληρο τον πλανήτη;

Οι επιστήμονες αναζητούν για ποιον λόγο μόνο μία ομάδα Homo sapiens έφυγε πριν από 65 χιλιάδες χρόνια από την Αφρική και κατέκτησε τον κόσμο
Γιατί επεκταθήκαμε σε ολόκληρο τον πλανήτη;

Οι πρόγονοί μας κατάφεραν να κάνουν ορισμένες επικές μεταναστεύσεις. Ο Homo erectus πραγματοποίησε την πρώτη μεγάλη μετανάστευση από την Αφρική στην Aνατολική Ασία πριν από 1,8 εκατομμύρια χρόνια. Περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια αργότερα οι προκάτοχοι των Νεάντερταλ εμφανίστηκαν στην Ευρώπη. Και πριν από 125.000 χρόνια ο Homo sapiens έκανε επιδρομή στη Μέση Ανατολή. Κανένας από αυτούς τους πληθυσμούς δεν διήρκεσε. Αλλά πριν από περίπου 65.000 χρόνια μια ομάδα σύγχρονων ανθρώπων έφυγε από την Αφρική και κατέκτησε τον κόσμο – ένα εκπληκτικό επίτευγμα για οποιοδήποτε είδος, πόσω μάλλον για έναν μικρόσωμο, γυμνό από τρίχωμα πίθηκο. Τι έκανε τον σύγχρονο άνθρωπο να εξαπλωθεί τόσο πολύ και τόσο μακριά;


Γίναμε… πολλοί!
Ισως όλα άρχισαν από τον… συνωστισμό. Ολοι οι άνθρωποι ανήκουν σε μια από τις τέσσερις διαφορετικές γενεαλογικές γραμμές (L0, L1, L2, L3), ωστόσο μόνο η γενεαλογική σειρά L3 εντοπίζεται εκτός της Αφρικής. Ο Κουέντιν Ατκινσον από το Πανεπιστήμιο του Οκλαντ στη Νέα Ζηλανδία και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν ότι η συγκεκριμένη γενεαλογική γραμμή εμφάνισε «εκτόξευση» του πληθυσμού της στα 10.000 χρόνια που οδήγησαν στη μεγάλη έξοδο. Ετσι ο συνωστισμός στο Κέρας της Αφρικής ίσως ώθησε τη συγκεκριμένη ομάδα να διασχίσει την Ερυθρά Θάλασσα και να κινηθεί κατά μήκος της νότιας ακτής της Ασίας.
Βέβαια ανοιχτό παραμένει το ερώτημα σχετικά με το γιατί αυξήθηκε ο αριθμός του συγκεκριμένου πληθυσμού. Ο Ατκινσον σημειώνει ότι επί 100.000 έτη το αφρικανικό κλίμα «ακροβατούσε» μεταξύ ξηρασίας και πλημμυρών προτού σταθεροποιηθεί πριν από περίπου 70.000 χρόνια. Ισως λοιπόν αυτή η περιβαλλοντική αστάθεια οδήγησε τους πρώτους ανθρώπους στο να γίνουν πιο εφευρετικοί, με προσαρμογές που βοήθησαν στην αύξηση του πληθυσμού όταν οι κλιματικές συνθήκες βελτιώθηκαν.
Ο Πολ Μέλαρς από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ εκτιμά από την πλευρά του ότι η «έκρηξη» στον αριθμό του πληθυσμού ήταν το αποτέλεσμα μιας άλλης «έκρηξης» στην πολυπλοκότητα των τεχνολογικών, οικονομικών, κοινωνικών και νοητικών ικανοτήτων. Η ικανότητα ελέγχου της φωτιάς προηγήθηκε κατά πολύ, όπως πιθανώς και η ικανότητα του λόγου. Ωστόσο στη συγκεκριμένη περίοδο παρουσιάστηκε άνθιση της καινοτομίας, όπως η κατασκευή πολύπλοκων εργαλείων, η αποτελεσματική εκμετάλλευση των πηγών τροφής, η καλλιτεχνική έκφραση και η συμβολική διακόσμηση.


«Το γονίδιο της περιπέτειας»
Αυτή η πολιτισμική πρόοδος πρέπει να ήταν άκρως σημαντική, σύμφωνα με τον Μαρκ Πάτζελ από το Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οπως λέει «το μήνυμα ήταν ότι όχι μόνο μπορούμε να περπατήσουμε αλλά μπορούμε και να αλλάξουμε τον κόσμο όταν φθάσουμε στον προορισμό μας». Αυτές οι ικανότητες έσπρωχναν τους μετανάστες ολοένα και πιο μπροστά, σημειώνει ο ειδικός, καθώς τα νέα μέρη που κατακτούσαν έφθαναν σε κάποια στιγμή στο φουλ της χωρητικότητάς τους και έτσι ξεκινούσαν καινούργιες μετακινήσεις προς νέα εδάφη ώστε να αποφευχθεί ο ανταγωνισμός.
«Κάποια απ’ όλα αυτά τα γεγονότα πιθανότατα έγιναν κατά τύχη» προσθέτει ο Κρις Στρίνγκερ από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Για παράδειγμα η αποίκηση της Αυστραλίας ίσως έλαβε χώρα όταν θαλασσοπόροι που ταξίδευαν μεταξύ νησιών βγήκαν από την πορεία τους. Ισως και κάποιες γενετικές μεταλλάξεις μάς έκαναν πιο περιπετειώδεις. Για παράδειγμα το αποκαλούμενο γονίδιο «αναζήτησης της καινοτομίας», το DRD4-7R, είναι πιο κοινό στους πληθυσμούς που μετανάστευσαν πιο γρήγορα και πιο μακριά από την Αφρική. «Υπάρχει βέβαια και το ανθρώπινο πνεύμα – να ανέβουμε στην κορυφή που δεν έχει πατήσει κανένας» λέει ο Στρίνγκερ.

Πηγή : http://www.tovima.gr/science/article/?aid=471167

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2306

Γιατί είμαστε τόσο διαφορετικοί από τους χιμπαντζήδες;

Μπορεί το γενετικό υλικό μας να έχει πολλά κοινά με το δικό τους, ωστόσο οι διαφορές μας δεν αποτελούν μόνο θέμα γονιδίων

Γιατί είμαστε τόσο διαφορετικοί από τους χιμπαντζήδες;

