kantonopou’s blog

Σημαντικά στοιχεία για τα νηστίσιμα φαγητά των ανθρώπων του κάμπου παρουσιάζει ο εκπαιδευτικός κ. Ζήσης Τζιαμούρτας στην εργασία του «λαογραφική πινακοθήκη των Καραγκούνηδων» η οποία βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών (έπαινος Α΄). Τα νηστίσιμα φαγητά προέρχονταν και στηρίζονταν στην τοπική παραγωγή.

Τα φαγητά

Ειδικότερα σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό τα νηστίσιμα φαγητά είναι τα εξής:

Παπαπάρα: Έτριβαν λίγο πράσο στο τηγάνι ή στο τέτζερη, όταν ήταν μεγάλη φαμίλια, νερό και λίγο λάδι και μετά έτριβαν μπουμποτίσιο ψωμί και, όταν έβραζε, την έβγαζαν από την πυροστιά και, σαν κρύωνε, την έτρωγαν με τις λαβίδες. Ήταν πρωινό φαγητό.

Ραγκστές: Ήταν βώλοι σαν τον τραχανά, δηλαδή ζυμωμένο σιταρένιο αλεύρι κομμένο σε μικρά κομμάτια. Τις έριχναν στον τέτζερη με λίγο λάδι και νερό. Αφού έβραζαν, τις έβγαζαν από την φωτιά και τις έτρωγαν με τις λαβίδες και ψωμί μπουμποτίσιο. Ήταν συνήθως το φαγητό της Λεχώνας,

Μπουρανί: Ήταν μπλουγούρι (κομμένο βραστό σιτάρι). Το έριχναν στον τέτζερη με λίγο λάδι και αγριολάχανα και αφού έβραζε, τόβγαζαν από την φωτιά και τότρωγαν όλοι μαζί με τα πιρούλια. Μεσημεριανό ή βραδυνό φαγητό, όπως οι ραγκστές.

Τματς: Έπλαθαν με σιταρένιο αλεύρι (καθάριο), πέταρα τα οποία τα έκοβαν μικρά κομμάτια σαν χυλόπιττες και τα έριχναν στον τέντζερη με λίγο λάδι και κόκκινο πιπέρι και, όταν έβραζε, το έβγαζαν από την φωτιά και το έτρωγαν με μπουμποτίσιο ψωμί μεσημέρι ή βράδυ.

Φάβα: Γίνονταν από κομμένα-αλευροποιημένα κουκιά (κάκια) ή γυφτο-φάσουλα. Αυτό το αλεύρι το έριχναν στον τέντζερη με λίγο λάδι, νερό και τριμμένο κρεμμύδι. Αφού έβραζε την έβγαζαν και την έτρωγαν όλοι μαζί με τις λαβίδες το μεσημέρι ή το βράδυ.

Φασούλια: Αυτά ήταν δυο κατηγοριών στον Καραγκούνικο χώρο: α) Τα άσπρα ή καλά, όπως τα έλεγαν. Τα έριχναν στον τέντζερη με νερό, λίγο λάδι και κρεμμύδι και, αφού έβραζαν, τα έβγαζαν και τα έτρωγαν στα σκτέλια. Μόνο τις Κυριακές ή τις γιορτές τα μαγείρευαν, β) Τα μαύρα ή γυφτοφά-σρυλα. Δευτέρης κατηγορίας. Τα μαγείρευαν τις υπόλοιπες ημέρες. Έριχναν οπωσδήποτε ξύδι για να τα φάνε.

Αρβύθια: Αυτά τα έβαζαν οι νοικοκυρές από την προηγούμενη ημέρα στο νερό, για να φουσκώσουν. Μετά τα έτριβαν με το κλειδοπίνακο και έφευγε η φλούδα. Στη συνέχεια τα έριχναν στον τέντζερη με νερό, λίγο λάδι και κρεμμύδι και, σαν έβραζαν, τα έτρωγαν στις χωματένιες ψούρες με τις λαβίδες. Έριχναν και λίγο κόκκινο πιπέρι, όπως και στα φασούλια.

