kantonopou’s blog

Η λέξη «Παναγία» υποδηλώνει το πλήρωμα της αγιότητας που προσδιορίζει το πρόσωπο της Θεοτόκου. Δεν είναι απλώς η άγια που καθιερώθηκε στη συνείδηση των πιστών ως η μόνη εκλεκτή από όλες τις γενιές. Είναι η κατ’ εξο­χήν αγία μεταξύ όλων των δικαίων, μεγάλων πατριαρχών και προφητών της Παλαιάς Διαθήκης. Είναι η αγία των αγίων, που καταξιώθηκε να γίνει μητέρα του Θεού με την προσωπική της αρετή και τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στο μυστήριο της θείας ενανθρωπήσεως και στην πραγματοποίησή του στην ιστορία. Έζησε όχι για τον εαυτό της, αλλά αποκλειστικά και μόνο για τον Θεό. Η αγάπη της γι’ αυτόν επισκίαζε κάθε άλλη έφεση της ψυχής της. Η αγιότητά της, που αποτελεί την ύψιστη βαθμίδα τελειώσεως του ανθρώπου, ήταν η κύρια αιτία που την καθιέρωσε στη λαϊκή ευσέβεια και παράδοση ως παναγία, πολύ πριν επικρατήσει επίσημα η προσωνυμία «Παναγία» κατά τον 5^ο μ.Χ. αιώνα.

Παναγία σημαίνει αγνή και καθαρή στο σώμα και στην ψυχή. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική η αναφορά του Επιφανίου Μοναχού, που σε Λόγο του επισημειώνει με έμφαση τα εξής: «Ην δε τακτική και τω λόγω και τω ήθει και τω βή­ματι αγία». Δεν υπάρχει ανθρώπινος νους, έστω και καθαρός που να έχει φθάσει στην αγνότητα και την τελειότητα που

είχε η Παρθένος Μαρία από την παιδική ακόμη ηλικία της. Καμιά ψυχή, καμιά διάνοια, κανένας λογισμός δεν κατάφερε, έστω και σε προχωρημένη ηλικία, να αποβάλει το κακό με την επιλογή του καλού στο βαθμό που η Παρθένος Μαρία επέτυχε σε νεαρή ηλικία.

Γι’ αυτό το λόγο ήταν η μόνη ανάμεσα σε όλες τις γενιές που επέλεξε η θεία χάρη για να γίνει Μητέρα του Θεού. «Σοφή γαρ όντως κατά πάντα ετύγχανεν ουκ ομοία αυτή εκ πασών γενεών τις γέγονεν πώποτε». Και παρότι η Παρθένος προήλθε από την ίδια μητέρα, την Εύα, όπως και κάθε άνθρωπος που συνθλίβεται από την προγονική αμαρτία, μόνη αυτή παρέμεινε ανεπηρέαστη από κάθε ρύπο και ξένη προς τα χοϊκά πράγματα. Με την αγιότητα του βίου της η Παναγία συνετέλεσε να αναδειχθεί ο άνθρωπος λαμπρός και καθαρός, όπως τον δημιούργησε ο Θεός.

Ο χαρακτηρισμός «Παναγία» καλύπτει κάθε λεπτομέρεια και πτυχή της βιολογικής και πνευματικής υπάρξεως της Παρθένου. Η όλη παρουσία της στη γη αποπνέει αγιότητα και απλότητα μακριά και πέρα από οποιαδήποτε αισθητική επιτήδευση. Η περιβολή της καθαρότητας και η λαμπρότητα της ψυχής της κατακοσμούν την προσωπικότητά της. Παρά τήν αρμονία και το κάλλος της μορφής της, τα σωματικά χαρίσματα χάνουν γι’ αυτήν τη σημασία τους μπροστά στους εσωτερικούς αγαθούς θησαυρούς και τα θαυμαστά μυστήρια που την περιβάλλουν .

Οι Πατέρες, η ορθόδοξη εικονογραφία και υμνογραφία εξύμνησαν και απεικόνισαν το αγγελικό και υποβλητικό κάλλος της Παναγίας ως έκφραση της εσωτερικής της ωραιότητας. Δεν υπάρχουν αυθεντικές μαρτυρίες για τη μορφή της, παρά μόνον αυτές που στηρίζονται στην παράδοση, σε οράματα όσιων καί αγίων και σε εικόνες που αποδίδονται στον Ευαγγελιστή Λουκά. Με βάση όλα αυτά η ορθόδοξη παράδοση μορφοποίησε την «εικόνα» της σε πρότυπα από τα οποία αναπτύχθηκαν οι βυζαντινές αγιογραφικές τάσεις και οι διάφοροι τρόποι εικονογραφήσεώς της .

Στη θεομητορική αγιογραφία η ορθόδοξη παράδοση και η λαϊκή ευσέβεια αποτύπωσαν επώνυμες απεικονίσεις της Παναγίας Μητέρας με το βρέφος Χριστό και δημιούργησαν τοπικές εκφράσεις της αγάπης των πιστών προς τη Μητέρα του Θεού. Η Παναγία η Οδηγήτρια, η Παναγία η Δεξιά, η Παναγία η Γοργοεπήκοος, η Παναγία η Γλυκοφιλούσα, η Παναγία η Γαλακτοτροφούσα, η Παναγία Άξιον Εστί, η Παναγία η Θεομήτωρ, η Παναγία η Τριχερούσα, η Παναγία η Ελεούσα, η Παναγία η Παμμακάριστος, η Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα, η Παναγία η Εσφαγμένη, η Παναγία η Πορταΐτισσα, η Παναγία η Παραμυθία, η Παναγία του Κύκκου, η Παναγία του Μαχαιρά, η Παναγία αγία Σκέπη και πλήθος αναρίθμητων άλλων αγιογραφικών απεικονίσεων είναι η απόδειξη της αποδοχής και της αγάπης της από το χριστεπώνυμο πλήρωμα .

Το ένθεο ψυχικό κάλλος της Παναγίας είναι αιώνιο και αναλλοίωτο, χαρακτηριστικό γνώρισμα που την ανήγαγε σε διαχρονικό πρότυπο για την πνευματική τελείωση των ανθρώπων όλων των εποχών.

(Ευτυχία Γιούλτση, «Η Παναγία. Πρότυπο πνευματικής τελειώσεως», εκδ. Π. Πουρναρά – Θεσ/νίκη)

Θησαυρός Γνώσεων και Ευσεβείας