Κανένας δεν θα μπέρδευε έναν άνθρωπο με έναν χιμπαντζή, ωστόσο το ανθρώπινο γενετικό υλικό έχει πιο πολλά κοινά με αυτό του χιμπαντζή σε σύγκριση με τα γονίδια που μοιράζονται ποντίκια και αρουραίοι. Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Η πρόοδος του πεδίου της γενωμικής αρχίζει να αποκαλύπτει το μυστήριο. Αν κάποιος συγκρίνει το γονιδίωμα του ανθρώπου και του χιμπαντζή, θα ανακαλύψει ότι διαφέρουν κατά λίγο περισσότερο από 1%. Μπορεί αυτό το ποσοστό να φαίνεται μικρό, ωστόσο αντιστοιχεί σε περισσότερες από 30 εκατομμύρια μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα σημεία του γονιδιώματος. Ποσοστό περίπου 80% των 20.000 και πλέον γονιδίων μας επηρεάζεται και, παρ’ ότι στα περισσότερα γονίδια εμφανίζονται μόνο μία ή δύο μεταλλάξεις, αυτές μπορεί να έχουν πολύ σημαντική επίδραση. Για παράδειγμα, η πρωτεΐνη που παράγεται από το ανθρώπινο γονίδιο FOXP2, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην ομιλία, διαφέρει από εκείνη που παράγει το αντίστοιχο γονίδιο του χιμπαντζή κατά μόλις δύο αμινοξέα. Παράλληλα μικρές αλλαγές στα γονίδια microcephalin και ASPM πιθανότατα οδηγούν σε μεγάλες διαφορές στο μέγεθος του εγκεφάλου ανθρώπων και χιμπαντζήδων.
Ωστόσο οι πρωτεΐνες αποτελούν μόνο μέρος του συνόλου που μας κάνει… ανθρώπους. Ζωτικής σημασίας είναι και οι αλλαγές στη γονιδιακή ρύθμιση – στο πότε και στο πού εκφράζονται, δηλαδή, τα γονίδια κατά την ανάπτυξη, λέει ο Τζέιμς Νουνάν από το Πανεπιστήμιο Γέιλ. Οι μεταλλάξεις σε γονίδια-«κλειδιά» της ανάπτυξης μπορεί να είναι θανάσιμες. Ωστόσο, όπως λέει ο ειδικός: «Η αλλαγή στην έκφραση ενός γονιδίου σε έναν μόνο ιστό ή σε μία και μόνο χρονική στιγμή μπορεί πιο εύκολα να οδηγήσει σε μια “καινοτομία” που δεν είναι θανατηφόρα». Το εργαστήριο του Νουνάν είναι ένα από τα πολλά σε παγκόσμιο επίπεδο τα οποία ασχολούνται με τη σύγκριση της γονιδιακής έκφρασης σε ιστούς του εγκεφάλου προκειμένου να αποκαλυφθούν οι βασικές διαφορές στη ρύθμιση των γονιδίων μεταξύ ανθρώπων και χιμπαντζήδων – οι περισσότερες από αυτές τις διαφορές συνεχίζουν να παραμένουν αυτή τη στιγμή στο σκοτάδι.


Το τίμημα της ευφυΐας
Και μετά υπάρχει και το ζήτημα του διπλασιασμού των γονιδίων. Η διαδικασία αυτή μπορεί να οδηγήσει σε οικογένειες γονιδίων που διαφοροποιούνται και αναλαμβάνουν νέες λειτουργίες, αναφέρει ο Ιβαν Εϊχλερ από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ. Το εργαστήριό του έχει εντοπίσει οικογένειες αποκλειστικώς ανθρώπινων γονιδίων οι οποίες επιδρούν ποικιλοτρόπως στη βιολογία μας, από το ανοσοποιητικό σύστημα ως τον εγκέφαλο. Ο επιστήμονας υποπτεύεται ότι ο διπλασιασμός των γονιδίων έχει συνεισφέρει στην εξέλιξη νέων νοητικών ικανοτήτων στους ανθρώπους, με ένα κόστος όμως: τη μεγαλύτερη ευαισθησία στις νευρολογικές διαταραχές.
Η αντιγραφή σφαλμάτων σημαίνει ότι ολόκληρα τμήματα DNA έχουν «σβηστεί» κατά λάθος. Αλλα τμήματα γενετικού υλικού βρίσκονται σε νέες τοποθεσίες όταν γενετικά στοιχεία «χοροπηδούν» και αλλάζουν θέση στο γονιδίωμα ή όταν ιοί ενσωματώνονται στο γενετικό υλικό μας. Το ανθρώπινο γονιδίωμα περιέχει περισσότερα από 26.000 INDELs (όρος που προέρχεται από το Insertion-Deletion), πολλά εκ των οποίων συνδέονται με διαφορές στη γονιδιακή έκφραση μεταξύ ανθρώπων και χιμπαντζήδων.

Η «μετάλλαξη» του πολιτισμού
Ακόμη και ένας πλήρης κατάλογος γενετικών διαφορών δεν θα λύσει όμως το μυστήριο. Και αυτό διότι αυτό που κυρίως μας κάνει ανθρώπους είναι πολιτισμικό, είναι κάτι που περνά από γενιά σε γενιά μέσω της μάθησης, σημειώνει ο Ατζίτ Βάρκι από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο. Επιπλέον, όπως λέει, η συν-εξέλιξη γονιδίων και πολιτισμού αποτελεί μια μεγάλη κινητήρια δύναμη στην ανθρώπινη εξέλιξη επιτρέποντας για παράδειγμα στους απογόνους των γαλακτοπαραγωγών-κτηνοτρόφων να πέπτουν την πρωτεΐνη του γάλακτος. Προκειμένου να λύσουμε το μυστήριο της ανθρώπινης μοναδικότητας χρειάζεται να ξέρουμε πώς το γονιδίωμα «χτίζει» σώματα και εγκεφάλους, πώς οι εγκέφαλοι «χτίζουν» πολιτισμό και πώς ο πολιτισμός οδηγεί τελικώς σε αλλαγές στο γονιδίωμα. Αυτός όμως παραμένει μακρινός στόχος.

Πηγή : http://www.tovima.gr/science/article/?aid=471165

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2305

Το μυστήριο της δημιουργίας του Σύμπαντος

Η ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ

Οι ερευνητές του CERN σκόρπισαν χθες τον ενθουσιασμό στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, όταν ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν νέο υποατομικό σωματίδιο το οποίο είναι συμβατό με το μποζόνιο του Χιγκς. Το συγκεκριμένο σωματίδιο εξηγεί πώς τα πάντα απέκτησαν μάζα και ενέργεια μετά το Big Bang

Το μυστήριο της δημιουργίας του Σύμπαντος

Η ανακάλυψη κάπου μέσα στα έγκατα των γαλλοελβετικών Aλπεων του ιερού Γκράαλ της Φυσικής, του λεγόμενου μποζονίου Χιγκς που έτεινε να λάβει διαστάσεις μύθου, έγινε δεκτή με ιδιαίτερo ενθουσιασμό από τους ερευνητές του CERN αλλά και τους φυσικούς ανά τον κόσμο, καθώς αναμένεται να ξεκλειδώσει μερικά από τα μεγαλύτερα μυστικά του Σύμπαντος.

Επρόκειτο για το χαμένο κομμάτι του παζλ του «Καθιερωμένου Μοντέλου» της Φυσικής, στο οποίο η επιστημονική κοινότητα είχε εναποθέσει τις ελπίδες της για να εξηγήσει το πώς τα πάντα απέκτησαν μάζα και ενέργεια στο Σύμπαν μετά το «Big Bang», πριν από 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια.

