ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Η ΖΩΗ , Η ΔΡΑΣΗ ,ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ
Συγγραφέας: kantonopou στις 18 Οκτωβρίου, 2013
ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
1. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ
Γιά τήν καταγραφή, τόν έλεγχο καί τήν παρουσίαση τών πολυπληθών έργων τοΰ Χρυσοστόμου είχαμε υπόψη, έκτός άλλων επί μέρους ειδικών άρθρων, τά εξής σπουδαία βοηθήματα, τά όποια συμβάλλουν στήν διάβαση τοΰ λαβύρινθου πού συνιστοΰν τά έργα αύτά: γνήσια, άμφιβαλλόμενα, νόθα καί άνέκδοτα.
2. ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
‘Εκδόσεις έργων τοϋ Χρυσοστόμου πραγματοποιήθηκαν ήδη άπό τά πρώτα έτη τοϋ ΙΣΤ’ αιώνα, γεγονός πού υπογραμμίζει τήν άγάπη, τήν τιμή καί τήν έμπιστοσύνη πρός τό πρόσωπο καί τά κείμενά του. Οί πρώτες έκδόσεις άφοροϋν μεμονωμένα έργα, ένώ oi Fronton du Due, Η. Savile καί Β. de Montfaucon έπιχείρησαν συνολική έκδοση τών χρυσοστομικών έργων. Τήν τελευταία έπανέλαβε ό J. P. Migne. ‘Εδώ, κατά χρονολογική σειρά παραθέτουμε δειγματικά καί τίς κυριότερες άπό τίς παλαιές ελληνικές έκδόσεις, διότι στήν καταγραφή καί παρουσίαση τών έπιμέρους έργων σημειώνουμε μόνο τήν έκδοση τοϋ J. Ρ. Migne (PG) καί τίς νεώτερες, κριτικές ή έστω χρηστικές. ‘Επίσης, δέν σημειώνουμε τίς πολυπληθείς μεταφράσεις στις σύγχρονες γλώσσες γιά λόγους χώρου. Ό Chr. Baur (S. J. Chrysostome et ses oeuvres dans l’histoire litteraire, Louvain – Paris 1907, σσ. 90-222) καταγράφει περίπου 105 έκδόσεις τοϋ έλληνικοϋ πρωτοτύπου γιά τόν ΙΣΤ’ αιώνα καί 239 έκδόσεις λατινικών μεταφράσεων γιά τόν ΙΕ’ καί τόν ΙΣΤ’ αί.
ΟΙ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ:
Τοϋ εν άγίοις πατρός ημών Ιωάννου… τοϋ Χρυσοστόμου τών ευρισκομένων, τόμοι 1-8. Δι’ έπιμελείας καί άναλωμάτων ΕΡΡΙΚΟΥ τοϋ ΣΑΒΙΛΙΟΥ έκ παλαιών αντιγράφων έκδοθείς, Etonae 1612-1613 (τό κείμενο χωρίς λατινική μετάφραση).
Opera Omnia (Χρυσοστόμου) in 12 tomos distributa. Gra-ece et latine conjuntim edita. FR. DUCAEUS, Burdigalensis S. J., Parisiis 1609-1633 (καί 1698, 1701, 1723).
Opera Omnia (Χρυσοστόμου) quae extant vel eius nomine circumferuntur… Opera et studio BERNARDIDE MON-TFAUCON, monachi O.S.B. e Congregatione S. Maure…, torn. 1-13, Parisiis 1718-1738 (καί 1734-1741, 1755, 1780, 1834-1840). Ή τελευταία άνατΰπωση (1834-1840) έγινε άπό τόν J. -ΑΙ. Gaume, πού έπέφερε πολλές βελτιώσεις. Τό βελτιωμένο τοϋτο κείμενο άνατύπωσε ό Migne. Τό κείμενο τοϋ Mon-tfaucon μέ γαλλική μετάφραση εκτύπωσε ό J. Bareill στό Παρίσι μεταξύ 1865-1873 σέ 19 τόμους.
J. P. MIGNE, Patrologiae cursus completus. Series graeca. Οί τόμοι 47-64, όπου τά έργα τοϋ Χρυσοστόμου, έπαναλαμβάνουν τήν προηγούμενη έκδοση, εκτός άπό τό υπόμνημα στόν Ματθαίο, γιά τό όποιο χρησιμοποιείται ή έκδοση τοϋ F. Field (1839).
Άπό τόν ΙΣΤ’ αιώνα Έλληνες, κληρικοί κυρίως καί δή μοναχοί, μεταγλώττιζαν στήν τότε κατανοητή έλληνική έργα τοΰ Χρυσοστόμου, δπως:
Μαργαρΐται, ήτοι Λόγοι διάφοροι τοϋ έν άγίοις Πατρός ήμών Ιωάννου, αρχιεπισκόπου Κων/πόλεως, τοϋ Χρυσοστόμου, καί έτερων άγιων Πατέρων, παρά διαφόρων Διδασκάλων μετενεχθέντες εις άπλήν γλώσσαν πρός κοινήν τών ευσεβών καί ορθοδόξων χριστιανών ώφέλειαν. Εκδοθέντες εις τύπον συνδρομή μέν καί δαπάνη τοϋ όσιωτάτου… έν μοναχεϊς (sic) κυρίου ΠΑΧΩΜΙΟΥ τοϋ έκ τής πόλεως Τυρνάβου, … Μητροπόλεως Λαρίσσης, τοϋ έν τω Άγίω “Ορει μονάσαντος. Έπιμε-λεία δέ καί διορθώσει τοϋ σοφωτάτου καί πανοσιωτάτου
Αμβροσίου τοϋ Γραδενίδου, Άββά καί βιβλιοφύλακος τής Γα-ληνοτάτης τών Ενετών άριστοκρατείας…. Ένετίησαν ,αχοε’ (1675). Επανεκδόσεις: 1683,1730, 1755, 1764, 1774,1778…
Εκδόθηκαν δμως καί μεμονωμένα έργα του στό πρωτότυπο, όπως:
-Τοϋ έν άγίοις Πατρός ήμών Χρυσοστόμου, Υπόμνημα εις τήν πρός Γαλάτας Έπιστολήν τοϋ Παύλου ‘Αποστόλου, Μελίτη 1833.
-Ιωάννου ‘Αρχιεπισκόπου Κων/πόλεως, Οί περί ίερωσύ-νης Λόγοι. Πρός τε αρχαία αντίγραφα καί τάς δοκιμωτέρας τών έκδόσεων άντιπαραβληθέντες, εισαγωγή τε καί σημειώσε-σι καί πίναξι πλουτισθέντες. ‘Εκδίδονται υπό ΔΩΡΟΘΕΟΥ ΕΪΥΕΛΠΙΔΟΥ, άρχιμανδρίτου Βατοπεδίου, Αθήνα 1867.
-Τά ευρισκόμενα άπαντα τοϋ … Χρυσοστόμου. Ερμηνεία εις τό κατά Ίωάννην Εύαγγέλιον, Άθήνα 1873.
3. Ή ΚΑΤΑΤΑΞΗ
Γιά τήν πλειοψηφία τών πατερικών έργων ή κατάταξή τους σέ άπόλυτα διακεκριμένες ομάδες είναι πολύ δύσκολη καί κατά κανόνα τήν έπιχειροΰμε συμβατικά. Αύτό ισχύει στόν ύψιστο βαθμό γιά τά πολυπληθή χρυσοστομικά έργα, διότι τά δοκιμιακά του έργα έχουν πάντοτε καί ήθικοοικοδομητικά στοιχεία, τά ομιλητικά έπίσης έχουν καί θεολογικοαντιρρητικό χαρακτήρα, ένώ τά έρμηνευτι-κά έχουν δομή ‘Ομιλίας έξηγητικής καί οίκοδομητικής. ‘Εξάλλου ή κατάταξη κατά αύστηρή χρονολογική σειρά στήν περίπτωση τοΰ Χρυσοστόμου είναι πολύ δύσκολη καί δέν έξυπηρετεΐ δσο σέ άλλες περιπτώσεις.
‘Έτσι, άναγκαστήκαμε νά κατατάξουμε τά έργα πολύ συμβατικά στις έξης ομάδες: Άσκητικοοικοδομητικά, Δοκίμια (Θεολογικά, Αντιρρητικά, Κατηχητικά καί Παιδαγωγικά),
ΟΜΙΛΙΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ,
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ,
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ,
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑ,
ΑΜΦΙΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΝΟΘΑ,
ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΑ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΕΣ.
ΓΝΗΣΙΑ ΕΡΓΑ ΑΣΚΗΤΙΚΟΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΑ
1.Σύγκρισις βασιλικής εξουσίας καί πλούτου καί υπεροχής, πρός μοναχόν συζώντα τη αληθέστατη κατά Χριστόν φιλοσοφία. Τοϋ έργιδίου άμφισβητήθηκε ή γνησιότητα (CPG II 4500), όχι όμως γιά όλους τούς έρευνητές πειστικά. Πρωτόλειο, γραμμένο πρίν άφήσει (371/2) τό Άσκητήριο τοΰ Διόδωρου. Σκοπό έχει νά δείξει όχι άπλώς τήν υπεροχή τοϋ φιλόσοφου έναντι τοϋ βασιλέα (ιδέα στωική), άλλά ότι άληθινός βασιλέας είναι ό μοναχός πού κυριαρχεί στά πάθη.PG 47,387-392. ΕΠΕ 28 (1978) 590-606. ΙΧΑΠ11.
2.Περί κατανύξεως πρός Δημήτριον μονάζοντα, Λόγος Α’.
Περί κατανύξεως, πρός Στελέχιον, Λόγος δεύτερος. Ασχολείται γενικά μέ τό ζήτημα της ευσέβειας καί ειδικά μέ τήν κατάνυξη, άνταποκρινόμενος σέ αίτημα τών Δημητρίου καί Στε-λεχίου, τούς όποιους οί πηγές άγνοοϋν. Πιθανόν γράφηκε στά πρώτα έτη τής μοναστικής ζωής τοΰ Χρυσοστόμου, λίγο μετά τό 372.PG 47,393-410 καί 411-422. ΕΠΕ 28 (1978) 608-716. ΙΧΑΠ 12.CPG II 4308-9.
3.Πρός Θεόδωρον μοναχόν, σκεπτόμενον έξελθεΐν τοϋ μοναστηρίου καί γαμήσαι καί πραγματεύεσθαι. Επιστολή μάλλον (όπως οί πολλοί έρευνητές φρονούν) πρός τόν μέλλοντα έπίσκοπο Μοψουεστίας Θεόδωρο, τόν όποιο ήθελε νά πείσει νά μήν άφήσει τήν μονή του χάριν τοϋ γάμου. Γράφηκε κατά τά έτη τής άναχωρήσεώς του 372-378 καί άσφαλώς στήν άρχή της. Ενωρίς μεταφράστηκε λατινικά, συριακά, γεωργιανά καί άραβικά. Εύκολα έπιση μαίνονται, στό παρόν όπως καί πιο επόμενο έργίδιο, άπηχήσεις στωικών κειμένων καί τραγικών ποιητών. Εις PG 48,1063-1066 δημοσιεύεται σύντομο ι ιιιοτολικό κείμενο «Θεοδώρου τοϋ έκπεπτωκότος, άντίγραμ-μ<( πρός τόν … Ίωάννην Χρυσόστομον». Ή γνησιότητά του είναι άμφίβολη.I’G 47,309-316. J. DUMORTIER: SCh 117 (1966) 46-78. ΕΠΕ 28(1978) 718-744. ΙΧΑΠ II. CPG II 305.
4.Πρός Θεόδωρον έκπεσόντα καί περί μετανοίας, Λόγος α’. Είδος δοκιμίου ή διατριβής πρός Θεόδωρο, πού έγκατέ-λειψε τόν μοναχικό βίο ένεκα ώραίας νέας, τής Ερμιόνης. Τόν προτρέπει νά έπανέλθει στήν μονή του. Ό Θεόδωρος αυτός <Vv έχει άναγκαστικά σχέση μέ τόν Θεόδωρο Μοψουεστίας ιοΰ προγενέστερου ομότιτλου σχεδόν έργου. Γράφηκε μάλλον λίγο μετά τό 387, μέ άφορμή τήν κρίση προσανατολισμού κάποιου μονάχου. Μεταφράστηκε στήν λατινική καί σέ άνατολι-κές γλώσσες.PG 47,277-308.
5.Πρός τούς πολεμοϋντας τοις έπί τό μονάξειν ένάγουσι,
Λόγος πρώτος.
Πρός άπιστον πατέρα, Λόγος δεύτερος.
ΙΙρός πιστόν πατέρα, Λόγος τρίτος. Έργο τριμερές, πού σκοπό έχει νά δείξει στούς γονείς, χριστιανούς καί μή, ότι δέν πρέπει νά πολεμοϋν τόν μοναχισμό, στούς κόλπους τοϋ όποιου κατέφυγαν πολλοί νέοι γιά νά μονάσουν ή μόνο νά σπουδάσουν. Τοποθετείται μεταξύ τών έτών 383 καί 386.PG 47,319-332, 331-348 καί 349-386. ΕΠΕ 28 (1978) 326- 588.ΙΧΑΠ 12-13. CPG II 4307.
6.Πρός τούς έχοντας παρθένους συνεισάκτους. Αυστηρό εγκύκλιο γράμμα, πού σκοπό έχει νά καταδικάσει τήν κακή συνήθεια μερικών άγάμων κληρικών, νά προσλαμβάνουν ώς βοηθούς στήν κατοικία τους άγαμες άφιερωμένες γυναίκες.
