kantonopou’s blog

Ο πιστός, που, σαν το ανήσυχο βέλος φεύγοντας από το τόξο, δεν ησυχάζει μέχρι να βρει τον στόχο τους (ο άγιος Μάξιμος ο ομολογητής), οπωσδήποτε δεν είναι δυνατόν να εγκλωβιστεί στην αγωνία της διάσωσης του από τις πνευματικές ασθένειες. Από δυνάμεις έντονα πνευματικά τουλάχιστον πνυκτικές. Ούτε μπορούμε να ισχυρισθούμε πως ο αγώνας του αληθινού Χριστιανού, αυτού που υπαρξιακά ταπεινώνεται κάτω από το θέλημα της αγάπης του Θεού και τρέφεται από το ιερό και ζωηφόρο μυστήριο της Εκκλησίας μας, διαποτίζεται μοναδικά από μια ρευματώδη ανησυχία για την μολυσματική επίθεση των αρνητικών δεδομένων της ζωής ή του ίδιου του ανθρώπου.Αισθάνεται και βιώνει, με ένταση ίσως, την πρόκληση. Τον συγκλονίζει η αλόγιστη περιπέτεια της ασωτείας. Δεν παραμένει όμως αδύναμος, ανίσχυρος και τυφλός αποδέκτης- μοιρολατρικός καταμετρητής τρομοκρατημένος ναυαγός. Τολμά να υψώνει το νου και την καρδιά στον Ουρανό. Έχει την καθαρότητα να γονατίζει υπαρξιακά και να ζητεί την σωτήρια παρέμβαση του Θεού. Πιστεύει στο ολόδροσο και ολάνθιστο μυστήριο της φιλανθρωπείας του Θεού, που, μέσα στην καταιγίδα του κακού και την συμφορά της αμαρτίας, μπορεί να στείλει την θεία δωρεά της ελευθερογόνου Χάριτός Του. Και με την Χάρη του αγίου Πνεύματος να «μορφώσει νουν Χριστού». Να οδηγηθεί στην ευλογημένη Χριστιοποίηση.

Εξάλλου, όπως παρατηρεί ο Όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς «άνευ του Γλυκύτατου Κυρίου Ιησού είναι φοβερά και χωρίς νόημα και αυτή η βραχυχρόνιος επίγειος ζωή, πολύ δε περισσότερον η απέραντος και ατελεύτητος αθανασία. Όπου ευρίσκεται ο θάνατος, εκεί δεν είναι παρών ο Χριστός, εκεί δεν υπάρχει αληθινή χαρά. Οι άνθρωποι, μέσα εις το παραλήρημα της αμαρτίας, μέσα εις την μέθην των από της αμαρτίας την ηδονήν, διακηρύσσουν ως χαράν της ζωής πολυάριθμους ανοησίας και μικρότητας. Και είναι πράγματι ανοησία και μικρότης κάθε τι που απομακρύνει τον άνθρωπον από τον Χριστόν, κάθε τι που δεν του εξασφαλίζει την αγιότητα και την αθανασία του Χριστού» (Αρχιμ. Ιουστίνου Πόποβιτς, Άνθρωπος και Θεάνθρωπος, Γ΄έκδοση, εκδ. ΑΣΤΗΡ, Αθήναι, σελ.16).

Βέβαια «εν τω Χριστώ ο άνθρωπος και – δια του ανθρώπου – ολόκληρος ο κόσμος ευρίσκουν την αληθινήν ζωήν των και γίνονται καινή κτίσις, καινόν ου, Σώμα Χριστού» (π. Αλ. Σμέμαν, Θεολογία και Ευχαριστία εις: Θεολογία, αλήθεια και ζωή, πνευματικόν συμπόσιον, εκδ. ΖΩΗ, 1962, σελ.105).

Δεν μπορεί, λοιπόν, ο πιστός Χριστιανός να παρασυρθεί στην ανελέητα μαρτυρική και μαρτυρικά σκληρή δίνη των πνευματικών ασθενειών. Γι΄αυτό με όρθια άγρυπνη ζωντανή συνείδηση παρακαλεί τον Θεό να τον διασώσει. Η προσπάθεια αυτή είναι μονόπλευρη. Χρειάζεται και η «εκ βαθέων» αναζήτηση των δωρεών του Αγίου Πνεύματος, που θα ολοκληρώσουν την όλη πνευματική αγωνία και περιπέτεια.

