kantonopou’s blog

Συνοπτικὴ ἀναδρομὴ

  Γεώργιος Β. Παπαβασιλείου

         τ.  Σχολ. Σύμβουλος Π. Ἐκπ/σης

Ἡ ἀνάδειξη τῆς πνευματικῆς μας κληρονομιᾶς ἀποτελεῖ τὸ ἀσφαλέστερο μέσο γιὰ νὰ κρατήσουμε τὴ Ρωμέηκη ὑπόστασή μας. Βασικὸς  πυλώνας της εἶναι ὁ λαϊκὸς πολιτισμός. Μία ἀπὸ τὶς πιὸ λαμπερὲς ψηφίδες τοῦ λαϊκοῦ μας πολιτισμοῦ ἀποτελοῦν τὰ παραδοσιακὰ λαϊκὰ παιχνίδια, μὲ τὰ ὁποῖα μεγάλωσαν ἀμέτρητες γενιὲς Ρωμηῶν στὸ πέρασμα τῶν πολλῶν αἰώνων.

Τὰ παραδοσιακὰ λαϊκὰ παιχνίδια ἔχουν τὶς ρίζες τους στὴν ἀρχαιότητα, ὅπου μικροὶ καὶ μεγάλοι ἀφιέρωναν σημαντικὸ μέρος ἀπὸ τὸν ἐλεύθερο χρόνο γιὰ νὰ παίξουν ὁμαδικὰ παιχνίδια καὶ νὰ πάρουν μέρος σὲ ἀγῶνες. Οἱ συχνὲς θρησκευτικὲς γιορτὲς ἦταν μία εὐκαιρία γιὰ ὁμαδικὰ παιχνίδια, στὰ ὁποῖα ἔπαιρναν μέρος μικροὶ καὶ μεγάλοι. Χαρακτηριστικὲς περιγραφὲς παιχνιδιῶν περιέχει ἡ Ὀδύσσεια, ὅπου ἡ Ναυσικᾶ παίζει μὲ τὶς δοῦλες της, τὴ Φαίνιδα καὶ τὰ ἀγόρια  τοῦ Ἀλκίνοου, ὁ Ἃλιος καὶ ὁ Λαοδάμοντας τὴν Οὐρανία· παιχνίδι μὲ τὴ μπάλα σὲ γιορτὴ πρὸς τιμὴν τοῦ Ὀδυσσέα.

Πρῶτοι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλόσοφοι καὶ παιδαγωγοὶ κατανόησαν τὴν παιδαγωγικὴ ἀξία τῶν παιχνιδιῶν. Πίστευαν ὅτι μέσα ἀπὸ τὸ ὁμαδικὸ παιχνίδι τὸ παιδὶ ἐξελίσσεται σὲ ὁλοκληρωμένη προσωπικότητα, ἱκανὴ νὰ ἀντιμετωπίσει τὰ ζητήματα τῆς ζωῆς καὶ γι’αὐτὸ τὸ εἶχαν ἐντάξει στὸ πρόγραμμα ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν. Θεωροῦσαν τὸ παιχνίδι μεγάλο ἀγαθό, καθὼς ἀσκεῖ πλήρως ὁλόκληρο τὸ σῶμα, τὸ διατηρεῖ ὑγιὲς καὶ ρωμαλαῖο, καλλιεργεῖ καὶ ὀξύνει τὸν νοῦ καὶ εὐχαριστεῖ τὴν ψυχὴ. Ἀκόμα ἀναπτύσσει τὸ ὁμαδικὸ πνεῦμα, μαθαίνει στὰ παιδιὰ νὰ σέβονται τοὺς ὅρους καὶ τοὺς κανόνες, στοιχεῖο ἀπαραίτητο στὴν κοινωνικὴ ζωή, ἀφοῦ ἡ ὁμαλὴ λειτουργία τῆς πολιτείας προϋποθέτει τὴν τήρηση καὶ τὸν σεβασμὸ τῶν νόμων ἀπὸ ὅλους.

Στὰ ρωμαϊκὰ καὶ ἀργότερα στὰ βυζαντινὰ χρόνια τὰ παιδιὰ ἐξακολουθοῦν νὰ παίζουν τὰ ἴδια παιχνίδια.