Δικαιώνοντας με μισό αιώνα καθυστέρηση τον 83χρονο φυσικό Πίτερ Χιγκς, ο οποίος είχε διατυπώσει με δύο άλλους συναδέλφους του τη θεωρία του πεδίου Χιγκς, οι ερευνητές των πειραμάτων ATLAS και CMS στο Μεγάλο Αδρονικό Επιταχυντή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας (CERN) ανακοίνωσαν χθες ότι ανακάλυψαν ένα νέο υποατομικό σωματίδιο το οποίο είναι συμβατό με το μποζόνιο Χιγκς ή «σωματίδιο του Θεού», όπως αποκαλείται.

Το μυστήριο της δημιουργίας του Σύμπαντος

Το εν λόγω σωματίδιο αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της σωματιδιακής Φυσικής, αφού εξηγεί την ύπαρξη μάζας στην ύλη.

Το «αόρατο» μποζόνιο Χιγκς ήταν το μόνο από τα σωματίδια του Καθιερωμένου Μοντέλου που διέφευγε από τα όργανα παρατήρησης των ερευνητών, επειδή εμφανίζεται μόνο σε εξαιρετικά υψηλές ενέργειες, όπως εκείνες που παρήχθησαν αμέσως μετά τη «Μεγάλη Εκρηξη».

Καμία ανακάλυψη βέβαια δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς τον Επιταχυντή στο υπόγειο κυκλικό τούνελ μήκους 27 χιλιομέτρων στη Γενεύη, όπου οι επιστήμονες προκαλούν συγκρούσεις πρωτονίων.

Το μυστήριο της δημιουργίας του Σύμπαντος

Ωστόσο για να γίνει επισήμως δεκτή η ανακάλυψη, κάτι που αναμένεται τον Οκτώβριο, θα πρέπει να αποδειχθεί ότι το σωματίδιο συμπεριφέρεται όπως το μποζόνιο Χιγκς και το επίπεδο βεβαιότητας για τον εντοπισμό του να φτάνει τα 5 σίγμα (πιθανότητα σφάλματος 0,00006%).

Πάντως παραμένει μια μικρή πιθανότητα να αποκλειστεί η ύπαρξη του μποζονίου, κάτι που θα οδηγήσει τους επιστήμονες να ξεχάσουν όσα γνωρίζουν για το Σύμπαν, να αναθεωρήσουν το «Καθιερωμένο Μοντέλο» (το θεωρητικό οικοδόμημα που χτίστηκε τον περασμένο αιώνα και συγκεντρώνει όλες τις γνώσεις για τα στοιχειώδη συστατικά του Σύμπαντος) και να επιδοθούν σε ένα «κυνήγι» περισσότερων υποατομικών σωματιδίων.

 Ο Πίτερ Χιγκς ήταν παρών στη χθεσινή παρουσίαση του CERN


Ο Πίτερ Χιγκς ήταν παρών στη χθεσινή παρουσίαση του CERN

ΦΑΒΟΡΙ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΠΕΛ ΦΥΣΙΚΗΣ Ο ΠΙΤΕΡ ΧΙΓΚΣ
Διατύπωσε τη θεωρία του το 1964

Το αδιαφιλονίκητο φαβορί για το Νόμπελ Φυσικής είναι πλέον ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, Πίτερ Χιγκς, θεμελιωτής της θεωρίας πεδίου Χιγκς. Το μποζόνιο έχει πάρει το όνομά του, ωστόσο για τη θεωρία που διατύπωσε το 1964 συνεργάστηκε με τους φυσικούς Ρόμπερτ Μπράουτ και Φρανσουά Ενγκλερτ.

Η εργασία του είχε απορριφθεί από την επιθεώρηση Physics Letters, ενώ η Physical Review Letters βάφτισε το μποζόνιο- για λόγους δημοσιότητας- «σωματίδιο του Θεού», κάτι που δεν άρεσε καθόλου στον άθεο δρ Χιγκς.

Το Καθιερωμενο Μοντέλο Φυσικής είναι μια εξίσωση που εξηγεί τη συμπεριφορά και τις ιδιότητες όλων των στοιχειωδών σωματιδίων

Το Καθιερωμενο Μοντέλο Φυσικής είναι μια εξίσωση που εξηγεί τη συμπεριφορά και τις ιδιότητες όλων των στοιχειωδών σωματιδίων

Η θεωρία του μάλιστα αμφισβητήθηκε από τον φυσικό Στίβεν Χόκινγκ που επέμενε ότι το μποζόνιο δεν υπάρχει. Ο 83χρονος Χιγκς, που δήλωσε ενθουσιασμένος που πρόλαβε να δει τα αποτελέσματα της έρευνας, ήταν παρών στη χθεσινή παρουσίαση των ευρημάτων στη Γενεύη.

Ο Βρετανός φυσικός υπήρξε και ακτιβιστής της Καμπάνιας για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό, από όπου αποσύρθηκε όταν η οργάνωση τάχθηκε κατά της πυρηνικής ενέργειας, κάτι που έκανε και με την Greenpeace, όταν αυτή τάχθηκε κατά της χρήσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών.

ΙΣΠΑΝΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ TO ΠΕΙΡΑΜΑ ΣΤΗ ΓΙΑΓΙΑ ΤΟΥ
Η Μεγάλη Εκρηξη και το «σωματίδιο του Θεού» με απλά λόγια…

  • «Ας υποθέσουμε ότι έχουμε ένα δωμάτιο γεμάτο γιαγιάδες. Καθεμία από αυτές θα συνθέτει ένα μποζόνιο και όλες μαζί το πεδίο Χιγκς. Τότε μπαίνει μέσα ένας διάσημος και όλες μαζεύονται γύρω του. Ο διάσημος είναι το σωματίδιο»

O Αλμπερτ Αϊνστάιν είχε πει ότι δεν έχεις καταλάβει κάτι πραγματικά αν δεν μπορείς να το εξηγήσεις στη γιαγιά σου. Ο Ισπανός δημοσιογράφος Αντόνιο Μαρτίνεθ Ρον αποφάσισε να δεχτεί την πρόκληση και να εξηγήσει στη… γιαγιά του τι είναι το σωματίδιο του Χιγκς και γιατί είναι σημαντική η αναζήτησή του.

Αγαπητή γιαγιά,

Η Φυσική δεν είναι τόσο περίπλοκη όσο ακούγεται. Τους τελευταίους μήνες θα έχεις ακούσει γι’ αυτό το σωματίδιο που προσπαθούν να βρουν οι επιστήμονες με τα γιγαντιαία τους μηχανήματα στη Γενεύη και που έχει τεράστια σημασία, γιατί θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε σε βάθος πώς λειτουργεί το σύμπαν. Ονομάζεται μποζόνιο του Χιγκς… Οι φυσικοί του CERN ανακοίνωσαν πως τελικά το εντόπισαν. Θα μπορούσες να ρωτήσεις πώς είναι δυνατόν κάτι τόσο μικρό, που δεν μπορούμε καν να ανιχνεύσουμε, να έχει τόσο μεγάλη σημασία;

Το ζήτημα, αγαπητή γιαγιά, πηγαίνει πίσω 13.700 εκατομμύρια χρόνια. Τότε δημιουργήθηκε η ύλη κι υπήρχαν απίστευτα επίπεδα ενέργειας που τα γνωρίζουμε ως Big Bang. Αλλά ας το παραλείψουμε αυτό το σημείο. Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες προσπαθούν να εξηγήσουν πώς γίνονται τα πράγματα και το κυριότερο πώς μένουν μαζί.

