Κ.Π. Καβάφης, “Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον” : Ανάλυση

• Στο ποίημα υπάρχει ιστορικό υπόβαθρο.
• Κύριος στόχος του ποιητή είναι να διδάξει ότι πρέπει πάνω από όλα να διατηρούμε την αξιοπρέπεια μας, γι’ αυτό και λέγεται ποίημα της αξιοπρέπειας.
• Υπάρχει και εδώ έντονο το στοιχείο της αποτυχίας.
• Παρατηρούμε το ίδιο μοτίβο με τη «Σατραπεία», την χρήση δηλαδή του β΄ ενικού προσώπου με το οποίο ο ποιητής πετυχαίνει την αμεσότητα.
• Κυριαρχεί ο έντονος παραινετικός τόνος (προτρεπτικός) και τούτο φαίνεται από τη συχνή χρήση της προστακτικής (8 φορές συνολικά).

Στίχοι 1-3:

Ο ποιητής αρχίζει με το γνωστό περιστατικό που μας διασώζει ο Πλούταρχος και αναφέρεται στην φυγή του Διονυσιακού θιάσου την νύκτα του θανάτου του Μ. Αντώνιου, που ενώ βρίσκεται στον εξώστη του ανακτόρου του, νόμισε ότι άκουσε το θίασο του αγαπημένου του θεού να φεύγει προς τους αντιπάλους του, πράγμα που είναι ενδεικτικό της αποτυχίας.

Στίχοι 4-6:

Ο ποιητής μας παρακινεί να μην καταφεύγουμε σε ανώφελους θρήνους όταν στη ζωή μας παρουσιάζονται αποτυχίες, συμφορές και ματαίωση των σχεδίων μας.

Στίχοι 7-8:

Κάθε άνθρωπος στη ζωή πρέπει να είναι προετοιμασμένος και να δέχεται και τα καλά και τα κακά με την ίδια σοβαρότητα, υπευθυνότητα και αξιοπρέπεια και να μην απογοητεύεται όταν βλέπει να χάνεται κάτι ωραίο για το οποίο μόχθησε και απόκτησε.

Στίχοι 9-11:

Μας συμβουλεύει ακόμη ο ποιητής να μην ζούμε με ψευδαισθήσεις μπροστά στην διάψευση των ελπίδων και ματαίωση των σχεδίων μας. Ο δυνατός άνθρωπος δεν πρέπει να πλανιέται με αυταπάτες μπροστά στην σκληρή πραγματικότητα.

Στίχοι 12-13:

Διακρίνουμε εδώ την ιδιαίτερη αγάπη του ποιητή προς την πόλη του, την Αλεξάνδρεια, που δεν ήταν οποιαδήποτε πόλη, αλλά μια πόλη φημισμένη, το πνευματικό κέντρο, γι’ αυτό και εκείνος που την κατάκτησε και την κυβερνούσε τόσο καιρό ήταν ξεχωριστός και έτσι πρέπει να μείνει μέχρι το τέλος.

Στίχοι 14-18:

Πάλι επανέρχεται ο ποιητής στον παραινετικό τόνο και μας συστήνει να σταθούμε θαρρετά μπροστά στην αποτυχία, να γευτούμε τις τελευταίες απολαύσεις της ζωής, να απολαύσουμε για τελευταία φορά τις ομορφιές της ζωής, να μην καταφεύγουμε όμως σε αναξιοπρεπείς ικεσίες, κλαψουρίσματα και παρακάλια που μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Αντίθετα να παραμείνουμε αλύγιστοι, ασυμβίβαστοι όταν πρόκειται για την αξιοπρέπεια μας.

Στίχος 19:

Τελευταία προτροπή του ποιητή για αξιοπρεπή στάση μπροστά στο αναπόφευκτο τέλος και στον χαμό αυτών που αγαπήσαμε και μοχθήσαμε να αποκτήσουμε.

ΕΙΔΟΣ:

Ανήκει και τούτο στα ιστορικοδιδακτικά ποιήματα. Ξεκινά από προσωπικά βιώματα και φθάνει σε αιώνια και πανανθρώπινα σύμβολα. Κύριο γνώρισμα του είναι η διαχρονικότητα.

