Τα ψηφιακά πλεονεκτήματα των εφημερίδων

Ουδείς αμφισβητεί ότι τα τελευταία χρόνια οι εφημερίδες σε παγκόσμιο επίπεδο βιώνουν μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία τους, με τις κυκλοφορίες και τα διαφημιστικά τους έσοδα να καταγράφουν κατακόρυφη πτώση. Οι αριθμοί μιλάνε από μόνοι τους: σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, από το 2004 ως και το 2009 η κυκλοφορία των εφημερίδων στις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 34%, ενώ στη Βρετανία έχασαν το 22% των αναγνωστών τους. Στη χώρα μας το 2009 οι κυκλοφορίες των εφημερίδων σημείωσαν μείωση της τάξεως του 7,7% σε σύγκριση με το 2008, ενώ υπολογίζεται ότι το 2010 η μείωση θα ξεπεράσει το 15% σε σύγκριση με το 2009.

Η πτώση στα έσοδα από τις διαφημίσεις είναι ακόμη πιο δραματική. Στις ΗΠΑ η διαφημιστική δαπάνη που απορρόφησαν οι εφημερίδες μειώθηκε για έξι συνεχόμενα τρίμηνα ως τα μέσα του 2009. Στη χώρα μας τα διαφημιστικά έσοδα των εφημερίδων το 2009 μειώθηκαν κατά 7,7% σε σχέση με το 2008, ενώ το 11μηνο του 2010 μειώθηκαν κατά 1,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2009. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν η συρρίκνωση των περισσότερων εκδόσεων, ενώ αρκετές εφημερίδες αναγκάστηκαν να αναστείλουν τις εκδόσεις τους ή να κάνουν το πέρασμα στο Διαδίκτυο.

Κάτι αλλάζει

Τους τελευταίους μήνες ωστόσο κάτι έχει αλλάξει. Κατ’ αρχάς έχει σταματήσει η κάμψη των διαφημίσεων online που σημειώθηκε το 2009 και έσπειρε τον πανικό, δεδομένου ότι, αν και λιγότερο κερδοφόρες από τις έντυπες, υποτίθεται ότι αποτελούν τη μοναδική σανίδα σωτηρίας για τη βιωσιμότητα των εφημερίδων. Το 2010 η online διαφήμιση ανέκαμψε και μάλιστα στις περισσότερες περιπτώσεις σε διψήφια ποσοστά.

Την ίδια στιγμή οι εφημερίδες βλέπουν μεν την κυκλοφορία τους να μειώνεται, σήμερα όμως έχουν περισσότερους αναγνώστες από ποτέ. Μπορεί το προϊόν τους να διατίθεται δωρεάν στο Διαδίκτυο, αλλά αυτό καταναλώνεται από ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό, γεγονός ιδιαίτερα ελκυστικό για τους διαφημιστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η βρετανική εφημερίδα «The Guardian», η οποία είδε τους επισκέπτες του δικτυακού τόπου της να αυξάνονται κατά 62% στη διάρκεια του 2009, με τους περισσότερους νέους αναγνώστες να προέρχονται από το εξωτερικό. Τα έσοδά της το 2010 από την online διαφήμιση αναμένεται να ξεπεράσουν τα 25 εκατ. στερλίνες. Οι επισκέπτες στην ιστοσελίδα του «Βήματος» ξεπερνούν κατά μέσον όρο τις 75.000 κάθε ημέρα, ενώ τους δύο τελευταίους μήνες οι μοναδιαίοι χρήστες του Διαδικτύου που διαβάζουν «Το Βήμα» online ξεπερνούν το 1 εκατ. μηνιαίως.

Μια μεγάλη αδυναμία των εφημερίδων θα μπορούσε να αποδειχθεί έτσι η πιθανή σωτηρία τους. Ο λόγος για το υψηλότατο κόστος εκτύπωσης και διανομής των εκδόσεών τους, το οποίο εξαφανίζεται ως διά μαγείας από τη στιγμή που μια εφημερίδα αναστείλει την έντυπη έκδοσή της και περάσει στο Διαδίκτυο. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ, το κόστος εκτύπωσης και διανομής των εφημερίδων φτάνει το 52% του συνολικού κόστους παραγωγής. Υπολογίζεται ότι το κόστος εκτύπωσης και διανομής των «New York Times» ξεπερνά τα 650 εκατ. δολάρια τον χρόνο. Οπως σημειώνουν πολλοί αναλυτές, αν η εφημερίδα αποφάσιζε να αναστείλει την έντυπη έκδοσή της, θα μπορούσε να δώσει δωρεάν στους συνδρομητές της από ένα iPad προκειμένου να τη διαβάζουν online, μια προσφορά στην οποία πολλοί λίγοι θα μπορούσαν να αντισταθούν.

Ενα άλλο πλεονέκτημα που προσφέρει το Διαδίκτυο στις εφημερίδες είναι η δυνατότητα που τους παρέχει να ξεπεράσουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους και από μια πλατφόρμα παραγωγής ειδήσεων να μεταλλαχθούν σε έναν συνδυασμό εφημερίδας, τηλεοπτικού σταθμού και κοινωνικού δικτύου, με τους αναγνώστες να αποτελούν μια ψηφιακή κοινότητα που συμμετέχει στη διαμόρφωση και στον σχολιασμό των ειδήσεων. Στην οθόνη ενός υπολογιστή το site μιας εφημερίδας δεν διαφέρει και πολύ από το site του BBC ή την ενημερωτική ιστοσελίδα «Huffington Post». Και τα τρία διαθέτουν ρεπορτάζ, βίντεο, ήχο, κοινωνικά δίκτυα σχολιαστών και φωτογραφίες. Με άλλα λόγια, το Διαδίκτυο παρέχει τη δυνατότητα στις εφημερίδες να εκσυγχρονιστούν και να ανταγωνιστούν πλέον όχι μόνο τις υπόλοιπες εφημερίδες αλλά και τα άλλα μέσα ενημέρωσης.

Το στοίχημα

Η μεγάλη πρόκληση βέβαια για τις εφημερίδες παραμένει το πώς θα καταφέρουν να έχουν οικονομικά οφέλη από το ολοένα αυξανόμενο online κοινό τους, με άλλα λόγια πώς θα κάνουν κερδοφόρα την αυξανόμενη επισκεψιμότητα των ηλεκτρονικών τους εκδόσεων. Πρόκειται για ένα πρόβλημα στο οποίο ουδείς ως σήμερα έχει βρει βιώσιμη λύση. Οι προσπάθειες που έχουν γίνει ως σήμερα έχουν λίγο-πολύ αποτύχει, αλλά ειδικοί αναλυτές τονίζουν πως είναι σχεδόν βέβαιον ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα βρεθεί ένας απλός και αξιόπιστος τρόπος ώστε οι χρήστες του Διαδικτύου να μπορούν να πληρώνουν για να διαβάζουν τα αγαπημένα τους έντυπα online.