kantonopou’s blog

«Διδάχθηκα την ευχή από τα χείλη και την καρδιά του Γέροντος Παϊσίου»

Ο Ιερομόναχος Μάξιμος Καρυώτης μιλά για τα πάθη και τις αρετές, αναφέρεται στην Κλίμακα του Αγίου Ιωάννη και στους φιλοκαλικούς Πατέρες

– Μανώλης Μελινός: Γέροντα, όλα όσα είπατε στρέφουν τώρα τη σκέψη μου σε δύο λέξεις, που αποτελούν την κωδικοποιημένη έκφραση του συν και του μείον εις τη ζωή μας. Αναφέρομαι στις λέξεις πάθη και αρετές, η καθεμιά από τις οποίες νοηματοδοτούν επί τα χείρρω ή τα βελτίω την πνευματική ζωή μας (και όχι μόνο). Παρακαλώ για τις θέσεις ή τις αντιθέσεις σας.
– Ιερομ. Μ.: Ο Κύριος μας βεβαιώνει: «Εγώ είμαι το φως του κόσμου. Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η ζωή και ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα, ειμή δι’ Εμού». Επίμονα συνιστά ο Κύριος: «Πιστεύετέ μοι ότι εγώ ειμί εν τω Πατρί και ο Πατήρ εν εμοί· Ειδεμή, διά τα έργα αυτά πιστεύετέ μοι. Εάν γαρ μη πιστεύσητε ότι εγώ ειμί (ο Υιός του Θεού), αποθανείσθε εν ταις αμαρτίαις υμών». Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το ότι μας τονίζει ο Κύριος: «Μείνατε εν εμοί και εν τη αγάπη τη εμή». «Εάν αγαπάτε με, τας εμάς εντολάς τηρήσατε και εγώ ερωτήσω τον Πατέρα και άλλον Παράκλητον δώση υμίν, ίνα μένη μεθ’ υμών εις τον αιώνα». Ο Ευαγγελιστής σχολιάζει: «Αγαπώμεν τον Θεόν εάν τηρώμεν τας εντολάς Αυτού και αι εντολαί Αυτού βαρείαι ουκ εισίν». Μας αποκαλύπτει επίσης ο Κύριος: «Εάν τις αγαπά με, τον λόγον μου τηρήση και ο Πατήρ μου αγαπήση αυτόν και προς αυτόν ελευσώμεθα και μονήν παρ’ αυτώ ποιήσωμεν». Δεν τηρεί τους λόγους μου εκείνος που δεν με αγαπά. Μας γνωστοποιεί δε ακόμη ότι: «Χωρίς εμού -χωριστά από μένα- ου δύνασθε ποιείν ουδέν»· ενώ «ο μένων εν εμοί, καγώ εν αυτώ, ούτος φέρει καρπόν πολύν». Μπορούμε να πετύχουμε όλες αυτές τις ευλογίες αν αγιαζόμεθα διά των Μυστηρίων της Εκκλησίας, αν υποτάσσουμε τις επιθυμίες μας στο θέλημα του Θεού και αν προσευχόμεθα θερμά και τακτικά. Αλλά επειδή η πράξις είναι η επίβασις της θεωρίας, ας αναφερθούμε για λίγο στην πρακτική άσκηση του πνευματικού αγώνος. Κατ’ ακρίβειαν, η εν Χριστώ ζωή αρχίζει από την ώρα που βαπτιζόμεθα και διά του Χρίσματος λαμβάνουμε τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Αλλά για την ανθρώπινη ασθένεια, κατ’ οικονομίαν αισθανόμαστε τη θεία χάρη από την ώρα που ερχόμεθα εις εαυτόν, όπως ο άσωτος της παραβολής και με σκυμμένο κεφάλι -λόγω της συναισθήσεως του βάρους και του πλήθους των αμαρτιών μας- επιστρέφουμε εν μετανοία στον ουράνιο Πατέρα μας. Οσο έχουμε απομακρυνθεί από τον Θεό τόσο έχουμε παραδοθεί στις δαιμονικές επήρειες και τόσο δυσκολότερος είναι ο αγώνας μας για διαρκή μετάνοια, μόνιμη ταπεινοφροσύνη και αυτομεμψία παντοτινήν. Οι μέρες ανέσεως και αναπαύσεως πνευματικής θα έλθουν έπειτα από άσκηση -μετά διακρίσεως, εν υπομονή- για να ταπεινωθεί και το σώμα και η ψυχή με τη συμπαράσταση του Γέροντα και την πατρική παιδαγωγία του Θεού, διότι «όπου επλεόνασεν η αμαρτία υπερεπερίσσευσεν η χάρις»! Προκειμένου ν’ απαρνηθούμε τον εαυτό μας και ν’ αποβάλουμε τον παλαιόν άνθρωπο της αμαρτίας, αγωνιζόμεθα να ξενιτευθούμε από τους γνωστούς μας, ν’ αποταχθούμε ό,τι αγαπάμε, να μη μας διακρίνει εμπάθεια προς οτιδήποτε βλέπουμε, να υπακούουμε στον Γέροντα και τους αδελφούς εν μετανοία, να πενθούμε ενθυμούμενοι τον θάνατο, να μην καταλλαλούμε, να μην ψευδόμεθα, να μη μνησικακούμε, να μην ακηδιάζουμε και να μην είμαστε κοιλιόδουλοι, φιλάργυροι, αναίσθητοι, υπερήφανοι, κενόδοξοι, βλάσφημοι, δειλοί. Σωφρονούμε κι επιδιώκουμε τη μεγαλύτερη πίστη, ελπίδα και αγάπη. Προσπαθούμε ν’ αγαπάμε την κοινή λατρεία, την αγρυπνία και την ψαλμωδία, την ησυχία, την ατομική προσευχή, την τελειότητα. Φροντίζουμε να κάνουμε μόνιμο κτήμα μας τη σιωπή, την πραότητα, την απλότητα, την ταπεινοφροσύνη, επιζητούμε τη διάκριση για να προστατεύουμε τον εαυτό μας από τις παγίδες του πονηρού και από τους αντιθέτους ή ουδετέρους λογισμούς. Για να καταφέρουμε να πετύχουμε στον ασκητικό αγώνα μας, παρακολουθούμε τις σκέψεις μας μετά νήψεως διαρκούς. Αλλά την όλη προσπάθειά μας πρέπει να συνοδεύει η πολλή υπομονή κι επιμονή. Να μη παραιτούμεθα από τη μάχη ποτέ, να μη χάνουμε το θάρρος και την ελπίδα μας, γνωρίζοντας ότι ο επιμένων νικά και ότι ο Θεός μας είναι φιλάνθρωπος, Πατέρας στοργικός.

