ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β’
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
Ο Σολωμός έγραψε το Β΄ Σχεδίασμα των “Ελεύθερων Πολιορκημένων” του στην Κέρκυρα στα χρόνια μεταξύ 1833 – 1844. Το σχεδίασμα αυτό αποτελείται από εξήντα ένα συνολικά αποσπάσματα, γραμμένα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Το ύφος του είναι περισσότερο αφηγηματικό.
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα πεζά που υπάρχουν στα αποσπάσματα, τόσο του Β΄ Σχεδιάσματος όσο και του Γ΄ Σχεδιάσματος, είναι σχέδια του Σολωμού στα ιταλικά, τα οποία μεταφράστηκαν και εντάχθηκαν στο κείμενο από τον Ιάκωβο Πολυλά. Υπάρχουν επίσης και κάποια άλλα πεζά κείμενα, τα οποία έγραψε ο Πολυλάς για να βοηθήσει στην κατανόηση του κάθε αποσπάσματος.
Το θέμα των “Ελεύθερων Πολιορκημένων” είναι ο ηρωικός αγώνας των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826). Η αριθμητική και στρατιωτική υπεροχή των Τούρκων, οι συχνές επιθέσεις καθώς και η έλλειψη τροφίμων ανάγκασαν τους αγωνιστές του Μεσολογγίου να πραγματοποιήσουν την ηρωική έξοδο το βράδυ της 10ης προς την 11η Απριλίου 1826, την Κυριακή των Βαΐων. Ο Σολωμός εμπνεόμενος από το ιστορικό αυτό γεγονός ανάγεται στον αγώνα του ανθρώπου για την ηθική, την εσωτερική του ελευθερία.
Απόσπασμα 1:
-
άκρα = απόλυτη, σχεδόν νεκρική σιγή.
-
μνέει = ορκίζεται (αρχ. ελλην. ομνύω).
-
Σουλιώτης = πολλοί Σουλιώτες, γνωστοί για την ηρωική τους δράση, ήταν κλεισμένοι στο Μεσολόγγι.
-
Αγαρηνός = χρησιμοποιεί ενικό αντί πληθυντικό, δηλ. Αγαρηνοί. `Ετσι ονόμαζαν οι Βυζαντινοί του `Αραβες.
Απόσπασμα 2:
-
βουνάκι = μικρό κοπάδι.
-
εσύσμιξε = έσμιξε, ενώθηκε.
-
ασπούδα = βιασύνη.
-
ξαστοχώ = ξεχνώ.
-
κραίνω = φωνάζω.
Απόσπασμα 3:
-
σάλπιγγα = αναφέρεται στη σάλπιγγα του `Ελληνα πολέμαρχου.
-
οκνός = αργός, βραδύς, εξασθενημένος.
-
περιπαίχτρα = αναφέρεται στη σάλπιγγα του Αράπη, η οποία με το σάλπισμά της κοροϊδεύει τους αδύναμους σωματικά πολιορκημένους.
-
αράθυμος = ευέξαπτος, νευρικός.
-
ρητός = ξεκάθαρος, σαφής, κατηγορηματικός.
Το κάθε απόσπασμα αποτελεί και ιδιαίτερη ενότητα.
- Απόσπασμα 1: Η πείνα και η στέρηση έχουν εξασθενήσει σωματικά τους πολιορκημένους.
- Απόσπασμα 2: Η ομορφιά της φύσης την άνοιξη μεγαλώνει την αγάπη για τη ζωή.
- Απόσπασμα 3: Η πλεονεκτική θέση και υπεροχή των εχθρών απέναντι στους Μεσολογγίτες.
