Το διήγημα, που έχει τον τίτλο “+ 13 – 12 – 43”, ανήκει στη συλλογή “Για ένα φιλότιμο” (1964). Την περίοδο της γερμανικής κατοχής είχαν εκτελεστεί πολλοί `Ελληνες που πρόβαλλαν αντίσταση στον κατακτητή, αλλά και αθώα παιδιά. Στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 οι Γερμανοί πυρπόλησαν τα Καλάβρυτα και διοργάνωσαν ομαδικές εκτελέσεις. Ο τίτλος του κειμένου παραπέμπει σε αυτή την ημερομηνία. Το διήγημα, λοιπόν, αναφέρεται στην εκταφή των οστών ενός δεκαεξάχρονου παιδιού και την ασεβή στάση των τουριστών.
Η γλώσσα του διηγήματος είναι η δημοτική. Το ύφος είναι απλό, λιτό, αλλά σε μερικά σημεία γίνεται συγκινητικό.
- λειχήνες = ποώδη φυτά.
- κιβούρι = μνήμα, τάφος.
- ανακομιδή = η μεταφορά των οστών του νεκρού σε άλλο τάφο ή οστεοφυλάκιο.
- 1η Ενότητα: “Φτάνω στο σημείο … καλύτερο από τ’ άλλα”: Η σκηνή της εκταφής του 16χρόνου αγοριού από τα αδέρφια του.
-
2η ενότητα: “`Ομως ένα μπουλούκι … υποκείμενο”: Η αδιαφορία των τουριστών για τη θυσία του παιδιού και η τελική στάση του συγγραφέα.
`Ενας άντρας και μια γυναίκα ξέθαβαν τα κόκαλα του δεκαεξάχρονου αδερφού τους που εκτελέστηκε πριν από 20 χρόνια από τους Γερμανούς. Τα αδέρφια του παλικαριού έκλαιγαν σιωπηλά. Ο συγγραφέας παρακολουθούσε με συγκίνηση τα έθιμα της ανακομιδής των οστών (ξέπλυμα οστών με κρασί, θυμίασμα). `Οταν είδε το σημάδι της σφαίρας στο κρανίο του παιδιού συγκλονίστηκε και ένιωσε την ανάγκη να προσκυνήσει τα κόκαλα. Προσπαθούσε να φανταστεί την ψυχολογία του παιδιού την ώρα της εκτέλεσης και παράλληλα ένιωθε ντροπή για τις στιγμές που δείλιασε μπροστά σε ασήμαντους κινδύνους. `Οταν είδε την ημερομηνία εκτέλεσης του παιδιού πάνω στον τάφο, του ήρθε στο νου ένα σχετικό μοιρολόγι.
Ξαφνικά έφτασε στο νεκροταφείο μια ομάδα από ντόπιους τουρίστες. Οι τελευταίοι κατέθεσαν ένα δάφνινο στεφάνι και άρχισαν να διαβάζουν το ιστορικό της εκτέλεσης των 1200 ανθρώπων. `Ομως, μετά μιλούσαν και γελούσαν δυνατά, χωρίς να σεβαστούν τα δύο αδέρφια. Κάποιες γυναίκες ρωτούσαν αδιάκριτα τον αδερφό του νεκρού παιδιού λεπτομέρειες για τις συνθήκες της εκτέλεσης.
`Οταν ο τελευταίος τους έδειξε το κρανίο του παιδιού, απομακρύνθηκαν. Κάποιος από το πλήθος είπε ότι δικαιολογημένα οι Γερμανοί εκτέλεσαν τους 1200 ανθρώπους, επειδή τόλμησαν ν’ αντισταθούν. Κανένας δε διαμαρτυρήθηκε, γεγονός που δείχνει ότι συμφωνούσαν μαζί του. Ο συγγραφέας αισθάνθηκε αγανάκτηση και απέχθεια γι’ αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι δε σεβάστηκαν τη μνήμη του παιδιού. Επίσης, ευχήθηκε να μη χρειαστεί ξανά να έχει συναναστροφές με τέτοιου είδους ανθρώπους.