Σκορδάρ: Ήταν συνήθως το φαγητό τους στο θέρο το μεσημέρι. Στουμπούσαν σκλήδες σκόρδου στην πνάκα (ξύλινη σουπιέρα) με το στούμπο. Έριχναν μετά λίγο ψωμί, λάδι και ξύδι. Αφού τα ανακάτωναν με νερό, το έριχναν μετά στις σουπιέρες και το έτρωγαν. Ήταν νόστιμο και πολύ δροσιστικό.

Νερομπάμπαλη: Όπως το σκορδάρ χωρίς σκόρδο. Ανακάτωναν δηλαδή νερό, λάδι και ξύδι και το έτρωγαν διώχνοντας έτσι τη θερινή ζέστη στα χωράφια, που θέριζαν ή έκοβαν χορτάρια στα λιβάδια με τις κοσιές.

Ψωμί με σάλτσα: Πρόχειρο φαγητό για τα παιδιά. Πάνω σε μια μπουμποτίσια φέτα άλειφαν σάλτσα και την έτρωγαν. Η σάλτσα ήταν βρασμένος χυμός από ντομάτες.

Λαχανοκεφτέδες: Αγριολάχανα τριμένα τα ανακάτωναν – ζύμωναν με νερό, λάδι και αλεύρι και τους έψηναν στο ταψί, κάτω από τη γάστρα. Τα βασικά προϊόντα για τη διατροφή των Καραγκούνηδων ήταν αυτά, που παρήγαγαν στα χωράφια τους. Κλειστή η οικογενειακή οικονομία ασφαλώς και ανύπαρκτη η βιομηχανία επεξεργασίας των προϊόντων. Στηρίζονταν στην τοπική παραγωγή.

Λαμπρή

Η Λαμπρή είναι η γιορτή της ζωής για τους Καραγκούνηδες. Γι’ αυτό αποτελούσε ξεχωριστή χαρά για κείνον, που θα χτυπούσε πρώτος αναστάσιμα την καμπάνα τα χαράματα. Ευτυχές γεγονός για αυτούς, μακριά από το κακό. Το χτύπημα της καμπάνας λαμπριάτικα θα έφερνε γούρι για το σπίτι, τα ζώα, τα σπαρτά. Γύρω στις 3 τα χαράματα όλος ο κόσμος έτρεχε στην εκκλησία. Με το Δεύτε λάβετε φως του παπά στην ωραία πύλη έτρεχαν οι άνδρες ποιος και ποιος να πάρει πρώτος το φως. Όταν έφευγαν για τα σπίτια τους, έπαιρναν το αναστάσιμο φως μαζί τους. Με το φως η γιαγιά του σπιτιού άναβε τ’ εικόνισμα. Έκαιγαν δε με το ίδιο φως την ουρά των ζώων, για να μη τα πιάνει ο κούκος (οίστρος). Στη συνέχεια ετοιμασίες για το ψήσιμο των αρνιών. Έβαζαν τα δεμάτια από κληματόβεργες στοίβα και τις άναβαν. Συνήθως δυο – τρία σπίτια έψηναν μαζί τ’ αρνιά ρίχνοντας ντουφεκιές. Η τάβλα στρωμένη. Άμα υπήρχε νύφη αχρόνιστη έκανε τρεις μετάνοιες και φιλούσε τα χέρια των μεγαλυτέρων και μετά κάνοντας το σταυρό τους και λέγοντας χρόνια πολλά – Χριστός ανέστη, άρχιζαν το φαγητό τους. Το απόγευμα της ίδιας μέρας ξαναπήγαιναν πάλι στην εκκλησία, για να παρακολουθήσουν την ακολουθία της Αγάπης. Μετά το τέλος της όλοι πήγαιναν στο σεργιάνι, όπου παρακολουθούσαν τους πασχαλιάτικους χορούς, που χόρευαν οι Καραγκούνες, χαρωπά τραγούδια, τα οποία παρακάτω θα γνωρίσουμε. Τη Δεύτερη μέρα και την Τρίτη γίνονταν πάλι πασχαλινή Θεία Λειτουργία με τσουγκρίσματα αυγών και χορούς στα χοροστάσια. Όλα τα παραπάνω έθιμα ευνοούν την ευημερία της οικογένειας, όπως το αυγό ως πηγή της ζωής, το αρνί και άλλα, καταλήγει ο εκπαιδευτικός κ. Τζιαμούρτας

Η ΕΡΕΥΝΑ 04 Απριλίου 2010, αρ. φύλλου 15467,   σελίδα 16