Απόσπασμα 1:
Το Β΄ Σχεδίασμα αρχίζει με την απόλυτη, τη νεκρική σιωπή που επικρατεί στον κάμπο. Παντού βασιλεύει η ερημιά και ο θάνατος. Μόνο ένα πουλί κελαηδάει, καθώς έχει βρει ένα σπόρο για να φάει, ενώ η μάνα ζηλεύει που δεν μπορεί να βρει τίποτα για να ταΐσει τα παιδιά της. Τα μάτια των πολιορκημένων έχουν μαυρίσει από την πείνα και τη στέρηση. Σ’ αυτά, που είναι το πιο πολύτιμο αγαθό του ανθρώπου, ορκίζεται η μάνα. Στη συνέχεια ένας Σουλιώτης πολεμιστής, εξαντλημένος κι αυτός από την πείνα, στέκεται κάπου παράμερα και κλαίει. Απευθύνεται στο τουφέκι του και του εκφράζει την αδυναμία του. Το τουφέκι έχει γίνει άχρηστο στα χέρια του, καθώς η πείνα τού έχει πάρει όλες τις δυνάμεις του και δεν μπορεί τώρα να το σηκώσει και να το χρησιμοποιήσει. Περισσότερο όμως ενοχλεί τον αγωνιστή το γεγονός ότι ο εχθρός γνωρίζει αυτή του την αδυναμία.
Απόσπασμα 2:
Το απόσπασμα αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το απόσπασμα 1. Εδώ παρουσιάζεται η φύση στην ομορφότερή της ώρα, την άνοιξη. Την άνοιξη όλα ανανεώνονται, η ομορφιά της φύσης κατακλύζει τα πάντα, ενώ παντού επικρατεί η εύθυμη διάθεση, η χαρά και το κέφι. Μπροστά σ’ αυτό το θαύμα της αναγέννησης της φύσης, η αγάπη των πολιορκημένων για τη ζωή γίνεται μεγαλύτερη, ενώ η ιδέα του θανάτου βαριά και ασήκωτη. Πολύ χαρακτηριστικά λέει ο ποιητής στο πεζό κείμενο των στοχασμών του που προηγείται: “Η ωραιότης της φύσης, που τους περιτριγυρίζει, αυξαίνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη γη, και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα τη χάσουν”. Η φύση λοιπόν, μ’ αυτή την ανοιξιάτικη έκρηξη ομορφιάς της, γίνεται ένας “πειρασμός”, μια πρόκληση που δελεάζει τους πολιορκημένους, καθώς τους καλεί στη ζωή. Είναι φυσικό οι πολιορκημένοι, που αισθάνονται το θάνατο πολύ κοντά τους, να απελπίζονται και να λυπούνται ακόμη περισσότερο, όταν βλέπουν γύρω τους τη φύση στολισμένη με όλες τις ομορφιές της, όπως είναι την άνοιξη. Διότι ο θάνατος σε μια τέτοια εποχή πολλαπλασιάζεται και είναι σαν να πεθαίνει ο άνθρωπος όχι μια αλλά χίλιες φορές. `Ετσι, η ψυχή τρέμει και για μια στιγμή παρασύρεται από την ομορφιά και τη γλύκα της ζωής, με κίνδυνο να ξεχάσει το χρέος προς την πατρίδα.
Απόσπασμα 3:
Τον ύμνο προς τη φύση διακόπτει ξαφνικά το σάλπισμα ενός από τους `Ελληνες πολέμαρχους, που καλεί τους αγωνιστές σε πολεμικό συμβούλιο. Η στιγμή που γίνεται αυτό είναι καθοριστική, καθώς η σάλπιγγα πρέπει να διακόψει το μαγευτικό τραγούδι της άνοιξης, για να μη μειωθεί η ανδρεία των πολιορκημένων από τον πειρασμό αυτό. Ο ήχος της σάλπιγγας όμως ακούγεται πολύ σιγανός και αδύναμος, καθώς η πείνα έχει εξαντλήσει σωματικά τον σαλπιγκτή, ο οποίος δεν έχει δύναμη να φυσήξει. Γέλια ξεσπούν στο εχθρικό στρατόπεδο στο άκουσμα του ξέπνοου σαλπίσματος του `Ελληνα πολέμαρχου. Ο Αράπης (Αιγύπτιος) σαλπιγκτής, για να ειρωνευτεί τους Μεσολογγίτες και να τους μειώσει το ηθικό παίρνει τη σάλπιγγά του και σαλπίζει δυνατά, γεμίζοντας τον αέρα με ισχυρούς ήχους. Το σάλπισμά του, δυνατό και βροντερό, φτάνει απειλητικό στο αντίπαλο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα να προκαλέσει τον τρόμο και την απελπισία στους πολιορκημένους.
