«Για τις ανθρωποπαθείς εκφράσεις της Γραφής για το Θείο».
Συγγραφέας: kantonopou στις 14 Νοεμβρίου, 2014
Πολλές φορές η Αγία Γραφή, και ειδικά η Παλαιά Διαθήκη, έχει γίνει αντικείμενο ειρωνείας, απαξίωσης και υποτίμησης, επειδή περιέχει εκφράσεις για το Θείο που ταιριάζουν σε ανθρώπους μάλλον παρά στον Θεό. Έτσι, μένοντας στον τύπο (που είναι οι λέξεις), χάνουν την ουσία (που είναι το νόημα). Η Εκκλησία που έχει το ερμηνευτικό κλειδί, δια των συγγραμμάτων των αγίων Πατέρων, έχει διασαφήσει τους λόγους που συμβαίνει αυτό, εδώ και αιώνες. Παρακάτω, ακολουθεί απόσπασμα από τα «Αρεοπαγιτικά»συγγράμματα, σχετικά με το θέμα. Μέσα από τους συμβολισμούς, αφενός βοηθείται -ο άνθρωπος που επιθυμεί- στο να συλλάβει -έστω και περιορισμένα- μεγάλες αλήθειες (όχι την ουσία του Θεού όμως), αφετέρου οι συμβολισμοί κρύβουν τις αλήθειες από τα πνευματικά μάτια των αμύητων και των ανθρώπων που δεν θέλουν να νοούν.
Αρεοπαγιτικά συγγράμματα, απόσπασμα από την Επιστολή 9
«Νομίσαμε λοιπόν ότι έπρεπε να αναπτύξουμε και σε αυτόν και σε άλλους, όσο είναι δυνατό, τις παντοειδείς παραστάσεις της συμβολικής ιεροτελεστίας. Διότι με πόσο απίστευτη και πλασματική τερατεία δεν είναι γεμάτα τα εξωτερικά σημεία αυτής της ιεροπλαστίας;
Για παράδειγμα, αυτή η βιβλική ιεροπλαστία κατά μεν την υπερούσια θεογονίαπαρουσιάζει την κοιλιά του Θεού να γεννά σωματικώς τον Θεό [1] και αναγράφει τον Λόγο να εκφέρεται στον αέρα από ανδρική καρδιά [2] και Πνεύμα να εκπνέεται από το στόμα [3]. Μας εξυμνεί σωματοπρεπώς τους θεογονικούς κόλπους που εναγκαλίζονται τον Υιό του Θεού. Διαπλάσσει φυσικώς και προβάλλει δέντρα και βλαστούς και άνθη και ρίζες ή πηγές υδάτων που αναβλύζουν ή φωτογονίες που παράγουν απαυγάσματα ή άλλες αποκαλυπτικές ιερές παραστάσεις υπερούσιων θεολογικών εννοιών. Έπειτα στην περίπτωση των νοητών προνοιών του Θεού ή δωρεών, των εκφάνσεων ή δυνάμεων, των ιδιοτήτων ή στάσεων, των μονών ή προόδων, των διακρίσεων ή ενώσεων, χρησιμοποιεί για τον Θεό ποικίλες μορφές ανθρώπου, θηρίων και άλλων ζώων, φυτών και λίθων, και τον ενδύει με γυναικείες στολές και βαρβαρικές πανοπλίες, του αποδίδει έργα κεραμουργίας και χωνευτήρια, σαν χειρώνακτα τεχνίτη, του στρώνει ίππους και άρματα και θρόνους· του παρασκευάζει συμπόσια με φαγητά, και τον παρουσιάζει πιωμένο και μεθυσμένο, κοιμισμένο και σε κραιπάλη.
