kantonopou’s blog

Η ντροπή, η αιδώς, το φιλότιμο είναι μία από τις ποθούμενες αρετές για τον άνθρωπο, όπως τουλάχιστον συνειδησιακά αποδέχεται, ίσως χωρίς και να εκτιμά, ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας.  Πρόκειται για μία εσωτερική παρόρμηση της ανθρώπινης ψυχής, η οποία μέσα από την ντροπή αισθάνεται την ανάγκη να τηρήσει την ηθική τάξη, διότι δεν θέλει την αποδοκιμασία των άλλων, αισθάνεται την ανάγκη να προσφέρει στον πλησίον, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι μέσα στις υποχρεώσεις της, αισθάνεται την ανάγκη να μην προκαλεί  στις σχέσεις με τους άλλους, να μην δείχνει σημάδια αυτού που ονομάζουμε ηθικό κακό. Η ντροπή είναι στοιχείο της διαπαιδαγώγησης και της ανατροφής. Είναι το κίνητρο εκείνο το οποίο κάνει όποιον το έχει, να μην χρειάζεται τελικά το φόβητρο του νόμου, αλλά να μπορεί αφ’  εαυτού του να επιλέγει αυτό που δίνει ισορροπία στη ζωή.

Η ντροπή είναι απαραίτητο στοιχείο και στην πνευματική ζωή του ανθρώπου. Ο άνθρωπος καλείται να ντρέπεται τον Θεό. Αυτό δε σημαίνει να πράττει όπως εκείνος ο πρώτος άνθρωπος, ο Αδάμ, ο οποίος, όταν παρέβη την εντολή του Θεού, όταν έφαγε από τον καρπό του δένδρου της γνώσης του καλού και του πονηρού, συνειδητοποίησε τη γυμνότητά του τόσο έναντι του Θεού όσο και έναντι του συνανθρώπου του και ντράπηκε, φοβήθηκε να εμφανιστεί ενώπιον του Θεού γυμνός διότι το είχε μάθει, το είχε συνειδητοποιήσει και φόρεσε τα φύλλα συκής. Η ντροπή λειτούργησε τότε όχι ως κίνητρο προόδου και δημιουργίας, αλλά ως κίνητρο αποφυγής της τιμωρίας, κίνητρο απόκρυψης της πραγματικής κατάστασης, του πραγματικού προβλήματος του ανθρώπου. Διότι ο Αδάμ ήξερε ότι η γυμνότητα της ύπαρξής του, αποτέλεσμα της αποτυχίας του να τηρήσει την εντολή του Θεού, αποτυχίας συνειδητής, από επιλογή, δεν μπορούσε να καλυφθεί αληθινά, αλλά  μόνο επιφανειακά. Και γι’  αυτό η ανθρώπινη περιπέτεια, όταν στηρίζεται στην εξωτερική ντροπή, στην επιθυμία αποφυγής της τιμωρίας, πρόσκαιρα μπορεί να έχει αποτελέσματα ζωής. Συνήθως, εθιζόμενοι στην εξωτερική θέαση των πραγμάτων, αποφασίζουμε ότι το συμφέρον μας προηγείται, με αποτέλεσμα κάποτε να εγκαταλείπουμε ακόμη και τα προσχήματα. Γινόμαστε άφοβοι ως προς την τιμωρία και η ντροπή δεν έχει ούτε νόημα ούτε αξία. Αυτό συμβαίνει όπου υπάρχει αμαρτία, κάθε είδους και μορφής, ιδιαιτέρως όμως όταν πρυτανεύει στη ζωή μας η αχαριστία, η αγνωμοσύνη.

Ντρέπομαι τον Θεό σημαίνει ότι επιλέγω από ευγνωμοσύνη, από ευχαριστία στον Θεό για την αγάπη Του, όχι μόνο να μην πράττω ενάντια στις εντολές Του, αλλά και να θέλω να μιμηθώ τον Θεό. Αγαπώ και Αυτόν και την εικόνα Του που είναι ο πλησίον μου. Το θέλημα του Θεού με οδηγεί στη δημιουργικότητα, κάθε μορφής. Δημιουργώ σημαίνει ότι επιστρατεύω τις δυνάμεις μου, τα χαρίσματά μου για να δώσω. Δημιουργώ σημαίνει υπερβαίνω τον εαυτό μου και τα μέτρα μου, για να δώσω χαρά σ’  Αυτόν που πρώτα μου έχει δώσει περίσσεια ζωής, αλλά και να μοιραστώ αυτή την περίσσεια με τους άλλους. Να χαρώ στη χαρά τους. Να λυπηθώ στη λύπη τους. Να καλλιεργήσω το αμπέλι της προσωπικής μου ζωής, για να απολαύσω τους καρπούς τους οποίους όμως δεν κρατώ για μένα, αλλά αποδίδω και σ’  Αυτόν που μου το έδωσε, όπως επίσης και στους άλλους που έχουν ανάγκη από τη χαρά του οίνου και την τροφή των σταφυλιών του. Ίσως και μόνο η θέα της ομορφιάς του αμπελιού για κάποιους να είναι αρκετή, για να δοξάσουν τον Δημιουργό και Δωρεοδότη.