- Η μεγάλη αγάπη που νιώθει ο κάθε άνθρωπος για την ιδιαίτερή του πατρίδα (φιλοπατρία), καθώς και η νοσταλγία και ο πόνος του όταν βρίσκεται μακριά της, στην ξενιτιά.
- Η ομορφιά μιας χώρας συμπληρώνεται από την απουσία ξένου τυραννικού ζυγού.
- Πραγματικά ευτυχισμένος θεωρείται ο άνθρωπος που ζει αλλά και πεθαίνει στην πατρίδα του.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (Κύπρου)
(“Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”, Β΄ Λυκείου, σελ. 42)
1. Απ. 2. Στο πεζό τμήμα ο ποιητής διατυπώνει την ιδέα που θέλει να πραγματώσει στους στίχους που ακολουθούν: “θάλασσα, γη … και εις το βάθος της”. Αφού μελετήσετε τους στίχους του αποσπάσματος 2, να απαντήσετε στα ερωτήματα: α) Με ποιον τρόπο ποιητής πραγματώνει την πρόθεση του; β) Ποιοι είναι οι στίχοι που εκφράζουν συνοπτικότερα την ιδέα του ποιητή;
α) Στο απόσπασμα 2, στόχος του ποιητή είναι να τονίσει πόσο μεγάλο πειρασμό και πρόκληση αποτελεί η φύση με τις ομορφιές της για τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες. Παρουσιάζει λοιπόν τη γη, τον ουρανό και τη θάλασσα “συγχωνευμένα” να πολιορκούν την ανθρώπινη ψυχή στην επιφάνεια και στο βάθος της. Για να πετύχει και να πραγματώσει την πρόθεσή του ο ποιητής, πρέπει να δείξει την ενότητα των στοιχείων της φύσης, δηλαδή της γης, του ουρανού και της θάλασσας. `Οσο περισσότερο τονιστεί και επαινεθεί η ομορφιά της φύσης, ιδιαίτερα τώρα που είναι άνοιξη και βρίσκεται σε πλήρη αναγέννηση, τόσο πιο έντονα και καθαρά θα φανεί η τραγικότητα της πολιορκίας. `Ετσι, απεικονίζονται με τον καλύτερο τρόπο τα τρία στοιχεία της φύσης που, καθώς βρίσκονται σε πλήρη ομορφιά και έξαρση, αποτελούν ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση για τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες.
β) Οι στίχοι που εκφράζουν συνοπτικότερα την ιδέα του ποιητή είναι οι ακόλουθοι:
- “Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη”. Αναφέρεται στη μαγευτική ομορφιά της φύσης.
- “`Οποιος πεθαίνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει”. Ο θάνατος σε μια τέτοια εποχή, όπου όλα ξαναγεννιούνται και βρίσκονται σε πλήρη ομορφιά, πολλαπλασιάζεται και αποκτά μεγαλύτερη δύναμη, ενώ η φύση κάνει την επιθυμία των ανθρώπων για ζωή εντονότερη.
- “Τρέμ’ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της”. Δείχνει τον κίνδυνο που υπάρχει και που μπορεί να παρασύρει τους Μεσολογγίτες, κάνοντάς τους να ξεχάσουν το χρέος τους προς την πατρίδα, εξαιτίας του μεγάλου πειρασμού της φύσης.
2. Απόσπασμα 3. Στο απόσπασμα αυτό έχουμε μια αντιπαράθεση σαλπισμάτων (ήχων). Μπορείτε να πείτε α) ποια είναι η τελική εντύπωση που αφήνει αυτή η αντιπαράθεση; β) ποιες είναι οι λέξεις που δηλώνουν ήχο; γ) ποιοι είναι οι στίχοι που δημιουργούν τις ισχυρότερες ηχητικές εντυπώσεις και ποιοι οι επικρατέστεροι φθόγγοι σ’ αυτούς;
Στο απόσπασμα 3 έχουμε μια αντιπαράθεση σαλπισμάτων: το σάλπισμα του `Ελληνα πολέμαρχου, που είναι αδύναμο και σιγανό, καθώς η πείνα έχει εξασθενήσει σωματικά τον πολιορκημένο σαλπιγκτή, και το σάλπισμα του Αράπη, που είναι δυνατό, χαρούμενο και ισχυρό.
