kantonopou’s blog

Ανάμεσα στο εκκλησίασμα ήταν κι ένας νεαρός άνδρας, ο Αντώνιος, ο οποίος ακούγοντας αυτές τις λέξεις, άρχισε να αναζητά μια ζωή όχι απλά σχετικής φτώχειας αλλά ριζικής απομόνωσης. Τη στιγμή εκείνη, κανείς έξω από το χωριό του, αλλά ακόμη και μέσα σ’ αυτό, δεν πρόσεξε τα βήματα του Αντωνίου που τον έφεραν στην ακατοίκητη και αφιλόξενη έρημο. Εντούτοις, όταν πέθανε στην ηλικία των 106 ετών, ο φίλος και βιογράφος του Αθανάσιος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, μάς πληροφορεί ότι η «έρημος είχε γίνει πόλη», εννοώντας μ’ αυτό πως χιλιάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί γύρω από τον Αντώνιο για να γίνουν μαθητές του και είχαν μετατρέψει την έρημο σε σπίτι τους. Ο Αντώνιος της Αιγύπτου επρόκειτο να γίνει γνωστός ως ο πατέρας και ιδρυτής του μοναχισμού της ερήμου.[…]

Ο Αντώνιος έζησε σε μια εποχή κρίσης και μετάβασης. Για τριακόσια περίπου χρόνια, το να βαφτίζεται κάποιος χριστιανός αποτελούσε μέγιστο κίνδυνο, οι οπαδοί αυτής της πίστης θεωρούνταν περιθωριακοί και εξοστρακιστέοι λόγω αυτού ακριβώς του γεγονότος της μεταστροφής τους. Πράγματι, με το διάταγμα του διωγμού του 303μ.Χ., ο Αντώνιος για πρώτη φορά άφησε το αναχωρητήριό του στην έρημο και επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια, όπου προσδοκούσε να μαρτυρήσει με σκοπό την ενίσχυση των διωκομένων χριστιανών. Σκοπός της χριστιανικής ζωής ήταν, τέλος πάντων, να προετοιμαστεί ο άνθρωπος για να πεθάνει ως μάρτυρας του Χριστού, ή, τουλάχιστον, να κάνει μια ζωή συνεχούς θυσίας. Ο Αντώνιος δεν μαρτύρησε στην πραγματικότητα κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού του στην Αλεξάνδρεια και έτσι επέστρεψε στο αναχωρητήριό του στην έρημο. Μόλις δέκα χρόνια αργότερα, με το διάταγμα περί ανεξιθρησκείας που εκδόθηκε το 313 μ.Χ., ο Αντώνιος εισήλθε στο «έσω όρος», όπως του άρεσε να αποκαλεί την αναχώρησή του στη βαθύτερη έρημο. Σε μια εποχή, όταν η υπόλοιπη αυτοκρατορία άρχισε να χαλαρώνει την αυστηρή στάση της απέναντι στους χριστιανούς, ο Αντώνιος άρχισε να εντείνει την ασκητική πειθαρχία του.

Οι ιστορικοί έχουν συχνά αποκαλέσει τον Αντώνιο επαναστάτη. Όμως, από κάποια άλλη άποψη, ο Αντώνιος δεν καινοτόμησε με το να κινηθεί προς την έρημο. Ολόκληρη η Εκκλησία άνοιγε στην πραγματικότητα ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της. Η Χριστιανική Εκκλησία ξεκινούσε μια νέα σχέση με τις αρχές αυτού του κόσμου, με την αυτοκρατορία της Ρώμης. Συμπτωματικά, αλλά ίσως όχι τυχαία, ο Αντώνιος αύξησε τον ασκητικό μόχθο του όταν ακριβώς οι υπόλοιποι αδελφοί του, άνδρες και γυναίκες, στην Εκκλησία, ανακουφίστηκαν από την απειλή του διωγμού, που ήταν πάντοτε παρούσα κατά τη διάρκεια των πρώτων τριών αιώνων. Θεωρούσε τους μοναχικούς ασκητικούς μόχθους ως αντίστοιχους προς την έσχατη θυσία του μάρτυρα. Ο Αντώνιος, στην πραγματικότητα, νοσταλγούσε το πνεύμα του μαρτυρίου, που είχε θρέψει την Εκκλησία για τρεις αιώνες. Γύρω στο έτος 300μ.Χ., δεν υπήρχε πια κανένας κίνδυνος από το να είναι κάποιος χριστιανός. Πράγματι, ο Χριστιανισμός επρόκειτο σύντομα να γίνει η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας. Οι αριθμοί εκείνων που βαφτίζονταν αυξάνονταν δραματικά αλλά και τα χριστιανικά πρότυπα άρχισαν να υποχωρούν κατακόρυφα. Η Εκκλησία άρχισε να συμβιβάζεται κινούμενη ανάμεσα «στα του Θεού και στα του Καίσαρος» (πρβλ. Λουκ. 20, 25). Η φωνή της καρδιάς της ερήμου αντικατέστησε τη φωνή του αίματος του μάρτυρα. Και οι Πατέρες και οι Μητέρες της ερήμου έγιναν μάρτυρες ενός άλλου δρόμου, μιας άλλης εποχής, ενός άλλου βασιλείου.[…]