Τα πράγματα είναι κατασκευασμένα από άτομα και μέσα σ’ αυτά υπάρχουν άλλα μικρότερα σωματίδια όπως αυτά που συνθέτουν τον πυρήνα, τα πρωτόνια και τα νετρόνια, ηλεκτρόνια κι άλλα. Οι αναζητήσεις για νέα σωματίδια μπορούν να γίνουν στους επιταχυντές – όπου παράγονται νέα σωματίδια από αλληλεπιδράσεις υψηλής ενέργειας ή χαμηλής ενέργειας.

Για το πώς μένουν μαζί γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τέσσερις θεμελιώδεις δυνάμεις: η βαρύτητα, η ηλεκτρομαγνητική δύναμη, η ισχυρή πυρηνική δύναμη η οποία συγκρατεί τα σωματίδια στον πυρήνα των ατόμων και η ασθενής πυρηνική δύναμη, η οποία περιγράφει ορισμένες μορφές ραδιενεργών αντιδράσεων.

Ωστόσο, διερευνώντας αυτό το φαινόμενο, και προσπαθώντας να βρουν την κοινή προέλευση της ηλεκτρομαγνητικής και της ασθενούς δύναμης, οι επιστήμονες συνάντησαν ένα σημαντικό εμπόδιο: το φωτόνιο, το σωματίδιο που λειτουργεί ως φορέας της ηλεκτρομαγνητικής δύναμης, δεν έχει μάζα. Αντίθετα, τα σωματίδια που μεταδίδουν την ασθενή πυρηνική δύναμη, τα μποζόνια W και Z, έχουν μάζα και μάλιστα μεγάλη. Οπότε προκύπτει νέο ερώτημα: γιατί τα σωματίδια έχουν μάζα;

Το 1964, ένας Βρετανός φυσικός, ο Πίτερ Χιγκς, προτείνει μία λύση που θα αναπτυχθεί πολύ αργότερα: το πρώτο τρισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Εκρηξη, τίποτα στο Σύμπαν δεν είχε μάζα, λέει ο Χιγκς, μέχρι που εμφανίστηκε ένα πεδίο (το πεδίο του Χιγκς), όπου ορισμένα σωματίδια όπως το φωτόνιο μπορούν να κινούνται χωρίς να συναντούν αντίσταση, γι’ αυτό και δεν έχουν μάζα. Αλλα σωματίδια, όπως το πρωτόνιο και το ηλεκτρόνιο, κολυμπούν με δυσκολία μέσα στο πεδίο. Και όσο μεγαλύτερη είναι η αντίσταση που συναντούν, τόσο μεγαλύτερη η μάζα τους. Και το μποζόνιο του Χιγκς είναι το σωματίδιο που αντιστοιχεί στο πεδίο του Χιγκς, το οποίο προσδίδει μάζα στην ύλη.

Για να το καταλάβεις καλύτερα, θα χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα που δίνουν και οι επιστήμονες στο CERN. Ας φανταστούμε ένα δωμάτιο γεμάτο γιαγιάδες. Καθεμία απ’ αυτές θα συνθέτουν ένα μποζόνιο κι όλες μαζί συνθέτουν το πεδίο του Χιγκς. Τότε μπαίνει μέσα κάποιος διάσημος, προκαλείται αναστάτωση γύρω από το άτομό του (θα μαζευτούν όλες γύρω του), οπότε θα έχει δυσκολία να προχωρήσει περισσότερο μέσα στο δωμάτιο. Σε αυτήν την περίπτωση ο διάσημος θα είναι το σωματίδιο και το πεδίο του Χιγκς θα είναι οι γιαγιάδες, που θα έχουν αποκτήσει μάζα.

Για να το καταλάβεις καλύτερα, θα μιλήσουμε για το Καθιερωμένο Μοντέλο Φυσικής, μία εξίσωση με πολλές μεταβλητές που περιγράφουν τις ιδιότητες και τη συμπεριφορά όλων των στοιχειωδών σωματιδίων. Το μοντέλο περιγράφει πώς λειτουργούν οι τρεις από τις τέσσερις φυσικές δυνάμεις: η ηλεκτρομαγνητική δύναμη, η ισχυρή πυρηνική δύναμη κι η ασθενής πυρηνική δύναμη. Στην αρχική τους μορφή οι εξισώσεις του μοντέλου λειτουργούσαν μόνο αν η μάζα απουσίαζε από όλα τα στοιχειώδη σωματίδια. Πρόσεξε, όμως, γιαγιά το «H». Είναι το μποζόνιο του Χιγκς, το τελευταίο από τα στοιχειώδη σωματίδια του Μοντέλου, του οποίου η ύπαρξη αποδεικνύεται πειραματικά. Γιατί είναι τόσο δύσκολο να αποδειχθεί; Γιατί εμφανίζεται μόνο σε ακραίες θερμοκρασίες, γιατί εμφανίζεται πολύ σπάνια στις συγκρούσεις πρωτονίων μέσα στον επιταχυντή, επομένως οι ερευνητές πρέπει να εξετάζουν τρισεκατομμύρια συμβάντα για να δουν έστω και ένα μικρό ίχνος του και γιατί είναι τόσο βραχύβιο ώστε διασπάται πριν φτάσει καν στους ανιχνευτές του επιταχυντή. Τώρα, όμως, λένε ότι το εντόπισαν. Για να δούμε!

Με αγάπη, Αντόνιο.

ΕΡΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΑ

www.ethnos.gr

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2273

Γιατί το ζεστό νερό παγώνει ταχύτερα από το κρύο;

Η βρετανική Βασιλική Εταιρεία Χημείας προσφέρει 1250 ευρώ σε όποιον βρει την απάντηση
Γιατί το ζεστό νερό παγώνει ταχύτερα από το κρύο;
Οποιος βρει την απάντηση στο φαινόμενο θα κερδίσει αναγνώριση και 1250 ευρώ

Λονδίνο

Η Βασιλική Εταιρεία Χημείας της Βρετανίας αποφάσισε να προσφέρει χρηματικό έπαθλο σε όποιον καταφέρει να δώσει απάντηση σε μια από τις παλαιότερες «σπαζοκεφαλιές»: γιατί το ζεστό νερό παγώνει ταχύτερα από το κρύο; Το φαινόμενο απασχολεί εδώ και αιώνες επιστήμονες ακόμη και φιλοσόφους χωρίς μέχρι σήμερα να έχει βρεθεί η απάντηση. Οποιος καταφέρει να απαντήσει πειστικά θα λάβει 1250 ευρώ.

Το φαινόμενο

Αν τοποθετήσουμε σε ένα ψυγείο δύο δοχεία με ίση ποσότητα νερού το ένα εκ των οποίων έχει θερμοκρασία 35 βαθμών Κελσίου και το άλλο 100 βαθμών Κελσίου θα διαπιστώσουμε ότι αυτό που θα παγώσει πρώτο είναι το νερό των 100 βαθμών Κελσίου.