Προαναφέραμε τα πάθη και τις αρετές κατά τον της Κλίμακος άγιον Ιωάννη τον Σιναΐτη. Κατά δε τους φιλοκαλικούς Πατέρας που αποδέχθηκαν το τριμερές της ψυχής των Ελλήνων φιλοσόφων, τα πάθη και οι αντίθετές των μητέρες αρετές αναφέρονται ως εξής: Του επιθυμητικού μέρους της ψυχής που εδρεύει στην κοιλιά, πάθη είναι η γαστριμαργία, η πορνεία και η φιλαργυρία, ενώ οι αντίθετές των αρετές είναι η νηστεία, η εγκράτεια-σωφροσύνη και η ολιγάρκεια. Του θυμικού της καρδιάς τα πάθη είναι οργή, λύπη και ακηδία· αντίθετές των αρετές η μακροθυμία, η ελπίς και η ανδρεία. Του λογιστικού μέρους της ψυχής, που εδρεύει στο κεφάλι, πάθη είναι η υπερηφάνεια και η κενοδοξία· αντίθετές τους αρετές η ταπεινοφροσύνη και η αυτομεμψία. Ο μοναχός υπόσχεται και φροντίζει να νικήσει τα οκτώ μεγάλα πάθη και να πετύχει τον αγιασμό του με την παρθενία και την ακτημοσύνη, με την αγάπη και τον θείο ζήλο, με την πίστη, την εμπιστοσύνη και την υπακοή. Για να συνοψίσουμε, ας αναφέρουμε το ρητό του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού: «Αν θέλεις να μη σκοτισθεί το φως του νου σου, με την εγκράτεια μάρανε το επιθυμητικό, με την αγάπη χαλιναγώγησε το θυμικό και με την προσευχή αναπτέρωσε το λογιστικό!»

