kantonopou’s blog

Άρθρο του κ .N. Ζία

Στον οξύ διάλογο που ξέσπασε για τον νεοπαγανισμό μετά από τον στιβαρό λόγο του κ. πρύτανη με το κύρος και τη βαρύτητα που του προσθέτει η γνώση του αρχαίου κόσμου μέσα από την ανάλυση της δομής του αρχαίου λόγου και της συνέχειάς του, επιτρέψτε μου να προσθέσω λίγες σκέψεις επαναλαμβάνοντας κάποιες που έχουν ήδη κατατεθεί [στα άρθρα και στη συνεχώς αυξανόμενη βιβλιογραφία, π.χ. μητρ. Ιωάννου Ζηζιούλα, «Ελληνισμός και Χριστιανισμός», «η συνάντηση των δύο κόσμων», Αποστολική Διακονία και I.M. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους (Ιερομονάχου Φιλοθέου), «Νεοειδωλολατρικές περιπλανήσεις και η αληθής εμπειρία της Εκκλησίας μας», 2002] και φωτίζοντας ίσως κάποιες άλλες διαστάσεις που ξεπερνούν τις ιστορικές διαπιστώσεις και τις κοινωνικές συντεταγμένες και προχωρούν στον προσωπικό του καθενός μας χώρο. Στην προσωπική πορεία 40 χρόνων για τη διάσωση της μνημειακής μας κληρονομιάς, δηλαδή για τη διάσωση του αποστάγματος της ψυχής που εμπερικλείεται μέσα στην καλλιτεχνική μορφή του υλικού από την προϊστορία μέχρι σήμερα, έχω μάθει να σέβομαι την κάθε καλλιτεχνική μορφή χωρίς φυσικά να επιζητώ ανεδαφικές επιστροφές που με έναν τρόπο φασιστικό θα έσβηναν τα ψυχικά αυτά ίχνη περισσότερο ή λιγότερο μακρινών προγόνων. Γράφοντας αυτά έχω στη σκέψη μου τον Παρθενώνα, που και οι πιο θερμοί θαυμαστές του κάλλους και της αρμονίας του μείζονος αυτού έργου δεν σκέφτηκαν να αφανίσουν τα λείψανα των χριστιανικών τοιχογραφιών που καταγράφουν μια άλλη χρήση για πολλές εκατοντάδες χρόνια (πολλαπλάσια της αρχικής του λειτουργίας). Ούτε φυσικά σκέφτηκε κανείς αρχαιολόγος να αφαιρέσει τα κατάλοιπα της παλαιοχριστιανικής Βασιλικής στο Ασκληπιείον στη N. Κλιτύ της Ακροπόλεως. Δεν θα αναφερθώ στη λαμπρή σύζευξη του αρχαίου κόσμου με τον χριστιανικό στον χαρίεντα ναό της Γοργοεπηκόου (Αγ. Ελευθέριος) όπου διασώζονται το επίτευγμα και το κατόρθωμα της ανθρώπινης προσπάθειας με την κατάκτηση του μέτρου και της χάρης, της αρμονίας και της λειτουργικότητας. Με την προσθήκη στα αρχαία ανάγλυφα μέσω του συμβόλου του σταυρού δίνεται απάντηση στο βαθύτερο αίτημα της ψυχής του ανθρώπου για αποκατάσταση της σχέσης του με τον κόσμο, με την κτίση που μπορεί να έχει τώρα γνωρίζοντας τον Δημιουργό και ξεπερνώντας τη δουλεία του φόβου του θανάτου δια παντός του ζην. Αυτά έχουν λεχθεί από πολλούς και έγκαιρα και έγκυρα. Θα ήθελα όμως εδώ να καταθέσω την προσωπική έκπληξη όταν στα δύσκολα χρόνια του τέλους της δεκαετίας του ’60 νεαροί επιμελητές Αρχαιοτήτων περπατούσαμε με τον Άγγελο Δεληβορριά στους δρόμους της Μάνης και μια Κυριακή φτάσαμε στην Κεριά. Δεν την ανακαλύπταμε εμείς. Σε μας, όμως, σε μένα, αποκαλυπτόταν σ’ εκείνη την