ΘΕΜΑ:

Η αξιοπρεπής αντιμετώπιση των συμφορών και η στωική (καρτερική, υπομονετική) στάση απέναντι στον θάνατο.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ:

Τη συμφορά, την αποτυχία, ακόμη και τον θάνατο πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε με αξιοπρέπεια. Το παν είναι να μην ξεπέσει, να μην ντροπιαστεί ο άνθρωπος που σε όλη του τη ζωή ήταν εκλεκτός.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ:

Αόρατος θίασος: Είναι ένα σύμβολο ενός δυσοίωνου μηνύματος. Μπορεί να είναι το τέλος μιας ζωής ή το τέλος στα ωραία της ζωής, στα αγαπημένα μας ενδιαφέροντα, πηγές εκλεκτής συγκίνησης.

Αλεξάνδρεια: α) Ταυτίζει την Αλεξάνδρεια με τη ζωή του, γιατί εκεί έζησε και κατέστρωσε όλα τα σχέδια του. β) Μπορεί να εννοεί τις απολαύσεις της ζωής με τα αξιώματα και τις επιτυχίες. γ) `Ισως είναι το υλικό και ηθικό κέρδος της ζωής για το οποίο τόσο πολύ μοχθούμε και κάποτε χάνουμε.

Αντώνιος: Είναι το εκλεκτό άτομο με τα μεγάλα σχέδια και φιλοδοξίες, αλλά και κάθε άνθρωπος κάθε εποχής που βάζει στόχους και σκοπούς στη ζωή του, αλλά σε κάποιο στάδιο αποτυγχάνουν.

ΣΚΕΨΕΙΣ-ΙΔΕΕΣ:

• Το ποίημα χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο εισάγει το θέμα της ήττας που έρχεται μοιραία σαν από μόνο του: “Αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που φεύγεις”. Το δεύτερο μέρος αναπτύσσει το μοτίβο μιας ψύχραιμης αποδοχής των γεγονότων, τέτοια που είναι χωρίς αυταπάτες: “Αποχαιρέτα την, την Αλεξάνδρεια που χάνεις”.
• Ο Καβάφης είδε στο ιστορικό πρόσωπο του Μ. Αντώνιου το ηθικό πρόβλημα του αναγκαστικού τερματισμού της ζωής, όταν αυτή κινδυνεύει να ξεπέσει σε ταπείνωση, αθλιότητα και εμπαιγμό. Τέτοιες περιπτώσεις αξιοπρεπούς τερματισμού της ζωής, ατομικά ή ομαδικά υπάρχουν πολλές στην ιστορία των ανθρώπων και των λαών.
• Εκείνο που κάνει ζωηρή εντύπωση στον ποιητή είναι η ηθική της ασυμβίβαστης αξιοπρέπειας, που την συνοδεύει ισχυρή βούληση και αταραξία ψυχής και μάλιστα αναγνωρίζεται, χωρίς ψευδαισθήσεις και χωρίς παράπονο, το τραγικό τέλος.
• Συμβουλεύει λοιπόν τον καθένα μας ο ποιητής να φανεί αξιοπρεπής όταν έρχεται το τραγικό τέλος. Πρέπει ο άνθρωπος να είναι προετοιμασμένος και θαρραλέος για να αντιμετωπίσει κάθε ενδεχόμενο.
• Για κάθε άνθρωπο υπάρχει μια Αλεξάνδρεια που είναι το υλικό και ηθικό κέρδος της ζωής. Αλίμονο όμως αν η απώλεια αυτού του κέρδους γίνει αφορμή να χάσει ο άνθρωπος την αξιοπρέπεια του, που πρέπει να την κρατήσει πάνω απ’ όλα γιατί δηλώνει το ψηλό βαθμό της ζωής του ανθρώπου. Αποχαιρετόντας με αξιόπρεπεια ο καθένας την Αλεξάνδρεια του αποδεικνύει ότι ήταν άξιος της ζωής και του θανάτου άφοβος αντίπαλος.