`Ολοι οι άνθρωποι πρέπει να σέβονται και να τιμούν εκείνους που θυσίασαν τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
(Από «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Β΄ Λυκείου, σελ. 376)
1. Το πεζογράφημα αποτελείται από δυο ενότητες. Ποια περιστατικά από την κάθε ενότητα καθορίζουν τη στάση του συγγραφέα; Ποια είναι αυτή; Να βρείτε τις λέξεις και τις φράσεις που την αποδίδουν.
Και στις δυο ενότητες του πεζογραφήματος υπάρχουν κάποια περιστατικά, που καθορίζουν τη στάση του συγγραφέα. Ο τελευταίος νιώθει ταραχή και συγκίνηση, όταν βλέπει τα αδέρφια του παιδιού να ξεθάβουν τα κόκαλα. Χαρακτηριστικά αναφέρει: “Και τώρα … σε κείνον τον τάφο”. Αισθάνεται πολύ τυχερός που τα αδέρφια του παιδιού τον άφησαν να μείνει κοντά τους. `Επειτα σκέφτεται ότι το παιδί θα προτιμούσε να ήταν πέτρα ή πουλί την ώρα της εκτέλεσης, για να γλίτωνε.
Το ίδιο αισθανόταν και ο συγγραφέας μπροστά στις δύσκολες στιγμές. Για να εκφράσει την προσωπική του άποψη αναφέρει: “Εγώ τουλάχιστο έτσι … τα φυτά και τα πουλιά”.
Βλέποντας την ημερομηνία εκτέλεσης του παιδιού, του έρχεται στο νου ένα μοιρολόγι, που ταίριαζε στον ηρωικό θάνατο του παιδιού.
Στη δεύτερη ενότητα τα περιστατικά που καθορίζουν τη στάση του συγγραφέα είναι: η εμφάνιση των ντόπιων τουριστών, η ψυχρή εκφώνηση ενός λόγου για το ιστορικό της εκτέλεσης και η αδιάκριτη περιέργεια των γυναικών προς τον αδερφό του παιδιού.
Η απομάκρυνση των τουριστών στη θέα του κρανίου και η βρισιά ενός από αυτούς, οργίζει και αγανακτεί το συγγραφέα. Χαρακτηριστικά αναφέρει: “Μου’ ρθε να πέσω … προχωρήσει”. Αισθάνεται ντροπή, γιατί δεν μπορεί να προσφέρει κάτι παραπάνω στο νεκρό. Νιώθει ότι βρίσκεται στην ίδια θέση με τους τουρίστες “Εγώ τα’χω … του πούλμαν”. Τέλος, αποφασίζει να διακόψει κάθε επαφή με τους ανθρώπους που συγκινούνται επιφανειακά και δεν καταλαβαίνουν το νόημα της θυσίας. Μ’ αυτήν την απόφαση από μέρους του συγγραφέα τελειώνει το διήγημα “Γι’ αυτό ξεκίνησα … υποκείμενα”
2. Στο πεζογράφημα δίνονται έμμεσα αρκετές πληροφορίες για την περίοδο της κατοχής αλλά και τα αμέσως μετακατοχικά χρόνια. Να τις επισημάνετε και να ανασυνθέσετε την κατάσταση που απεικονίζουν.