Τοποθετείται στην αρχή της έπιοκοπίας του, περί τό 398. Ό J. Dumortier τοποθετεί τό έργο περί τό 382.PG 47,395-514. J. DUMORTIER, S. Jean Chrysostome. Les cohabitations suspectes…, Paris 1955, σσ. 44-94. ΕΠΕ 29 (1981) 292-372. ΙΧΑΠ 8. CPG II 4311.
7.Πρός Σταγείριον δαιμονιώντα παραινετικοί, Λόγοι 1-3. Δοκίμιο πρός παρηγορίαν τοϋ φίλου του άσκητοΰ Σταγειρίου, πού δοκίμασε τόσο ισχυρούς δαιμονικούς πειρασμούς, ώστε νά φθάσει στά πρόθυρα τής αυτοκτονίας. Τοποθετείται στό έτος 381 ή λίγο μετά. Μεταφράστηκε στήν συριακή καί τήν γεωργιανή.PG 47,423-494.
8.Εις νεωτέραν χηρεύσασαν.
Πρός τήν αυτήν (νεωτέραν χηρεύσασαν) περί μονανδρίας.
Δύο παραινετικά έργίδια, μέ τά όποια παρηγορεί τήν νεαρή χήρα καί τήν συμβουλεύει ότι προτιμότερο είναι νά μήν τελέσει δεύτερο γάμο. Τοποθετούνται στήν έποχή τοϋ 380 καί 381. PG 48,599-610 καί 609-620.
9.Περί τοΰ τάς κανονικός μή συνοικεΐν άνδράσιν. Εγκύκλιο γράμμα, μέ τό όποιο καταδικάζει τήν συνήθεια μονα-ζουσών ή άφιερωμένων γυναικών νά φιλοξενούν στήν Μονή τους γιά μεγάλο χρονικό διάστημα άνδρες. Ό J. Dumortier τοποθετεί τό γράμμα περί τό 382.PG 47,513-532.
Β. Δοκίμια:
Θεολογικά-Άντιρρητικά-Κατηχητικά-Παιδαγωγικά
1. Περί ίερωσύνης, Λόγοι 1-6. “Εργο μεγάλης θεολογικής καί φιλολογικής άξιας, τό σπουδαιότερο στό ειδός του σέ όλη τήν εκκλησιαστική γραμματεία καί τό πιό γνωστό τοϋ Χρυσοστόμου. “Εχει μορφή διαλογική καί τά διαλεγόμενα πρόσωπα είναι ό Χρυσόστομος, πού παρά τήν άπό κοινού συμφωνία δέν προσήλθε νά χειροτονηθεί, καί ό άγνωστος γιά μας φίλος του Βασίλειος, πού τηρώντας τήν συμφωνία χειροτονήθηκε. Γνωρίζει τό άνάλογο έργο τοΰ Γρηγορίου Θεολόγου (Λόγος Β’) καί επωφελείται άπό αύτό. Ή χρονολόγηση του είναι δύσκολη. Τοποθετήθηκε μεταξύ τοϋ 372 καί 378, μεταξύ τοΰ 381 καί 387 καί πρόσφατα άπό τήν Anne – Μ. Malingrey στό 390, χωρίς καί ή ϊδια νά είναι βέβαιη. Μεταφράστηκε πολύ ένωρίς στήν λατινική, τήν συριακή, τήν γεωργιανή καί τήν άραβική. Μεταφράσεις στήννεοελληνική.
PG 48,623-692. J. Α. NAIRN, De sacerdotio of st. John Chryso-stom, Cambridge 1906. S. COLOMBO, San Giovanni Chrisosto-mo, Dialogo dei sacerdozio, Turin 1934. A. – M. MALINGREY: SCh 272 (1980) 52-362. ΕΠΕ 28 (1978) 54-308. ΙΧΑΠ 6. CPG II 4316.
2.Περί παρθενίας. Δοκίμιο ή διατριβή όπου. βάσει τοϋ Α’ Κορ. 7, επιχειρηματολογεί γιά τήν άνωτερότητα τής παρθενίας, άλλά καί γιά τήν μυστηριακότητα τοϋ γάμου, πού μέσω αύτοΰ επίσης φθάνει ό άνθρωπος στήν βασιλεία τών ουρανών. Γράφηκε περί τό 382.
PG 48,533-596. Η. MUSURILLO: SCh 125 (1966) 92-394. ΕΠΕ 29 (1981) 448-722. ΙΧΑΠ 10. CPG II 4313.
3.Περί άκαταλήπτου (τοΰ Θεοΰ) πρός Άνομοίους, Λόγοι Α -Ε’. Πολυσήμαντο θεολογικό έργο μέ μορφή Όμιλιών όχι συνεχών. Ανατρέπει τήν διδασκαλία τών οπαδών τοϋ Εύνομί-ου καί γενικά τών Άνομοίων, πού ισχυρίζονταν ότι γνωρίζουν τήν ούσία τοϋ Θεοϋ, ένώπιον τής ιδέας τής όποιας ό πιστός μόνο δέος καί κατάνυξη βιώνει. Οί πέντε λόγοι τοποθετούνται στά έτη 386 καί 387. Μεταφράστηκε στήν συριακή, τήν άρμε-νική καί τήν παλαιορωσική.
PG 48,701-748. Α. – Μ. MALINGREY (κείμενο κριτικό): SCh 28 bis (1970). Π. ΧΡΗΣΤΟΥ, ‘Ιωάννου Χρυσοστόμου, Περί άκαταλήπτου, Αθήνα 1953. ΕΠΕ 35 (1984) 10-188. ΙΧΑΠ 1. CPG II4318.
4.Κατά Άνομοίων, Λόγοι ΣΤ’ -IB’. Μέ τόν γενικό αύτό τίτλο έκδίδονιαι στήν PG, ώς συνέχεια τών πέντε Λόγων «Περί άκαταλήπτου», οί έξης επτά αυτοτελείς ‘Ομιλίες, πού τοποθετούνται στά έτη 386 καί 387 καί πού δέν άφοροΰν όλες μόνο στήν όμοουσιότητα τοϋ Υίοΰ καί στήν διδασκαλία τών Άνομοίων:
Εις τόν μακάριον Φιλογόνιον…
Πρός τούς άπολειφθέντας τής συνάξεως καί τοϋ όμοούσιον είναι τόν Υίόν…
Εις τά υπόλοιπα τών αιρετικών… καί… της μητρός τών υιών Ζεβεδαίου.
Εις τόν Τετραήμερον Αάζαρον.
“Οτι τό μή λέγειν άπερ ϊσμεν… καί ότι τό σαρκωθήναι τήν ισότητα αύτοϋ (= τοϋ Υίοϋ) πρός τόν Πατέρα ούκ έλλαττοί…
Πρός Άνομοίους περί άκαταλήπτου…
Εις τόν παραλυτικόν… καί εις τό ότι «ό Πατήρ μου έως άρτι έργάζεται κάγώ εργάζομαι».
Οί δύο τελευταίες τοποθετούνται στό τέλος τοϋ 397 (Κωνσταντινούπολη).
PG 48,447-812. ΕΠΕ 35 (1984) 190-414. Α. – Μ. MALINGREY:SCh 396 (1994). ΙΧΑΠ 2. CPG II 4319-4325.
5.Πρός τε ιουδαίους καί έλληνας άπόδειξις δτι έστί Θεός ό Χριστός έκ τών παρά τοις προφήταις καί άλλαχοϋ περί αύτοϋ είρημένων. Σύντομο θεολογικό δοκίμιο μέ πολεμικό χαρακτήρα. Μεταφράστηκε στήν γεωργιανή καί τήν άραβική.
PG 48,813-838. Ν. G. McKENDRICK, Quod Christus sit Deus,Ann Arbor (Michigan) 1966. ΙΧΑΠ3. CPG 11 4326.
6.Κατά ιουδαίων, Λόγοι όκτώ. Σειρά οκτώ ‘Ομιλιών, λεγμένων, ένίοτε μέ οξύτητα, στήν Αντιόχεια περί τό 386-387, μέ σκοπό νά πείσει τούς χριστιανούς ότι δέν πρέπει νά μετέχουν, όπως πολλοί συνήθιζαν, στις εορτές καί τίς νηστείες τών ιουδαίων, πού τότε επηρέαζαν ισχυρά τήν κοινωνικοθρησκευτική ζωή τής Αντιόχειας. Μετάφραση στήν συριακή καί τήν παλαιορωσική.PG 48,843-942.
7.Κατηχήσεις. Τά σωζόμενα κατηχητικά κείμενα τοϋ Χρυσοστόμου προϋποθέτουν τουλάχιστον τρεις σειρές κατηχητικών ‘Ομιλιών, τίς όποιες έκανε τό 387, τό 388 καί μάλλον τό 390.
Α’ σειρά, 2 ‘Ομιλίες:
Κατήχησις πρώτη, πρός τούς μέλλοντας φωτίζεσθαι καί διατί λουτρόν παλιγγενεσίας… λέγεται. Κατήχησις δευτέρα, πρός τούς μέλλοντας φωτίζεσθαι καί περί γυναικών.
Β’ σειρά, 4 ‘Ομιλίες (έκδ. Παπαδοπούλου – Κεραμέα) ή μία τών οποίων ταυτίζεται μέ τήν πρώτη της Α’ σειράς.
Γ’ σειρά, 8 Ομιλίες, πού έπισημάνθηκαν τό 1955 στόν κώδικα 6 τής Μονής Σταυρονικήτα κι έχουν ώς τίτλο: Όμιλίαι κα-τηχητικαί πρός τούς μέλλοντας φωτίζεσθαι καί πρός νεοφώτιστους καί εις τήν έπιγραφήν τών Πράξεων τών ‘Αποστόλων. Ή τρίτη τής Γ’ σειράς είναι ή τελευταία τής Β’ σειράς. Τά θέματα τοϋ Χρυσοστόμου είναι ευρύτερα τών συνήθων Κατηχήσεων, γιά τό περιεχόμενο τών όποιων πληροφορούμεθα πολλά στοιχεία.
Μεταφράστηκαν, όχι ολες, λατινικά, συριακά καί άρμενικά.
A’. PG49,223-240. ΕΠΕ30 (1987) 518-576. /ΧΑ/710.
Β . Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΑΟΥ – ΚΕΡΑΜΕΑ, Varia graeca sacra,Πετρούπολη 1909, σσ. 154-183. ΕΠΕ30 (1987) 578-618.ΙΧΑΠ 10.Γ’. Α. WENGER: SCh 50 bis (1970) 108-260. V. MADUREIRA,Oito catequeses baptismais, Lisboa – S. Paolo Verbo 1974. ΕΠΕ30 (1987) 324-516. A. PIEDAGNEL – L. DOUTRELEAU: SCh366 (1990).
R. KACZINSKI, Johannes Chrysost., Katechese Baptismales(Fontes Christiani 6, 1-2), I-II, Freiburg 1992. ΙΧΑΠ 7. CPG II4331, 4460-4472.
8.Περί κενοδοξίας καί όπως δει τούς γονέας άνατρέφειν τά τέκνα. Διμερές δοκιμιακό έργο, πού σώθηκε μόνο σέ δύο χειρόγραφα καί τοϋ οποίου άμφισβητήθηκε ή γνησιότητα. Μέ φιλολογικά κριτήρια έρευνητές (Haidacher, F. Schulte, Β. Έξαρχος) τό άπέδωσαν στόν Χρυσόστομο, πού υπογραμμίζει τό καθήκον τών γονέων νά διδάσκουν στά τέκνα τους τίς άρε-τές τοϋ χριστιανισμού. Τό έργο έχει σημαντική θέση στήν ιστορία τής παιδαγωγικής. Τοποθετείται στό τέλος τοΰ 393 ή ατίς άρχές τοϋ 394. Ό Β. Έξαρχος τό τοποθετεί μεταξύ τής 10ης καί 11ης ‘Ομιλίας εις τήν Έφεσίους.
Β. EXARCHOS, Johannes Chrysostomus. Liber Hoffart und Kindererziehung, Munchen 1955. J. FANTINI, San Juan Chriso-stomo, De la vanagloria y de la education de los hijos, Salamanca 1959. A. – M. MALINGREY: SCh 188 (1972) 64-196. ΕΠΕ 30 (1987) 620-700. CPG II 4455.
9.Πρός τούς σκανδαλισθέντας έπί ταΐς δυσημερίαις… καί περί άκαταλήπτου καί κατά ιουδαίων (= περί προνοίας). Περισπούδαστο έπιστολικό δοκίμιο γιά τήν μερική κατανόηση καί τήν καθολική άποδοχή τοΰ θείου θελήματος άπό τόν άνθρωπο, πού δέν πρέπει νά σκανδαλίζεται οΰτε άπό τίς κακοτυχίες τών πιστών. Γράφηκε κυρίως ώς έπιστολή πρός τούς χριστιανούς τής Κωνσταντινουπόλεως άπό τόν τόπο έξορίας τοΰ Χρυσοστόμου, μεταξύ 406 καί 407. Μετάφραση στήν άραβική.
PG 52,479-528. Α. – Μ. MALINGREY: SCh 79 (1961). ΕΠΕ 33 (1985) 478-634. ΙΧΑΠ 25. CPGII 4401.
10.Τόν έαυτόν μή άδικοϋντα ουδείς παραβλάψαι δύναται.