Η κοινωνία αναμένει από τους πολίτες της να είναι ενεργητικοί και παραγωγικοί. Στην κοινωνία είσαι άχρηστος, αν δεν έχεις αξία. Αυτή η προσδοκία μεταφράζεται σήμερα στη στάση μας απέναντι στις μειοψηφίες και στους ηλικιωμένους, στα άτομα με ειδικές ανάγκες, και ειδικά στα μικρά παιδιά. Οι Πατέρες και οι Μητέρες της ερήμου διακήρυξαν ένα διαφορετικό σύνολο αξιών, όπου η αλλαγή λαμβάνει χώρα μέσα από τη σιωπή και όχι από τον πόλεμο, όπου η απραξία μπορεί να είναι η ισχυρότερη πηγή δράσης, και όπου η παραγωγικότητα μπορεί να μετρηθεί με την αφάνεια, ακόμη και με το σκοτάδι.

Όταν ο Μέγας Αθανάσιος έγραψε τον Βίο του Αντωνίου, μόλις ένα χρόνο μετά το θάνατο του ερημίτη, το 356, διέπραξε κάτι το αρκετά ριζοσπαστικό. Στην εποχή του, συνηθιζόταν να γράφεται η βιογραφία κάποιου σπουδαίου προσώπου. Επιπλέον, η σπουδαιότητα κρινόταν συνήθως από στοιχεία όπως η ευγενική καταγωγή, η οικονομική επιφάνεια ή η κοινωνική επιρροή της οικογένειας ενός ανθρώπου. Ο Αθανάσιος, τοποθετώντας τη βιογραφία του Αντωνίου μαζί με τις βιογραφίες φημισμένων αυτοκρατόρων και κυβερνητών, έδινε ένα σαφές μήνυμα. Υπενθύμιζε στους ανθρώπους της εποχής του, όπως και της δικής μας, ότι η πνευματικότητα των Πατέρων και των Μητέρων της ερήμου ήταν πράγματι επαναστατική. Η αλλαγή που αυτοί έφερναν δεν φαινόταν στην κοινή όραση, ούτε κατεχωρείτο στα βιβλία της Ιστορίας. Όμως ήταν μια αλλαγή που αποδείχθηκε κατακλυσμική, καταγεγραμμένη σιωπηλά στις ανθρώπινες καρδιές. Ήταν μια διαμαρτυρία ενάντια στην αυταρέσκεια του χριστιανικού κόσμου. Ο Αθανάσιος πληροφορούσε τους αναγνώστες του πως η έρημος δοκίμαζε την ετοιμότητα αυτών των γερόντων να ζήσουν, ακόμη και να πεθάνουν, για τον Θεό. Η έρημος ήταν αυτή που τελικά κρατούσε ζωντανό το φλογερό πνεύμα των μαρτύρων. Γι’ αυτό τα λόγια αυτών των γερόντων της ερήμου είναι κάτι περισσότερο από απλές ρήσεις: είναι δηλώσεις μεγάλου βάθους.

Από το βιβλίο
Η σιωπή των δακρύων  π Ιωάννη Χρυσαυγή  μετ: Ιωσήφ Ροηλίδη  Εκδόσεις Ακρίτας