Το φαινόμενο είναι γνωστό από τα αρχαία χρόνια και έχει απασχολήσει πολύ γνωστά ονόματα της επιστήμης και διανόησης από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Φράνσις Μπέικον και τον Καρτέσιο. Κανένας όμως δεν κατάφερε μέχρι σήμερα να βρει την εξήγηση.

Φαινόμενο Mpemba

Tiς τελευταίες δεκαετίες είναι γνωστό ως «Φαινόμενο Mpemba» από το όνομα του Τανζανού Erasto Mpemba. Ο Mpemba όντας φοιτητής το 1968 είδε κατά τη διάρκεια πειραμάτων το φαινόμενο και απευθύνθηκε στους καθηγητές του για να πάρει απαντήσεις οι οποίοι όμως τον αγνόησαν. Ο Mpemba δεν τα παράτησε και ήρθε σε επαφή με τον Ντένις Οσμπορν καθηγητή του πανεπιστημίου Νταρ ελ Σαλάμ της Τανζανίας ο οποίος δέχτηκε να ασχοληθεί με το ζήτημα. Η μελέτη που εξέδωσε για το φαινόμενο είχε τον τίτλο «Φαινόμενο Mpmeba», τίτλος που επικράτησε τελικά στην επιστημονική κοινότητα. Σύμφωνα με την απόφαση της Βασιλικής Εταιρείας Χημείας οι ενδιαφερόμενοι έχουν προθεσμία μέχρι τις 30 Ιουλίου για να καταθέσουν τις θεωρίες τους.

http://www.tovima.gr/science/


Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2271

Ο άνθρωπος προέρχεται τελικά από την Ασία;

ΑΘΗΝΑ 13/06/2012

Οι κοινοί πρόγονοι των μαϊμούδων, των πιθήκων και των ανθρώπων είναι πολύ πιθανό ότι προήλθαν από την Ασία και όχι από την Αφρική, όπως είναι η κυρίαρχη άποψη, σύμφωνα με νέα απολιθώματα τεσσάρων δοντιών ηλικίας 37 εκατ. ετών, που βρέθηκαν στην Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία) και, σύμφωνα με τους ερευνητές, παραπέμπουν στην ασιατική καταγωγή των ανθρωποειδών.

Ο τόπος της προέλευσης των ανώτερων πρωτευόντων θηλαστικών αποτελεί σημείο αντιπαράθεσης των επιστημόνων εδώ και δεκαετίες, αν και οι περισσότεροι θεωρούν ότι το λίκνο των προγόνων της ανθρωπότητας υπήρξε η Αφρική.

Όμως, απολιθώματα που έχουν βρεθεί πιο πρόσφατα, εδώ και 15 περίπου χρόνια, στην Κίνα και σ’ άλλες ασιατικές χώρες, έχουν ενισχύσει την ανταγωνιστική θεωρία για την Ασία ως απώτερη κοιτίδα των προγόνων των ανθρώπων.

Αυτό υποστηρίζει και η νέα ανακάλυψη, που παρουσιάστηκε από διεθνή επιστημονική ομάδα (από ΗΠΑ, Γαλλία, Ταϊλάνδη και Μιανμάρ), με επικεφαλής τον γάλλο καθηγητή παλαιοντολογίας Ζαν-Ζακ Ζεζέ του πανεπιστημίου του Πουατιέ, στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), σύμφωνα με το “Science”.

Σύμφωνα με τον Ζεζέ, η Αφρική υπήρξε ο τόπος καταγωγής του ανθρώπου, αλλά η Ασία ήταν ο τόπος καταγωγής των μακρινών προγόνων του. Δηλαδή, οι όρθιοι πίθηκοι και τελικά οι άνθρωποι εξελίχθηκαν μεν στην Αφρική, αλλά το πρώτο εξελικτικό βήμα στην «οικογένειά» τους είχε γίνει νωρίτερα στην Ασία.

Το απολίθωμα, με την επιστημονική ονομασία «Αφρασία ντζιτζίντε» (η λέξη δείχνει ότι τα πρώτα ανθρωποειδή ανακαλύπτονται πλέον τόσο στην Αφρική όσο και στην Ασία), θυμίζει ένα άλλο απολίθωμα, σχεδόν ίδιας χρονολόγησης (38 εκατ. ετών), το οποίο ονομάσθηκε «Αφροτάρσιους λίμπικους», επειδή ανακαλύφθηκε στη λιβυκή Σαχάρα.

Οι παλαιοντολόγοι εκτιμούν ότι τόσο η Αφρασία όσο και ο Αφροτάρσιους είχαν πολύ μικρό μέγεθος (ίσως μόλις 100 γραμμάρια, περίπου όσο ένα τρωκτικό) και έτρωγαν έντομα

Σύμφωνα με μία θεωρία, η στενή ομοιότητα των απολιθωμάτων δοντιών από την Αφρασία και τον Αφροτάρσιους πιθανότατα σημαίνει ότι τα πρώτα ανθρωποειδή αποίκισαν την Αφρική προερχόμενα από την Ασία. Ανοιχτό παραμένει το ζήτημα του πώς μπορεί να έγινε αυτή η μακρινή μετανάστευση πριν από 37 έως 39 εκατ. χρόνια, καθώς, μάλιστα εκείνη την εποχή, η Ασία και η Αφρική χωρίζονταν από την θάλασσα της Τηθύος, που ήταν μεγαλύτερη από την σημερινή Μεσόγειο.

Μία πιθανότητα είναι οι μακρινοί πρόγονοί μας να κολύμπησαν από νησί σε νησί ή να μεταφέρθηκαν πάνω σε ξύλα κι άλλα υλικά που παρασύρονταν από τις πλημμύρες και τις καταιγίδες.

Και άλλα ζώα πιστεύεται ότι έκαναν το ίδιο ταξίδι από την Ασία έως την Αφρική, όπως οι πρόγονοι των σημερινών τρωκτικών.


«Αν αυτή η αρχαία μετανάστευση δεν είχε γίνει, δεν θα βρισκόμασταν εμείς σήμερα εδώ να μιλάμε γι’ αυτήν», δήλωσε ο παλαιοντολόγος Κρις Μπερντ του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κάρνεγκι.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι όσα ανθρωποειδή έμειναν πίσω στην Ασία, εξαφανίσθηκαν πριν από περίπου 34 εκατ. χρόνια, όταν υπήρξε μία δραματική αλλαγή του κλίματος και επέκταση των παγετώνων στην ασιατική ήπειρο.

Οι σημερινοί απόγονοι των πρώτων ανθρωποειδών που ζουν στην Ασία, όπως οι γίββωνες και οι ουρακοτάγκοι, πιστεύεται ότι μετανάστευσαν από την Αφρική πριν από 20 εκατ. χρόνια.

Πηγή: ΑΜΠΕ

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2263

Πώς το κλίμα «έσβησε» έναν λαμπρό πολιτισμό

Πριν από 5.000 χρόνια ένας σπουδαίος πολιτισμός άνθισε στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού και ύστερα χάθηκε ξαφνικά. Η αιτία ήταν η κλιματική αλλαγή!
Πώς το κλίμα «έσβησε» έναν λαμπρό πολιτισμό
Οι άνθρωποι της κοιλάδας του Ινδού ήταν από τους πρώτους που έπαιζαν ζάρια. Στο παιχνίδι της Ιστορίας φαίνεται όμως τελικά ότι έφεραν… ντόρτια.

