Βασικές Καταλήξεις Ουσιαστικών και Ρημάτων

ΒΑΣΙΚΕΣ  ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ  ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Α’ ΚΛΙΣΗΣ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Β’ ΚΛΙΣΗΣ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ Γ’ ΚΛΙΣΗΣ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΔΥΪΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΟΜΑΛΟΣ  ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ  ΡΗΜΑΤΩΝ

Τα ρήματα σχηματίζονται με το θέμα (ενεστωτικό ή αοριστικό ) και την κατάληξη. Στους ιστορικούς χρόνους υπάρχει και χρονική αύξηση στην οριστική έγκλιση , ενώ στον αρακείμενο και στον υπερσυντέλικο υπάρχει και αναδιπλασιασμός.

Κατά το σχηματισμό του Μέλλοντα και του Αορίστου των αφωνόληκτων ρημάτων από το συνδυασμό του θεματικού και του χρονικού χαρακτήρα  – σ- έχουμε τις ακόλουθες μεταβολές :

κ, γ, χ, ττ / σσ + σ = ξ

π.χ. διώκ- σω ( διώξω / }ἐδίωκ- σα ( ἐδίωξα)

φυλάττ-ὠ θ. φυλὰκ + σω ( φυλάξω / ἐφύλακ + σα ( ἐφύλαξα)

π, β, φ, πτ + σ = ψ

π.χ. τρέπ+ σω (τρέψω / ἔτρεπ- σα = ἔτρεψα

βλάπτ- ὠ θ. βλάβ+ σω  ( βλάψω / ἔβλαπτ + σα ( ἔβλαψα)

τ, δ, θ, μερικὰ σε -ζω + σ = σ

π.χ. πεὶθ + σω (πείσω / ἔπειθ+ σα ( ἔπεισα)

σχίζω θ. σχίδ+ σω ( σχίσω / ἔσχιδ+ σα = ἔσχισα

Στον Παρατατικό, τον Αόριστο και στον Υπερσυντέλικο τα ρήματα παίρνουν χρονική αύξηση στην αρχή του θέματος .

Αυξήσεις :

1)Ένα ε- , στα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο : ἐστράτευον / ἐκέλευον  κ.ά

Τα ρήματα που αρχίζουν από ρ- , εκτός από την άυξηση του ε- διπλασιάζουν και το αρχικό ρ- π.χ. ῥίπτω ( ἔρριπτον / ἔρριψα / ἐρρίφειν

Αν το ρήμα αρχίζει από φωνήεν γίνονται οι ακόλουθες αλλαγές :

α > η : ἀγοράζω >  ἠγόραζον

ε > η : ἐλπίζω> ἤλπιζον

ε >  ει :  ἔχω > εἶχον

ο> ω : ὁρίζω >ὥριζον

ι>ι : ἱδρύω >ἵδρυον

υ >  υ : ὑβρίζω >ὕβριζον

αυ > ηυ : αὐξάνω > ηὔξανον

ευ > ηυ : εὔχομαι > ηὐχόμην

αι > ῃ :αἰχμαλωτίζω > ᾐχμαλώτιζον

ει > ῃ : εἰκάζω  >ᾔκαζον

οι > ῳ : οἰκτίρω > ᾤκτιρον

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ  ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΥ

Χαρακτηριστικό στοιχείο των δυο χρόνων είναι ο αναδιπλασιασμός , που εμφανίζεται ως :

1) επανάληψη του αρχικού συμφώνου του θέματος με ένα -ε- σε όσα ρήματα αρχίζουν από ένα σύμφωνο

π.χ. παιδεύω ( πε-παίδευκά / ἐ-πε-παιδεύκειν

κελεύω ( κε- κέκλευκά / ἐ- κε-κελεύκειν

* Τα αρχικά   κ® χ  / φ ® π / θ ® τ

π.χ. χορεύω ® κε-χόρευκα / ἐ- κε- χορεύκειν

φυτεύω ® πε- φύτευκα / ἐ- πε- φυτεύκειν

θύω ® τέ- θυκα / ἐ τε- θύκειν

2) συλλαβική αύξηση , δηλαδή ένα ε- , όταν το θέμα του ρήματος αρχίζει από τρία σύμφωνα ή ένα διπλό (ζ, ξ, ψ ) ή από ρ :