Εξάλλου οι αρετές, δεν είναι καρποί της προσπάθειας του ανθρώπου, αλλά του Αγίου Πνεύματος. Όπως δε τονίζει ο ιερός και θείος Παύλος, «ο δε καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία χρηστότης, αγαθοσύνη, πίστης, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. 5,22).

Ο όσιος Εφραίμ με την καταπληκτικά γόνιμη και πνευματική ανθοβολούσα ευχή δείχνει σταθερά την αληθινή πλεύση της πορείας μας. Τίμιος χειραγωγός- έμπρακτος εφαρμοστής και αληθινός οδηγός ο ίδιος απλώνει το χέρι της πατρικής του καρδιάς και σηματοδοτεί την πορεία μας.

Μέσα στο ιερό διδασκαλείο της σιωπηρής του διδαχής τολμά με αγάπη- πλησιάζει με καθαρότητα- ορθοτομεί με πνευματική γνησιότητα- δείχνει με ταπεινό και απλοϊκό μεγαλείο ψυχής- χαράσσει πορεία με ελευθερία και επίγνωση.Και μας διδάσκει, πως δίχως την Χάρη του Θεού θα βασανιζόμαστε σε αδιέξοδα- θα πνιγόμαστε σε μολύνσεις- θα ταλαιπωρούμαστε σε συνεχείς ανατροπές- θα γεμίζουμε πληγές και βάσανα πνευματικής αστοχίας. Με την ευχή μας προβάλλει τα απαραίτητα θεοδώρητα χαρίσματα, που νοηματοδοτούν και ολοκληρώνουν τον άνθρωπο.

Πρώτο χάρισμα, που πρέπει να ζητάμε, είναι η σωφροσύνη.Βαθυκάρδιος πρέπει να είναι ο πόθος του ανθρώπου για την ακεραιότητα και την αληθινή λειτουργία του μυαλού. Να έχει δηλαδή «σώας τα φρένας». Να μπορεί να κάνει τις έντιμες επιλογές και να υπηρετεί «το άγιο το αληθινό και ωραίο». Αυτός είναι ο διάκονος και υπηρέτης της σωφροσύνης.

 Ο άγιος Νεκτάριος υποστηρίζει:«Η σωφροσύνη ως δύναμις ηθική της ψυχής αποκρούει και εξαφανίζει τα ίχνη των αισχρών διανοημάτων, διαλύει και χαλά την φλεγομένην των παθών, και διατηρεί το σώμα και την ψυχήν ακηλίδωτα και αγνά. Η σωφροσύνη ως αρετή νοούμενη εμφαίνεται εξοχώτερα και λαμπρότερα πασών των άλλων αρετών, και είναι ως ειπείν ηγεμονίς τε και δέσποινα αυτών. Διότι εν αυτή αναθάλλει παν άνθος κοσμιότητος και αναπηγάζει πάσα της ψυχής και του σώματος αγλαΐα. Αύτη περιφρουρούσα διατηρεί πάσας τας πνευματικάς, ηθικάς και σωματικάς του ανθρώπου δυνάμεις ευσταθείς και εδραίας. Αύτη επιψιλεύεται τω σώφρονι μακροβιότητα μετ΄ευδαιμονίας. Αύτη υποστηρίζει τας ευγενείς της ψυχής επιθυμίας. Αύτη παρασκευάζει τοις αγαπήσασιν αυτήν γήραν τίμιον. Αύτη καθιστά τον βίον των ασκούντων αυτήν τοις συνούσιν αυτοίς αιδέσιμον. Αύτη προηγείται εν τη εργασία των θείων εντολών. Αύτη διαθερμαίνει την προς τον Θεόν αγάπην. Αύτη φρουρεί την πίστιν. Αύτη κρατύνει την ελπίδα. Αύτη αναπτεροί το φρόνημα. Αύτη οδηγεί προς την αγαθοεργίαν. Αύτη διατελεί η βάσις της εγκράτειας. Αύτη τελεί ο φύλαξ της αγνείας. Αύτη στηρίζει την παρθενίαν.Τα πάντα συν των χρόνω μαραίνονται, τα πάντα αμαυρούνται, τα πάντα φθείρονται, τα πάντα γηράσκουσι, μόνη δε πάντων η σωφροσύνη παραμένει αγήρως και αμάραντος, και μόνη αυτή ουκ αμαυρούται ουδέ φθείρεται αλλά παραμένει μέχρις εσχάτων θάλλουσα, και παρασκευάζει μνήμην αγαθήν και δόξαν αίδιον. Η σωφροσύνη είναι αρετή ερασμία, διότι το κάλλος αυτής κατακτά τας καρδίας».(Γνώθι σ΄αυτόν, εκδ. Νεκτ. Παναγόπουλος, Δ΄έκδοση, Αθήνα, 1992, σ.292).