Πριν από 5.000 χρόνια επιβλητικές μεγαλουπόλεις που έσφυζαν από ζωή, με άψογα χαραγμένα οικοδομικά τετράγωνα και άρτια δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, ορθώνονταν από τις ακτές της Θάλασσας της Αραβίας ως τις όχθες του Γάγγη, στα σημερινά εδάφη του Πακιστάν, της Βορειοδυτικής Ινδίας και του Ανατολικού Αφγανιστάν. Οι κάτοικοί τους επιδίδονταν σε εκτεταμένη καλλιέργεια της γης, χρησιμοποιούσαν ένα είδος γραφής και ασχολούνταν με το εμπόριο και τις τέχνες.

Ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού – ή χαράπειος πολιτισμός, όπως ονομάζεται επίσης, από τη Χαράπα, την πόλη όπου αποκαλύφθηκαν τα πρώτα «υπολείμματά» του στις αρχές του 20ού αιώνα – άνθησε στην Εποχή του Χαλκού. Στην περίοδο της μεγάλης ακμής του ήταν ο μεγαλύτερος στον πλανήτη: καταλάμβανε έκταση 1 εκατομμυρίου τετρ. χλμ. και αριθμούσε 5 εκατομμύρια κατοίκους, εκπροσωπώντας το 10% τού τότε πληθυσμού της Γης. Αν και ήταν εξίσου λαμπρός με τους σύγχρονούς του της Αιγύπτου και της Μεσοποταμίας, αγνοούσαμε παντελώς την ύπαρξή του ως το 1925, όταν οι αρχαιολόγοι «σκόνταψαν» τυχαία στα ερείπιά του.

Σε μεγάλο βαθμό η πορεία αυτού του προϊνδουιστικού πολιτισμού εξακολουθεί να καλύπτεται από μυστήριο ως τις μέρες μας. Γνωρίζουμε ότι διέθετε εξαιρετικά προηγμένη «αστική κουλτούρα», ανεπτυγμένες τεχνικές και επιστημονικές γνώσεις και καλλιτεχνική ευαισθησία, ενώ έγραφε με σύμβολα τα οποία δεν μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε για να μάθουμε περισσότερα. Υπολογίζουμε επίσης ότι η μεγάλη ανάπτυξή του άρχισε γύρω στο 2500 π.Χ., ότι αφού έφθασε στο απόγειό του άρχισε σιγά-σιγά να παρακμάζει περίπου το 1900 π.Χ. και έξι αιώνες αργότερα, το 1500 π.Χ., εξαφανίστηκε ολοσχερώς. Κανείς όμως δεν ξέρει τι ήταν αυτό που τον οδήγησε στην κατάρρευση.

Τώρα μια διεθνής ομάδα επιστημόνων φαίνεται ότι βρήκε την απάντηση. Υστερα από δέκα χρόνια ερευνών και ανάλυση γεωλογικών, τοπογραφικών, δορυφορικών και αρχαιολογικών στοιχείων εντόπισε την αιτία σε μια εξαιρετικά οικεία στις μέρες μας απειλή: την κλιματική αλλαγή. Η φύση, όπως αποδεικνύουν οι μελέτες τους, ήταν εκείνη που ευνόησε την άνοδο του πολιτισμού της κοιλάδας του Ινδού. Η φύση ήταν επίσης αυτή που προκάλεσε την πτώση του. Η αποκάλυψη, όπως τονίζουν, δεν λύνει μόνο ένα μεγάλο αίνιγμα του παρελθοντος, αλλά επιπλέον μας προσφέρει ένα δίδαγμα για το μέλλον, σχετικά με τους κινδύνους που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν οι δικοί μας, σύγχρονοι πολιτισμοί, αν το κλίμα της Γης υποστεί μεταβολές τις οποίες δεν θα είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε.

Ανάπτυξη χωρίς βασιλιάδες και στρατό

Στο μεγαλύτερο διάστημα του 20ού αιώνα η επικρατέστερη ερμηνεία για την εξαφάνιση του πολιτισμού της κοιλάδας του Ινδού ήταν η «ξένη» επιδρομή. Σύμφωνα με τα ως τώρα ευρήματα, ο πολιτισμός αυτός ήταν εξαιρετικά δημοκρατικός και ειρηνικός: δεν φαίνεται να είχε βασιλείς και στρατό, ούτε να έδινε ιδιαίτερη σημασία στα όπλα. Επομένως, υπέθεταν οι ερευνητές, κάποια από τις φιλοπόλεμες άριες φυλές που έφθασαν εκείνη την εποχή στην ινδική χερσόνησο θα μπορούσε να τον εξολοθρεύσει χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Προσφάτως άρχισε να κερδίζει έδαφος μια δεύτερη θεωρία, αυτή της έντονης ξηρασίας. Καμία από τις δύο προτάσεις δεν μπορούσε ωστόσο να στηριχθεί με αποδείξεις και έτσι το ζήτημα παρέμενε ανοιχτό.

Τα νέα συμπεράσματα της διεθνούς ομάδας επιστημόνων, οι οποίοι προέρχονται από ένα εντυπωσιακό φάσμα ειδικοτήτων και από ιδρύματα των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας, της Ινδίας, του Πακιστάν και της Ρουμανίας, φαίνονται να κλείνουν τη διαμάχη, συνηγορώντας ουσιαστικά υπέρ της δεύτερης άποψης. Για πρώτη φορά «δείχνουν» με στοιχεία ως υπεύθυνο μια κλιματική μεταβολή η οποία οδήγησε στην εξασθένηση των μουσώνων, σκιαγραφώντας παράλληλα βήμα προς βήμα την πορεία του χαμένου πολιτισμού και του λαού του σε σχέση με το περιβάλλον και το κλίμα της περιοχής.

Ο πολιτισμός της Χρυσομαλλούσας


Ο παράξενος μονόκερως που απεικονίζεται σε αυτή τη σφραγίδα θεωρείται ότι ήταν ένα μυθικό ζώο ου λάτρευαν οι κάτοικοι της κοιλάδας του Ινδού. Η γραφή τους δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ώστε να μπορούμε να διαβάσουμε τη «λεζάντα» που τον συνοδεύει.

Ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού φαίνεται ότι ήταν τελικά, όπως λένε χαρακτηριστικά οι ερευνητές, ένας «πολιτισμός της Χρυσομαλλούσας». Εκμεταλλεύθηκε ένα «παράθυρο» κλιματικών συνθηκών ιδανικών για να ευνοήσουν την ευημερία του, αλλά μόλις αυτό το παράθυρο έκλεισε και τα φυσικά δεδομένα άλλαξαν δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί σε αυτά.