Ντρέπομαι τον Θεό τελικά σημαίνει όχι μόνο να έχω υπόψιν μου τι θέλει από μένα, αλλά και να είμαι έτοιμος να δώσω λόγο έναντί Του. Σημαίνει ότι μετανοώ για τα λάθη και τις αποτυχίες μου, ότι αποφασίζω να δω το νόημα της ζωής πέρα από αυτά, ότι βλέπω όχι επιφανειακά, αλλά σε βάθος. Αισθάνομαι την γυμνότητα της ύπαρξής μου, αλλά δεν προσπαθώ να δικαιολογηθώ προσχηματικά. Δεν μένω στο πρόσκαιρο, αλλά πορεύομαι προς το Αιώνιο. Επιλέγω την οδό της καλοσύνης, γιατί αυτή είναι που μου δώρισε ο Θεός και απορρίπτω την κακία, το ψέμα, την ιδιοτέλεια. Ντρέπομαι τον Θεό σημαίνει ότι δεν θέλω να είμαι μακριά Του. Και αναζητώ τους τρόπους εκείνους, με τους οποίους θα νιώθω ότι το θέλημά Του εκπληρώνεται στις μικρότερες ή μεγαλύτερες κρίσεις της ζωής μου. Κατά βάθος, γνωρίζω ότι όταν τα λάθη μου δε γίνονται από κακία, ο Θεός, εν τη μετανοία μου, θα βγάλει καλό.

Σε μία από τις ωραιότερες παραβολές του Ευαγγελίου, την οποία ο Χριστός διηγήθηκε λίγο πριν τα Πάθη Του, αναφέρεται ακριβώς σ’  αυτό το ζήτημα της κατά Θεόν ντροπής. Οι κακοί γεωργοί που αναλαμβάνουν να καλλιεργήσουν το αμπέλι του Ιδιοκτήτη κρατούνε για τους εαυτούς τους τους καρπούς του. Επιδεικνύουν αχαριστία και απουσιάζει από την ύπαρξή τους η ντροπή. Φτάνουν στο σημείο, καθώς η καρδιά τους έχει πωρωθεί, να μην ντρέπονται ούτε τον Υιό του Ιδιοκτήτη, παρά το ότι Αυτός Τον στέλνει λέγοντας «εντραπήσονται τον υιόν μου» (Ματθ. 21,33). Και Τον βγάζουν έξω του αμπελώνος, για να Τον σκοτώσουν, προκειμένου να οικειοποιηθούν την περιουσία Του. Παραμένουν δηλαδή τελικά αμετανόητοι. Κακοί στην καρδιά. Πλεονέκτες, άρπαγες και εγκλωβισμένοι στην αυτάρκειά τους. Όχι διαχειριστές, αλλά κλέπτες. Και το μέλλον τους είναι όχι απλώς η αποστέρηση του δικαιώματος να ζούνε από το αμπέλι του Κυρίου τους, αλλά η αιώνια τιμωρία τους. Η απουσία ντροπής φέρνει θάνατο.

Είναι μεγάλη αρετή η κατά Θεόν ντροπή. Όταν μάλιστα αυτή γίνεται φιλότιμο, όταν γίνεται σεβασμός σε εκείνα τα ανθρώπινα μέτρα που ακολουθούν την οδό των εντολών του Θεού, όταν γίνεται κριτήριο των ανθρώπινων σχέσεων, τότε η ντροπή γίνεται υπέρβαση του φόβου και άνοιγμα στην αγάπη. Σε έναν πολιτισμό και μία καθημερινότητα από όπου η ντροπή απουσιάζει, με αποτέλεσμα να θριαμβεύει το ψέμα, η οίηση, το θράσος, η πλεονεξία και ο εγκλωβισμός στην προσωπική αυτάρκεια, η επάνοδος της κατά Θεόν ντροπής θα μας κάνει πιο δεκτικούς του Θείου ελέους. Θα μας βοηθήσει να συνειδητοποιούμε την ανάγκη για διαρκή μετάνοια. Θα μας κάνει να θέλουμε να μοιραζόμαστε με τους άλλους ό,τι ο Θεός μάς έδωσε και η εργασία μας καλλιέργησε. Μόνο που χρειάζεται να βρούμε αυτή την οδό στη ζωή της Εκκλησίας. Στην καθημερινή μας πάλη για να έχουμε ζωή και περίσσεια ζωής εντός μας. Στην αίσθηση ότι ο Θεός είναι Πατέρας μας και μας έχει δώσει ό,τι μας χρειάζεται, χωρίς να υπάρχει ανάγκη να κατάσχουμε κληρονομίες. Και στην απόφασή μας να καλλιεργούμε την άμπελο του εαυτού μας με ευγνωμοσύνη έναντί Του και όχι με αχαριστία, δρόμος που θα χαρακτηρίζει και τις σχέσεις μας με τους συνανθρώπους μας.    

Κέρκυρα, 30 Αυγούστου 2015