‘Επιστολή (πρός ‘Ολυμπιάδα) δοκιμιακή, μέ στωικής ηθικής στοιχεία. Σκοπό είχε νά παρηγορήσει ό Χρυσόστομος τούς πιστούς φίλους του στήν Κωνσταντινούπολη γιά όσα πάθαιναν άπό τούς διώκτες του. Γράφηκε άπό τήν Κουκουσό τής Ίσαυ-ρίας κατά τό τελευταίο έτος τής ζωής του, τό 406-407. Μετάφραση λατινική, συριακή καί παλαιορωσική.
PG 52,459-480. Α. – Μ. MALINGREY: SCh 103 (1964). ΧΡΥΣ. ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Τοϋ… ‘Ιωάννου Χρυσοστόμου… Όμιλία «”Οτι τόν έαυτόν μή άδικοϋντα…», Άργος 1964. ΙΧΑΠ 25. CPG II 4400.
11. Περί ειμαρμένης καί προνοίας, Λόγοι 1-6. Ό τελευταίος λόγος μόνο έπιγράφεται Περί ειμαρμένης.PG 50,749-774..
Γ.ΟΜΙΛΙΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ
1.Όμιλία (πρώτη), Ότε πρεσβύτερος προεχειρίσθη… Σύντομη Όμιλία, τήν όποια ή έρευνα συνέδεσε έσφαλμένα μέ τήν ήμερα τής χειροτονίας τοϋ Χρυσοστόμου εις πρεσβύτερο (386), παρασυρμένη άπό τήν έπιγραφή κάποιου άντιγραφέα χειρογράφου. ‘Εσωτερικοί λόγοι όδηγοϋν άνετα στήν τοποθέτηση τής ‘Ομιλίας στό έτος 380/381. Τό περιεχόμενο της προϋποθέτει έπίσημη άνάληψη διδακτικοϋ έργου («σταδίου διδασκαλικού») n αί όχι έπικειμένη ή προηγηθείσα χειροτονία. Βλ. σελ. 109 κ.έ. παρόντος έργου. Μεταφράστηκε στήν άρμενική.
PG48,693-700. SCh 272 (1980) 387-418. CPGII 4317.
2.Εις τόν Λάξαρον, 1-7. Κείμενα ομιλητικά. Μέ κέντρο ή άφορμή τόν πτωχό Λάζαρο πραγματεύονται οίκοδομητικά θέματα. Μετάφραση στήν άρμενική καί τήν παλαιοσλαβική.
α. Μετά τάς καλένδας… κατά μεθυόντων καί εις τόν πτωχόν Λάζαρον καί τόν πλούσιον.
β. Εις τόν Λάζαρον… καί δτι αί ιρυχαί τών βιοθανάτων (= ή βιοθανών) ού γίνονται δαίμονες…
γ. Εις τόν Λάζαρον… καί τίνος ένεκεν ούκ εΐπεν «έλαβες τά άγαθά σου…….
δ. Εις τόν πλούσιον καί τόν Λάζαρον… καί δτι τό συνειδός εϊωθεν ημάς άναμιμνήσκειν…
ε. Εις τό ρητόν «περί δέ τών κεκοιμημένων ού θέλω…….
στ. Εις τόν σεισμόν καί εις τόν Πλούσιον καί εις τόν Λάζαρον…
ζ. Πρός τούς εις τάς ‘ιπποδρομίας άπελθόντας καί… εις τόν Λάζαρον.
PG 48,963-1054. ΕΠΕ 25 (1988) 390-654. ΙΧΑΠ 14-15. CPG II4329.
3.Εις τους ανδριάντας (προς τόν λαόν τής Αντιοχείας),Όμιλίαι 1-21. Αποτελούντο πλέον αριστουργηματικό ομιλητικό έπίτευγμα τοϋ Χρυσοστόμου. ΟΙ άντιοχεΐς, άντιδρώντας σέ νέους βαρείς φόρους, έπαναστάτησαν (387), κατέστρεψαν τούς άνδριάντες τών μελών τής αυτοκρατορικής οικογένειας καί ό Θεοδόσιος άποφάσισε νά τιμωρήσει σκληρά όλους τούς άντιοχεΐς. Τότε ό Χρυσόστομος, μέ άφορμή τά γεγονότα, παρηγορεί τούς κατοίκους καί άναπτύσσει μέ θεολογικές, κοινωνικές καί ψυχολογικές προϋποθέσεις τήν πνευματική ζωή τοϋ χριστιανοϋ στις πιό ποικίλες έκφάνσεις αυτής. Λέχθηκαν τό 387, άλλά ή Α’ καί ή ΚΑ’ ‘Ομιλία δέν έχουν σχέση μέ τό θέμα. Μεταφράστηκαν στήν άρμενική. Ή πρώτη ‘Ομιλία μεταφράστηκε στήν λατινική καί τήν συριακή.
PG 49,15-222. ΙΧΑΠ 16-19. CPGII 4330.
4.Περί τοϋ διαβόλου. Τρεις ‘Ομιλίες γιά τόν Σατανά, τό έργο του καί τήν σχέση του μέ τά θέατρα.
α. Πρός τούς λέγοντας ότι οί δαίμονες τά άνθρώπινα διοικοϋσι…
β. Πρός τούς λέγοντας τίνος ένεκεν ούκ έκ μέσου γέγονεν ό διάβολος…
γ. “Οτι έκ ραθυμίας ή κακία καί άπό σπουδής ή άρετή…
Λέχθηκαν στήν Αντιόχεια. Μεταφράστηκαν στήν άρμενική.PG 49,241-276. ΙΧΑΠ 32. CPGII 4332.
5.Περί μετανοίας. Μέ τόν τίτλο αύτό συνεκδίδονται συνήθως έννέα Όμιλίες, πού άναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στήν μετάνοια καί λέχθηκαν σέ διάφορες έποχές.
α. Περί μετανοίας έξ άγροϋ αύτοϋ έπανελθόντος.
β. Περί μετανοίας καί εις τήν σκυθρωπότητα βασιλέως Άχαάβ
γ. Περί έλεημοσύνης καί εις τάς δέκα παρθένους.
δ. Περί μετανοίας καί εύχής.
ε. Περί νηστείας καί εις τόν προφήτην Ίωνάν…
στ. Περί νηστείας.
ζ. Περί μετανοίας καί κατανύξεως… η. Περί μετανοίας.
θ. Περί μετανοίας καί εις τούς άπολειφθέντας έν ταίς σννά-ξεσιν…
Ή γνησιότητα τών Όμιλιών ε’, η’ καί θ’ άμφισβητείται, ένώ ή ζ’ προσγράφεται στόν Σεβηριανό Γαβάλων.PG 49,277-350. ΕΠΕ 30 (1987) 86-320. ΙΧΑΠ 9-10. CPGU 4333.
6. Όμιλίαι: Εις Δεσποτικός έορτάς καί γεγονότα σχετικά μέ τόν Χριοτόν. Κείμενα ευρείας καί βαθείας θεολογικής προβληματικής μέ πλούσια βιβλική θεμελίωση κι ερμηνευτική.
α. Εις τήν γενέθλιον ήμέραν τοϋ Σωτήρος.
β. Πρός τούς άπολιμπανομένους… καί εις τό… βάπτισμα τοϋ Σωτήρος…
γ. Εις τήν προδοσίαν τοϋ ‘Ιούδα καί εις τό Πάσχα..
δ. Εις τό… δεΐπνον τοϋ Σωτήρος καί περί τής τοϋ Ιούδα προδοσίας καί εις τό Πάσχα.
ε. Εις τό όνομα τοϋ κοιμητηρίου καί εις τόν Σταυρόν τοϋ Κυρίου…
στ. Εις τόν Σταυρόν καί εις τόν ληοτήν.
ζ. Εις τόν Σταυρόν… καί εις τήν έξομολόγησιν τοϋ ληστοϋ…
η. Περί τής τών νεκρών άναστάσεως.
θ. Κατά μεθυόντων καί εις τήν Άνάστασιν…
ι. Εις τήν Άνάληψιν τοϋ Κυρίου…
ια. Εις τήν άγίαν Πεντηκοστήν καί διατί σημεία νυν ού γίνεται…
ιβ. Εις τήν άγίαν Πεντηκοστήν. ιγ. Εις τό άγιον Πάσχα.
ιδ. Εις τό «έπεφάνη ή χάρις τοϋ Θεοϋ» καί εις τά Επιφάνια (Τιτ.2,11).
ιε. Εις τά Θεοφάνια (προσγράφεται καί στόν Σεβηριανό Γαβάλων).
Ή γνησιότητα τών Όμιλιών γ’, δ’ καί ιε’ άμφισβητήθηκε. Μεταφράσεις στήν συριακή, κοπτική, γεωργιανή, άραβική, παλαιοσλαβική, άρμενική καί λατινική.PG 49,351-418. PG 50,417-470. PG 52,765-772 (Όμιλ. ιγ’). Α. WENGER: REB 29 (1971) 123-135 (Όμιλ. ιδ’). Α. WENGER: REB 35 (1977) 81-90 (προτιμάει τόν Σεβηριανό Γαβάλων) (Όμιλ. ιε’). ΕΠΕ 35 (1984) 422-654 (Όμιλ. α’ -ε’). ΕΠΕ 36 (1983) 8-346 (Όμιλ. στ’ -ιγ’). ΙΧΑΠ 22. CPG II 4334-4343.
7.Εις τόν άπόστολον Παΰλον, Όμιλίαι 1-7. Εγκωμιαστικά καί θεολογικότατα κείμενα μέ πολλήν φιλολογική φροντίδα κι ευρύτατη γνώση τής Γραφής. Μεταφράστηκαν στήν λατινική.PG 50,473-514. AUG. PIEDAGNEL: SCh 300 (1982) 112-320. ΕΠΕ 36 (1983) 400-534. ΙΧΑΠ 24. CPGU 4344.
8.Εγκωμιαστικοί Όμιλίαι εις Αγίους καί Μάρτυρας. Κείμενα μεγάλης αξίας γιά τήν άγιολογία, τήν μαρτυριολογία, τήν ιστορία, τήν λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας καί τόν πνευματι-κοασκητικό βίο. Ή σειρά τών ‘Ομιλιών κατά τήν έκδοση τής PG. Παραλείπονται οί μή εγκωμιαστικές, γιατί άνήκουν σέ άλλη όμάδα.
α. Εις τόν έν άγίοις… Μελέτιον ‘Αντιοχείας…
β. Εις τόν μάρτυρα Αουκιανόν. γ. Εις τόν ιερομάρτυρα Βαβύλαν.
δ. Εις τόν μακάριον Βαβύλαν καί κατά Ιουλιανού καί πρός έλληνας (Λόγος).
ε. Εις τούς μάρτυρας Ίουβεντΐνον καί Μαξιμΐνον. στ. Εις τήν μάρτυρα Πελαγίαν τήν έν ‘Αντιόχεια… ζ. Εις τόν… Ίγνάτιον τόν Θεοφόρον… ‘Αντιοχείας… η. Εις τόν… Εύστάθιον ‘Αντιοχείας, θ. Εις τόν μάρτυρα Ρωμανόν (δεύτερη Όμιλία στόν ίδιο είναι νόθος).
ι. Εις τούς άγιους Μακκαβαίους καί εις τήν μητέρα αύτών. ια. Εις τούς άγιους Μακκαβαίους. ιβ. Εις τούς άγιους Μακκαβαίους.
ιγ. Εις τάς μάρτυρας Βερνίκην καί Προσδόκην καί Λομνίναν
ιδ. Εις τόν τετραήμερον Λάζαρον.
ιε. Εις μάρτυρας καί περί κατανύξεως καί έλεημοσύνης.
ιστ. Εις μάρτυρας.
ιζ. Εις τόν μάρτυρα Ίουλιανόν.
ιη. Εις τόν μάρτυρα Βαρλαάμ.
ιθ. Εις τήν μεγαλομάρτυρα Αροσίδα καί εις τό μεμνησθαι θανάτου.
κ. Εις μάρτυρας αιγυπτίους.
κα. Εις τόν ιερομάρτυρα Φωκάν, κατά αιρετικών καί εις τόν Ι’ΜΑ’ Ψαλμόν…
κβ. Εις τούς άγιους πάντας τούς έν δλω τω κόσμω μαρτυ-ρήσαντας.
κγ. Εις Λιόδωρον έπίσκοπον.
κδ. Εις τούς μάρτυρας (άνέκδοτη. Βλ. Α. WENGER: REB 14 [1956] 42).
Τών ‘Ομιλιών ι’ -ιβ’ άμφισβητεϊται ή γνησιότητα. PG 50,515-640,645-654, 661-712. Οί’ Ομιλίες γ’ (λεγμένη ϊσως τό 388 ή τό 393) καί δ’ (γραμμένη μάλλον περί τό 379) έκδόθηκαν κριτικά άπό τούς Μ. Α. SCHATKIN – C. BLANK – Β. GRILLET: SCh 362 (1990) 92-274, 294-312. Ή Όμιλία κγ’: PG 52,761-766. ΕΠΕ 36 (1983) 350-398, 568-662. ΕΠΕ 37 (1989). ΙΧΑΠ 3-4, 24, 26-27. CPGII 4345-4355, 4357, 4359-4365.
9. Όμιλίαι: Περιστατικαί καί εις βιβλικά χωρία. Γράφηκαν σέ διάφορες έποχές, μέχρι καί τό 404. Μερικές μεταφράστηκαν στήν λατινική καί σέ άνατολικές γλώσσες.
α. Έπικίνδυνον… τοις άκούουσι τό πρός χάριν δημηγορεϊν
β. Όμιλία μετά τόν σεισμόν.