Στὴν περίοδο τοῦ Βυζαντίου, παρὰ τὴν αὐστηρότητα καὶ τὸ ἀσκητικὸ πνεῦμα ποὺ διέπει τὴν ἐκπαίδευση καὶ ἀγωγή, οἱ Μεγάλοι Πατέρες καὶ Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας ἀναγνωρίζουν τὴν εὐεργετικὴ ἀξία τῶν παιχνιδιῶν στὴν ἀνάπτυξη καὶ τὴ ζωὴ τῶν παιδιῶν. Ὁ Μέγας Βασίλειος συνιστᾶ μετὰ σωφροσύνης νὰ γυμνάζονται οἱ νέοι. Ὁ ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος διαπιστώνει ὅτι «σοφὸς ὁ διδάσκαλος ὁ διὰ τερπνῶν μέσων ποιῶν τοὺς μαθητᾶς μανθάνειν». Ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεὺς προτείνει  παράλληλα μὲ τὴν ὡραιότητα τῆς ψυχῆς νὰ καλλιεργεῖται «καὶ ἡ τοῦ σώματος ὡραιότης». Ὁ ἅγ.Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος παρατηρεῖ ὅτι τὰ σύγχρονά του παιδάρια χαίρονται νὰ παίζουν μὲ πήλινα ἱππάρια, ἁμάξια ἢ μὲ πήλινους ὄνους καὶ ὀνηλάτας.  Ὁ Καισαρείας Εὐσέβειος εἰσηγεῖται «ἵνα οἱ γονεῖς καλλιεργοῦσι τὰς κλίσεις τῶν τέκνων καὶ διὰ τῶν παιδιῶν».

Ἀπὸ τὰ πιὸ ἀγαπημένα τους παιχνίδια ἦταν οἱ ἀστράγαλοι (κότσια), ἡ πεττεία (τριώτα), τὸ ζατρίκιο (σκάκι) ἡ ὤκα (ὅπως τὸ φειδάκι ἢ ἡ μονόπολη), ἡ αἰώρα  (κούνια)  ἡ ζίνα ( χρυσόμυγα ποὺ τὴν ἔδεναν ἀπὸ τὸ πόδι καὶ μὲ τὸ πέταγμά της ἔκανε τὸν σχετικὸ ἦχο), ἡ τυφλόμυγα, τὰ πετραδάκια, τὸ τζίζζ, ἡ διελκυνστίνδα, ἡ  ἀμπάριζα,  τὰ σκλαβάκια, τὰ καλαλλάτσια (πεντόβολα), τὸ τσέρκι.

Πολὺ ἐνδιαφέροντα γιὰ τὰ μικρὰ παιδιὰ ἦταν τὰ σεῖστρα ( κουδουνίστρες ) καὶ  «σφαῖραι (μπάλες) ἐντὸς καλαθίσκου τιθέμεναι».

Τὰ κορίτσια ἔπαιζαν μὲ τὶς κοῦκλες, τὶς ὁποῖες ἔλεγαν κοροκόσμια καὶ νύμφες ἢ νυμφικὰ καὶ μὲ τὴν παιδικὴ γλώσσα νινὶα ἢ καὶ νένοι. Τὶς κατασκεύαζαν μὲ κερί, πηλὸ ἢ γύψο καὶ τὶς ἔντυναν μὲ μεγάλη ἐπιμέλεια. Ὑπῆρχαν μάλιστα καὶ σχετικὰ ἐργαστήρια ποὺ κατασκεύαζαν διάφορα ἀσύρματα πρὸς πώληση. Στὰ νήπια πολὺ ἄρεσε νὰ καβαλικεύουν τὸ ραβδί, νὰ τρέχουν καὶ νὰ χτυποῦν μὲ τὰ μαστίγια «καβαλικεύω τὸ ραβδὶ καὶ παίζω τὸ βιτάλιν».

Τὰ ἴδια παιχνίδια μὲ διάφορες παραλλαγὲς ἔπαιζαν τὰ παιδιὰ στὴν περίοδο ποὺ τὸ γένος ἦταν ὑπόδουλο, μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση καὶ μέχρι τὶς δεκαετίες τοῦ 1960- 1990, ποὺ ὑπῆρχαν ἐλεύθεροι χῶροι καὶ δὲν εἶχε ἐξαπλωθεῖ τὸ βιομηχανικὸ καὶ ἠλεκτρονικὸ παιχνίδι.

Ἡ βιομηχανικὴ ἐξέλιξη, ἡ ἀλλαγὴ τῶν κοινωνικῶν δομῶν, ἡ ἀστυφιλία, ὁ ἀφανισμὸς τῶν ἐλεύθερων χώρων, οἱ ἀλλαγὲς στὴ δομὴ καὶ τὴ λειτουργία τῆς οἰκογένειας περιόρισαν σημαντικὰ τὸ παραδοσιακὸ λαϊκὸ παιχνίδι καὶ τὴ θέση του πῆρε τὸ βιομηχανικό, τὸ ἠλεκτρονικὸ παιχνίδι ποὺ παράγεται μαζικὰ ὡς τυποποιημένο προϊὸν εὐρείας κατανάλωσης. Πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτὴ συμβάλλει καίρια ἡ διαρκὴς καὶ ἔντονη διαφήμιση ἀπὸ τὰ ἠλεκτρονικὰ καὶ ἔντυπα μέσα ἐνημέρωσης.

Παιδαγωγικὴ ἀξία τοῦ παραδοσιακοῦ λαϊκοῦ παιχνιδιοῦ

Ἡ σύγχρονη παιδαγωγικὴ ἐπιστήμη ἀναγνωρίζει ἀνεπιφύλακτα τὴν τεράστια ἀξία ποὺ ἔχει τὸ ἐλεύθερο παραδοσιακὸ παιχνίδι στὴν ὁμαλὴ ἀνάπτυξη τοῦ κάθε παιδιοῦ, ὡς ξεχωριστὸ πρόσωπο, στὴ διαδικασία τῆς ἐκπαίδευσης καὶ τῆς ἀγωγῆς. Μέσα ἀπὸ τὸ ἐλεύθερο παραδοσιακὸ παιχνίδι  τὸ παιδὶ :

Παίζει στὸ φῶς. Παίζει στὸν κόσμο του καὶ στὸν τόπο του , μὲ πρόσωπα ποὺ τὰ γνωρίζει, τὰ ἀδέρφια του, τοὺς γονεῖς, τοὺς φίλους, τὰ γειτονόπουλα, τοὺς συμμαθητές. Δὲν παίζει μὲ προσωπεῖα ἑνὸς φανταστικοῦ κόσμου ποὺ ἐνδεχόμενα κινεῖται στὸ σκοτάδι, ἀφοῦ μπορεῖ νὰ κρύβει τὸ πρόσωπό του, τὸν τόπο του, τὶς προθέσεις καὶ τὶς ἐπιδιώξεις του.

Χαίρεται. Αἰσθάνεται εὐχαρίστηση. Ὅλα τὰ παραδοσιακὰ παιχνίδια δημιουργοῦν ἀπεριόριστη χαρὰ στὰ παιδικὰ πρόσωπα. Ἡ χαρὰ μάλιστα αὐτὴ δὲν ἀκτινοβολεῖ μόνο στὰ πρόσωπα ποὺ παίζουν, ἀλλὰ μεταλαμπαδεύεται καὶ στὰ πρόσωπα ποὺ παρακολουθοῦν τὸ παιχνίδι. Τὸ παιδὶ κυριαρχεῖ στὸ παιχνίδι καὶ ὄχι  τὸ παιχνίδι στὸ παιδί. Ἐπιβάλλει τοὺς δικούς του ρυθμούς, τὸ προσαρμόζει στὰ μέτρα του. Ἔτσι ἀποφεύγει τὶς ἐνοχὲς, τὰ αἰσθήματα μειονεξίας καὶ ἐνισχύει τὸ αὐτοσυναίσθημά του.

Ἀποκτᾶ αὐτογνωσία. Μαθαίνει τὰ ὅριά του, τί μπορεῖ καὶ τί δὲν μπορεῖ νὰ κάνει. Γνωρίζει τὶς  ἀντοχὲς καὶ τὶς δεξιότητες ποὺ ἔχει, πόσο μπορεῖ  νὰ προσποιηθεῖ , νὰ τρέξει, νὰ στοχεύσει. Τὰ παιχνίδια ρολογά- ρολογά, ἁλάτι ψιλό, δὲν περνᾶς  κυρα- Μαρία, καὶ ὄχι μόνο, δίνουν τέτοιες εὐκαιρίες.

Καλλιεργεῖ ἀρετὲς καὶ ἀξίες. Μαθαίνει ὅτι ὅλοι οἱ παῖκτες εἶναι ἴσοι , ἔχουν τὰ ἴδια δικαιώματα καὶ ὑποχρεώσεις, παίζουν δίκαια καὶ κάνουν τίμιες συναλλαγές. Ἰσχύουν γιὰ ὅλους οἱ ἴδιες ποινὲς ὅταν ἐκτρέπονται καὶ κάνουν «τσουνιὲς». Τὰ παιχνίδια τὰ μῆλα, τὸ κουτσό, οἱ ἀμάδες, οἱ μπίλιες, οἱ σβοῦρες, ἡ τριώτα… ἐνισχύουν τὸ ἀξιακὸ σύστημα τοῦ παιδιοῦ.

Ἀναπτύσσει τὴ σκέψη.

Δημιουργεῖ ἀπεριόριστες εὐκαιρίες γιὰ ἐλευθερία καὶ πρωτοτυπία. Ἔχει ἄπειρες δυνατότητες νὰ ἐπεμβαίνει σὲ κάθε παιχνίδι , νὰ κάνει προσωπικὲς καὶ ὁμαδικὲς ἀλλαγές, νὰ δημιουργεῖ νέα δεδομένα, ἔτσι ὥστε κάθε παιχνίδι νὰ γίνεται μοναδικὸ καὶ ἀνεπανάληπτο κάθε φορὰ ποὺ παίζεται. Μέσα ἀπὸ πολλὰ παιχνίδια, ὅπως ἡ τριώτα, ἡ ἐννιάρα, ἡ δωδεκάρα, οἱ μπίλιες, οἱ ἀμάδες, τὸ παιδὶ κάνει μία σειρὰ σχεδιασμῶν καὶ συλλογισμῶν τοὺς ὁποίους προσαρμόζει ἀνάλογα μὲ τὶς ἀντιδράσεις τῶν ἄλλων παιχτῶν. Ἀλλὰ καὶ τὰ κινητικὰ παιχνίδια, ὅπως τὸ κυνηγητό, τὸ κρυφτό, τὸ ρολογάρολογα καλλιεργοῦν τὴν ἄμεση σκέψη καὶ ἀντίδραση.

Μαθαίνει τὴν ἀξία τῆς ὁμάδας. Μαθαίνει νὰ προτάσσει τὸ ὁμαδικὸ ἀπὸ τὸ προσωπικό. Μαθαίνει νὰ στηρίζει καὶ νὰ στηρίζεται, νὰ κινδυνεύει καὶ νὰ θυσιάζεται γιὰ νὰ σώσει τὸν συμπαίχτη του. Μαθαίνει νὰ μὴ χαίρεται τὴν προσωπικὴ ἐπιτυχία ὅταν χάνει ἡ ὁμάδα. Τὰ σκλαβάκια, οἱ κλέφτες καὶ ἀστυνόμοι, ἡ σημαία τὰ παιχνίδια  μὲ τὸ τόπι εἶναι παιχνίδια ποὺ μετατρέπουν τὴν ἐπιθετικότητα καὶ τὸν ἐγωισμὸ σὲ ἐποικοδομητικὴ ἅμιλλα καὶ συνεργασία. Μαθαίνουν στὸ παιδὶ τὸ ἐμεῖς καὶ ὄχι τὸ ἐγώ.

Ἀποκτᾶ περιβαλλοντικὴ συνείδηση καὶ δεξιότητες χρήσιμες  γιὰ τὴ ζωή. Ὅλα τὰ παραδοσιακὰ παιχνίδια γίνονται καὶ παίζονται μὲ ὑλικὰ ποὺ περισσεύουν, ποὺ δὲν χρειάζονται. Ἔτσι καλλιεργεῖται στὴν πράξη ἡ ἀξία τῶν ὑλικῶν, ἡ ἀρχὴ τῆς οἰκονομίας. Τὸ παλαιὸ ὕφασμα γίνεται κούκλα, τὸ παλαιὸ στεφάνι  τοῦ βαρελιοῦ ἢ τοῦ ποδηλάτου τσέρκι, τὰ χαρτοκούτια σπιτάκια, τὰ πετραδάκια ἀμάδες. Ὅλα τὰ παιδιὰ παίζουν μὲ ὑλικὰ μηδενικῆς ἀξίας ποὺ γίνονται χρήσιμα, μετουσιώνονται στὸ φανταστικὸ παιδικὸ κόσμο χωρὶς νὰ καλλιεργεῖται ἡ ψευδαίσθηση τῆς εὐχαρίστησης

 μέσα ἀπὸ τὴν κατανάλωση καὶ τὴν ἐπίδειξη πλούτου. Μὲ τὴ χρήση τῶν ἁπλῶν ὑλικῶν ἀποκτᾶ δεξιότητες χρήσιμες γιὰ τὴ ζωή. Μαθαίνει νὰ σχεδιάζει, νὰ κόβει, νὰ ράβει, νὰ καρφώνει, νὰ δένει, νὰ ὑφαίνει. Οἱ κοῦκλες, τὰ σπιτάκια, τὰ καροτσάκια καὶ τὰ αὐτοκινητάκια, ὁ σαλίγκαρος, τὸ κουτσό, ὁ ἀργαλειός, ὁ ἀνεμόμυλος εἶναι παιχνίδια ποὺ μαθαίνουν στὰ παιδιὰ χρήσιμες τέτοιες δεξιότητες.

Καλλιεργεῖ τὸ ρωμέηκο γλωσσικὸ πλοῦτο.

Τὰ παιχνίδια μὲ τὴ γλώσσα, τὰ νανουρίσματα, τὰ λαχνίσματα, τὰ αἰνίγματα, οἱ γρίφοι, οἱ ρίμες ποὺ σκαρώνουν τὰ ἴδια, οἱ γλωσσικοὶ διάλογοι τῶν παιχνιδιῶν, οἱ γλωσσοδέτες κρύβουν ἕναν τεράστιο γλωσσικὸ πλοῦτο τῆς ρωμέηκης γλώσσας.

Δὲν περνᾶς κυρα- Μαρία, δὲν περνᾶς, περνᾶς.

Νὰ ὑπάγω εἰς τοὺς κήπους, δὲν περνῶ, περνῶ…

                 Βιομηχανικό- Ἠλεκτρονικὸ Παιχνίδι

Τὰ  βιομηχανικὰ – ἠλεκτρονικὰ παιχνίδια κυριαρχοῦν σήμερα στὴ ζωὴ τῶν παιδιῶν σὲ κοινωνίες ποὺ ἔχουν ὑψηλὸ βιοτικὸ ἐπίπεδο. Εἶναι ἀρκετὰ δημοφιλῆ στὰ παιδιά, τὰ βοηθοῦν νὰ ἀναπτύξουν ὁρισμένες νοητικὲς δεξιότητες, ὀξύνουν τὰ ἀντανακλαστικά τους, ἔχουν ἀπεριόριστες δυνατότητες, τὰ βοηθοῦν νὰ ἀποκτήσουν θετικὴ στάση ἀπέναντι στὴν ἠλεκτρονικὴ μάθηση καὶ δίνουν ἀρκετὲς φορὲς εὐχαρίστηση καὶ ἱκανοποίηση.

Ὅμως γιὰ τὴ χωρὶς μέτρο καθοδήγηση καὶ χρήση ἐκφράζονται ἀπὸ τοὺς εἰδικοὺς ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοὺς γονεῖς ὅλο καὶ περισσότερες ἐπιφυλάξεις, γιατί, ἀντὶ νὰ δίνουν μόνο χαρὰ καὶ εὐχαρίστηση ὡς παιχνίδια, στρευλώνουν τὴν ὁμαλὴ ἀνάπτυξη τοῦ παιδιοῦ.

 Προσωπεῖο καὶ ὄχι πρόσωπο.

Μποροῦν καὶ μεταφέρονται σὲ κόσμους φανταστικούς, ἄγνωστους, κινοῦνται  στὸ σκοτάδι, μακριὰ ἀπὸ τὸ φῶς, τὴν πραγματικότητα. Μπορεῖ ὁ καθένας νὰ κρύβει τὸ πρόσωπό του, τὸν κόσμο του, τὸν τόπο του, τοὺς στόχους καὶ τὶς ἐπιδιώξεις του, γιὰ νὰ ἑλκύει, νὰ παρασύρει, νὰ μαγεύει, νὰ κατευθύνει, νὰ κυριαρχεῖ. Πῶς μπορεῖ νὰ εἶναι κάποιος ἔμπιστος, ἐπιστήθιος φίλος, γιὰ τὸν ὁποῖον πιθανὸν νὰ μὴ γνωρίζουμε τίποτα, ὅπου ὅλες οἱ πληροφορίες μας γι’ αὐτὸν ἔχουν ὡς πηγὴ μόνο τὸν ἴδιο; Οἱ ἀναφορὲς στὰ μέσα ἐνημέρωσης γιὰ ἄτομα ποὺ ἐξαπατῶνται εἶναι συχνότατες πλέον.

Ἐθισμὸς

Τὸ πρόβλημα γίνεται ὅλο καὶ πιὸ ὀξὺ καὶ δὲν ἐγγίζει μόνο τοὺς νέους ἀλλὰ καὶ τοὺς μεγαλύτερους. Τὸ ἐπισημαίνουν εἰδικὰ ἐπιστημονικὰ κέντρα ψυχικῆς ὑγιεινῆς, ἔγκυροι ψυχίατροι καὶ ψυχολόγοι, κοινωνικοὶ φορεῖς, ἐκπαιδευτικοί, γονεῖς καὶ μέσα ἐνημέρωσης. Ἀπομόνωση, ἀποκλεισμὸς ἀπὸ τὸν πραγματικὸ κόσμο, δὲν μετέχουν σὲ κοινωνικὲς δεξιότητες στὰ συναισθήματα καὶ τὶς ἀνάγκες τῆς κοινωνίας, ἀποκλείονται. Ἀσθενοῦν.

Ἀρκετοὶ παιδαγωγοὶ διαπιστώνουν ἤδη ὅτι τὰ μεγαλύτερα παιδιὰ δὲν μετέχουν σὲ πραγματικὰ ὁμαδικὰ παιχνίδια, μὲ συνέπεια νὰ ὁδηγοῦνται σὲ σημαντικὸ  περιορισμὸ τοῦ κοινωνικοῦ περίγυρου.

Βιομηχανικὸ ἐμπόρευμα

Ἐπινοοῦνται καὶ κατασκευάζονται ἀπὸ ἑταιρεῖες καὶ ἄτομα, τὰ ὁποῖα δὲν γνωρίζουμε. Δὲν γνωρίζουμε τοὺς στόχους τους, τὸ μοντέλο ζωῆς ποὺ προτείνουν. Μποροῦν ἀνώνυμες δυνάμεις, κρυπτόμενα συμφέροντα νὰ ἐπιβάλουν παγκόσμια τοὺς δικούς τους στόχους στὴν ἀγωγὴ τῶν νέων; Ὑπάρχει κάτι πιὸ φασιστικό; Σὲ πολλὰ παιχνίδια πρωταγωνιστοῦν ἀφύσικες μορφές, ἀηδιαστικὲς σκηνές, ἀντίχριστα  σύμβολα, ἀκούονται τρομακτικὲς κραυγές, ἀκατανόμαστες φράσεις, συνταρακτικὴ μουσική. Προβάλλονται ἐπεισόδια βίαια, ἀντίθετα στὴ φύση τοῦ παιδιοῦ, τὸν πολιτισμό, τὴν πίστη, τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἀξίες τοῦ κόσμου ποὺ ζοῦμε. Κινοῦνται σὲ ταχύτητες καὶ ρυθμοὺς ποὺ τὸ παιδὶ δὲν προλαβαίνει νὰ ἐπεξεργαστεῖ. Ἔτσι προσλαμβάνει λανθασμένα μηνύματα, διακατέχεται ἀπὸ ἄγχος, ἐπιθετικότητα, μειονεξία. Ἁπλὴ διαπίστωση ἀποτελοῦν οἱ συσπάσεις τοῦ προσώπου, τὸ τρέμουλο, τῶν χεριῶν, ἡ ὅλη σωματικὴ κατάσταση τοῦ παιδιοῦ σὲ στιγμὲς ἔντονου παιχνιδιοῦ. Ὡς ἀκριβὸ προϊὸν καλλιεργεῖ τὴν κοινωνικὴ ἀνισότητα. Ἡ ἔντονη διαφήμιση τοῦ δημιουργεῖ νέες ἀνάγκες μὲ τὶς προτάσεις γιὰ ἀλλαγὴ τῶν μοντέλων, τὴ συμπλήρωση σειρῶν καὶ ἐξαρτημάτων.

Δυσχερὴς καθοδήγηση

Οἱ νέοι στὴ συντριπτική τους πλειοψηφία προηγοῦνται τῶν μεγαλυτέρων σὲ τεχνογνωσία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ εἶναι δυσχερὴς ἡ ὁποιαδήποτε παρέμβαση τῶν μεγαλυτέρων. Ἔτσι οἱ νέοι μποροῦν νὰ ἀποκρύπτουν συστηματικὰ τὶς περιπλανήσεις τους στὸν ἠλεκτρονικὸ κόσμο. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ ἀποτελέσει στὴν ἀρχὴ γιὰ ἀπόκρυψη τῶν διαθέσεων καὶ τῶν ἐνεργειῶν ἀπὸ τὴν οἰκογένεια καὶ σὲ ἄλλους τομεῖς τῆς κοινωνικῆς ζωῆς, μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπάγεται.