- Η τελική εντύπωση που αφήνει αυτή η αντιπαράθεση είναι μια εντύπωση φρίκης και τρόμου. Είναι φανερό ότι οι εχθροί βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση από τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες. Κατά κάποιο τρόπο, λοιπόν, ο αναγνώστης προετοιμάζεται έτσι για το τραγικό και αναπόφευκτο που θα ακολουθήσει.
- Οι λέξεις που δηλώνουν ήχο είναι: σάλπιγγα, τραγουδιού, γρικάει, ηχώ, γέλιο, βαρώντας, τρικύμισε (δημιούργησε ηχητικά κύματα), λαλιά, ρητή.
- Οι στίχοι που δημιουργούν τις πιο ισχυρές ηχητικές εντυπώσεις είναι οι στίχοι 9-12: “Βαρώντας γύρου ολόγυρα … κατά το κάστρο”. Οι επικρατέστεροι φθόγγοι σ’ αυτούς είναι το οδοντικό τ και τα υγρά λ και ρ. Οι στίχοι αποτελούν παρήχηση του ρ, που υπάρχει σχεδόν σε κάθε λέξη.
ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Γ’
Το Σχεδίασμα Γ΄ γράφτηκε το 1884 και είναι απόσπασμα από το ημιτελές έργο “Ελεύθεροι Πολιορκημένοι”. Ο Σολωμός γράφει αυτό το έργο εμπνευσμένος από τον ηρωικό αγώνα των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826). Στην πραγματικότητα το Σχεδίασμα Γ΄ αποτελεί ένα ξαναδούλεμα του Σχεδιάσματος Β΄ σε νέα μορφή. Συγκεκριμένα, στο Σχεδίασμα Γ΄ ο Σολωμός εγκαταλείπει πια την ομοιοκαταληξία κι έτσι ο στίχος αποκτάει μεγαλύτερη ελευθερία και άνεση. Το Σχεδίασμα Γ΄ αποτελείται από 15 αποσπάσματα. Σ’ αυτό ο ποιητής με προτροπή της θεάς Ελευθερίας ψάλλει την πολιορκία του Μεσολογγίου. Παράλληλα παρουσιάζει τις ηθικές δυνάμεις που “πολιορκούν” τους Μεσολογγίτες. Αυτές είναι: ο πειρασμός της ζωής μέσω της ανοιξιάτικης φύσης, η απογοήτευση με την άφιξη του τουρκικού στόλου και οι αναμνήσεις της παλιάς ευτυχισμένης ζωής. `Ομως, οι Μεσολογγίτες άντεξαν τις δοκιμασίες και δεν υπέκυψαν σε καμιά απ’ αυτές. Στο απόσπασμα 13 του Σχεδιάσματος Γ΄ παρουσιάζεται η ηρωική έξοδος των Μεσολογγιτών. Απέκτησαν ψυχική και ηθική ελευθερία, επειδή ελευθερώθηκαν από τις επιθυμίες τους. Γενικά στο Γ΄ Σχεδίασμα ο Σολωμός παρουσιάζει τον αγώνα του ανθρώπου ανάμεσα στο καθήκον προς την πατρίδα και προς τη ζωή. Η γλώσσα είναι η δημοτική, ανάμεικτη με σολωμικούς ιδιωματισμούς. Το ύφος είναι λιτό, γλαφυρό και σοβαρό. Ο στίχος είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος.
ΓΛΩΣΣΙΚΑ – ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ
Απόσπασμα 1:
-
μητέρα = πρόκειται για τη μητέρα – πατρίδα
-
τα μάτια τούτα = δηλαδή τα μάτια του ποιητή
Απόσπασμα 6:
-
ανάκουστος = αυτός που δεν έχει ξανακουστεί, πρωτάκουστος.
-
αλαφροΐσκιωτος = αυτός που βλέπει οράματα και επικοινωνεί με τις νεράιδες και τα ξωτικά
-
κορασιά = α) η ομορφιά της ζωής και της φύσης, β) νεράιδα, γ) η αναδυόμενη Αφροδίτη, δ) η θεά Ελευθερία – Ελλάδα.
Απόσπασμα 13:
-
είν’ έτοιμα = εννοεί τα σπαθιά.