γ. Εις τήν παραβολήν τοϋ τά μύρια τάλαντα όφείλοντος…
δ. Εις τό «Πάτερ, ει δυνατόν έστι παρελθέτω άπ’ έμοϋ τό ποτήριον τοϋτο…».
ε. Περί τοϋ κατά Θεόν πολιτεύεσθαι… καί έρμηνεία… τοϋ «Πάτερ ήμών».
ζ. Εις τόν παραλυτικόν
στ. Άναγνωσθείσης περικοπής «Σαϋλος δέ έτι έμπνέων απειλής…».
στ1. Πρός τούς έγκαλοϋντας ύπέρ τοϋ μήκους… καί περί τής τοϋ Σαύλου προσηγορίας καί Παύλου…
στ2. Πρός τούς έγκαλέσαντας ύπέρ τοϋ μήκους… καί εις τό ρητόν «Σαϋλε, Σαϋλε, τί με διώκεις»;
στ3. Κατά τών άπολειφθέντων… καί εις τό «Παϋλος κλη-τός» καί περί ταπεινοφροσύνης.
ζ. Εις τό… ρητόν… «Ού μόνον δέ, άλλά καί καυχώμεθα έν ταΐς θλίψεσιν…».
η. Εις τό… «Οϊδαμεν ότι τοις άγαπώσι τόν Θεόν πάντα συνεργεί εις άγαθόν» καί …δσον τών θλίψεων τό κέρδος (Ρωμ. 8, 28).
θ. Μή άπαντήσαντος εις τήν σύναξιν καί εις (τό) «Έάν πεινά ό εχθρός σου ψώμιζε αύτόν» (Ρωμ. 12,20).
ι. Εις τό «Άσπάσασθε Πρίσκιλλαν καί Άκύλαν» (Ρωμ. 16, 3).
ι. Εις Άκύλαν καί Πρίσκιλλαν καί εις τό μή κακώς λέγειν τούς ιερείς τοΰ Θεοΰ.
ια. Εις τό «Διά δέ τάς πορνείας έκαστος τήν έαυτοϋ γυναίκα έχέτω» (Α ‘ Κορ. 1,2).
ιβ. Εις τό «Γυνή δέδεται νόμω… Μακαριωτέρα δέ εστίν, έάν οϋτω μείνη» (Α ‘ Κορ. 7,39-40).
ιγ. Έγκώμιον εις Μάξιμον καί περί τοϋ ποίας δει άγεσθαι γυναίκας.
ιδ. Εις τό «Ού θέλω ύμάς άγνοεΐν, άδελφοί…» (Α ‘ Κορ. 10,
ιε. Εις τό «Δει δέ καί αιρέσεις είναι έν ύμΐν, ϊνα οί δόκιμοι φανεροί γένωνται» (Α ‘ Κορ. 11,19). ιδ. Περί ελεημοσύνης.
ιστ Εις τό «’Έχοντες δέ τό αύτό πνεϋμα τής πίστεως…» καί εις τό «έπίστευσα διό έλάλησα» καί περί ελεημοσύνης (Β’ Κορ. 4,13).
ιζ. (Εις τό αύτό ρητόν) καί πρός Μανιχαίους καί… τούς διαβάλλοντας τήν Παλαιάν καί διαιροϋντας αύτήν άπό τής Καινής
ιε. (Εις τό αύτό ρητόν) καί περί έλεημοσύνης. ιστ. Εις τό «όφελον άνείχεσθέ μου μικρόν τή άφροσύνη» (Β ‘ Κορ. 11,1).
ιζ. Ούκ εις δέον χρωμένους τω… «είτε προφάσει, ε’ίτε άλη-Οείςι Χριστός καταγγέλλεται»… (Φιλιπ. 1,18).
ιη. Εις τό «χήρα καταλεγέσθω μή έλάττων έτών έξήκο-ντα…» (Α ‘ Τιμ. 5,9).
ιθ. Εις τόν Ήλίαν καί εις τήνχήραν καί περί έλεημοσύνης. κ. Περί τής τών μελλόντων άπολαύσεως καί τής τών παρόντων εύτελείας.
κα. Περί τοϋ μή δημοσιεύειν τά άμαρτήματα τών άδελφών, μηδέ κατεύχεσθαι τών έχθρών.
κβ. Περί τοϋ μή άπογινώσκειν τινάς έαυτών… καί πρός άνδρας περί τής πρός τάς γυναίκας ειρήνης.
κγ. Τή προτέρα συνάξει… εις (τό) «”Οτε δέ ήλθε Πέτρος εις Αντιόχειαν…» (Γαλ. 2,11)…
κδ. Εις Εύτρόπιον εύνοϋχον, πατρίκιον καί ‘Ύπατον. κε. “Οτε Σατορνΐνος καί Αύρηλιανός έξωρίσθησαν… κστ/1. “Οτεήλθεν άπό ‘Ασίας (έκδ. Α. Wenger). κστ/2. De recipiendo Severiano. κζ. ‘Ομιλία πρό τής εξορίας, κη. “Οτε άπήει έν τή έξορία.
κθ1. Έπανελθόντος άπό τής προτέρας έξορίας (εις PG μόνο λατινικά).
κθ2. Έπανελθόντος άπό τής προτέρας έξορίας. λ. Εις τό «Τοϋτο δέ γινώσκετε ότι έν έσχάταις ήμέραις έσονται καιροί χαλεποί» (Β’ Τιμ. 3,1).
λα. Έν τή μεγάλη Εκκλησία… είςτό «Ούδέποτε άφ’έαυτοϋ ποιεί ό Υιός ούδέν…>> (‘Ιωάν. 5,19).
λβ. Εις τούς καταλείψαντας τήν Έκκλησίαν καί αύτομολή-σαντας πρός τάς ιπποδρομίας καί τά θέατρα. Σειρά 11 Όμιλιών εις PG 63,461-530: λγ (1). ‘Ομιλία … έν τω Μαρτυρίω… εις τό «δεΐν συνεχώς συνάγεσθαι»…
λδ (2). Τής βασιλίδος… προσελθούσης… ελέχθη έντώΜαρ-τυρίω (= μέ τήν κατάθεση λειψάνων).
λε (3). … (Ελέχθη) έν τω Μαρτυρίω τοϋ αποστόλου … Θωμά… έν τή Αρυπία…
λστ (4). ‘Ομιλία … έν τω ναω τής ay. ‘Αναστασίας… καί περί… τοϋ Ίώβ.
λζ (5). ‘Ομιλία … έν τω ναω τής Αγ. Ειρήνης ύπέρ τής σπουδής τών παρόντων.
λη (6). ‘Ομιλία … έν τοις Αποστόλοις… πρός τούς καθαρούς…
λθ (7). ‘Ομιλία … έν τω ναω τής άγιας Αναστασίας, μ (8). Ομιλία… Γότθων άναγνόντων καί πρεσβυτέρου Γότθου προομιλήσαντος.
μα (9). Περί τοϋ μή δεΐν εις ιπποδρομίας μηδέ εις θέατρα άναβαίνειν… καί εις τό «Ό Πατήρ μου έως άρτι έργάζεται κάγώ έργάζομαι» (Ίωάν. 5,17).
μβ (10). Εις τό «Ό μέν θερισμός πολύς, οί δέ έργάται ολίγοι» (Ματθ. 9,37 καί Λουκ. 10,2).
μγ (11). ‘Ομιλία … περί Έλεαζάρου καί έπτά παίδων, μδ. Εις τάς καλένδας… κατά τών παρατηρούντων τάς νεο-μηνίας…
με. Εις τήν μετάνοιαν τών Νινευϊτών. μστ. Εις τήν άποστολικήν ρήσιν «Τό μωρόν τοϋ Θεοϋ σο-φώτερον τών άνθρώπων εστίν…» (άνέκδοτη: Α. WENGER: REB 14 [1956] 41).
Γράφηκαν σέ διάφορες εποχές, άπό τά έτη τής δράσεως του στήν Αντιόχεια έως τό 404. Μεταφράσεις πολλών άπό τίς Όμιλίες στήν λατινική, τίς άνατολικές γλώσσες καί τήν σλαβική. PG 50,653-662, 713-716 (Όμιλ. α’ -β’). CPG II 4358 καί 4366. PG 51,17-64,113-388. (Όμιλ. γ’ -κγ’). PG 52,391-396 καί 413-448 (Όμιλ. κδ ‘-κε’, κστ’ -κθ’ 1/2). ΜΠΙΛΑΛΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ιωάννου Χρυσοστόμου, Αόγοι δύο εις Εύτρόπιον, Αθήνα 1966. ΜΟΥΣΤΑΚΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, Ίωάν. Χρυσοστόμου, ‘Ομιλία εις Εύτρόπιον…, Αθήνα 1966. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΥ NIK., Ίωάν. Χρνα, ‘Ομιλία εις Εύτρόπιον εύνοϋχον…, Αθήνα 1966. CPG II 4368-4370, 4372-4399. Α. WENGER: REB 19 (1961) 114-122 (Όμιλ. κατ’).
PG 56,271-280 (Όμιλ. λ’). CPG II 4423. PG 56,247-270 (Όμιλ. λ-λβ’). CPG II4441, 7 καί 12.
PG 63,461-530 (Όμιλ. λγ’ -μγ’). CPG II 4441,1-6, 8-11 καί 13. PG 48,953-962 (Όμιλ. μδ’). CPG II 4328. PG 64,424-433 (Όμιλ. με’). Μ. ΓΑΛΑΝΟΥ, Ιωάννου τοϋ Χρυσοστόμου δύο όμιλίαι εις τό «Ασπάσασθε Πρίσκιλλαν…», Κόρινθος 1968 (Όμιλ. ι’/Ι καί 2). ΕΠΕ 26 (1986). ΕΠΕ 21 (1987). ΕΠΕ 32 (1979). ΙΧΑΠ 20, 22, 23, 29, 35, 37. CPG II 4442.
Δ. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΌΜΙΛΙΕΣ
1.Εις τήν Γένεσιν, Λόγοι 1-8. Συνεκδίδεται ώς 9ος Λόγος καί άλλη ‘Ομιλία («Εις τό πώς δει έπιτιμάν τοις τών άδελφών άμαρτήμασι…»), πού όμως δέν συνδέεται μέ τοΰς 8 ύπομνημα-τιστικούς Λόγους. Αναφέρονται στά τρία πρώτα κεφάλαια τής Γενέσεως καί φαίνεται διακόπηκαν, γιά νά συνεχίσει ό Χρυσόστομος τόν υπομνηματισμό άργότερα μέ συνθήκες καλύτερες. Πράγματι, ένώ οί Λόγοι αύτοί τοποθετούνται στό 386, οί 67 ‘Ομιλίες στήν Γένεση τοποθετούνται στό 389. Διατυπώθηκαν άμφιβολίες γιά τήν γνησιότητά τους (Aldama No 578). Μεταφράστηκαν στήν άρμενική καί τήν λατινική.
PG 54,581-630. ΕΠΕ 8 (1983) 10-186. ΙΧΑΠ 52. CPGU 4410.
2.Εις τήν Γένεσιν. ‘Υπόμνημα στό βιβλίο τής Γενέσεως μέ μορφή 67 Όμιλιών. ‘Εμπεριέχει πολύ άξιόλογα έρμηνευτικοε-ξηγητικά στοιχεία. Δέν ύπομνηματίζει στίχο πρός στίχο τό σύνολο τοϋ κειμένου, άλλά τό έξαντλεΐ τουλάχιστον κατά ενότητες. Ή 1η Όμιλία είναι άφιερωμένη στήν νηστεία. Οί 32 Όμιλίες λέχθηκαν στήν διάρκεια τής μεγάλης Σαρακοστής τοΰ 389 καί οί λοιπές μετά τήν Πεντηκοστή τοΰ ίδιου έτους. Μεταφράστηκαν μερικά στήν κοπτική, τήν γεωργιανή καί τήν άραβική.
PG 53,21-54, 580. ΕΠΕ 2 (1981) 10-722″ 3 (1980) 8-706• 4 (1983) 6-692• 5 (1982) 8-96. Ελληνικά 38(1987) 149-151. Bolletino dei classici III 9 (1988) 89-99. ΙΧΑΠ 41-50. CPG 11 4409.
3.Περί τής ‘Άννης (καί τοϋ Σαμουήλ), Λόγοι 1-5. Κείμενα περισσότερο οίκοδομητικά καί λιγότερο έρμηνευτικά μέ άφορμή τό βιβλικό πρόσωπο τής ‘Άννης κυρίως, άλλά καί τοϋ Σαμουήλ (Α ‘ Βασιλειών). Τοποθετούνται στό 387.
PG54,631-676. ΕΠΕ8Α (1990) 10-134. 7X47731. CPGII 4411.
4.Εις τόν Δαυΐδ καί τόν Σαούλ, Όμιλίαι 1-3. Περισσότερο οίκοδομητικοθεολογικά κείμενα. Τοποθετούνται στό καλοκαίρι τοϋ 386. Μεταφράσεις στήν κοπτική καί τήν παλαιοσλαβική.
PG 54,675-708. ΕΠΕ 8Α (1990) 182-268. CPG II 4412.
