Η φωνολογική επίγνωση (ικανότητα αναγνώρισης και χειρισμού συλλαβών και φωνημάτων) αποτελεί δεξιότητα που μπορείτε να καλλιεργήσετε και εσείς οι γονείς στο σπίτι μέσα από απλές γλωσσικές ασκήσεις που πραγματοποιούνται προφορικά και όταν μάλιστα έχουν παιγνιώδη χαρακτήρα ελκύουν το ενδιαφέρον του παιδιού για να συμμετάσχει σε αυτές με ευχάριστο τρόπο.
Οι παρακάτω γλωσσικές ασκήσεις αναπτύσσουν και αξιολογούν τη φωνολογική επίγνωση του παιδιού στο επίπεδο της συλλαβής. Αναγράφονται δύο λέξεις σε κάθε κατηγορία ασκήσεων και μπορείτε να συνεχίσετε με περισσότερες ανάλογα με το ενδιαφέρον αλλά και τις δυνατότητες των παιδιών ακολουθώντας τις οδηγίες των παραδειγμάτων.
Συλλαβική κατάτμηση
Λέμε στο παιδί διάφορες λέξεις και του ζητάμε να γίνει ρομπότ που θα προφέρει τις λέξεις χωρίζοντας τες σε συλλαβές τις οποίες και απαριθμεί για κάθε λέξη.
Π. χ βατόμουρο ( βα- τό -μου- ρο)
καραμέλα ( κα –ρα – μέ – λα)
Συλλαβική σύνθεση
Γινόμαστε εμείς ρομπότ και προφέρουμε τις λέξεις σε συλλαβές και το παιδί τις εκφωνεί ολόκληρες.
Π. χ κα – σε – τί –να ( κασετίνα)
κα – πέ – λο ( καπέλο)
Ομοιότητα τελικής συλλαβής
Λέμε στο παιδί τρεις λέξεις και αυτό πρέπει να εντοπίσει ποια δε ταιριάζει με τις άλλες δύο που έχουν την ίδια τελική συλλαβή.
Π. χ ξύδι, φίδι, ζάρι ( δε ταιριάζει το ζάρι)
ρώτα, φώτα, χώμα ( δε ταιριάζει το χώμα )
Απαλοιφή αρχικής συλλαβής
Προφέρουμε στο παιδί τις λέξεις ολόκληρες και του λέμε να μας πει τη λέξη που μένει αν βγάλουμε την αρχική συλλαβή. Μπορούμε ακόμη να του πούμε ότι ήρθε ένα γατάκι ή ποντικάκι και μας έφαγε τη πρώτη συλλαβή και έτσι άλλαξε η λέξη όμως δε πρόλαβε να μας τη φάει όλη.
Π. χ (πε)- πόνι θα μείνει πόνι
(τα) –ξίδι θα μείνει ξίδι
Απαλοιφή τελικής συλλαβής
Προφέρουμε στο παιδί τη λέξη ολόκληρη και του λέμε να μας πει τι θα μείνει αν αφαιρέσουμε το τελευταίο κομμάτι της. Μπορούμε ακόμη να του πούμε ότι πήραμε ένα ψαλίδι και κόψαμε κατά λάθος τις τελευταίες συλλαβές των λέξεων και για να δούμε τελικά τι έμεινε από αυτές.
Π.χ καρά- ( βι) θα μείνει καρά
Ψαλί- (δι) θα μείνει ψαλί
Προσθήκη αρχικής συλλαβής
Προφέρουμε στο παιδί κάποια λέξη και του λέμε να μας πει ποια λέξη γίνεται αν βάλουμε μπροστά τη συλλαβή που θα του πούμε.
Π.χ ρότα (+κα) θα γίνει καρότα
ρεμα (+φο) θα γίνει φόρεμα
Προσθήκη τελικής συλλαβής
Προφέρουμε στο παιδί κάποια λέξη και αυτό θα πρέπει να μας πει τη καινούργια λέξη που γίνεται αν βάλουμε στο τέλος τη συλλαβή που θα του πούμε.