Η σωφροσύνη αποδέχεται την αγάπη. Στηρίζεται στην αμόλευτη πίστη. Διακονεί θυσιαστικά και φιλάνθρωπα. Προσεγγίζει τον «άλλον», που αρνείται ότι είναι «κόλαση» αλλά ο αδελφός του εξαγορασμένος και αυτός με το Πανάγιο Αίμα του Θεού,με ελευθερία και ταπείνωση_ πνεύμα συνδιαλλαγής και ανεκτικότητος.Παρατηρεί και διδάσκει ο μαρτυρικός ιεράρχης και άγιος της Εκκλησίας μας Ιωάννης Χρυσόστομος: «τίποτε δεν είναι πιο ευχάριστο από την αρετή, τίποτε πιο γλυκό από την κοσμιότητα, τίποτε πιο ποθητό από την σεμνότητα» (Ε.Π.Ε. 22, 348).

Είναι ισχυρό και αποτελεσματικό χαλινάρι η σωφροσύνη, που διασώζει από την αγριότητα του αχαλίνωτου αισθησιασμού τον ατίθασο και αφορμάριστο παραλογισμό των ενστίκτων- το ασύδοτο αφήνιασμα της λογικής και το αδίστακτο της αρρωστημένης καρδιάς.Με την δυνατά αληθινή της λειτουργία η σωφροσύνη οδηγεί τον άνθρωπο σε επιλογές ελπίδος. Δεν δέχεται, ούτε ανέχεται ύποπτους και θολούς συμβιβασμούς. Θέτει συχνά σε λειτουργία τον ιερό και σωτήριο πνευματικό μηχανισμό της μετάνοιας, με την πνοή της οποίας ο άνθρωπος βρίσκεται απέναντι με τον εαυτό του αποδέχεται την αμαρτωλότητα του δεν απελπίζεται για τα λάθη ή τα πάθη του, γιατί προσβλέπει στο έλεος και την αγάπη του Θεού. Αισθάνεται έτοιμος για τα ελκυστικά και δύσβατα ύψητης αρετής. Έχει την δύναμη να αρνείται σκληρές και ακέφαλες προκλήσεις που μπορούν να τον παγιδέψουν και να του στερήσουν το πνευματικό οξυγόνο.«Είπε ο αββάς Γρηγόριος ο Θεολόγος: ο Θεός από κάθε άνθρωπο που είναι βαπτισμένος αυτά τα τρία ζητάει: Από την ψυχή ορθή πίστη, από την γλώσσα την αλήθεια και από το σώμα την σωφροσύνη» (το μέγα Γεροντικό, τ. Α΄σελ. 45).

Παρατηρεί εύστοχα ο αείμνηστος π. Μιχ. Καρδαμάκης: «οι σημερινοί άνθρωποι δεν έχουν ή δε μπορούν να έχουν ή αγνοούν παντελώς τη σωφροσύνη. Δε μπορούν να κατέχουν το χάρισμα της σωφροσύνης, όντας δουλωμένοι σε ένα κόσμο ή πολιτισμό ανέσεων και απολαύσεων, ευμάρειας και ευημερίας, απεριόριστων και ανεξέλεγκτων αισθησιακών ηδονών και διαστροφών, περιττών αναγκών και καταναλωτικών κατασκευών.

 Από αυτόν τον κόσμο, έχει εξοριστεί η εγκράτεια και η νηστεία, σ΄αυτόν τον κόσμο οι άνθρωποι δεν ασκούνται αλλά απολαμβάνουν, δεν αγαπούν αλλά ηδονίζονται. Ενώ η σωφροσύνη είναι άσκηση και Σταυρός…». Για την κυριαρχία της σωφροσύνης στην ανθρώπινη ύπαρξη απαιτείται αθόλωτη πίστη? αγονάτιστη συνείδηση- ταπεινή καρδιά.Τότε ο νους παραμένει απείραχτος από τις δόλιες επιδρομές των παθών, που φέρουν αιχμαλωσίες οδύνης μέσα από περίεργες περιπέτειες ηδονής.