5.Εις τούς Ψαλμούς. Έρμηνευτικοϋπομνηματιστικά κείμενα μεγάλης άξιας, πού προϋποθέτουν εύρεία έρευνητική έργα-σία, κάτι πού θά μποροϋσε νά γίνει στά πρώτα έτη τής διδακτικής δράσεως τοΰ Χρυσοστόμου, άπό τό 380 περίπου έως τό 386. Τοποθετοΰνται όμως γενικά στά τελευταία έτη τής άντιο-χειανης περιόδου τοΰ Χρυσοστόμου. Οί έρμηνευόμενοι Ψαλμοί (κατά τήν σειρά έκδόσεώς τους εις PG) είναι οί 4-12, 41, 43-49,103-106,108-117, 119-150, 48 καί 145. Τμήματα τοΰ κειμένου ένίοτε είναι τόσο κι έτσι οργανωμένα, πού δημιουργοΰν τό ερώτημα έάν άπαγγέλθηκαν ή μόνο συντάχθηκαν. Μεταφράσεις, τμηματικά, στήν λατινική, τήν κοπτική καί τήν άρμενική.
PG 55,39-528. ΕΠΕ 5 (1982) 100-682• 6 (1982) 6-676* 7 (1983) 8-534. Α.-Μ. MALINGREY, εις J. Dummer, Texte und Text Kritik(Tu 133), Berlin 1988, σσ. 351-378. G.M. VIAN εις Anadi Storiadell’ Esegesi 6(1989) 125-145 καί 8(1991) 589-597. 7X477 53-61.CPGII 4413-4415.
6.Εις Ίώβ. Ένα σύντομο κι ένα έκτενές κείμενο.
α. Υπόμνημα εις τόν μακάριον Ίώβ. Διατυπώθηκε ή άποψη ότι πρόκειται γιά τμήμα νεανικοΰ έργου τοΰ Χρυσοστόμου (Η. Sorlin).
β. ‘Αποσπάσματα εις Ίώβ. Συναγμένα άπό Σειρές, χωρίς νά προϋποθέτουν υπόμνημα τοΰ Χρυσοστόμου στόν Ίώβ.
PG 64,503-506 καί 505-656. Η. SORLIN – L. NEYRAND: SCh346 (1988) καί 348 (1988). U. HAGEDORN – D. HAGEDORN,Kommentarzu Hiob, Berlin de Gruyter 1990. CPG II 4443-4.
7.Εις τόν Ήσαΐαν έρμηνεία. Τρία μεταξύ τους άνεξάρτη-ια κείμενα. Τό πρώτο καί ύπομνηματιστικότερο άφορα στό Ησαΐα 1-8, 10 καί τό θεώρησαν άναπόδεικτα μέρος ολοκλήρου υπομνήματος στόν Ησαΐα, έπειδή βρέθηκε στην άρμενική ολόκληρο στόν Ησαΐα υπόμνημα, πού άποδίδεται στόν Χρυσότομο. Αμφισβητείται ή γνησιότητα (J. Dumortier). Τό δεύ-τερο κείμενο έρμηνεύει τό Ησαΐα 6,1 μέ τήν βοήθεια καί άλλων χωρίων. Τό τρίτο κείμενο είναι Όμιλία εις τό Ησαΐα 45,7.
PG 56,11-94, 97-142 καί 141-152. J. DUMORTIER: SCh 277(1981). J. DUMORTIER – A. LIFFOOGHE: SCh 304 (1983).E77E8 (1983) 190-508. ΕΠΕ 8A (1990) 320-470. ΙΧΑΠ 62. CPGii 4416-4418.
8.Εις Ίερεμίαν 10,23. Μόνο ένα ομιλητικό κείμενο.
PG56,153-162. ΕΠΕ8Α (1990) 472-494. CPGII 4419.
9.Εις τήν άσάφειαν τών προφητειών τής Π.Δ. Δύο κείμενα ομιλητικά πού λέχθηκαν στήν Αντιόχεια τό 386, γιά νά έξη-γήσουν τήν άσάφεια τών προφητειών, ή όποια αιτία είχε τήν αδυναμία τών ισραηλιτών πρός άποδοχή τών γεγονότων καί ι ήν άπό τούς ίδιους προστασία τών προφητών.
PG56,163-192. ΕΠΕ 1 (1984) 306-384. 7X47736. CPGII 4420.
10.Εις τό Ματθαίου, Όμιλίαι 1-90. Τό άρχαιότερο σχετικά πλήρες υπόμνημα εις τό Εύαγγέλιο Ματθαίον καί άπό τά καλύτερα έρμηνευτικά έργα τοΰ Χρυσοστόμου, θίγει πολλά ι ίσαγωγικοερμηνευτικά ζητήματα, υπογραμμίζει τήν ένότητα II. καί Κ. Διαθήκης, έξηγεΐ τίς διαφορές τών Εύαγγελιστών, ι ΰκαιριακά πολεμάει τίς αιρέσεις καί δή τόν άρειανισμό, θεολογεί ευρύτατα γιά τά ποικίλα προβλήματα τής καθημερινής ζωής τών πιστών καί περιγράφει τήν ζωή τών μοναχών. Στό Ματθαίου 9,37 άναφέρεται καί ή Όμιλία PG 63,515-524. Παραδίδονται καί άπό τόν άρχαιότερο κώδικα χρυσοστομικών έργων, τόν Codex 95 τής Βιβλιοθήκης Wolfenbuttel, τοϋ ΣΤ’ αί. Τοποθετείται γενικά στό 390. Ενωρίς μεταφράστηκε στήν λατινική (άρχικά οί 25 πρώτες Όμιλίες), τήν άρμενική, τήν συριακή, τήν κοπτική, τήν γεωργιανή, τήν άραβική καί τήν πα-λαιοσλαβική. Στήν λατινική, πλήρη μετάφραση έκπόνησε καί ό έκλατινισμένος κρητικός λόγιος Γεώργιος Τραπεζοΰντιος (t 1472). Ή έκταση καί ή οργάνωση ενίοτε τοϋ κειμένου θέτουν τό πρόβλημα, έάν έκφωνήθηκαν ή μόνο συντάχθηκαν οί Όμιλίες.
PG 57,13-58, 794. ΕΠΕ 9 (1978) 16-726• 10 (1978) 8-892• 11 (1979) 8-870• 12 (1979) 8-412. FR. FIELD, Joh. Chrys… in Matthaeum…, I- II, Cambridge 1839. Γ. ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΗ, Τά ευρισκόμενα άπαντα τοϋ… Ιωάννου Χρυσοστόμου…, Αθήνα 1872. ΙΧΑΠ 63-69. CPG II 4424.
11.Εις τό ‘Ιωάννου, Όμιλίαι 1-88. Σύντομα ομιλητικά κείμενα, τών 10′-15′, πού λέχθηκαν περί τό 391/2. Έχουν έντο-νότερο θεολογικό χαρακτήρα άπ’ ό,τι οί Όμιλίες στό Ματθαίου καί προπαντός μέ κάθε ευκαιρία άπαντοϋν στήν διδασκαλία τών Εύνομιανών. Ή διατύπωση «έκ της συνεχούς ένταϋθα γινομένης αναγνώσεως» (Όμιλ. ΙΑ’ 1: PG 59,77) προϋποθέτει όχι μόνο συνεχές σέ ημέρες καί ώρες τακτές ομιλητικό έργο, άλλά καί ταύτιση τοϋ όρου «άνάγνωσις» μέ τό έργο τοΰ ύπο-μνηματισμοϋ ή τοϋ έρμηνευτικοϋ κηρύγματος. Μεταφράσεις Όμιλιών έκπονήθηκαν στήν συριακή, τήν κοπτική, τήν γεωργιανή, τήν άρμενική καί τήν άραβική. Ή ‘Ομιλία PG 56,247-256 άναφέρεται στό Ίωάν. 5,19.
PG 59,23-482. Γ. ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΗ, Τά ευρισκόμενα άπαντα τοϋ… Ιωάννου Χρυσοστόμου. Ερμηνεία εις τό κατά Ίωάννην…, Γ’, Αθήνα 1874. ΕΠΕ 12 (1979) 416-814• 13 (1978) 10-754• 14 (1981). ΙΧΑΠ71-75. CPG II 4425.
12.Εις τάς Πράξεις, Όμιλίαι 1-55. Οί Όμιλίες ακούστηκαν τό 400 στήν Κωνσταντινούπολη, άλλά, φαίνεται, δέν εύτύχησαν νά θεωρηθοϋν – διορθωθοϋν άπό τόν ίδιο τόν Χρυσόστομο καί γι’ αύτό έχουν ύφος κατώτερο άπό άλλα χρυσοστομικά κείμενα, ένώ παραδόθηκαν σέ δύο μορφές, μία περισσότερο καί μία λιγότερο φροντισμένη. Ή τελευταία θεωρείται αύθεντικότερη καί δημοσιεύεται μέ άνάμιξη ένίοτε καί τμημάτων τής πρώτης. Οί Όμιλίες αύτές υπήρξαν εύκαιρία νά παρουσιάσει τήν ζωή τής πρώτης Εκκλησίας καί προπαντός τό έργο τοϋ Παύλου. εναι τό πρώτο υπόμνημα στις Πράξεις yιά τούς δέκα πρώτους αιώνες τής Εκκλησίας.
PG 60,13-384. Γ. ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΗ, Τά ευρισκόμενα άπαντατοϋ… ‘Ιωάννου Χρυσοστόμου. Ερμηνεία εις τό κατά Ίωάννην…καί εις τάς Πράξεις τών ‘Αποστόλων, Γ’, Αθήνα 1874. ΕΠΕ 15(1983)• 16Α (1984)• 16Β (1984) 6-296. ΙΧΑΠ Ί6-Ί9. CPG II 4426.
13.Εις τήν αρχήν καί τήν έπιγραφήν τών Πράξεων, Όμιλίαι 1-4. Κείμενα είσαγωγικοερμηνευτικοΰ καί οίκοδομητικοΰ χαρακτήρα, πού λέχθηκαν στήν Αντιόχεια τό 388. Οί δύο πρώτες Όμιλίες μεταφράστηκαν στήν άρμενική.
PG 51,65-112. ΙΧΑΠ 30. CPGII 4371.
14.Εις τήν Πρός Ρωμαίους, Όμιλίαι 1-32. Τό έξοχότερο έρμηνευτικοκηρυκτικό έργο τοΰ Χρυσοστόμου, όπου είχε τήν ευκαιρία νά θαυμάσει καί νά εγκωμιάσει όσο κανείς άλλος στήν ζωή τής Εκκλησίας τόν Παϋλο. Ό Χρυσόστομος έμβα-θύνει στις πνευματικές έκείνου έμπειρίες τόσο καί φροντίζει τόν λόγο του τόσο, ώστε ό Ισίδωρος Πηλουσιώτης νά γράψει, ότι καί ό ίδιος ό Παϋλος δέν θά «ήρμήνευεν» «άλλως» τόν εαυτό του (Έπιατ. Ε’ 32: PG 78,1348). Λέχθηκε μάλλον περί τό 392. Μετάφραση άρμενική.
PG 60,391-682. F. FIELD, Ioannis Chrysostomi intepretatioomnium epistularum Paulinarum, I, Oxford 1845-1862. ΕΠΕ 16B(1984) 304-646• 17 (1985) 10-734. ΙΧΑΠ 80 (1981) – 83 (1985).CPG II 4427.
15.Εις τήν Α’ Πρός Κορινθίους, Όμιλίαι 1-44. Λέχθηκαν ιττήν Αντιόχεια καί είναι οί πλουσιότερες σέ θεολογικές τομές άπό τίς Όμιλίες τοϋ Χρυσοστόμου. Μετάφραση συριακή, κοπτική, άρμενική καί άραβική.
Γιά τά Α ‘ Κορ. 7,2• 10,1 καί 11,19 είπε καί τίς 5 Όμιλ.: PG 51,207-260.Γιά τό Α ‘ Κορ. 15,28 μία Όμιλία έκδόσεως Haidacher.PG 61,9-382. F. FIELD, loan. Chrys…, II. ΕΠΕ 18 (1979) 12-624•18A (1980). CPG II 4428.
16.Εις τήν Β’ Πρός Κορινθίους, Όμιλίαι 1-30. Λέχθηκαν καί αύτές στήν Αντιόχεια μετά τίς 44 ‘Ομιλίες στήν Α ‘ Κορινθίους. Μετάφραση στήν συριακή καί άλλες άνατολικές γλώσσες.Γιά τά χωρία Β’ Κορ. 4,13 καί 11,1 είπε άλλες 4 ‘Ομιλίες: PG 51,271-310.PG 61,381-610. F. FIELD, loan. Chrys…, Ill, Oxford. ΕΠΕ 19(1986) καί 20 (1979) 8-152. CPG II 4429.
17.Εις τήν Πρός Γαλάτας. Είναι κείμενο συνεχές μέ μορφή σύγχρονου υπομνήματος, άλλά μάλλον προϋποθέτει ‘Ομιλίες, πού συγκροτήθηκαν άπό κάποιον έπιμελητή σέ έξι τμήματα, όσα καί τά κεφάλαια τής Πρός Γαλάτας. Λέχθηκαν στήν Αντιόχεια μετά τίς ‘Ομιλίες εις Α ‘καί Β’ Κορινθίους.
PG 61,611-682. F. FIELD, loan. Chrys…, IV. ΕΠΕ 20 (1979) 160-408. CPGII 4430.
18.Εις τήν Πρός Έφεσίους, Όμιλίαι 1-24. Λέχθηκαν στήν Αντιόχεια καί πλήν άλλων πληροφοροϋν γιά τήν ζωή τών μοναχών (Όμιλ. 6 καί 13) καί άναπτύσσουν τήν περί γάμου θεολογία (Όμιλ. 20). Όμως οί 6, 10 καί 11 λέχθηκαν στήν Κωνσταντινούπολη μεταξύ τοΰ τέλους τοΰ 403 καί τοϋ Πάσχα τοϋ 404. Μετάφραση συριακή καί άρμενική.