ΔΟΜΗ
Το κάθε απόσπασμα αποτελεί και ιδιαίτερη ενότητα.
Απόσπασμα 1: Ο οραματισμός της Πατρίδας και η παράκληση του ποιητή στη θεά να τον εμπνεύσει.
Απόσπασμα 3: Η ζωή συνεχίζεται παρά την εμπόλεμη κατάσταση που επικρατεί στο Μεσολόγγι.
Απόσπασμα 6: Οι ομορφιές της φύσης την άνοιξη και ο πειρασμός των Μεσολογγιτών.
Απόσπασμα 13: Οι τελευταίες στιγμές πριν από την έξοδο.
Απόσπασμα 1: Σ’ αυτό ο ποιητής βλέπει το όραμα της προσωποποιημένης πατρίδας. Τη χαρακτηρίζει μεγαλόψυχη και αξιοπρεπή στις ευχάριστες και τις δυσάρεστες στιγμές. Συγκεκριμένα την αποκαλεί “Μητέρα μεγαλόψυχη στον πόνο και στη δόξα”. Τα παιδιά της, δηλαδή οι `Ελληνες, ζουν με την ελπίδα ότι κάποτε θα ελευθερωθεί η Πατρίδα. `Ομως, μόνο ο ποιητής τη βλέπει μπροστά του σε όραμα. Η Πατρίδα παρουσιάζεται ακίνητη, δηλαδή ατάραχη στις δύσκολες στιγμές. Βρίσκεται πάνω σε σωρούς από φύλλα δάφνης και βάγια που φανερώνουν τη δόξα της. `Ισως ο ποιητής να οραματίζεται την πατρίδα τις μέρες της Λαμπρής και των Βαΐων. Στη διαπίστωση αυτή μας οδηγούν τα βάγια, που χρησιμοποιούνται τις άγιες μέρες του Πάσχα. `Ισως πάλι το όραμα αυτό παραπέμπει έμμεσα στην ηρωική έξοδο των Μεσολογγιτών τη νύχτα της 10ης προς την 11η Απριλίου (βλ. απόσπασμα 13). Η Πατρίδα δεν πατάει στη γη, απλώς αιωρείται σαν τον ουρανό. Ο ποιητής απευθύνεται σ’ αυτή, της ζητάει να του μιλήσει, για να μπορέσει να ακούσει τα λόγια της και να τα χαρίσει στους `Ελληνες. Την παρακαλεί να τον εμπνεύσει, για να υμνήσει τη θέληση των Μεσολογγιτών να ζήσουν ή να πεθάνουν ελεύθεροι. Τέλος, απευθύνεται σ’ αυτήν με τα εξής λόγια: “Δόξα’ χ’ η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι”. Σύμφωνα με την υπόδειξη στο τέλος του αποσπάσματος η θεά απαντά στον ποιητή και τον προστάζει να ψάλλει την πολιορκία του Μεσολογγίου.
Απόσπασμα 3: Οι Μεσολογγίτες συνήθισαν πια τη ζωή του πολέμου. Νομίζουν ότι η ζωή τους συνεχίζεται κανονικά με τα τραγούδια των κοριτσιών και τα παιχνίδια των παιδιών. Οι αναμνήσεις από την παλιά ευτυχισμένη ζωή υπάρχουν στις ψυχές των αγωνιστών. γι’ αυτό νομίζουν ότι ο πόλεμος δεν τους επηρεάζει.
Απόσπασμα 6: Σ’ αυτό παρουσιάζεται η ομορφιά της φύσης την ωραιότερη εποχή του χρόνου, την άνοιξη. Η μαγεία της φύσης μεγαλώνει την επιθυμία για ζωή και δυσκολεύει τους αγωνιστές να τηρήσουν το χρέος τους προς την πατρίδα. Γι’ αυτό και το απόσπασμα έχει τίτλο “Ο πειρασμός”. Ο έρωτας, που βρίσκεται σε έξαρση την άνοιξη, χορεύει με τον Απρίλη. Σ’ ένα σκιερό μέρος γεμάτο από δροσιά και μυρωδιές ακούγονται τα γλυκά κελαηδίσματα των πουλιών. Από παντού χύνονται δροσερά νερά που ηχούν γλυκά. Η ζωή πλημμυρίζει τη γη, τον ουρανό και τη θάλασσα. Στο πεντακάθαρο και ακίνητο νερό της λίμνης μια πεταλούδα παίζει με τη σκιά της. Μυρίζει πάρα πολύ ωραία, επειδή κοιμήθηκε μέσα σ’ ένα κρίνο.
Ο ποιητής ζητά από τον αλαφροΐσκιωτο να του πει τι βλέπει στη φύση. Εκείνος του απαντά ότι αυτή η νύχτα είναι γεμάτη θαύματα και μάγια. Κατά τη λαϊκή πίστη οι αλαφροΐσκιωτοι είχαν την ικανότητα να βλέπουν και να ακούνε όλα τα μυστικά της φύσης. `Ισως ο αλαφροΐσκιωτος συμβολίζει τον ίδιο τον ποιητή. Υπήρχε η αντίληψη ότι οι άνθρωποι που ασχολούνταν με την ποίηση είχαν μια ιδιαίτερη ευαισθησία, που τους επέτρεπε να βλέπουν και να ακούνε πράγματα μη αντιληπτά στους άλλους. Κανένας θόρυβος δεν ταράζει την ηρεμία της νύχτας αυτής. Το φεγγάρι έχει πέσει μέσα στη λίμνη. Ξαφνικά μια όμορφη κοπέλα βγαίνει από το νερό ντυμένη με το φως του φεγγαριού. Η φεγγαροντυμένη ίσως να συμβολίζει την ομορφιά της ζωής ή την Πατρίδα-Ελευθερία ή τη θεά Αφροδίτη που αναδύεται από τη θάλασσα.
Απόσπασμα 13: `Ολα είναι έτοιμα για την ηρωική έξοδο. Οι άντρες με τα σπαθιά τους είναι αποφασισμένοι να πολεμήσουν μέχρι το τέλος. Είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τα πάντα για την ελευθερία τους.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ (Κύπρου)
(“Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”, Β΄ Λυκείου, σελ. 43)
1. Απ. 1. Να συγκρίνετε το απόσπασμα αυτό με το απ. 1 του Α` Σχεδιάσματος και να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα: α) Ποια είναι η θέση κάθε αποσπάσματος μέσα στο ποίημα; β) Σε ποιο χώρο τοποθετείται το όραμα στη μια περίπτωση και σε ποιον στην άλλη γ) Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές διαπιστώνετε στη γυναικεία μορφή κάθε οράματος (στην απεικόνιση στα χαρακτηριστικά και στο συμβολισμό);
α) Κανονικά το απόσπασμα 1 του Γ΄ Σχεδιάσματος έπρεπε να βρισκόταν στην αρχή του ποιήματος για τους εξής λόγους: συνήθως ο ποιητής παρακαλεί την Μούσα να τον εμπνεύσει στην αρχή κάθε έργου (βλ. ομηρικά έπη). Στο τέλος του αποσπάσματος δίνεται η πληροφορία ότι η θεά διατάζει τον ποιητή να ψάλλει την πολιορκία του Μεσολογγίου. Στο απόσπασμα 1 του Α΄ Σχεδιάσματος η Μούσα-θεά προφητεύει θρηνητικά το χαμό του Μεσολογγίου. Το γεγονός αυτό ενισχύει την άποψη ότι το απόσπασμα 1 του Γ΄ Σχεδιάσματος έπρεπε να βρίσκεται στην αρχή.
Επίσης, το απόσπασμα του Γ΄ Σχεδιάσματος αναφέρεται γενικά στον αγώνα των Ελλήνων για την πατρίδα και την ελευθερία, ενώ το απόσπασμα του Σχεδιάσματος Α΄ μιλά συγκεκριμένα για το Μεσολόγγι.
Το Α΄ Σχεδίασμα αρχίζει κάπως απότομα “Τότες εταραχτήκανε”, στοιχείο που μας γεννά αμφιβολίες για τη σωστή θέση των Σχεδιασμάτων. Ακόμη, στο Γ΄ Σχεδίασμα (απ.1) ο ποιητής ζητάει να ακούσει τη φωνή της Ελευθερίας, ενώ στο Α΄ Σχεδίασμα (απ.1) ήδη την ακούει “και με φωνή … άρχισε”.