στρατεύω ® ἐ- στράτευκα / ἐ- στρατεύκειν

σπουδάζω ® ἐ- σπούδακα / ἐ- σπουδάκειν

ῥίπτω ® ἒ- ρριφα / ἐ- ρρίφειν

3) επανάληψη του πρώτου από τα δυο αρχικά σύμφωνα , όταν το δεύτερο είναι ένρινο ή υγρό (λ, ρ) :

πλέω ® πέ- πλευκα / ἐ-πε-πλεύκειν

γράφω ® γέ- γραφα / ἐ- γε- γράφειν

βλάπτω ® βέ- βλαφα / ἐ- βε- βλάφειν

τρίβω ® τέ- τριφα / ἐ- τε -τρίφειν

4) χρονική αύξηση , όταν το θέμα αρχίζει από φωνήεν :

ἁλιεύω ® ἡλίευκα / ἡλιεύκειν

ἱδρύω ® ἵδρυκα / ἱδρύκειν

Χαρακτηριστικό της κατάληξης των χρόνων αυτών είναι στην ενεργητική φωνή το κ . Αυτό εμφανίζεται μόνο στα φωνηεντόληκτα ρήματα :

κωλύ-ω ® κεκώλυ-κα

Στα αφωνόληκτα παρατηρούμε ιδιαιτερότητες :

οδοντικόληκτα (με χαρακτήρα τ, δ, θ ) κομίζ-ω (θ. κομίδ- ) κε-κόμι-κ-α

χειλικόληκτα (με χαρακτήρα π, β, φ) τρίβ-ω (θ. τρίβ-) τέ-τριφ- α

ουρανικόληκτα (με χαρακτήρα κ, γ, χ) τάττ-ω (θ. ταγ- ) τε- ταχ-α

Ειδικότερα :

1) Όσα έχουν χαρακτήρα -ζ-  σχηματίζουν κατάληξη -κα / κειν :

ἀγοράζ-ω ® ἠγόρακα / ἠγοράκειν

2) Όσα έχουν χαρακτήρα τ, δ, θ , σχηματίζουν κατάληξη – κα /- κειν

πείθ-ω ® πέπει-κα / ἐ-πε-πεί-κειν

3) Όσα έχουν χαρακτήρα -ττ- , σχηματίζουν κατάληξη – χα / -χειν

πράττ-ω ® πέ-πρα-χα / ἐ-πε-πρά-χειν

4) Όσα έχουν χαρακτήρα π, β, φ , πτ, σχηματίζουν κατάληξη -φα / -φειν

βλάπτ-ω ® βέ-βλα-φα / ἐ- βε- βλά- φειν

Στα φωνηεντόληκτα ρήματα της μέσης φωνής ο σχηματισμός είναι απλός :

κωλύ-ομαι ® κε-κώλυ-μαι

πιστεύομαι ® πε-πίστευ-μαι

Στα αφωνόληκτα όμως παρουσιάζονται οι ακόλουθες αλλαγές :

1) με χαρακτήρα  κ, γ, χ, ττ/ σσ + μ ® γμ

π.χ. τάττ-ομαι ® τέ-τα-γμαι / τε-τά-γμην , διώκ-ομαι ® δε-δίω-γμαι / ἐ-δε-διώ-γμην

2) με χαρακτήρα τ, δ, θ + μ ® σμ

π.χ. πείθ-ομαι ® πέ-πει-σμαι / ἐ-πε-πεί-σμην, κομίζ-ομαι (θ. κομίδ-) ®κε-κόμι-σμαι / ἐ-κε-κομί-σμην