«Οι αρχαίοι πολιτισμοί, όπως αυτοί της Αιγύπτου ή της Μεσοποταμίας, ζούσαν στις όχθες ποταμών» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Λίβιου Τζιοσάν, γεωλόγος του Ωκεανογραφικού Ιδρύματος Γουντς Χόουλ της Μασαχουσέτης και κύριος συγγραφέας της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα στη διαδικτυακή έκδοση της επιθεώρησης «Proceedings of the National Academy of Sciences». «Η γεωργία τους εξαρτάτο από τις πλημμύρες. Αυτές έφερναν νερό στους αγρούς και τους επέτρεπαν να καλλιεργούν σιτάρι και κριθάρι, να επιβιώνουν και να ευημερούν, να χτίζουν τις πόλεις τους, να έχουν τέχνες και καλές τέχνες και όλα τα υπόλοιπα».

Στη Νότια Ασία ο ρυθμιστής του κλίματος και των βροχοπτώσεων – και άρα της ροής των ποταμών – είναι οι μουσώνες. Οπως εξηγεί ο γεωλόγος, στην αρχή του Ολόκαινου, πριν από 10.000 χρόνια, οι μουσώνες ήταν υπερβολικά έντονοι, προκαλώντας τεράστιες πλημμύρες και καθιστώντας τις όχθες του Ινδού και των παραποτάμων του μη κατοικήσιμες. Υστερα όμως από μερικές χιλιετίες άρχισαν να εξασθενούν και οι πλημμύρες έγιναν πιο ήπιες – ήταν δηλαδή «ό,τι πρέπει» για την άνθηση ενός πολιτισμού. «Οι άνθρωποι που ως τότε ήταν αναγκασμένοι να ζουν στα βουνά κατέβηκαν στην κοιλάδα του Ινδού και ανέπτυξαν τη γεωργία, είχαν πλεόνασμα στις σοδειές τους και όταν κάποιος έχει πλεόνασμα μπορεί να κάνει εμπόριο, να κερδίσει χρήματα, να υποστηρίξει την ανάπτυξη των πόλεων».

Οι πρώτοι πολεοδόμοι

Αυτό το παράθυρο της ευημερίας διήρκεσε περίπου 700 χρόνια. Οι πόλεις των «Χαράπειων», οι οποίοι θεωρούνται σήμερα οι «εφευρέτες» του πολεοδομικού σχεδιασμού, αυξάνονταν και πληθύνονταν στην κοιλάδα. Ηταν τεράστιες για την εποχή και υπολογίζεται ότι έφθασαν να στεγάζουν ακόμη και 30.000 κατοίκους. Είχαν εξαιρετική ρυμοτομία με κεντρικούς δρόμους και δευτερεύουσες οδούς σε καλοσχεδιασμένα τετράγωνα, ενώ τα σπίτια τους ήταν σε γενικές γραμμές ισομεγέθη – κάτι το οποίο υποδηλώνει μια σπάνια κοινωνική ισότητα.

Οι κατοικίες διέθεταν λουτρό και συνδέονταν με δίκτυα ύδρευσης από πηγάδια, ενώ ένα πρωτοφανές «δημόσιο» αποχετευτικό δίκτυο συγκέντρωνε τα λύματά τους και τα έδιωχνε έξω από την πόλη. «Δεν έχουν βρεθεί μεγάλα οικοδομήματα φτιαγμένα για βασιλείς ή φαραώ, ούτε μνημεία, όπως στη Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο» λέει ο κ. Τζιοσάν. «Αυτό σημαίνει ότι ο πολιτισμός της κοιλάδας του Ινδού ήταν πολύ πιο δημοκρατικός από τους σύγχρονούς του. Είχε επίσης υδραυλικά δίκτυα – απίστευτο όταν μιλάμε για πριν από 4.000 με 5.000 χρόνια! Κάτι ανάλογο δεν υπήρξε ως τους Ρωμαίους».

Η ξηρασία και η παρακμή


Οι πόλεις της κοιλάδας του Ινδού είχαν εξαιρετικό πολεοδομικό σχεδιασμό με κύριες και δευτερεύουσες οδούς και ένα εξαιρετικά εξελιγμένο «δημόσιο» αποχετευτικό δίκτυο.

Ενώ οι «Χαράπειοι» ανθούσαν και εξαπλώνονταν, η εξασθένηση των μουσώνων συνεχιζόταν – και παρά τη σπάνια ανάπτυξή τους δεν διέθεταν υπολογιστές και μοντέλα για να κάνουν «προβολές» και να προβλέψουν την επερχόμενη κλιματική αλλαγή. Οι βροχοπτώσεις σταδιακά μειώνονταν, οι πλημμύρες των ποταμών δεν ήταν πια δεδομένες και η ξηρασία άρχισε να πλήττει την κοιλάδα. Οι σοδειές άρχισαν να λιγοστεύουν και να καταστρέφονται, οι πόλεις να υποφέρουν. Σιγά-σιγά αναγκάστηκαν να τις εγκαταλείψουν αναζητώντας την πολύτιμη βροχή.

«Μετακινήθηκαν προς τα δυτικά, προς τις κοιλάδες του Γάγγη και τα Ιμαλάια, όπου ακόμη υπήρχαν βροχοπτώσεις» εξηγεί ο κ. Γκιοσάν.

Τα εδάφη αυτά όμως δεν είχαν την ανάλογη έκταση, ούτε ήταν τόσο εύφορα ώστε να στηρίξουν την αγροτική παραγωγή τους και τα πολυπληθή αστικά κέντρα τους. Χωρίς πλεονάσματα καλλιεργειών οι πόλεις γίνονταν όλο και μικρότερες καταλήγοντας σε μικρούς οικισμούς που αποτελούσαν πραγματική «σκιά» των αλλοτινών μεγαλουπόλεων. Οσο για τους κατοίκους τους, αυτοί αφοσιώθηκαν απλώς στο πώς θα τα βγάλουν πέρα. «Ξέχασαν τις τέχνες, ξέχασαν τη γραφή, ξέχασαν τις πόλεις, απλώς επιβίωναν» λέει ο γεωλόγος. «Και επεβίωσαν για αρκετό καιρό, σχεδόν χίλια χρόνια ακόμη. Τελικά όμως δεν απέμεινε τίποτε».

Το διεπιστημονικό «θαύμα»

Για να ανασυντεθεί αυτή η χαμένη ιστορία απαιτήθηκε πολύς κόπος και ένας συνδυασμός δυνάμεων. Στην ομάδα μετείχαν γεωλόγοι, γεωμορφολόγοι, αρχαιολόγοι και μαθηματικοί οι οποίοι ανέλυσαν για πρώτη φορά συγκεντρωτικά παλαιά και νέα δεδομένα. «Ξεκινώντας την έρευνά μας, το 2002, διαπιστώσαμε ότι ενώ το αρχαιολογικό έργο ήταν απίστευτα πλούσιο – χιλιάδες θέσεις έχουν βρεθεί και εκατοντάδες έχουν ανασκαφεί από πακιστανούς, ινδούς και δυτικούς αρχαιολόγους – η μελέτη της δυναμικής του τοπίου, της γεωλογίας και της γεωμορφολογίας βρισκόταν πραγματικά σε πρωτόγονο στάδιο» εξηγεί ο κ. Τζιοσάν.