Τι θα μπορούσε κανείς να πει για τις οργές, τις λύπες, τους παντοειδείς όρκους, τις μεταμέλειες, τις κατάρες, τους θυμούς, τα πολυειδή και λοξά σοφίσματα για την ματαίωση των υποσχέσεών του; Τι θα μπορούσε κανείς να πει για τη γιγαντομαχία του βιβλίου της Γενέσεων κατά την οποία λέγεται ότι ο Θεός επιβουλεύεται τους δυνατούς εκείνους άνδρες από φόβο, αν και την οικοδομή εκείνη την κατασκεύασαν όχι για να αδικήσουν άλλους, αλλά για την δική τους σωτηρία [4], και για το συμβούλιο εκείνο στους ουρανούς που συγκροτήθηκε για την παραπλάνηση κι εξαπάτηση του Αχαάβ [5]; Τι θα μπορούσε να πει κανείς για τα αισθησιακά και εταιρικά εκείνα πάθη του Άσματος των Ασμάτων [6] και για όλα τα άλλα ιερά σύμβολα, που η παράτολμη θεοεικονογραφία προβάλλει πολυειδώς ως φανερώματα των αποκρύφων, μερίσματα των ενιαίων και αμερίστων, τυπώματα και πολυμορφώματα των αμορφώτων και ατυπώτων και που αν κανείς μπορέσει να δει την μέσα τους κρυμμένη ομορφιά, θα τα βρει όλα μυστικά και θεοειδή, γεμάτα άφθονο θεολογικό φως;
Πραγματικά δεν πρέπει να νομίζουμε ότι οι συμβολικές παραστάσεις διαπλάσσονται αφ’ εαυτών, αλλ’ ότι προβάλλονται από απόρρητη και αθέατη για τους πολλούς επιστήμη, ώστε να μη είναι ευπρόσιτα στους βεβήλους τα πανίερα μυστήρια, παρά ν’ ανακαλύπτονται από τους γνήσιους μόνο εραστές της οσιότητος, διότι μόνο αυτοί μπορούν να αφαιρέσουν όλη την παιδαριώδη φαντασία από τα ιερά σύμβολα κι είναι ικανοί με την απλότητα του νου και την επιτηδειότητα της θεωρητικής δυνάμεως να διαβαίνουν προς την απλή, την υπερφυή, την υπερβατική αλήθεια των συμβόλων.
Κατά τα άλλα πρέπει να καταλάβουμε και τούτο, ότι η θεολογία είναι διττή· από το ένα μέρος απόρρητη και μυστική, από το άλλο φανερή και γνώριμη· από το ένα μέρος συμβολική και τελεστική, από το άλλο φιλοσοφική και αποδεικτική· κι έτσι συμπλέκεται με το ρητό το άρρητο, και το μεν ένα πείθει και σφικτοδένει την αλήθεια των λόγων, το δε άλλο δρα και εδραιώνει με τις αδίδακτες μυσταγωγίες».
(Φ. ΕΠΕ 3, «Αρεοπαγιτικά συγγράμματα, Επιστολή 9», σελ. 539-543).
Σημειώσεις:
[1] «Μετά σου η αρχή εν ημέρα της δυνάμεως σου εν ταις λαμπρότησιν των αγίων εκ γαστρός προ εωσφόρου εξεγέννησά σε» (Ψαλμός 109:3).
[2] «Εξηρεύξατο η καρδία μου λόγον αγαθόν» (Ψαλμός 44:1).
[3] «Τω λόγω του Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν και τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η δύναμις αυτών» (Ψαλμός 32:6).
[4 α.] «Οι δε γίγαντες ήσαν επί της γης εν ταις ημέραις εκείναις και μετ εκείνο ως αν εισεπορεύοντο οι υιοί του Θεού προς τας θυγατέρας των ανθρωπών και εγέννωσαν εαυτοίς εκείνοι ήσαν οι γίγαντες οι απ αιώνος οι άνθρωποι οι ονομαστοί» (Γένεση 6:4).
[4 β.] «και κατέβη Κύριος ιδείν την πόλιν και τον πύργον ον ωκοδόμησαν οι υιοί των ανθρώπων» (Γένεση 11:5).
[5] Γ’ Βασιλειών (ή Ά Βασιλέων κατά το Μασοριτικό), 22:19.
[6] Άσμα Ασμάτων κεφάλαια 4 και 5
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.