Στο πεζογράφημα δίνονται αρκετές πληροφορίες για την κατάσταση που επικρατούσε την περίοδο της κατοχής και στα μετακατοχικά χρόνια. Εκείνα τα δύσκολα χρόνια ο γερμανικός στρατός οργάνωνε ομαδικές εκτελέσεις, για να εκδικηθεί τους `Ελληνες που αντιστέκονταν. Μετά τις ομαδικές εκτελέσεις έθαβαν τα πτώματα σε ομαδικούς τάφους. Η πληροφορία αυτή μας δίνεται έμμεσα στην αρχή του κειμένου: “Φτάνω στο σημείο … ταφής”. Οι Γερμανοί εκτελούσαν αθώους πολίτες και παιδιά. Στη μέση της δεύτερης παραγράφου αναφέρεται: “`Αλλωστε το παιδάκι … μαρτύρησε”. Στους τόπους των εκτελέσεων κάποιος Γερμανός αξιωματικός έδινε τη χαριστική βολή σ’ αυτούς που δεν είχαν ακόμη πεθάνει, για να μη βασανιστούν. Η χαριστική βολή δινόταν συνήθως πίσω απ’ τ’ αυτί ή στο μέτωπο, όπως φαίνεται να συνέβη και με το μικρό παιδί του κειμένου: “Μονάχα όταν … βολή”. Μαζί με το μικρό εκτελέστηκαν και πάρα πολλοί άλλοι. έμμεσα υπονοείται με τη φράση: “από τόσο αίμα … κορμιά”.
Στην πρώτη παράγραφο της δεύτερης ενότητας μάς δίνεται ο αριθμός των ατόμων που εκτελέστηκαν στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 με τη φράση: “το ιστορικό της εκτελέσεως των 1200 ανθρώπων”.
Στην κατοχή μερικοί `Ελληνες είχαν συνεργαστεί με τους Γερμανούς. Μετά την κατοχή οι συνεργάτες των Γερμανών διορίστηκαν σε δημόσια αξιώματα. Οι προδότες της πατρίδας δικαιώθηκαν, ενώ οι αγωνιστές δεν υπολογίστηκαν καθόλου. Η κατάσταση αυτή επιβεβαιώνεται και από το σχετικό απόσπασμα του διηγήματος “Πήραν να κατηφορίζουν … με στολή μαζί τους”.
Τέλος, γίνεται έμμεση αναφορά στην οικονομική βοήθεια που έστειλε η Αμερική στη μεταπολεμική Ελλάδα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται: “κάσα χαρτονένια … αμερικάνικης βοήθειας”.
3. Να επισημάνετε υπαινιγμούς που αναφέρονται στη στάση των ανθρώπων κατά την κατοχή και κατά τη σύγχρονη (με το χρόνο συγγραφής του διηγήματος) περίοδο και να εξετάσετε το ρόλο που παίζουν μέσα σε όλο το διήγημα.
Στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πολλοί άνθρωποι θυσίασαν τη ζωή τους, για να ελευθερώσουν την πατρίδα τους. Το γεγονός αυτό υπονοείται με τη φράση “Μπορεί να ήταν … εκατοντάδες κορμιά”. `Ομως, κάποιοι `Ελληνες πρόδωσαν την πατρίδα τους και συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς. Μετά τον πόλεμο, οι προδότες απέκτησαν δημόσια αξιώματα. `Ισως ένα από αυτούς να είναι και ο αστυνομικός με τη στολή. Οι αγωνιστές της αντίστασης ήταν αναγκασμένοι να υπομένουν τις προσβολές των ανθρώπων που τους κατηγορούσαν. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι ήταν “μαθημένοι από κάτι τέτοια”. Ο άγνωστος τουρίστας δικαίωσε τους Γερμανούς για τις ομαδικές εκτελέσεις. Το γεγονός ότι οι υπόλοιποι δε διαφώνησαν, δείχνει ότι συμφωνούσαν μαζί του. Μετά τον πόλεμο, ο κόσμος φοβόταν να εκφραστεί ελεύθερα, επειδή οι συνεργάτες των Γερμανών είχαν αποκτήσει δημόσια αξιώματα. Η κατάσταση αυτή επιβεβαιώνεται από το παρακάτω απόσπασμα: “Πήραν να κατηφορίζουν … με στολή μαζί τους”. Η στάση των ανθρώπων αυτών οδηγεί το συγγραφέα στην απόφαση να μη συναναστρέφεται πια με ανθρώπους που δε σέβονται τους αγωνιστές.
Πηγή : http://www.odyssey.com.cy/
Σχόλια Αναγνωστών-Επισκεπτών