πετρόχτιστη εκκλησία η σύνδεση αυτή που θα ήταν αναμενόμενη στην Αθήνα κάτω απ’ την Ακρόπολη, αλλά ασύλληπτη στην πετρώδη αυτή περιοχή της οποίας οι κάτοικοι μόλις έναν αιώνα πριν από το χτίσιμο της εκκλησίας «δια το ειδωλολάτρας είναι Έλληνες προσαγορεύονται». Και όμως πόσο φυσικά οι νεοφώτιστοι χριστιανοί παντρεύανε την προηγούμενη δουλειά τους όπως μορφοποιείται στις μαρμάρινες πλάκες της προχριστιανικής τους ζωής με τη νέα πίστη, τη χαρά της σωτηρίας τους. Ένας σταυρός και τα ανάγλυφα παίρνουν άλλο τώρα νόημα και λειτουργία. Το ένα και μέγα γεγονός όμως είναι πέρα και από αυτά ή καλύτερα αποτελεί προϋπόθεση για αυτά τα έργα. Το καλοκαίρι συζητούσα με θαλερό, σχεδόν αιωνόβιο, ανώτατο δικαστικό και μου έλεγε ότι αισθάνεται μεν καλά, αλλά δεν ξέρει τι μπορεί να κάνει όταν έρχεται η στυφή και βασανιστική ώρα της «υπαρξιακής αγωνίας». Και αυτή δεν έρχεται μόνο στους ηλικιωμένους. Κατατρώει και τους εφήβους, οι οποίοι προσπαθούν να την καταπνίξουν μέσα στην πολύβοη καθημερινότητά τους και διασκέδαση. Υποχωρεί ίσως στην περίοδο της ασταμάτητης δράσης για να θρονιαστεί στα γηρατειά. Σ’ αυτή την αγωνία τι θα απαντήσει ο νεοπαγανισμός; Τελετές και στολές και ουτοπικές επιστροφές; Εκεί που η προσωπική αγωνία διαπερνά οδυνηρά όλη την ύπαρξη θέλει προσωπική απάντηση, συνάντηση με τον Σωτήρα Χριστό. Τη συνάντηση ή τη ζεις ή όχι. Τα άλλα είναι προσωρινά στολίδια για να ξεγελάσεις τους φόβους. H ουσία παίζεται πέρα από τα λογοτεχνικά κείμενα, τα αρχιτεκτονήματα, μέσα στην ψυχή. Όποιος εώρακε τον Κύριο γεμίζει φως και μπορεί όλα σωστά να τα αξιολογεί, και τα αρχαία και τα νέα. Όποιος έμεινε μακριά, τίποτε δεν θα καταλάβει πριν από την ώρα του θανάτου. H συνάντηση είναι προσωπική αλλά η κοινωνία με τον Θεό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς ουσιαστική κοινωνία με τους άλλους / τους αδελφούς. Αυτές οι συγκλονιστικές εμπειρίες της εξόδου από τον εαυτό και της οριζοντίου και καθέτου συνάντησης που στο πλαίσιο της Θείας Ευχαριστίας διαδραματίζονται μέσα στην ψυχή γίνονται μορφές στην αρχιτεκτονική και ζωγραφική και ποίηση και μουσική. Δεν θα το καταλάβει κανείς όμως αν μείνει στα ξερά και ανέραστα λόγια, δεν θα το καταλάβει όποιος δεν το ζήσει μέσα του. Τα λόγια όμως μπορεί να είναι ένα κλειδί, ένα password που μόνο όταν το χρησιμοποιήσει κανείς σωστά μπορεί να μπει στη Βασιλεία της αγάπης και της Χάρης του Χριστού.

Ο κ. Νίκος Ζίας είναι καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και μέλος της Επιτροπής Αναστήλωσης και Ανάδειξης του Θεάτρου και Ιερού του Διονύσου – Ασκληπιείου Νοτίας Κλιτύος Ακροπόλεως.

ΤΟ ΒΗΜΑ , 28-09-2003

Κωδικός άρθρου: B13976B46

http://tovima.dolnet.gr/demo/owa/tobhma.print_unique?e=B&f=13976&m=B46&aa=1&cookie=