β) Στο Α΄ Σχεδίασμα το όραμα τοποθετείται στο πολιορκημένο Μεσολόγγι. Συγκεκριμένα ο ποιητής αναφέρεται στο κάστρο, το στρατόπεδο, τη λίμνη κτλ. Αντίθετα στο Γ` Σχεδίασμα ο τόπος δεν είναι συγκεκριμένος. `Ετσι υποθέτουμε ότι το Γ΄ Σχεδίασμα καλύπτει όλη την Ελλάδα. Σύμφωνα με μια μεταφυσική ερμηνεία το δεύτερο όραμα τοποθετείται στο χώρο του λογισμού και του ονείρου.
γ) Και στα δύο οράματα οι γυναικείες μορφές είναι επιβλητικές και εμπνέουν τον ποιητή να υμνήσει τον αγώνα των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Και οι δύο μορφές έχουν θεϊκό-συμβολικό χαρακτήρα. `Ομως, υπάρχουν διαφορές στον τρόπο παρουσίασης της καθεμιάς. Συγκεκριμένα, η πρώτη γυναίκα είναι μαυροντυμένη και βρίσκεται μέσα στην καπνίλα, ενώ η δεύτερη είναι αθέατη και τοποθετείται μέσα στα φύλλα της Λαμπρής. Η πρώτη μορφή έχει δυνατή φωνή, ενώ η δεύτερη δε μιλάει καθόλου. Η πρώτη γυναίκα είναι σύμβολο πένθους και αγωνιστικότητας, ενώ η δεύτερη είναι σύμβολο δόξας και ηρωισμού. Σύμφωνα με μια άλλη ερμηνεία η πρώτη μορφή συμβολίζει τη Δικαιοσύνη “Κρεμώντας τη λύρα Τη δίκαιη στον ώμο”. Η δεύτερη συμβολίζει την ηθική ελευθερία που βοηθάει τον άνθρωπο να νικήσει κάθε υλικό πειρασμό (ομορφιά, λουλούδια, έρωτα). Η ερμηνεία για τη δεύτερη μορφή ενισχύεται από το 6ο απόσπασμα του Γ΄ Σχεδιάσματος.
2. Απόσπασμα 1. Σε τι αντιδιαστέλλει ο ποιητής τον εαυτό του από τα άλλα “παιδιά” της Μητέρας-πατρίδας;
Ο ποιητής ξεχωρίζει τον εαυτό του από τα άλλα “παιδιά” της Μητέρας-Πατρίδας, δηλαδή τους υπόλοιπους `Ελληνες. Οι τελευταίοι ζουν χωρίς να ονειρεύονται την ελευθερία. Χαρακτηριστικά αναφέρει “Κι αν στο κρυφό μυστήριο ζουν πάντα τα παιδιά σου”. Αντίθετα, ο ποιητής έχει τη δυνατότητα να δει ζωντανό το όραμα της Ελευθερίας. Της ζητάει να ακούσει τη φωνή της, ώστε να μπορέσει να μεταδώσει τα μηνύματά της στους υπόλοιπους `Ελληνες που δεν μπορούν να τη δουν και να την ακούσουν.
6. Απόσπασμα 6. α) Να βρείτε τις δύο βασικές ενότητες του αποσπάσματος και να προσδιορίσετε το περιεχόμενό τους β) Στους δύο πρώτους στίχους τα κύρια θέματα είναι ο `Ερωτας και η `Ανοιξη. Με ποιες εικόνες αναπτύσσονται αυτά τα θέματα στους επόμενους στίχους του αποσπάσματος; γ) Από τα κύρια χαρακτηριστικά της πρώτης ενότητας είναι η κίνηση. Πώς εκφράζεται και ποια είναι η σημασία της για το απόσπασμα; δ) Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της δεύτερης ενότητας; ε) Να δικαιολογήσετε τον τίτλο του αποσπάσματος, αφού λάβετε υπόψη σας και τον στίχο 14 του αποσπάσματος 2 του Β΄ Σχεδιάσματος.
α) Το απόσπασμα 6 χωρίζεται σε δύο ενότητες:
- 1η Ενότητα: (Στίχοι 1-10): Σ’ αυτήν περιγράφεται η φύση, τα φυτά, τα λουλούδια, τα κελαηδήματα των πουλιών. Γενικά παρουσιάζεται η ομορφιά της φύσης την άνοιξη.
- 2η Ενότητα: (Στίχοι 11-21): Σ’ αυτή γίνεται αναφορά στην πεταλούδα που κυνηγά τη σκιά της, στο ακούνητο νερό της λίμνης, στην αποκάλυψη του αλαφροΐσκιωτου και στην οπτασία της φεγγαροντυμένης.
β) Η ομορφιά της φύσης την άνοιξη αναπτύσσεται με τις παρακάτω εικόνες:
- η σκιά με τη δροσιά και τις μυρωδιές από τα φυτά
- το κελάδημα των πουλιών
- η λίμνη με το ακίνητο νερό
- η πεταλούδα που παίζει με τον ίσκιο της
- η πεταλούδα που κοιμάται μέσα στον κρίνο
- η ηρεμία στον ουρανό και τη θάλασσα
Το θέμα του έρωτα δεν αναπτύσσεται με συγκεκριμένες εικόνες, όμως υπάρχει διασκορπισμένο σε ολόκληρο το απόσπασμα. Το στοιχείο του έρωτα υπονοείται με την περιγραφή της πεταλούδας και της φεγγαροντυμένης, η οποία αναδύεται από τη θάλασσα σαν την Αφροδίτη.
γ) Η κίνηση είναι ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της πρώτης ενότητας. Παρουσιάζεται με εκφράσεις και κινητικά ρήματα όπως:
- ο έρωτας που έστησε χορό με τον Απρίλη
- τα νερά που χύνονται στην άβυσσο
- παίρνουν το μόσχο, αφήνουν τη δροσιά τους
- τρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί
- αναβρύζει η ζωή.
Η σημασία της κίνησης στο απόσπασμα είναι μεγάλη, γιατί έτσι παρουσιάζεται εντονότερα η ζωή. Η ζωή καλεί τους ανθρώπους να υποκύψουν στον πειρασμό του έρωτα και να αδιαφορήσουν για το χρέος τους προς την πατρίδα. Με την κίνηση ο “πειρασμός” γίνεται εντονότερος για τους πολιορκημένους αγωνιστές.
δ) Τα κύρια χαρακτηριστικά της δεύτερης ενότητας είναι η ησυχία, η γαλήνη, η ηρεμία. Η κίνηση της πεταλούδας και της μέλισσας είναι ελάχιστη. Δεν ακούγεται κανένας ήχος. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται μια υποβλητική και μαγική εικόνα που εκπέμπει μυστήριο. Με την αντίθεσή της προς την πρώτη ενότητα και με την οπτασία της γυναικείας μορφής ο “πειρασμός” γίνεται ακόμη πιο έντονος.
ε) Ο στίχος 14 του αποσπάσματος 2, του Σχεδιάσματος Β΄ λέει “Τρέμ’ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της”. Ο στίχος αυτός δικαιολογεί τον τίτλο του αποσπάσματος 6 “Ο πειρασμός”. Και οι δύο στίχοι αναφέρονται στην ομορφιά της ανοιξιάτικης φύσης η οποία αποτελεί πειρασμό για τους ανθρώπους που θέλουν να υπηρετήσουν την πατρίδα τους. Η ανθρώπινη ψυχή κλονίζεται και επιθυμεί να ζήσει.
7. Ποια από τα μικρότερα αποσπάσματα που ακολουθούν σας συγκινούν περισσότερο; Μπορείτε να τα σχολιάσετε;
Το απόσπασμα 13 συγκινεί περισσότερο τους αναγνώστες, γιατί αναφέρεται στην ηρωική απόφαση των πολεμιστών να αγωνιστούν για την ελευθερία μέχρι θανάτου. Οι πολιορκημένοι απέκτησαν ηθική ελευθερία, γιατί κατόρθωσαν να αντισταθούν στους πειρασμούς και να επιλέξουν με τη θέλησή τους τη θυσία. Με την απόφαση αυτή ελευθέρωσαν την ψυχή τους από τα πάθη και μετατράπηκαν σε σύμβολα ηρωισμού.
Πηγή : http://www.odyssey.com.cy/
Σχόλια Αναγνωστών-Επισκεπτών