Για τον λόγο αυτόν αποφάσισαν να μελετήσουν δορυφορικά και τοπογραφικά δεδομένα και να συνθέσουν τον γεωμορφολογικό χάρτη της περιοχής. «Κοιτάξαμε πού μπορεί να υπήρχαν άλλοτε κοιλάδες ή ποταμοί» λέει ο γεωλόγος. «Εξετάσαμε το παραμικρό εξόγκωμα που μπορούσε να εκφραστεί σε μεγάλη κλίμακα». Αφού εντόπισαν τα σημεία ενδιαφέροντος, σε σχέση και με τους οικισμούς που έχουν αποκαλυφθεί, έκαναν στη συνέχεια επιτόπιες έρευνες και δειγματοληψίες. «Πήραμε δείγματα πυρήνων, κάναμε γεωτρήσεις, σκάψαμε με ντόπιους εργάτες, ακόμη και με τα ίδια μας τα χέρια» περιγράφει. «Το κύριο μέρος των εργασιών έγινε στο Πακιστάν, μια χώρα όπου δεν είναι εύκολο να δουλέψεις. Αφενός εξαιτίας της πολιτικής κατάστασης – εργαζόμασταν με συνοδεία αστυνομικών –, αφετέρου εξαιτίας των σκληρών περιβαλλοντικών συνθηκών, σχεδόν όλη την ημέρα είχε πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου».

Τα δείγματα που συγκεντρώθηκαν αναλύθηκαν και χρονολογήθηκαν και ήρθαν να εμπλουτίσουν την ήδη υπάρχουσα «βάση δεδομένων». Αναλύοντας όλα τα στοιχεία με τη βοήθεια και μαθηματικών μοντέλων, οι επιστήμονες κατόρθωσαν να συντάξουν για πρώτη φορά ένα πλήρες «χρονολόγιο» των μεταβολών που υπέστη ο «χάρτης» της περιοχής μέσα σε 10.000 χρόνια. Αυτό που αποκαλύφθηκε ήταν ότι η εντυπωσιακή διαδρομή των προϊστορικών κατοίκων της κοιλάδας του Ινδού κινήθηκε παράλληλα με τη φθίνουσα πορεία των μουσώνων, ώσπου τελικά οδηγήθηκε στον αφανισμό.

«Αυτό σε κάνει να αναλογιστείς το πώς σκεφτόμαστε εμείς σήμερα τον χρόνο» επισημαίνει ο κ. Τζιοσάν. «Ολοι μας, ως κοινοί άνθρωποι, σκεφτόμαστε τον εαυτό μας, τα παιδιά μας, ίσως και την επόμενη γενιά, και κάνουμε σχέδια σε αυτό το χρονικό πλαίσιο». Κανένας, όπως παρατηρεί, δεν «βλέπει» εκατό ή διακόσια χρόνια μετά, ακόμη και σε επίπεδο κοινωνιών ή κρατών. «Και όμως», προειδοποιεί, «αυτή είναι η πραγματικότητα της φύσης. Πρέπει να αρχίσουμε να κάνουμε πολύ πιο μακροπρόθεσμα σχέδια, γιατί σήμερα δεν έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε αυτό που έκαναν οι κάτοικοι της κοιλάδας του Ινδού. Αν μια κλιματική αλλαγή πλήξει τη χώρα μας, δεν μπορούμε να μεταναστεύσουμε, δεν μπορούμε να πάμε αλλού».

Ο χαμένος μυθικός ποταμός


Ο δρ Λίβιου Τζιοσάν επί το έργον.

Ενα άλλο μεγάλο αίνιγμα που έλυσε η νέα μελέτη είναι αυτό του μυθικού ιερού ποταμού Σαρασβάτι, ο οποίος αν και αναφέρεται ρητώς και επανειλημμένως στις ινδουιστικές γραφές, είναι… άφαντος εδώ και χιλιετίες. «Η Ριγκ Βέδα περιγράφει τον πολιτισμό της κοιλάδας του Ινδού ως τη “χώρα των επτά ποταμών”» λέει ο Λίβιου Τζιοσάν. «Μπορείτε να δείτε και να αναγνωρίσετε με βάση τις περιγραφές τους έξι από αυτούς τους ποταμούς. Ο έβδομος όμως, ο Σαρασβάτι, δεν υπάρχει. Και είναι ο ιερότερός τους».

Η θέση του μυθικού ποταμού αποτελούσε αντικείμενο εικασιών εδώ και αρκετούς αιώνες. Κάποιοι θεωρούσαν ότι ίσως βρισκόταν στο Αφγανιστάν, άλλοι στη Νότια Ινδία. Το γεγονός όμως ότι οι γραφές τον τοποθετούσαν δίπλα στον Ινδό «έδειχνε» προς αυτή την περιοχή. Πρόσφατα ορισμένοι επιστήμονες, εξετάζοντας εικόνες από δορυφόρο, είχαν εντοπίσει ίχνη από μια αποξηραμένη κοίτη που θα μπορούσε να είναι δική του. Ο κ. Τζιοσάν και η ομάδα του ήταν οι πρώτοι που πήγαν επί τόπου και έκαναν δειγματοληψίες. «Εξετάσαμε την προέλευση των δειγμάτων και συντάξαμε ένα χρονολόγιο, πότε ο ποταμός ήταν ενεργός, πόσο μεγάλος ήταν και πότε στέρεψε».

Τα αποτελέσματα των αναλύσεών τους αποκάλυψαν πέραν πάσης αμφιβολίας τη θέση του Σαρασβάτι. Προς έκπληξη όλων, έδειξαν επίσης ότι το ποτάμι δεν πήγαζε – όπως εθεωρείτο εξαιτίας του μεγαλείου που του απέδιδαν οι περιγραφές – από τα Ιμαλάια αλλά «ποτιζόταν» από τους μουσώνες, γι’ αυτό και εξαφανίστηκε με την εξασθένησή τους. «Επειδή η Ριγκ Βέδα μιλούσε για έναν μεγαλοπρεπή ποταμό, όλοι έλεγαν ότι δεν μπορεί να υπάρξει μεγάλος ποταμός αν δεν τροφοδοτείται από τους παγετώνες των Ιμαλαΐων» λέει ο ερευνητής. «Εμείς όμως δείξαμε ότι αυτό δεν ισχύει».

«Νομίζω ότι οι μουσώνες, που ήταν υπερβολικά ισχυροί ως και πριν από 5.000 χρόνια, ενίσχυαν το νερό του εδάφους επιτρέποντας στον Σαρασβάτι να ρέει όλον τον χρόνο» καταλήγει ο γεωλόγος. «Δεν ήταν τόσο μεγάλος όσο ο Ινδός, ήταν όμως πολύ πιο ήρεμος και πιο ελκυστικός για τους ανθρώπους, γι’ αυτό νομίζω ότι τον θεωρούσαν μεγαλόπρεπο. Δεν ήταν τόσο επικίνδυνος, ήταν πιο ήπιος και γι’ αυτό τον λάτρευαν».

Πηγή : http://www.tovima.gr/science/

Μόνιμος σύνδεσμος σε αυτό το άρθρο: https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/2248

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση