ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ

Παραγωγικές καταλήξεις Ουσιαστικών

α. Αρσενικά

-εμός:  μισεμός, πηγεμός κτλ.

-ηγός (β’ συνθετ.: άγω) : ημιονηγός, αρχηγός κτλ.

-ητής (συνήθ. από ρήμ. σε -ώ) .: ποιητής, επιθεωρητής κτλ • Εξαιρούνται: ιδρυτής, μηνυτής, κριτής

-ίσκος (λόγια υποκοριστική κατάλ.) : δρομίσκος, ναίσκος κτλ.

-ιστής (συνήθ. από ρήμ. σε -ίζω) .: πολεμιστής, λογιστής κτλ.

• Εξαιρούνται: δανειστής, ληστής

-ίτης (ουσιαστικά κοινά και εθνικά): οπλίτης, πολίτης, Θασίτης, Λιβαδίτης, Μεσολογγίτης

• Αλλά: (κοινά) αλήτης, διαβήτης, ιδιοκτήτης, κομήτης, κυ­βερνήτης, μαγνήτης, πλοιοκτήτης, προφήτης – δύτης, θύτης, λύτης – (εθνικά) Αγιορείτης, Πηλιορείτης, Αιγινήτης

-ονας (κοινά προπαροξύτονα) .. : ακτήμονας, βραχίονας, δαίμονας κτλ.

• Αλλά: άμβωνας, καύσωνας, μεσαίωνας, θερμοσίφωνας.

-οράς (κοινά και κύρια προπαροξύτονα) : αυτοκράτορας, ρήτορας κτλ. – Έκτορας, Νέστορας κτλ

-ότης : αγρότης, δημότης, δεσπότης, δότης, εξωμότης, ιππότης, πό­της, συνωμότης, τοξότης .

Σε -ώτης: δεσμώτης, επαρχιώτης, θιασώτης, ιδιώτης, νησιώ­της, πανηγυριώτης, πατριώτης, στρατιώτης – Ανδριώτης, Η­πειρώτης κτλ

-τήρας . ανεμιστήρας, οδοστρωτήρας κτλ

-ωμός. : λυτρωμός, τελειωμός κτλ. • Εξαιρείται: ερχομός.

-ωνας (παροξύτονα κοινά, περιεκτικά και τοπωνύμια) : χειμώνας, αγκώνας κτλ. – αμπελώνας, πευκώνας κτλ. – Ελι­κώνας, Μαραθώνας κτλ.

• Εξαιρούνται: αλαζόνας, ηγεμόνας, κανόνας, συνδαιτυμόνας

• Στρυμόνας, Μακεδόνας, Παφλαγόνας κτλ.

-ωνας (αρχ. κύρ. ονόματα και εθνικά προ­παροξύτονα) . : Απόλλωνας, Ιέρωνας, Πλάτωνας κτλ. Πάρνωνας – Ιάπωνας, Ίωνας.

• Αλλά: Αγαμέμνονας,  Αριστογείτονας,  Ιάσονας  κτλ.  -Αλιάκμονας

β. Θηλυκά

-αία: αυλαία, κεραία• Εξαιρούνται: θέα, ιδέα, νέα, παρέα, Ζέα, Κέα, Νεμέα, Ρέα,

Τεγέα

-αία (προπαροξύτονα κύρ. ονόματα) . : Φώκαια, Νίκαια κτλ.

-αινα: δράκαινα, λόκαινα κτλ. – Γιώργαινα, Μαορομιχάλαινα κτλ.

-ειά (από ρήμ. σε -εύω) : γιατρειά, δουλειά, σοδειά, παντρειά κτλ

-εία (από ρήμ. σε -εύω, από επίθ. σε -ύς και άλλα) . αγγαρεία, αλαζονεία, βασιλεία, ερμηνεία κτλ. -βαρεία, δασεία, οξεία, πλατεία κτλ. – θεία, λεία, μνεία, χρεία και το ουσ. Τροία,

-εια (προπαροξύτονα) αλήθεια, ευλάβεια, συνήθεια κτλ. -Αντιόχεια, Δεκέλεια, Φιλα­δέλφεια (αλλά: Ερέτρια) – Θάλεια, Ιφιγένεια κτλ.

-ήθρα: κολυμπήθρα, ξινήθρα κτλ.

-ιά: βαριά, βραδιά κτλ.

-ία (παροξύτονα θηλυκά) : αηδία, ηγεμονία κτλ.

-ια (λήγουσα με καταχρηστικό δίφθογ­γο) : αρρώστια, περηφάνια κτλ.

-ίδα: επικεφαλίδα, εφημερίδα κτλ.

• Εξαιρούνται: χλαμύδα, σημύδα

-ίλα (αφηρημένα ουσιαστικά) : ανατριχίλα, σαπίλα κτλ

-ισσα (προπαροξύτονα κοινά και κύρ. ονό­ματα) : γειτόνισσα, Σαμιώτισσα κτλ.

• Εξαιρούνται: Λάρισα, σάρισα

-ίτσα (υποκορ.) : αλοσιδίτσα, κουκλίτσα

• Εξαιρείται: θείτσα

-οια (β’ συνθ.: νους, πνέω, ρέω, πλέω) : άγνοια, διχόνοια, άπνοια, παλίρροια, άπλοια κτλ.

-όνα: αλκυόνα, αμαζόνα, σταγόνα κτλ.

• Εξαιρούνται: αρραβώνα, αχυρώνα, χελώνα κτλ. – Αυλώνα,Σιδώνα κτλ.

-οσύνη: δικαιοσύνη, καλοσύνη.

-ότητα: θερμότητα, απλότητα κτλ.

-ύτητα: βαρύτητα, οξύτητα κτλ.

-ωνία: Βαβυλωνία, Ιαπωνία, Λακωνία κτλ.

• Αλλά: Μακεδονία, Παφλαγονία κτλ.

-ωνιά: παγωνιά, χειμωνιά κτλ

-ωτή : πινακωτή, καλαμωτή κτλ.

γ. Ουδέτερα

-άδικο: γαλατάδικο, σιδεράδικο κτλ

-αιο (προπαροξύτονα) . : τρόπαιο, κεφάλαιο, κτλ

-είο (παροξύτονα που φανερώνουν τόπο) : γραφείο, ιατρείο κτλ.

-ημα: μηχάνημα, επιφώνημα κτλ

-ητό: αγκομαχητό, αναφιλητό, κυνηγητό κτλ.

-ί: νησί, σπαθί κτλ. · Εξαιρείται: οξύ

-ι: καλοκαίρι, θυμάρι, τραγούδι κτλ.

-ίδι: ταξίδι, φίδι κτλ.

• Εξαιρούνται: αντικλείδι, στρείδι – καρύδι, κρεμμύδι, μύδι,

φρύδι – Παλαμήδι

-ιμο. : γράψιμο, ντύσιμο κτλ

-ιο: γέλιο, τετράδιο κτλ. • Εξαιρούνται: απόγειο, ισόγειο, υπόγειο, λύκειο.

-όνι: αηδόνι, τιμόνι κτλ. • Εξαιρούνται: αλώνι, κυδώνι, κωθώνι, παραγώνι.

-ριό καμπαναριό, νοικοκυριό

• Εξαιρείται: μαγειρείο

-τήρι: ξυπνητήρι, πατητήρι κτλ. • Εξαιρούνται: τα με β’ συνθ. το τυρί: κεφαλοτύρι

-τήριο γυμναστήριο, δικαστήριο κτλ.

• Εξαιρούνται: κτίριο, μαρτύριο

Παραγωγικές καταλήξεις Επιθέτων

-αίος: ακμαίος, κεφαλαίος, μοιραίος κτλ. • Εξαιρείται: νέος.

-είος: αστείος, λείος• Εξαιρούνται: γελοίος, κρύος

-ηρός. : δαπανηρός, τολμηρός κτλ.

• Αλλά: αλμυρός, αργυρός, βδελυρός, βλοσυρός, γλαφυρός, ι­σχυρός, πορφυρός, οχυρός.

-ιδερός: ασπριδερός, μαυριδερός

-ικός: αθλητικός, γνωστικός κτλ. • Αλλά: θηλυκός, λιβυκός – δανεικός, δεκελεικός :

-ιμος :δόκιμος, χρήσιμος, νόμιμος • Αλλά τα με β’ συνθ. θυμός, όνομα, σήμα, σχήμα, δήμος, φήμη: εύθυμος, ομώνυμος, διάσημος, άσχημος, απόδημος, πε­ρίφημος

-ινός: αντικρινός, βορινός κτλ.