3) με χαρακτήρα π, β, φ ,πτ + μ ® μμ

π.χ. γράφ-ομαι ® γέ-γρα-μμαι / ἐ-γε-γρά-μμην , τρίβ-ομαι ® τέ-τρι-μμαι / ἐ-τε-τρί-μμην, κόπτ-ομαι ® κέ-κο-μμαι / ἐ-κε-κό-μμην, λείπ-ομαι ® λέ-λει-μμαι / ἐ-λε-λεί-μμην

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β’ ΡΗΜΑΤΩΝ

Ορισμένα ρήματα δε σχηματίζουν ομαλά τον αόριστο αλλά με εντελώς διαφορετικό θέμα  από το ενεστωτικό .π.χ. θέμα ενεστώτα : μανθάν-ω / θέμα αορίστου β’ :ἔ-μαθ-ον.

Τα πιο συνηθισμένα ρήματα με β’ αόριστο είναι τα εξής :

ἄγω-ἤγαγον (θέμα ἀγαγ-) / ἄγομαι-ἠγαγόμην (θέμα ἀγαγ-)

αἰσθάνομαι-ᾐσθόμην (θέμα αἰσθ-)

αἱρῶ-εἷλον (θέμα ἑλ-) αἱροῦμαι-εἱλόμην (θέμα ἑλ-)

ἁμαρτάνω-ἥμαρτον (θέμα ἁμαρτ-)

ἀνέχομαι-ἠνεσχόμην (θέμα ἀνασχ-)

ἀπεχθάνομαι-ἀπηχθόμην (θέμα ἀπεχθ-)

ἀποθνῄσκω-ἀπέθανον (θέμα ἀποθαν-)

ἀφικνοῦμαι-ἀφικόμην (θέμα ἀφικ-)

βάλλω-ἔβαλον (θέμα βαλ-) βάλλομαι-ἐβαλόμην (θέμα βαλ-)

γίγνομαι-ἐγένομην (θέμα γεν-)

ἕπομαι-ἐφεσπόμην (θέμα ἐπισπ-)

ἔρχομαι-ἦλθον (θέμα ἐλθ-)

ἐρωτῶ-ἤρομην (θέμα ἐρ-)

ἐσθίω-ἔφαγον (θέμα φαγ-)

εὑρίσκω-ηὗρον (θέμα εὔρ-) εὑρίσκομαι-ηὑρόμην (θέμα εὕρ-)

ἔχω-ἔσχον (θέμα σχ-)  ἔχομαι-ἐσχόμην (θέμα σχ-)

θιγγάνω-ἔθιγον (θέμα θιγ-)

λαμβάνω-ἔλαβον (θέμα λαβ-) λαμβάνομαι-ἐλαβόμην (θέμα λαβ-)

λανθάνω-ἔλαθον (θέμα λαθ-)

λέγω-εἶπον (θέμα εἰπ-)

λείπω-ἔλιπον (θέμα λιπ-) λείπομαι-ἐλιπόμην (θέμα λιπ-)

μανθάνω-ἔμαθον (θέμα μαθ-)

ὄλλυμαι-ὠλόμην (θέμα ὀλ-)

ὁρῶ-εἶδον (θέμα ἰδ-)

πάσχω-ἔπαθον (θέμα παθ-)

πείθομαι-ἐπιθόμην (θέμα πιθ-)

πίνω-ἔπιον (θέμα πι-)

πυνθάνομαι-ἐπυθόμην (θέμα πυθ-)

τέμνω-ἔτεμον (θέμα τεμ-)

τρέπομαι-ἐτραπόμην (θέμα τραπ-)

τρέχω-ἔδραμον (θέμα δραμ-)

τυγχάνω-ἔτυχον (θέμα τυχ-)

ὑπισχνοῦμαι-ὑπεσχόμην (θέμα ὑποσχ-)

φέρω-ἤνεγκον (θέμα ἐνεγκ-)

φεύγω-ἔφυγον (θέμα φυγ-).