 Και ο άνθρωπος είναι σε θέση να μπορεί και να θέλει να κυριαρχεί στον Εαυτό του και στις πλανεμένες αναζητήσεις του. «Η σωφροσύνη που υπάρχει με υπευθυνότητα γνώσης-μετατρέπει τον άνδρα σε κυρίαρχο του Εαυτού του» σημειώνει ο Κλήμης ο Αλεξανδρέας.Στο «μέγα Γεροντικό» υποστηρίζει πως «ο σώφρων πάνω στη γη θα τιμηθεί και στους ουρανούς ενώπιον του Υψίστου θα στεφανωθεί» (τ. Β, σελ. 73).

Εύκολα, λοιπόν, μπορούμε να υποστηρίξουμε πως η σωφροσύνη, που είναι δυναμική και εγκρατής αντίσταση του νου- πνευματικό της λογικής φρένο, που κατευθύνεται από τη ζέση της καρδιάς, έχει σχέση άμεση με την νηστεία. Εξάλλου η Εκκλησία μας αυτή την αλήθεια διασαλπίζει, όταν υπενθυμίζει πως «ελήλυθεν η νηστεία, η μήτηρ της σωφροσύνης» (Α Τροπάρτιο Α εβδ. Μ. Σαρακοστής).

Μήπως αυτή την αλήθεια δεν κρύβει η νηστεία, σαν ιερή διαδικασία αντίστασης και απόστασης του ανθρώπου από υλικά αγαθά, αλλά και από εφάμαρτες πράξεις του; Σαν δυνατή και γόνιμη εγκράτεια, που του αφαιρεί την δυνατότητα μιας σκληρής αιχμαλωσίας του σε γήινες ή και ευτελείς- πνευματικά νοσογόνες και παθογόνες αναζητήσεις του; Που, τελικά, του προσφέρει, σαν μαρτυρικά ένθεη δύναμη, την ελευθερία και την διαφύλαξη της με συνεχή και σταθερό αγώνα πνευματικής αντοχής;«Ανέβασαν κάποτε στη σκήζη των πατέρων ένα δαιμονισμένο νέο, για να τον θεραπεύσουν με την προσευχή τους. Εκείνοι όμως, από ταπείνωση, απέφευγαν. Πολύ καιρό βασανίζονταν έτσι ο δυστυχισμένος άνθρωπος, ώσπου κάποιος γέροντας τον λυπήθηκε, τον σταύρωσε με τον ξύλινο σταυρό που είχε στην ζώνη του, και έδιωξε το πονηρό πνεύμα.

-Αφού με βγάζεις από την κατοικία μου, του είπε, θα μπω μέσα σου.

-Έλα, του αποκρίθηκε θαρραλέα ο γέροντας.Έτσι μπήκε μέσα του το δαιμόνιο και τον βασάνιζε δώδεκα ολόκληρα χρόνιαΥπέμενε με καρτερία τον πόλεμο, αλλ΄αντιπολεμούσε κι εκείνος τον εχθρό με υπεράνθρωπη νηστεία και ακατάπαυστη προσευχή. Όλα αυτά τα χρόνια δεν έβαλε ούτε μια φορά στο στόμα του μαγειρεμένη τροφή!Νικημένο τέλος το δαιμόνιο από τον ακατάπαυστο αγώνα, απομακρύνθηκε.

-Γιατί φεύγεις; το ρώτησε ο γέροντας. Εγώ πάντως δε σε διώχνω.

-Με αφάνισε η νηστεία σου! Κραύγασε εκείνο κι έγινε άφαντο» (περιοδικό «Ενοριακός Λόγος», τ.92, 6.12).

Να διερωτηθούμε όμως με τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο: «Εκείνοι που αδιαφορούν για την σωφροσύνη-και θέλουν να ασελγούν-βαδίζουν μέσα από την πλατειά πύλη και τον ευρύχωρο δρόμο… Ποιο λοιπόν όφελος θα έχουν, πες μου, από το ότι βάδισαν για λίγο τον ευρύχωρο δρόμο, αφού θα καταλήξουν στην διαρκή καταστροφή;» (Ε.Π.Ε. 25, 634).

Πρωτοπρεσβύτερος ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΖΑΜΠΕΛΗΣ