kantonopou’s blog

«Υπέρ του αρχιεπισκόπου ημών… του τιμίου πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ διακονίας, παντός του κλήρου και, του λαού, του Κυρίου δεηθώμεν».

(Για τον αρχιεπίσκοπό μας…, για τους τίμιους ιερείς, για τους διακόνους του Χριστού, για όλο τον κλήρο και το λαό, ας παρακαλέσουμε τον Κύριο.)

Στο πρώτο άκουσμα αυτής της δέησης, πρόχειρα θα έλεγε κάποιος ότι πρόκειται για μια απλή φιλοφρόνηση και περιποίηση για τον επίσκοπο και τους ιερείς μας. Όμως δεν είναι έτσι. Αυτή είναι η δέηση για την Εκκλησία, η δέηση που μας θυμίζει και μας βεβαιώνει πως εμείς τώρα είμαστε η Εκκλησία, ο κλήρος και ο λαός, συναγμένοι για να τελέσουμε τη θεία Λειτουργία. Το είπαμε και στα προηγούμενα πως η Εκκλησία είναι η ευχαριστιακή σύναξη, ο κλήρος, ο λαός και η αγία τράπεζα. Όχι απλώς μια συγκέντρωση. Συγκεντρώσεις  γίνονται πολλές, με διάφορα ονόματα και σκοπούς. Ούτε και συγκέντρωση αόριστα θρησκευτική, αλλά σύναξη εκκλησιαστική και λειτουργική. Η ύπαρξη της Εκκλησίας, η αγιότητα και η δύναμή της είναι αυτή η λειτουργική και ευχαριστιακή σύναξη.

Σε μια του επιστολή ο άγιος Ιγνάτιος ο θεοφόρος γράφει ότι «χωρίς τούτων Εκκλησία ου καλείται», χωρίς δηλαδή τον ιερό κλήρο, τον επίσκοπο, τους πρεσβυτέρους και τους διακόνους, δεν υπάρχει Εκκλησία. Αυτοί οι τρεις ιερατικοί βαθμοί είναι ο ανώτερος κλήρος. Οι υποδιάκονοι έπειτα, οι ψάλτες, οι αναγνώστες και οι νεωκόροι είναι ο κατώτερος κλήρος. Και οι ανώτεροι και οι κατώτεροι κληρικοί, είναι άνθρωποι όχι απλώς διορισμένοι στην υπηρεσία της Εκκλησίας, αλλά χειροτονημένοι ή χειροθετημένοι. Έχουν δηλαδή χάρισμα πνευματικό, που τους δόθηκε, καθώς γράφει ο Απόστολος, «διά λόγου Θεού και εντεύξεως» και «διά της επιθέσεως των χειρών», με ευχή σε ειδική ιεροπραξία. Οι ανώτεροι κληρικοί χειροτονούνται μέσα στο άγιο Βήμα, ενώ οι κατώτεροι χειροθετούνται έξω από το άγιο Βήμα. Ο επίσκοπος χειροτονείται από τρεις επισκόπους, ενώ οι άλλοι χειροτονούνται ή χειροθετούνται από τον επίσκοπο. Όλες οι χειροτονίες γίνονται μέσα στη θεία Λειτουργία, ενώ οι χειροθεσίες γίνονται και σε άλλες ιερές ακολουθίες, όπως είναι οι Εσπερινές και ο Όρθρος.

Πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα σ’ αυτό που είπαμε τώρα, ότι δηλαδή οι χειροτονίες των ανώτερων κληρικών, του επισκόπου, του πρεσβυτέρου και του διακόνου, γίνονται πάντα μέσα στη θεία Λειτουργία. Κι άλλα θεία μυστήρια, όπως η βάπτιση και ο γάμος στην αρχαία εποχή γίνονταν μέσα στη θεία Λειτουργία, ύστερα όμως η Εκκλησία για πρακτικούς λόγους τα τελεί χωριστά. Ποτέ όμως δεν χωρίστηκε η χειροτονία από τη θεία Λειτουργία και την Ευχαριστία, κι αυτό δεν είναι τυχαίο, αλλά ένα γεγονός που έχει πολύ μεγάλη σημασία. Η ιερωσύνη και η θεία Ευχαριστία δεν χωρίζονται. Το λέμε και το ξανα­λέμε πως Εκκλησία είναι η λειτουργική σύναξη και η θεία Ευχαριστία, που τελεί ο λαός του Θεού, που είναι μαζί ο κλήρος και ο λαός. Εκκλησία είναι ο λαός, ο ιερέας και η αγία Τράπεζα. Θα πρέπει βέβαια να συμπληρώσουμε και να πούμε πως μαζί με την αγία Τράπεζα είναι και ο άμβωνας, δηλαδή το κήρυγμα του θείου λόγου. Γιατί και το κήρυγμα είναι ιερουργία, ιερατική δηλαδή διακονία. Κάποτε βλέπομε να γίνεται το κήρυγμα κι από λαϊκούς, μα αυτή είναι μια εξαίρεση, πάντα με τη γνώμη του επισκόπου.

Η χειροτονία, η μετάδοση δηλαδή της ιερωσύνης μέσα στη θεία Λειτουργία από τον επίσκοπο, που αυτός είναι ο ιερέας της Εκκλησίας, φανερώνει όχι μόνο πως χωρίς ιερωσύνη δεν υπάρχει Εκκλησία, αλλά και πως η Εκκλησία γενικά είναι ιερωσύνη. Ο Απόστολος, παίρνοντας το λόγο από την Παλαιά Διαθήκη, γράφει πως οι χριστιανοί, δηλαδή η Εκκλησία, είναι «βασίλειον ιεράτευμα», που θα πει βασιλικό ιερατείο. Όλοι οι χριστιανοί, με το να έλαβαν το βάπτισμα και το χρίσμα είναι ιερείς. Όμως εκείνοι, που με τη χειροτονία πήραν ειδικό χάρισμα, αυτοί είναι στην Εκκλησία οι λειτουργοί, οι διάδοχοι των Αποστόλων, οι υπηρέτες του Χριστού και οι οικονόμοι των μυστηρίων του Θεού, καθώς το γράφει ο Απόστολος· «Ούτως ημάς λογιζέσθω άνθρωπος, ως υπηρέτας Χριστού και οικονόμους μυστηρίων Θεού».

Στην Εκκλησία υπάρχει μία τάξη πραγμάτων. Είναι τάξη ιερή, που την έβαλε ο Θεός, και κανένας από τους ανθρώπους δεν μπορεί να την παραβαίνει και να την καταργεί. Αλλιώς όλα γίνονται άνω κάτω και τότε διαλύεται ο εκκλησιαστικός οργανισμός. Δεν διαλύεται βέβαια ποτέ η Εκκλησία, που είναι το σώμα του Χριστού, ταλαιπωρείται όμως το ανθρώπινο και εγκόσμιο μέρος, δηλαδή το πολίτευμα της Εκκλησίας. Αυτό συμβαίνει κατά κάποιον τρόπο στον καιρό μας, που γενικά πνέει άνεμος επαναστατικός κι όλοι έχουν ένα πνεύμα απειθαρχίας. Και κάποιοι, χωρίς να το καταλαβαίνουν, υιοθετούν τρόπους και μεθόδους ξένες προς την παράδοση της Εκκλησίας, με τις οποίες φθείρεται το κύρος του ιερού κλήρου και σπάζει η ενότητα στο σώμα της Εκκλησίας. Η τάξη της Εκκλησίας είναι τάξη θεϊκή.

Και οι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας είπαν για την εκκλησιαστική τάξη, για να μη γεννιέται τώρα σ’ εμάς αμφιβολία για το ποιά είναι η θέση του κλήρου και του λαού στην Εκκλησία και για το τι είναι ο επίσκοπος της Εκκλησίας και για το ποιά είναι η θέση του επισκόπου μέσα στον ιερό κλήρο και το λαό. Ο επίσκοπος δεν είναι πρώτα ο διοικητής της Εκκλησίας, αλλά ο διδάσκαλος κι ο ιερέας, εκείνος δηλαδή που στην εκκλησιαστική σύναξη κηρύττει το θείο λόγο και τελεί την Ευχαριστία. Ο επίσκοπος μεταβιβάζει την ιερωσύνη στους πρεσβυτέρους και τους διακόνους και τους δίνει την εξουσία να κηρύττουν κι αυτοί το λόγο και να τελούν τη θεία Λειτουργία και τα άλλα μυστήρια της Εκκλησίας. Σε κάθε εκκλησιαστική σύναξη είναι ζωντανή η παρουσία του επισκόπου, γι’ αυτό κάθε φορά μνημονεύεται το όνομά του. Ο κάθε ιερέας τελεί τη θεία Λειτουργία και τα άλλα μυστήρια «εξ ονόματος» του επισκόπου, που έτσι είναι παρών στο έργο του λειτουργού ιερέα και στη συνείδηση του λαού. Αλλιώς δεν έχουμε Εκκλησία, και δεν έχουμε Ευχαριστία, χωρίς επίσκοπο και χωρίς ιερωσύνη. Πρέπει να συμπληρώσουμε εδώ και να πούμε ότι μετά τον επίσκοπο λειτουργός ιερέας είναι ο πρεσβύτερος. Ο πρεσβύτερος, καθώς φαίνεται και στην Ευχή της χειροτονίας, χειροτονείται για να κηρύττει και να λειτουργεί στη θέση του επισκόπου. Ο διάκονος λειτουργεί μόνο μαζί με τον επίσκοπο και τον πρεσβύτερο και ποτέ μόνος του.

Πριν απ’ όλα η Εκκλησία είναι ευχαριστιριακή σύναξη κι ύστερα είναι οργάνωση και διοίκηση, πρώτα δηλαδή είναι χάρη κι ύστερα είναι νόμος. Κι ο επίσκοπος πρώτα είναι διδάσκαλος και ιερέας της Εκκλησίας, και στα δύο δηλαδή ιερουργός, κι υστέρα είναι διοικητής. Αυτό ίσως δεν το καταλαβαίνομε στον καιρό μας, αλλά θέλουμε τους κληρικούς μας κάθε άλλο παρά να είναι ιερουργοί. Και τον επίσκοπο τον βλέπουμε, και πολλές φορές βλέπει κι εκείνος έτσι τον εαυτό του, πως είναι μάλλον διοικητής παρά λειτουργός. Κι όμως γενικά οι ιερείς της Εκκλησίας περισσότερο είναι ιερείς και λειτουργοί και λιγότερο πολιτικοί άρχοντες και κοινωνικοί εργάτες. Για να διοικήσει κανένας και για να κάνει κοινωνική πρόνοια δεν χρειάζεται να είναι οπωσδήποτε ιερέας, αλλ’ όμως ο προεστός της Εκκλησίας, ο ιερουργός του λόγου και ο λειτουργός των μυστηρίων δεν μπορεί να είναι παρά ο επίσκοπος και οι «εξ ονόματος» του επισκόπου πρεσβύτεροι και διάκονοι. Και η ύπαρξη της Εκκλησίας και η ενότητά της εξαρτιόνται από τον επίσκοπο, που κρατάει στην Εκκλησία την αδιάλειπτη συνέχεια της ιερωσύνης. Η ιερωσύνη και η θεία Ευχαριστία είναι η Εκκλησία.

«Όπου ο επίσκοπος εκεί και η Εκκλησία». Αυτός είναι λόγος του αγίου Κυπριανού, που έμεινε πια κανόνας στην Εκκλησία. Είναι το ίδιο σαν εκείνο του αγίου Ιγνατίου, ότι χωρίς ιε­ρωσύνη δεν υπάρχει Εκκλησία, δεν υπάρχει θεία Λειτουργία και Ευχαριστία. Η θεία Λειτουργία και η Ευχαριστία είναι το κέντρο της Εκκλησιαστικής ζωής. Όλα τα άλλα ξεκινάνε από τη θεία Λειτουργία και την Ευχαριστία, και η διοίκηση του εκκλησιαστικού οργανισμού και η κοινωνική δραστηριότητα. Το τελευταίο υπερτονίζεται στον καιρό μας, κι όμως δεν είναι αυτό η Εκκλησία ή τουλάχιστον δεν είναι αυτό μόνο και πρώτα η Εκκλησία. Δεν φτάνει ούτε η καλή τά­χα διοίκηση ούτε η μεγάλη κοινωνική δραστηριότητα, για να έχουμε Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι ο λαός του Θεού στην ευχαριστιακή σύναξη, με τον επίσκοπο, τους πρεσβυτέρους και τους διακόνους, όπως το ακούμε στη δέηση· «Υπέρ του αρχιεπισκόπου ημών…του τιμίου πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ διακονίας, παντός του κλήρου και του λαού…». Αμήν.

(+Διονυσίου, Μητροπ. Σερβίων και Κοζάνης, «Η Θεία Λειτουργία», εκδ. Αποστ. Διακονίας) Θησαυρός Γνώσεων και Ευσεβείας