• Εξαιρούνται: ελεεινός, κλεινός, ορεινός, σκοτεινός, ταπει­νός, υγιεινός, φωτεινός.

-ινος: ξύλινος, πέτρινος, μάλλινος κτλ.

-ιός: άγιος, άγριος, τίμιος κτλ.

• Αλλά σε -ειος όσα παράγονται από κύρια ονόματα προ­σώπων: αβερώφειος, κυκλώπειος, πυθαγόρειος κτλ. και τα: ά­δειος, αντρίκειος, βόρειος, γυναικείος, επίγειος, ισόγειος, υπό­γειος, πρόβειος, τέλειος – όμοιος – αλληλέγγυος.

-ισιμος: νηστίσιμος, υπολογίσιμος κτλ. • Αλλά: αρτύσιμος  (από ρήμ. β’ συζυγίας) κατοικήσιμος, συζητήσιμος κτλ.

-ίσιος: αρνίσιος, βουνίσιος, παλικαρίσιος κτλ. Αλλά: ετήσιος, ημερή­σιος, γνήσιος, Ιθακήσιος, Μιλήσιος κτλ.

-λεος: πειναλέος, ρωμαλέος κτλ.

-τέος: διαιρετέος, προακτέος κτλ.

-ωπός: αγριωπός, χαρωπός κτλ.

-ωτός: αγκαθωτός, μεταξωτός κτλ.

Παραγωγικές καταλήξεις ρημάτων

-άβω: ανάβω, ράβω κτλ.

• Εξαιρούνται: απολαύω, παύω, αναπαύω

-άρω: αγκαζάρω, ρετουσάρω, ξαπλάρω κτλ.

-εύω: κλαδεύω κτλ. – ονειρεύομαι κτλ.

• Εξαιρούνται: κλέβω, σέβομαι.

-αίνω: ζεσταίνω κτλ. – φαίνομαι κτλ.

• Εξαιρούνται: δένω, μένω, πλένω.

-έρνω: γέρνω, φέρνω κτλ. • Εξαιρείται: παίρνω.

-ιάζω: αγκαλιάζω κτλ. – βιάζομαι κτλ.

• Εξαιρούνται: αδειάζω, χρειάζομαι, μοιάζω, μονοιάζω, νοι­άζομαι

-ίζω: αντικρίζω κτλ. – συλλογίζομαι κτλ.

• Εξαιρούνται: μπήζω, μπήγω, πήζω, πρήζω – αναβλύζω, αναβρύζω, γογγύζω, δακρύζω, κατακλύζω, κελαρύζω, ολολύ­ζω, συγχύζω, σφύζω – δανείζω – αθροίζω.

-λλω: αναγγέλλω, αναβάλλω κτλ.

• Εξαιρούνται: θέλω, μέλει, οφείλω.

-ωνω: κλειδώνω, απλώνω κτλ.

-σσω: αναπτύσσω, απαλλάσσω κτλ.

• Εξαιρείται: αρέσω.

-ττω: πλήττω, εισπράττω κτλ.

• Εξαιρούνται: θέτω, κείτομαι

-ίνω : δίνω, κρίνω, γίνομαι, αποκρίνομαι κτλ.

-ήνω: αφήνω, σβήνω, ψήνω κτλ.

-ύνω λύνω, ευκολύνω, αμύνομαι κτλ.

-είνω κλείνω, τείνω κτλ.

Παραγωγικές καταλήξεις επιρρημάτων

-ει: εκεί, παμψηφεί

-η: ακόμη, ειδεμή

-ι: έτσι, πάλι, σταυροπόδι, μαζί κτλ.

-ια: ανάρια, μακριά, πλατιά κτλ.

-ις: μόλις, αποβραδίς, κοντολογίς κτλ.

• Εξαιρούνται και γράφονται με η μερικά σύνθετα με γενι­κή: απαρχής, εξαρχής, επικεφαλής, επίσης, καταγής, καταμε­σής.

-υ : αντίκρυ, μεταξύ, πολύ

-ω: γύρω, επάνω κτλ.

-ως: αμέσως, βεβαίως κτλ.

• Εξαιρούνται: εμπρός, εντός, εκτός, (ε)φέτος, τέλος.