Ἐνδεικτικὲς πρακτικὲς

Ἀσφαλῶς οἱ συνθῆκες ζωῆς δὲν εἶναι εὔκολες στὶς περισσότερες τῶν περιπτώσεων γιὰ νὰ παίζουν τὰ παιδιὰ στὸ φῶς, μὲ τοὺς ἀνθρώπους τους στὸν κόσμο τους. Λείπουν οἱ οἰκογενειακὲς συνθῆκες, οἱ ἐλεύθεροι χῶροι, ἀκόμα καὶ οἱ φίλοι. Ὅμως ὀφείλουμε  νὰ βροῦμε τρόπους νὰ δώσουμε τὴν πραγματικὴ χαρὰ στὰ παιδιὰ μέσα ἀπὸ τὸ φυσικὸ παιχνίδι. Νὰ χαροῦν, νὰ εὐχαριστηθοῦν παίζοντας μὲ τοὺς γονεῖς καὶ τὰ ἀδέλφια, τοὺς παπποῦδες καὶ τὶς γιαγιάδες, τοὺς φίλους, τοὺς συμμαθητές, τοὺς γείτονες. Πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτὴ ὅλοι μποροῦμε νὰ συμβάλλουμε.

Οἰκογένεια

Μπορεῖ νὰ δημιουργήσει τὶς πιὸ πολλὲς εὐκαιρίες. Μποροῦμε νὰ διαθέτουμε λίγο χρόνο τὶς βραδινὲς ὧρες  πρίν ἀπὸ τὸν ὕπνο, ὅπου ὅλοι νὰ εἴμαστε ἕνας. Νὰ λέμε αἰνίγματα, γρίφους καὶ γλωσσοδέτες, νὰ παίζουμε λαχνίσματα, νὰ παίζουμε τριώτα, πετάει-πετάει, νὰ κάνουμε ἀνεμόμυλους, σπιτάκια, κοῦκλες…Νὰ μποροῦν τὰ παιδιὰ νὰ πιάνουν τὰ χέρια μας, νὰ μᾶς ἀγκαλιάζουν, νὰ χαίρονται , νὰ δημιουργοῦν, νὰ νιώθουν ἀσφάλεια.

Δὲν ἔχουμε οἰκογενειακὴ ζωὴ ὅταν ὁ πατέρας διαβάζει τὴν ἐφημερίδα, ἡ μητέρα βλέπει τὴν τηλεοπτικὴ σειρά, ὁ γιὸς εἶναι στὸν ὑπολογιστὴ καὶ ἡ κόρη στὸ τηλέφωνο. Εἴμαστε μαζί, ἀλλὰ ὁ καθένας μόνος του, στὸν κόσμο του.

Μποροῦμε νὰ δίνουμε εὐκαιρίες στὸν παπποὺ καὶ τὴ γιαγιὰ νὰ ξεδιπλώνουν τὸν παιδικό τους κόσμο στὰ ἐγγόνια.

Στὶς οἰκογενειακὲς γιορτὲς καὶ συνάξεις, ὅπου ἔχουμε περισσότερα παιδιά, ἀντὶ νὰ γεμίσουμε τοὺς χώρους μὲ βιομηχανικὰ προϊόντα, μποροῦμε νὰ ὀργανώσουμε κάποια παιχνίδια τοῦ τόπου μας στὸ σαλόνι, στὴν αὐλή. Γιατί ἕνας ξέφρενος χορὸς μπορεῖ νὰ γίνει καὶ δὲν μποροῦμε νὰ παίξουμε τὴν τυφλόμυγα τὸ γύρω-γύρω ὅλοι, τὸ ἁλάτι ψιλὸ καὶ στὴν αὐλὴ τὸ μαντηλάκι ἢ τὰ μῆλα; Τὰ παιχνίδια  μάλιστα αὐτὰ ξετρελαίνουν τὰ παιδιὰ ὅταν συμμετέχουν καὶ οἱ γονεῖς.

Φίλοι καὶ γείτονες

Οἱ χῶροι λείπουν. Μποροῦμε ὅμως ἴσως νὰ κάνουμε μικρὲς παρεμβάσεις στὸν ἀκάλυπτο χῶρο. Μποροῦμε τὴν Κυριακὴ μετὰ τὸν ἐκκλησιασμὸ νὰ πάρουμε μὲ φίλους τὸν καφὲ στὴν πλατεία, ὅπου τὰ παιδιὰ μποροῦν νὰ παίξουν τὸ κουτσό, τὰ ἀγαλματάκια, τὸν ρολογᾶ- ρολογᾶ…Τὸ ἴδιο μποροῦμε νὰ κάνουμε στὶς ἀργίες, στὶς διακοπές, νὰ ὀργανωθοῦμε καὶ νὰ δράσουμε οἱ γείτονες, οἱ φίλοι. Ἡ πλούσια βιβλιογραφία ἀσφαλῶς μπορεῖ νὰ μᾶς φανεῖ χρήσιμη. Ἀνάλογες προτάσεις μποροῦμε νὰ κάνουμε στὸ κατηχητικὸ σχολεῖο, στὴ θερινὴ κατασκήνωση.

Σχολεῖο

Τὸ σχολεῖο ἔχει ἀρκετὲς εὐκαιρίες γιὰ ἐνασχόληση μὲ τὸ παραδοσιακό, λαϊκό, ρωμέηκο παιχνίδι. Τὸ ἀναλυτικὸ πρόγραμμα στὸ μάθημα τῆς Φυσικῆς Ἀγωγῆς προτείνει τὴ συστηματικὴ ἐνασχόληση μὲ τὸ λαϊκὸ παιχνίδι. Προτείνει νὰ τὸ γνωρίσουν, νὰ τὸ καταγράψουν, νὰ τὸ παίξουν, νὰ τὸ παρουσιάσουν σὲ γιορτὲς καὶ ἐκδηλώσεις. Οἱ γονεῖς, οἱ σύλλογοι τῶν γονέων μποροῦν νὰ κάνουν τὶς προτάσεις καὶ νὰ βοηθήσουν. Εὐκαιρίες ἀκόμα δίνουν τὰ μαθήματα τῆς Ἑλληνικῆς Γλώσσας, τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας, τῆς Γεωγραφίας καὶ ὄχι μόνο. Οἱ σχολικὲς ἐκδρομὲς ἐπίσης μποροῦν νὰ περιλαμβάνουν στὸ πρόγραμμά τους  ρωμέηκα παιχνίδια, τὸ ἴδιο καὶ οἱ πολιτιστικὲς ἐκδηλώσεις τῶν σχολείων. Σημαντικὴ προσπάθεια μπορεῖ νὰ γίνει ἀσφαλῶς μέσα ἀπὸ τὰ Καινοτόμα Προγράμματα, τὸ Πρόγραμμα τῆς Εὐέλικτης Ζώνης. Πολλὰ σχολεῖα κάνουν ἕνα ἀξιόλογο ἔργο, ὅπου μαθητές, δάσκαλοι καὶ γονεῖς ἀπολαμβάνουν τὴ χαρὰ καὶ τὴν εὐχαρίστηση. Στὸν πρόλογο μιᾶς ἔκδοσης μὲ θέμα τὸ παραδοσιακὸ παιχνίδι, οἱ ἕνδεκα ἐκπαιδευτικοὶ τοῦ 26ου  Δήμ. Σχολείου Τρικάλων γράφουν:

   «Μὲ ἰδιαίτερη χαρά, συγκίνηση καὶ ἱκανοποίηση  παρακολουθοῦμε τὰ παιδιὰ τοῦ σχολείου μας, σὲ κάθε εὐκαιρία τῆς σχολικῆς ζωῆς νὰ βιώνουν τὰ Παραδοσιακὰ Παιχνίδια μὲ τὰ προσωπάκια τους γεμάτα ζωντάνια, κατακόκκινα καὶ γελαστά, νὰ βγάζουν κραυγὲς ἐπιδοκιμασίας καθὼς πετυχαίνουν ἕναν πόντο, νὰ βάζουν γκουρμπανιά, νὰ τραγουδοῦν, νὰ κατασκευάζουν ἕνα παιχνίδι. Τότε καὶ τὰ δικά μας  πρόσωπα ἀκτινοβολοῦν ἀπὸ τὴ λάμψη τῶν παιδιῶν μας, ἔρχονται μνῆμες ἀπὸ τὰ παιδικά μας χρόνια καὶ δύσκολα ἀποφεύγουμε τὸν πειρασμὸ νὰ πάρουμε μέρος στὸ παιχνίδι».

    *ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ἐρῶ’ , Ζ΄ ΤΕΥΧΟΣ, ΙΟΥΛ.-ΣΕΠ. 2011

http://www.romnios.gr