– Μ.Μ.: Στον λόγο του αγίου Μαξίμου -περί εγκρατείας, αγάπης και προσευχής- σας παρακαλώ να εμμείνουμε, π. Μάξιμε. Ας εστιάσουμε στο τρίτο μέρος του, εκείνο της προσευχής. Σας διαβεβαιώ, παρακολουθούμε με μεγάλη προσοχή τους λόγους και τις νουθεσίες σας. Είμαι βέβαιος ότι σ’ αυτό το σημείο το ενδιαφέρον θα κορυφωθεί και η προσοχή για την προσευχή θα ενταθεί ακόμη πιο πολύ. Βέβαια, σ’ αυτό το ερώτημά μου εμπεριέχονται υποερωτήματα, στα οποία επίσης παρακαλείσθε ν’ απαντήσετε. Αναφέρομαι λ.χ. στην απορία που φαντάζομαι συχνά κι εσείς διατυπωμένη θα δέχεσθε, αν δηλαδή πρέπει να προσευχόμαστε χρησιμοποιώντας μόνον ύμνους – ακολουθίες – ευχές της Εκκλησίας μας, ενδεχομένως μόνο την «ευχή» ή ίσως κάποιο συνδυασμό. Για το κομποσχοίνι επίσης αυξημένο το ενδιαφέρον, για τον προσωπικό κανόνα κ.λπ. Παρακαλώ, αντιμετωπίσατέ τα όλα μαζί κατά το δυνατόν.
– Λάλει, Γέρον!
– Ιερομ. Μ.: Ευχαριστώ για το ερώτημα, καθώς και για τον τρόπο διατυπώσεως όλων των ερωτημάτων. Χαίρομαι, τω όντι, την επικοινωνία μαζί σας. Ο Θεός να σας ευλογεί πάντοτε, αγαπητέ μου κ. Μελινέ.
Πράγματι, όποιος θέλει να προοδεύσει πνευματικά και να γνωρίσει τις ευλογίες του Θεού δεν θα το καταφέρει μόνο με την άσκησιν ή με την κοινή Λατρεία και τα Μυστήρια, αλλ’ εάν συνοδεύει τον όλον αγώνα του με πολλή, θερμή, καθημερινή, συστηματική κι επιμελημένην ατομική προσευχήν. Οποιος προσεύχεται, ενεργεί μέσα του η χάρη του Θεού, διότι κανείς δεν μπορεί να πει «Κύριον Ιησούν, ειμή εν Πνεύματι Αγίω». Διά της προσευχής συνομιλούμε κι επικοινωνούμε με τον Θεόν. Η προσευχή συντηρεί τον κόσμο, συμφιλιώνει με τον Θεόν, ανεβάζει τον προσευχόμενο στον Ουρανό, προστατεύει από θλίψεις, σώζει από πειρασμούς, συντρίβει τους αοράτους εχθρούς, τρέφει κι ευφραίνει την ψυχή, φωτίζει τον νου, μειώνει τον θυμόν. Η προσευχή είναι η μητέρα και θυγατέρα των δακρύων, η πηγή και βασίλισσα των αρετών, πρόξενος χαρισμάτων, απόδειξις ελπίδος, διάλυση λύπης, καθρέφτης πνευματικής προόδου και καταστάσεως.
Είχα μερικές φορές τη μεγάλην ευλογία να λειτουργήσω στο κελάκι του Γέροντος Παϊσίου. Επρεπε να πάω μέσα στη νύκτα, τόσο νωρίς, ώστε να τελειώσουμε μίαν ώρα προτού να… ξημερώσει!
Κάποια φορά ο άγιος Γέροντας μου λέει:
– Τι να διαβάσουμε, παπά, μέχρι να τελειώσεις την προσκομιδή;
– Εσείς, Γέροντα, ξέρετε. Ο,τι θέλετε να διαβάσουμε.
– Συνηθίζω, παπα-Μάξιμε, να κάμνω υπακοή σε ό,τι θέλει ο ιερεύς.
– Να ’ναι ευλογημένο, Γέροντα. Ομως από τι να διαλέξω;
– Να διαβάσουμε Ωρες, Παράκληση, Μετάληψιν ή να πούμε την ευχή;
Την ευχήν είπα αμέσως, σαν να πιάστηκα από αυτό το ενδεχόμενο που προσέφερε ο Γέροντας. Ω Θεέ μου, τότε διδάχθηκα κάτι που καμία θεωρία και ανάγνωση δεν μπόρεσε να μου μάθει. Εζησα με τη χάρη του Θεού ιερότατες στιγμές, ακούγοντας τον άγιο Γέροντα να βγάζει μέσ’ από την ψυχή του μία μία και αργά αργά, βιωματικά τις λέξεις: «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελλλέεεησόν με»! Κόλλαγε η γλώσσα του στο «ελέησόν με». Το έλεγε πολύ ικετευτικά, με πολλή συναίσθηση της σημασίας του ρήματος, μετά δακρύων, ξεχείλισμα ταπεινοτάτης καρδίας, με τέτοια θέρμη και πίστη, που ποτέ δεν θα μπορούσα να φαντασθώ!.. Ευλογώ το Ονομα του Αγίου Θεού που με αξίωσε –τον ανάξιο– να διδαχθώ από τα χείλη και την καρδιά του αγίου Γέροντος Παϊσίου την ευχή. Ακριβέστερα τηνσύμπραξη νου, καρδιάς και χειλέων στην ιερότατη και συγκλονιστική αυτή σκηνή!..
Κείμενο Μανώλης Μελινός, Θεολόγος συγγραφέας

http://www.dimokratianews.gr