PG 62,9-176. F. FIELD, loan. Chrys…, IV, σσ. 104 έξ. ΕΠΕ 20(1979) 412-716 καί 21 (1980) 8-348. CPGII 4431.
19.Εις τήν Πρός Φιλιππησίους, Όμιλίαι 1-15. Οί Όμιλίες αύτές λέχθηκαν μάλλον στήν Κωνσταντινούπολη καί, μολονότι δέν έχουν στήν μορφή καί τήν δομή τους τήν τελειότητα παλαιοτέρων κειμένων τοϋ Χρυσοστόμου, έμπεριέχουν πολλά θεολογικά στοιχεία. Στήν Όμιλία 7,2 π.χ. έχουμε τήν περίφημη χριστολογική διατύπωση: «Μή δή συγχέωμεν, μηδέ διϊστώμεν ( τίς φύσεις τοϋ Χριστοϋ). Εις Θεός, εις Χριστός, ό Υιός τοϋ Οεοϋ. Τό δέ εις δταν ε’ίπω, ένωσιν λέγω ού σύγχυσιν, τής φύσεως ταύτης εις έκείνην μετατραπείσης, αλλ’ ηνωμένης» (PG (>2,232). Μετάφραση άρμενική καί συριακή.
PG 62,117-298. F. FIELD, loan. Chrys…, V, σσ. 1 έξ. ΕΠΕ 21(1980) 348-874 καί 22 (1983) 8-72. CPG II 4432.
20.Εις τήν Πρός Κολοσσαεϊς, Όμιλίαι 1-12. Λέχθηκαν (ττούς μήνες πού άκολούθησαν τήν δυσμένεια τοΰ Εύτροπίου, δηλαδή μετά τό καλοκαίρι τοϋ 399. Έχουν μεγάλο θεολογικό ί νδιαφέρον καί δή χριστολογικό. Μετάφραση στήν άρμενική καί τήν συριακή.
PG 62,299-392. F. FIELD, loan. Chrys…, V, σσ. 172 έξ. ΕΠΕ 22(1983) 74-352. CPGII 4433.
21.Εις τήν Α’ Πρός Θεσσαλονικείς, Όμιλίαι 1-11. Λέχθηκαν στήν Κωνσταντινούπολη. Μετάφραση κοπτική, συριακή καί άρμενική.
PG 62,391-468. F. FIELD, loan. Chrys…, V, σσ. 313 έξ. ΕΠΕ 22(1983) 354-588. CPG II 4434.
22.Εις τήν Β’ Πρός Θεσσαλονικείς, Όμιλίαι 1-5. Λέχθηκαν στήν Κωνσταντινούπολη. Μετάφραση στήν κοπτική καί τήν άρμενική.
PG 62,467-500. F. FIELD, loan. Chrys…, V, σσ. 443 έξ. ΕΠΕ 23(1986) 8-112. CPG II 4435.
23.Εις τήν Α’ Πρός Τιμόθεον, Όμιλίαι 1-18. Λέχθηκαν κατά τόν τελευταίο καιρό τής παραμονής τοΰ. Χρυσοστόμου στήν Αντιόχεια, τό 396/7 (I. Opelt). Περιγράφει μέ θαυμασμό καί τόν άσκητικό βίο έρημιτών στά πλησίον τής Αντιόχειας βουνά. Μετάφραση στήν άρμενική καί κοπτική.
PG 62,501-600. F. FIELD, loan. Chrys…, IV, σσ. 1 έξ. ΕΠΕ 23(1986) 116-454. CPGII 4436.
24.Εις τήν Β’ Πρός Τιμόθεον, Όμιλίαι 1-10. Λέχθηκαν πει»’ τό 396/7 στήν Αντιόχεια (I. Opelt). Μετάφραση στην άρμενική.Όμιλία ιδιαίτερη στό Β’ Τιμοθ. 3,1: PG 56,271-280.PG 62,599-662. F. FIELD, loan. Chrys…, VI, σσ. 162 έξ. ΕΠΕ 23
(1986) 458-670. CPG II 4437.
25.Εις τήν Πρός Τίτον, Όμιλίαι 1-6. Λέχθηκαν περί τό 396/7 στήν Αντιόχεια (I. Opelt). Μετάφραση στήν συριακή καί τήν άρμενική.
PG 62,663-700. F. FIELD, loan. Chrys…, VI, σσ. 264 έξ. ΕΠΕ 24(1989) 10-134. CPG II 4438.
26.Εις τήν Πρός Φιλήμονα, Όμιλίαι 1-3. Σύντομο ύπομνη-ματιστικό κείμενο της τελευταίας μάλλον άντιοχειανής περιόδου τοϋ Χρυσοστόμου. Μέ θεολογικές προϋποθέσεις καί μεγάλη ευαισθησία έρμηνεύει τό κοινωνικό φαινόμενο της δουλείας ώς άποτέλεσμα τής πτώσεως τοΰ άνθρώπου. Οί χριστιανοί παρά ταΰτα δέν πρέπει νά θεωροΰν νόμο φυσικό καί άπο-δεκτό τήν δουλεία, διότι όλοι οί άνθρωποι μεταξύ τους είναι ίσοι.
PG 62,701-720. F. FIELD, loan. Chrys…, VI, σσ. 325 έξ. ΕΠΕ 24(1989) 138-196. CPG II 4439.
27.ΙΙρός τήν Πρός Εβραίους, Όμιλίαι 1-34. Λέχθηκαν περί τό 403/404 καί συγκροτήθηκαν σέ ύπομνηματιστική σειρά μετά τό 407 άπό κάποιον άντιοχέα πρεσβύτερο Κωνσταντίνο, βάσει χειρογράφων πού είχαν οί ταχυγράφοι. Ό Opelt τίς χρονολογεί μεταξύ 396 καί 398. Μεταφράστηκαν στήν λατινική (PG 63,237- 456), τήν άρμενική καί τήν άραβική.
PG 63,9-236. F. FIELD, loan. Chrys…, VII, ΕΠΕ 24 (1989) 200-582 καί ΕΠΕ 25 (1988) 10-386. CPG II 4440.
Ε. ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
1. ‘Αποσπάσματα έκ Σειρών.Υπόμνημα εις Παροιμίας. Στόν κώδικα 161 Πάτμου περιέχεται σχετικό κείμενο, πού θεωρήθηκε νεανικό έργο τοΰ Χρυσοστόμου (Μ. RICHARD: Museon 78 [1965] 259).
‘Αποσπάσματα εις Παροιμίας. Συντάχθηκαν άπό Σειρές. PG 64,659-740. CPG II 4445.
Αποσπάσματα (εις Ίερεμίαν) εις Σειράς. Μερικά δυνατόν ν’ άνήκουν εις τόν Χρυσόστομον, ένώ άποδόθηκαν καί στόν I Ιολυχρόνιο Άπαμείας (L. Dieu). PG 64,740-1037. CPG II 4447.
‘Αποσπάσματα (εις Δανιήλ) εις Σειράν. Στήν άνέκδοτη Σειρά ‘Ιωάννη Δρουγγαρίου προσγράφονται πολλά Σχόλια στόν Χρυσόστομο, κυρίως άπό άλλα έργα τοΰ ιδίου. CPG II 4448.
Αποσπάσματα (Εις Λονκάν) εις Σειράς. Κυρίως άπό διάφορα έργα τοϋ Χρυσοστόμου. CPG II 4449.
‘Αποσπάσματα (εις τάς Καθολικάς Έπιστολάς) έκ διαφόρων έργων τοϋ Χρυσοστόμου δέν προϋποθέτουν σχετικό Υπόμνημα. PG 64,1040-1062. CPG II 4450.
2. Αποσπάσματα έκ πατερικών ‘Εκλογών – ‘Ανθολογίων.
Στις Εκλογές – Ανθολόγια περιλήφθηκαν πολλά κείμενα ώς χρυσοστομικά, μερικά τών όποιων είναι γνήσια, ένώ άλλα νόθα ή άβέβαια. Μέ τήν σειρά τοΰ CPG II 4495 σημειώνουμε τίς έκδόσεις:
PG 85,1200C. PG 96, 280Β• 289ABC” 513C 232Α• 233Α• 401D.PG 95,1085C• 1240B• 1292A” 1309C” 1433BC. PG 79,345-348. PG89,365D-368B• 340AB. PG 94,1269-1272• 1361D• 1364A” 1313C1396-1397• 1400BC• 1408BC. PG 110,156-157. S. HAIDACHERεις BZ16 (1907) 173-8. TOY ΙΔΙΟΥ εις SAWW144,4 (1902) 22-9. G. BARDY εις ROC 23 (1922/3) 430-1.
ΣΤ. ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ
Πρός Ίννοκέντιον 1-2.
Πρεσβντέροις καί διακόνοις έν δεσμωτηρίω δι’ ενσέβειαν.
Πρός ‘Ολυμπιάδα 1-17.
Πρός διάφορα πρόσωπα 18-242.
Άπό αύτές ή 125 (πρός Κυριακόν) είναι συμπίλημα άπό τήν 1η ‘Επιστολή πρός ‘Ολυμπιάδα, ή 233 νόθος καί οί 237-241 άνήκουν οτόν πρεσβύτερο Κωνστάντιο. Εκτός άπό τήν πρώτη Επιστολή πρός Ίννοκέντιο, γραμμένη μάλλον μετά τό Πάσχα τοΰ 404 καί πρίν άναχωρήσει γιά τήν έξορία, όλες γράφηκαν άπό τόν τόπο τής έξορίας του καί σκοπό είχανε νά παρηγορήσουν τούς διωκόμενους φίλους του, νά τούς νουθετήσουν, νά τούς εύχαριστήσουν γιά όσα έπρατταν χάριν τοΰ Χρυσοστόμου καί νά τούς πληροφορήσουν τά άφορώντα στήν κατάσταση τοΰ ίδιου. “Ολα σύντομα κείμενα μέ θεολογικά ένίοτε στοιχεία. Τό πλήθος τών προσώπων (περίπου 130), μέ τά όποια έπικοινωνεΐ στήν Κωνσταντινούπολη καί τήν Συρία, υπογραμμίζει τήν φροντίδα του γιά τό ποίμνιο τής Εκκλησίας καί τό ένδιαφέρον του γιά τήν ιεραποστολή.
PG 52,529-748. Α. – Μ. MALINGREY, Lettres a Olympias: SCh13 bis (1968). ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ, Έπιστ. πρός Ίννοκέντιον: SCh 342 (1988) 68-94. P. CALLEGARI, Dall’esilio. Lettere, Milano 1976.ΕΠΕ 37 (1989) 348-582. ΕΠΕ 38 (1990). CPG II 4405.
Ζ. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ – ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Έπιστολαί – ‘Αποφάσεις – ‘Υπομνήματα – Δηλώσεις διοικητικής φύσεως.
“Ενεκα τής πολυτάραχης άρχιεπισκοπείας του καί τής πληθωρικής δράσεως προέκυψαν Επιστολές, ‘Αποφάσεις, Δηλώσεις, Υπομνήματα, Διδασκαλίες, πού έχουν σχέση μέ τήν διοίκηση. Τά συντάσσει ώς άρχιεπίσκοπος ή ώς πρόεδρος συνόδων καί δικαστηρίων. Άπό τά πολλά αύτά κείμενα διασώθηκαν ελάχιστα, σύντομα καί κυρίως άποσπασματικά:
Γράμμα: Πρός Θεόφιλο Αλεξανδρείας 1-2 (Grumel No 19 καί 21).
Δήλωσις: Άφορα στόν Σεβηριανό Γαβάλων (Grumel No 24). ^
Δήλωσις: Πρός τόν Έπιφάνιο Σαλαμίνας Κύπρου (Grumel No 25).
Διδασκαλία: Σχετική μέ τήν συγχώρηση αμαρτημάτων (Grumel No 26).
Επιστολή: Άπάντηση (πρός Θεόφιλο) στήν σύνοδο τής Δρυός (403)• (Grumel No 27).
Άντιδήλωσις: Δήλωση πρός έπισκόπους τής συνόδου τής Δρυός (Grumel No 28).
Αντιδήλωσις: Πρός τόν Αυτοκράτορα Άρκάδιο (Grumel No 30).
Παραγγελία: Πρός τόν έξομολόγο (άμφιβαλλόμενο) (Grumel No 32).
Έπιστολαί συνοδικαί: Γιά τήν καθιέρωση τής έορτής τών Χριστουγέννων τήν 25η Δεκεμβρίου (Grumel No 33).
Κανόνες – Έπιτίμια: ‘Εσφαλμένα τοΰ άποδίδονται τρεις σειρές ‘Επιτιμίων ή Κανόνων (Grumel No 34).
Άλλα τόσα περίπου σχετικά κείμενα μόνο μνημονεύονται.
PG 47,25• 29- 32′ 36. PG 67,733-736• 705BC. PG 100,112Β.ΡΑΛΛΗ – ΠΟΤΛΗ, Δ’, 387. V. GRUMEL, Les regestes des
Actes du Patriarcat de Constantinople, I 1, Kadikioe – Bucarest1932, σσ. 9-17. CPG II 4495 (28-33).
II. ΑΜΦΙΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΝΟΘΑ ΕΡΓΑ
Ό άριθμός τους είναι τεράστιος -κατά τίτλους μάλιστα μεγαλύτερος άπό τόν άριθμό τών γνήσιων έργων του. Τά πλείστα είναι πολύ σύντομα καί δή άποσπάσματα καί διασκευές χρυ-σοστομικών ή άλλων έργων. ‘Εδώ παραθέτουμε τούς τίτλους τους, μέ τήν σειρά τής έκδόσεως τοΰ J.-P. Migne στήν PG. Γιά τά λοιπά παραπέμπουμε στό CPG τοΰ Μ. Geerard. Κείμενα, πού μέ βεβαιότητα αποδόθηκαν στόν πραγματικό συγγραφέα τους, άποφεύγουμε νά τά καταγράψουμε.
1. “Οτι ου χρή εύτραπελίζειν τόν άσκητήν.
2. Περί νηστείας καί έλεημοσύνης.
3. Περί ίερωσύνης λόγος έβδομος.
4. “Οτι χρή τόν Χριστού μαθητήν ήπιον είναι…
5. “Οτι έπίπλαστον σχήμα καί μή άληθές φεύγειν χρή.
6. Πρός ιουδαίους καί έλληνας καί αιρετικούς καί εις τό Ίωάν. 2,2.PG48,1055-1096. CPGII 4501-4507.
8. Εις την άγίαν Πελαγίαν.
9. Εις τόν μάρτυρα Ρωμανόν (Λόγος Β’).
10. Εις τήν προδοσίαν τοϋ ‘Ιούδα.
11. Εις τήν μνήμην τοϋ άγ. Βάσσου… καί εις τό «μάθετε απ’ έμοϋ δτι πραός είμι καί ταπεινός τη καρδία».
12. Εις Πέτρον τόν άπόστολον καί Ήλίαν τόν προφήτην.
13. Εις τόν μακάριον ‘Αβραάμ.
14. Εις τήν άγίαν… Θέκλαν έγκώμιον.
15. Περί προσευχής, Λόγοι 1-2.
16. Εις τόν χρησμόν Ζαχαρίου καί εις τήν σύλληψιν της Ελισάβετ.
17. Έγκώμιον εις τήν σύλληψιν … ‘Ιωάννου τοϋ Προδρόμου…
18. Εις τόν Εύαγγελισμόν… τής Θεοτόκου.
19. Εις τό «εξήλθε δόγμα παρά Καίσαρος» (Λουκ. 2,1).
20. Εις Ίωάννην τόν Πρόδρομον.
21. Εις τά άγια Θεοφάνια.
22. Εις τήν Ύπαπαντήν… καί εις τήν Θεοτόκον καί εις τόν Συμεώνα.
23. Τή άγια καί μεγάλη Παρασκευή.
24. Εις τόν τίμιον… Σταυρόν καί περί τής τών πρώτων άνθρώπων παραβάσεως.
25. Εις τήν τριήμερον άνάστασιν τοϋ Κυρίου ήμών Ίησοϋ Χριστοϋ.P. FR. DE CAVALIERI: Studi e Testi 65 (1935) 26. Περί τοϋ κατά Θεόν πολιτεύεσθαι καί εις τό «στενή ή πύλη»… καί εις τό «Πάτερ ήμών».PG51,41-48.
27. “Οτε της ‘Εκκλησίας έξω ευρεθείς Εύτρόπιος καί περί παραδείσου καί Γραφών…
28. Εις τήν έπίλυσιν τής Χαναναίας…
29. Πρός Καισάρων επιστολή (απόσπασμα).
30. Εις τήν Άνάληψιν τοϋ Κυρίου ήμών Ίησοϋ Χριστοϋ, Όμιλίαι 1-5.
31. Εις τήν Πεντηκοστήν, Λόγοι 1-3.
32. Εις τήν προσκύνησιν τοϋ τιμίου Σταυροϋ…
33. Περί τοϋ μή έπαισχύνεσθαι όμολογεϊν τόν τίμιον Σταυρόν…PG52,395-414• 449-460″ 757-760• 791-844. CPGII
34. Εις τόν Δαυΐδ (Ψαλμ. 50) καί τόν Παϋλον…, περί μετανοίας.
35. Προοίμια τών Ψαλμών.
36. Προθεωρία εις τούς Ψαλμούς.
37. Εις τό «έν θλίψει έπλάτυνάς με» (Ψαλμ. 4).
38. Εις τήν έπιγραφήν τοϋ Ν’ Ψαλμού καί περί μετανοίας Ααυΐδ…, Όμιλίαι 1-2.
39. Εις τό «εϋξασθε καί άπόδοτε Κυρίφ τω Θεώ ήμών» (Ψαλμ. 75, 12).
40. Λόγος εις τήν Τρυγόνα, ήτοι εις τήν Έκκλησίαν.
41. Εις τό «έπήραν οί ποταμοί φωνάς αύτών» (Ψαλμ. 92, 3).
42. Εις τό «δεϋτε, άγαλλιασώμεθα τω Κυρίω» (Ψαλμ. 94,1).
43. Εις τόν Ρ’ (100) Ψαλμόν.
44. Εις τούς Ψαλμούς ΡΑ -ΡΖ’ (101-107).
45. Εις τόν ΡΗ’ Ψαλμόν, ήτοι τόν Άμωμον, Στάσεις 1-3 (Όμιλίαι;).
46. Εις τό «έξελοϋ με, Κύριε, έξ άνθρώπου πονηροϋ» (Ψαλμ. 139, 1).PG55,527-538 559-602• 611-620′ 629-710.
47. ‘Ερμηνεία εις τόν Δανιήλ προφήτην.
48. Εις τόν Μελχισεδέκ.
49. Περί τελείας αγάπης… καί περί κατανύξεως.
50. Περί έγκρατείας (continentia).
51. Περί παραμυθίας (consolatione), Λόγοι 1-2 (λατινιστί).
52. Σύνοψις Παλαιάς καί Καινής (Διαθήκης), ώς έν τάξει ύπομνηστικοϋ.
53. Εις τό Γενέθλιον τοϋ Σωτήρος ημών Ίησοϋ Χριστοϋ.
54. Εις Γένεσιν 1,31 κ.λπ.:
α) «Ειδεν ό Θεός πάντα όσα έποίησεν…»
β) «”Οτι τήν εικόνα τήν καθ’ όμοίωσιν Θεοΰ… έρριψεν ό άνθρωπος…»
γ) Εις τήν έξορίαν τοϋ ‘Αδάμ…, Λόγοι 1-3.
55. Εις τό μή πλησιάζειν θεάτροις…
56. Εις τόν δίκαιον καί μακάριον Ίώβ, Λόγοι 1-4.
57. Εις τόν προφήτην Ήλίαν.
58. Εις τόν Ιωσήφ καί περί σωφροσύνης.
59. Εις τήν Σονσάνναν.
60. Εις τους τρεις παϊδας καί εις τήν βαβυλωνίαν κάμινον.
61. Opus imperfectum in Matthaum (λατινιστί) ( Έργο υπόμνημα άτελές εις τό Ευαγγέλιο Ματθαίου).PG 56,193-62. Εις τήν άποτομήν τοϋ Προδρόμου… καί εις τήν Ήρωδιάδα.
63. Εις τόν Πρόδρομον.
64. Εις τούς κορυφαίους… Πέτρον καί Παϋλον καί τό αύτών μαρτύρων.
65. Εις τούς άγιους δώδεκα ‘Αποστόλους.
66. Εις τόν… Θωμάν απόστολο ν καί κατά άρειανών…
67. Εις τόν άγιον Στέφανον τόν Πρωτομάρτυρα.
68. Εις τό «άρκεϊ σοι ή χάρις μου…» (Β’ Κορ. 12,9).
69. Εις τήν παραβολήν περί τοϋ ‘Ασώτου.
70. Εις τήν όρχησιν τής Ήρωδιάδος καί εις τήν άποτομήν τής κεφαλής τοϋ Προδρόμου…
71. Εις τό «συνήγαγον οί ιουδαίοι συνέδριον…» (Ίωάν. 11, 47).
72. Εις τήν παραβολήν τών δέκα παρθένων (Ματθ. 25,1).
73. Εις τήν Σαμαρειτιν καί εις τό «έρχεται ό Ίησοϋς εις πάλιν Σαμαρείας…» (Ίωάν. 4,5).
74. Περί ζήλου καί εύσεβείας καί εις τόν έκ γενετής τυφλόν.
75. Περί ιρευδοπροφητών καί ψευδοδιδασκάλων καί άθεων…
76. Εις τό ιπποδρόμων.
77. Εις τό «προσέχετε τήν έλεημοσύνην ημών» (Ματθ. 6, 1-
78. Εις τήν άρχήν τής Ίνδικτιώνος… καί εις Μάρτυρας…
79. Λόγος κατηχητικός εις τό «όμοια εστίν ή βασιλεία τών ουρανών…» (Ματθ. 20,1).
80. Εις τήν παραβολήν τής συκής.
81. Εις τόν φαρισαΐον.
82. Εις τόν τελώνην καί τόν φαρισαΐον.
83. Εις τόν… καί εις τόν Ζακχαΐον καί περί κρίσεως…
84. Εις τόν άγιον Ίωάννην τόν Θεολόγον.
85. Εις τήν άρνησιν τοϋ Πέτρου καί εις τόν Σταυρόν…
86. Εις τήν δευτέραν παρουσίαν τοϋ Κυρίου…
87. Ερμηνεία εις τό «Πάτερ ημών».
88. Εις τήν άρχήν τής Ίνδίκτου.
89. Εις τόν τίμιον Σταυρόν.
90. Εις τήν ‘Ύψωσιν τοϋ τιμίου Σταυρού.
91. Εις τόν άγιον πρωτομάρτυρα Στέφανον.
92. Εις τήν μέσην εβδομάδα τών νηστειών.
93. Εις τά Βάϊα.
94. Κατά αιρετικών καί εις τήν Θεοτόκον.
95. Εις τόν ληστήν καί εις τήν προδοσίαν τοϋ Σωτήρος.
96. Κατηχητικός εις τό Πάσχα (Είναι ό γνωστός Λόγος «Εϊ τις εύσεβής καί φιλόθεος…», που διαβάζεται τήν ήμερα τοΰ Πάσχα μέχρι σήμερα).PG 59,721-724.
97 Εις τό Πάσχα, Λόγοι 1-7.98.
98 Εις τήν Σύναξιν τών Αρχαγγέλων.
99. Περί μετανοίας καί εις Ήρώδην καί Ίωάννην τόν Βα-πτιστήν.PG 59,485-532- 535-628
100. Παραινετικός περί μετανοίας, Α
101. Περί μετανοίας καί έλεημοσύνης, Β
102. Περί μετανοίας, Γ’.
103. Περί έλεημοσύνης.
104. Περί νηστείας, Α -Ζ’.
105. Περί ύπομονής καί τοϋ μή πικρώς κλαίειν τούς τε-λευτώντας.
106. Περί ύπομονης.
107. Περί σωτηρίας ψυχής.
108. Εις τούς κατηχουμένους.
109. Ταλανισμός πρός τούς φθείροντας τάς τοϋ Χριστοϋ παρθένους.
110. Κατά αιρετικών.
111. Περί έλεημοσύνης.
112. ‘Επιστολή πρός μοναχούς.
113. Εις τόν Εύαγγελισμόν τής ύπεραγίας Θεοτόκου.
114. Εις τό «όσα άν δήσητε έπί της γής, έσται δεδεμένα…» (Ματθ. 18,18).
115. Εις τό λέγειν τούς ιουδαίους «δαιμόνων έχεις…» (Ίω-άν. 7, 20 καί 24).
116. Περί μετανοίας.
117. Περί έλπίδος.
118. Περί άγάπης.PG60,681-768.
119. “Οτι θεοπρεπές έργον ή κατά Θεό ν άγάπη εστίν.
120. Εις προδοσίαν τοϋ ‘Ιούδα καί εις τό πάθος τοϋ Κυρίου.
121. Εις τό «έμνήσθην Θεοϋ καί ηύφράνθην» (Ψαλμ. 76,4).
122. Εις τήν Ραχήλ καί εις τά νήπια.
123. Εις τόν Ηρώδη καί εις τά νήπια.
124. Εις Μάρθαν καί Μαρίαν καί Αάζαρον καί Ήλίαν τόν προφήτην.
125. Εις τό «εξελθόντες οί φαρισαϊοι συμβούλων έλαβον» (Ματθ. 12,14).
126. Εις τήν πόρνην καί εις τόν φαρισαϊον.
127. Εις τήν Άνάληψιν τοϋ Κυρίου ήμών Ίησοϋ Χριστοϋ.
128. Εις τά Βαΐα.
129. Έγκώμιον εις τόν άγων Ίωάννην τόν Θεολόγον.
130. Εις τόν άγων Ίωάννην… τόν Θεολόγον.
131. Εις τήν Μεταμόρφωσιν.
132. Περί αύχμοϋ.
133. Εις τόν Ίορδάνην ποταμόν.
134. Εις τόν φαρισαϊον καί εις τήν πόρνην.
135. Εις τήν Χριστοϋ Γέννησιν.
136. Εις τό «δτε άνέβη ό Κύριος εις τό Ιερόν» (Ίωάν. 7, 14).
137. Εις τήν Μεσοπεντηκοστήν.
138. Εις τήν Σαμαρεϊτιν, τη ημέρα τής Μεσοπεντηκοστής.
139. Εις τό «Πάτερ, εί δυνατόν, τό ποτήρων τοϋτο παρελ-θέτω άπ’ έμοϋ» (Ματθ. 26,39).
140. Εις τήν παραβολήν «άνθρωπος τις κατέβαινε καί λη-ιπαϊς περιέπεσε» (Λουκ. 10,30).
141. Εις τήν γέννησιν ‘Ιωάννου τοϋ …Προδρόμου…
142. Εις τήν Γέννησιν τοϋ Κυρίου ήμών Ίησοϋ Χριστοϋ.
143. Εις Ζακχαϊον τόν τελώνην.
144. Εις τόν Έκατόνταρχον.
145. Εις τό «έξήλθεν ό σπείρων τοϋ σπεϊραι τόν σπόρον αύτοϋ» (Αουκ. 8,5).
146. Εις τήν δραχμήν καί εις τό «άνθρωπος τις είχε δύο υιούς» (Αουκ. 15,11).
147. Περί νηστείας.
148. Εις τόν υίόν τής χήρας.PG 61,681-684• 687-734 737-746
149. Εις τόν τελώνην καί εις τόν φαρισαϊον.
150. Εις τήν ε’ίσοδον τών άγιων νηστειών.
151. Περί νηστείας: Κυριακή ε’ τών νηστειών.
152. Περί νηστείας.
153. Περί ευχής.
154. «Πΰρ ήλθον βαλεϊν επί τήν γήν» (Λουκ. 12,49) καί «Ούκ ήλθον βαλεΐν είρήνην, άλλά μάχαιραν» (Ματθ. 10,34).
155. Νουθεσίαι πνευματικοί.
156. Εις τήν άρχήν τών νηστειών καί περί νηστείας.
157. Εις τήν προσκύνησιν τοϋ Τιμίου ξύλου.
158. Εις τήν άνάστασιν τοΰ Κυρίου… καί εις τάς Μυροφόρους.
159. Εις τήν παραβολήν τοϋ έμπεσόντος εις τούς ληστάς.
160. Περί νηστείας.
161. Περί νηστείας καί εις τόν Δαυΐδ…
162. Εις τόν Εύαγγελισμόν τής Θεοτόκου καί κατά ‘Αρείου…
163. Περί έλεημοσύνης.
164. Περί άγάπης.
165. Εις τόν Λάζαρον, Όμιλίαι 1-3.PG 62,723-728
165 α. Περί πραότητος.
166. Έκλογαί άπό διαφόρων λόγων, Όμιλίαι Α -ΜΗ’.
167. Αιάταξις τής θείας Λειτουργίας τοϋ έν άγίοις πατρός ημών ‘Ιωάννου τοϋ Χρυσοστόμου.
168. Εύχή έν τω μέλλειν άναγινώσκειν ή άναγινώσκοντος έτέρου άκροάσθαι.
169. Εύχή δευτέρα.
170. Εις τήν Καινήν Κυριακήν καί εις τόν άπόστολον Θωμάν.
171. Εις τόν άγιον Στέφανον, Α ‘-Γ’.
172. Περί υπομονής καί περί συντελείας τοϋ αιώνος τούτου…PG 63,549-556
Γιά τήν θ. Λειτουργία (άριθμ. 167) ενδεικτικά οί έκδόσεις: F.E. BRIGHTMAN, Liturgies Eastern and Western, Oxford 1986, σσ. 309-344. Π. ΤΡΕΜΠΕΛΑ, Αί τρεις Αειτουργίαι κατά τούς έν Αθήναις κώδικας, Αθήναι 1935. I. ΦΟΥΝΤΟΥΛΗ, Βυζαντινοί θ. Αειτουργίαι… Ιωάννου τοϋ Χρυσοστόμου, Θεσσαλονίκη 1978. CPGII 4684-4693.
173. Περί μετανοίας καί εις τό άνάγνωσμα τοϋ Ααϋίδ περί ιήςτοϋ Ούριου.
174. Περί τών έν νηστεία σωφρονούντων καί διαγωγής διαφόρων προφητών.
175. Παραινετικός περί έγκρατείας.
176. “Οτι βαρύ τής τοΰ Θεοΰ φιλανθρωπίας καταφρονεΐν…
177. Εις τήν αίμορροοϋσαν, έκ τοΰ Κατά Λουκάν Εύαγγε-λίου.
178. Ότι θαλάσση παρείκασται ό βίος ούτος…
179. Εις τό «όμοια εστίν ή βασιλεία τών ούρανών κόκκο) σι-νάπεως» (Ματθ. 13,31).
180. Εις τό «ει τις έν Χριστώ καινή κτίσις…» (Β’ Κορ. 5, 17).
181. Εις τό τοϋ Εύαγγελίου ρητόν καί περί παρθενίας…
182. Περί θεογνωσίας καί εις τά άγια Θεοφάνια…
183. Εις τήν λίμνην Γεννησαρέτ καί εις τόν άγιον Πέτρον…
184. Περί έλεημοσύνης καί εις τόν πλούσιον καί τόν Αάζαρον.
185. Πρός τούς μεγάλα τά παρόντα νομίζοντας…
186. Περί ευχής.
187. Ότι πάντων ή κατά ψυχή ν άρετή προτιμοτέρα.
188. Τή βασιλίδι Εύδοξία, Επιστολή.
189. Εύχαί (διά κατεχομένους υπό πνευμάτων), Α ‘-Δ ‘. PG 64,11-34- 37-52- 433-444- 453-465
190. Εις τούς Αγίους Πάντας.
191. Περί έξόδου ψυχής.
192. Εις τόν πρωτόπλαστον ‘Αδάμ.
193. Εις τό έαρ καί τήν Ανάστασιν.
194. Εις τό «γρηγορείτε καί προσεύχεσθε».
195. Εις τήν Χριστοϋ Γένναν.
196. Εις τήν άρνησιν τοϋ Πέτρου καί εις τόν Δαυΐδ.
197. Εις τόν Αδάμ καί περί μετανοίας.
198. Εις τό «Πάτερ ημών…».
199. Εις τόν πειρασμόν τοϋ Κυρίου ήμών Ίησοϋ Χριστοϋ.
200. Περί πίστεως καί κατά τών αιρετικών.
201. Εις τόν έκ γενετής τυφλόν.
202. Εις τά έγκαίνια [τοϋ Τιμίου Σταυροϋ].
203. Περί τοϋ μή καταρραθυμεϊν καί άμελεΐν της ήμών σωτηρίας…
204. Έγκώμιον εις μάρτυρας.
205. Περί της αιωνίου καί άτελεντήτου κολάσεως.
206. Εις τόν αγιον Στέφανον τόν Πρωτομάρτυρα.
207. Εις τό «προσέχε[τε] [σ] έαυτοϊ[ς],
208. Εις τό «όμοια έστίν ή βασιλεία τών ούρανών άνθρώ-πω…».
209. Περί άγρυπνίας.
210. Εις τόν Φαρισαϊον καί εις τήν πόρνην.
211. Εις τόν ΑΣΤ’ Ψαλμόν «Μή παραζήλου έν πονηρευο-μένοις».
212. Εις τό «ό ούν Ίησοϋς κεκοπιακώς έκ της όδουτορίας έκαθέζετο…».
213. Εις τά άγια Θεοφάνια.
214. Εις τόν αγιον καί πανεύφημον άπόοτολον Παϋλον.
215. Εις τό «έάν άφήτε τοις άνθρώποις τά παραπτώματα…».
216. Εις τήν γέννησιν τοϋ Προδρόμου καί εις τήν ένανθρώ-πησιν τοϋ Κυρίου.
217. Εις τόν ‘Αδάμ καί εις τούς Σοδομίτας.
218. Εις τό «ύπερηφάνοις αντιτάσσεται Κύριος ό Θεός».
219. Εις τό «ούδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν…» καί κατά… Εύνομιανών καί περί τίνων όρνέων…
220. Εις τό γενέθλ ιον τοϋ Σωτήρος.
221. Εις τό γενέθλιον τοϋ Σωτήρος.
222. “Chi άναγκαϊόν έστι καί άπαραίτητον τό διδάσκειν τόν έπίσκοπον τόν τοϋ Χριστοϋ κλήρον.
223. Εις τόν OA ‘ Ψαλμόν: «Ό Θεός τό κρίμα σου τω βασι-λεϊ δός…».
224. Εις τήν άνάστασιν τοϋ Κυρίου.
Στά παραπάνω άμφιβαλλόμενα καί νόθα έργα, έκδεδομένα στήν PG ή μεταγενέστερα καί μεμονωμένα, πρέπει νά προστεθούν καί 36 άκόμα λήμματα, πού έκδόθηκαν μεμονωμένα άπό τόν ΙΖ’ αιώνα μέχρι σήμερα καί καταχωρίζονται άπό τόν Μ. Geerard στό Clavis Patrum Graecorum, II, 4726-4762. Πρόκειται συνήθως γιά σύντομα κι ένίοτε γι’ αποσπασματικά κείμενα, πού δέν μπορούν ν’ άποδοθοΰν στόν Χρυσόστομο.
‘Άλλα δέκα περίπου, βραχέα τά πλείστα, κείμενα καταχωρίζονται στό CPG II4715-4724 σύμφωνα μέ τήν έκδοση τοϋ Η. Savile, … Ιωάννου τοϋ Χρυσοστόμου τών ευρισκομένων, τ. 5, σσ. 78-83, 261-264, 351-355, 807-814 καί 912-916• τ. 6, σσ. 886-902 καί τ. 7, σσ. 339-340. Πρόκειται κυρίως γι’ αποσπάσματα άπό γνήσια χρυσοστομικά έργα.
III. ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΚΑΙ ΑΒΕΒΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ή παλαιότερη καί προπαντός ή νεώτερη έρευνα έπισήμανε στούς χειρόγραφους κώδικες μεγάλο άριθμό ομιλητικών κειμένων, πού αποδίδονται στόν Χρυσόστομο. Πρόκειται γενικά γιά νόθα έργα, άλλά ή έκδοση καί ή μελέτη τους μπορεί γιά πολλά ή κάποια άπό αύτά νά καταλήξει σέ θετικά συμπεράσματα, νά τ’ αποδώσει δηλαδή στόν Χρυσόστομο. Άπό τά άνέκδοτα αύτά καταχωρίζονται στό CPG II4840-5079, 243 (τά 29 έκδόθηκαν ήδη καί τά παραθέσαμε πιό πάνω) λήμματα, πού αύξάνονται σημαντικά μέ τίς καταλογογραφικές έργασίες τοϋ W. LACKNER, Codices chrysostomici graeci, IV: Codices Au-striae, Paris 1981• καί τοϋ R. Ε. CARTER, Codices chrysos. gr., V: Codicum Italiae 1, Paris 1983. Βλ. άκόμη. Μ. AUBINEAU: AB 92 (1974) 79-96 καί Museon 99 (1986) 39-59.
IV. ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΕΣ
“Ηδη άπό τίς άρχές τοΰ Ε’ αίώνα έμφανίστηκαν μεταφράσεις έργων χρυσοστομικών, γνησίων ή νόθων άδιάφορο, στήν λατινική πρώτα γλώσσα καί στίς άρχαϊες άνατολικές μετά (συριακή, άρμενική, γεωργιανή, κοπτική καί άραβική), άλλά καί στίς παλαιο-σλαβική, καί παλαιο-ρωσική άργότερα. Ό άριθ-μός τών μεταφράσεων αυτών, πού γιά τά γνήσια έργα τίς άνα-φέραμε στόν κατά περίπτωση οικείο τόπο, είναι πολύ μεγάλος. Έδώ άρκούμεθα μόνο νά παραπέμψουμε γιά κάθε όμάδα μεταφράσεων στό CPG II, όπου καί ή άπαραίτητη βιβλιογραφία.
1. Λατινικές
Οί άρχαϊες λατινικές μεταφράσεις (χωρίς νά υπολογίζονται αύτές πού τυπώθηκαν στίς συνολικές έκδόσεις χρυσοστομικών έργων) μεμονωμένων έργων υπερβαίνουν τίς 22 καί μέ τίς μεσαιωνικές άριθμοΰν πολλές δεκάδες. CPGII 5130.
2. Συριακές
Οί συριακές μεταφράσεις έμφανίστηκαν έπίσης πολύ ένω-ρίς, είναι πολυπληθείς, ένίοτε αβέβαιες καί χωρίς άναγνωρι-ζόμενη άντιστοιχία σέ γνήσια ή νόθα έργα τοΰ Χρυσοστόμου. Αύτό ισχύει γιά όλες τίς μεταφράσεις σέ άνατολικές γλώσσες. CPG II 5140-5145, όπου καί ή πιό άπαραίτητη βιβλιογραφία.
3. Κοπτικές
Γιά τίς κοπτικές μεταφράσεις βλ. CPG II5150, όπου καί βιβλιογραφία.
4. Αρμενικές
Είναι οί πολυπληθέστερες καί σημειώνονται στό CPG II 5160, 5165, 5166, 5170, όπου καί βιβλιογραφία.
5. Γεωργιανές
Είναι καί αύτές πολλές, έμφανίστηκαν ήδη άπό τόν Ε’ αί. καί σημαντικό μέρος τους έκδόθηκε. Βλ. CPG II 5175, 5180, όπου καί άναγκαία βιβλιογραφία.
6. Αραβικές
Είναι ολιγάριθμες καί συνδέονται μέ τήν υποχώρηση τής κοπτικής άλλά καί τής συριακής γλώσσας, ένεκα τών άρα-(Ιικών κατακτήσεων. Βλ. CPG II 5185, 5190, όπου καί βιβλιογραφία.
7. ΙΙαλαιο-ρωσικές καί παλαιο-σλαβικές
Είναι πολύ μεταγενέστερες άπ’ όλες τίς προηγούμενες με-t«φράσεις καί σημειώνονται στό CPG II 5195, 5197.
ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
ΣΤΥΛ.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΤΟΜΟΣ Α
Η ΖΩΗ ΤΟΥ
Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ
ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ
Σελίδες 144-185
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.