Π. χ πορτοκά ( + λι) θα γίνει πορτοκάλι
λιμά ( + νι) θα γίνει λιμάνι
Παιχνίδια με συλλαβές
Τι θα βγει, τι θα βγει;
Τι θα βγει αν στη λέξη καπάκι αλλάξουμε το κα με πα ( παπάκι)
ΤΙ θα βγει αν στη λέξη μύλος αλλάξουμε το μυ με ψυ (ψύλλος)
Τι θα βγει αν στη λέξη μόνος αλλάξουμε το μο με πο (πόνος)
Τι θα βγει αν στη λέξη πόνος αλλάξουμε το πο με το (τόνος)
Τι θα βγει αν στη λέξη τόνος αλλάξουμε το το με φο ( φόνος)
Τι θα βγει αν στη λέξη μέρα αλλάξουμε το με με ξε (ξέρα )
Τι θα βγει αν στη λέξη τρέχω αλλάξουμε το τρε με βρε (βρέχω)
Τι θα βγει αν στη λέξη πόδι αλλάξουμε το πο με βο ( βόδι)
Αντιστοίχιση αντικειμένων
Συλλέγουμε αντικείμενα σπιτιού που ανά δύο έχουν την ίδια αρχική συλλαβή. Για παράδειγμα ένα καρότο, ένα καπέλο, ένα μακαρόνι, έναν μαρκαδόρο, ένα παπούτσι, ένα παπάκι, ένα ψαλίδι, ένα ψάρι, ένα κουτάλι, μια κούπα, ένα πινέλο και ένα πιρούνι ή οτιδήποτε άλλο έχετε στο σπίτι. Τα τοποθετείτε σε δυο κάθετες στήλες.
καρότο παπούτσι
μακαρόνι ψάρι
ψαλίδι καπέλο
πινέλο κούπα
κουτάλι μαρκαδόρο
παπάκι πιρούνι
Το παιδί αντιστοιχίζει τα αντικείμενα που έχουν την ίδια αρχική συλλαβή. Το καρότο με το καπέλο, το μακαρόνι με το μαρκαδόρο κ. λ. π . Αν τα αντικείμενα δε χωρούν σε χαρτί για να κάνει το παιδί την αντιστοίχιση με μαρκαδόρο μπορείτε να του δώσετε κορδονάκια ή ξυλάκια ή μπορούν να φτιάξουν φιδάκια με πλαστελίνη και να κάνουν τις αντιστοιχίσεις. Πόσα αντικείμενα αντιστοιχίσατε σωστά; Πόσους πόντους πήρατε; Στη συνέχεια μπορείτε να γράψετε σε χαρτί τις λέξεις σε δυο στήλες πάλι αλλά με διαφορετική σειρά και το παιδί αναγνωρίζοντας τις συλλαβές να αντιστοιχίσει τις λέξεις που αρχίζουν από την ίδια συλλαβή.
Σύνθεση λέξεων με συλλαβές
Γράφετε σε λωρίδες χαρτιού μερικές λέξεις όπως καπέλο, χελώνα, κεράσι, κιθάρα, πατάτα. Το παιδί χωρίζει τη κάθε λέξη προφορικά σε συλλαβές π. χ κα- πέ- λο και εσείς κόβετε τις συλλαβές της κάθε λέξης. Έτσι έχετε απλωμένες όλες τις συλλαβές των λέξεων ανακατωμένες. Προφέρετε μια λέξη π. χ καπέλο αργά και εμφαντικά και το παιδί προσπαθεί να βρει τις κατάλληλες συλλαβές για να φτιάξει σωστά τη λέξη. Αν δυσκολεύεται έχετε κάπου γραμμένες τις λέξεις και το παιδί κάνοντας ταύτιση θα καταφέρει να ενώσει σωστά τις συλλαβές. Αφού έχετε συνθέσει τις λέξεις μπορεί το παιδί να κολλήσει τις συλλαβές σωστά σε χαρτί, να γράψει τις λέξεις και να τις ζωγραφίσει.
Οι δραστηριότητες μπορούν να πραγματοποιηθούν τμηματικά χωρίς να επιμένουμε αν το παιδί δεν επιθυμεί να τις πραγματοποιήσει αλλά με ενθάρρυνση, καλή διάθεση, παρακίνηση και επιλέγοντας την κατάλληλη χρονική στιγμή για την υλοποίηση τους μπορούμε να επιτύχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
Υλικό με συλλαβές μπορείτε να δείτε στους παρακάτω συνδέσμους
http://media.wix.com/ugd/b14893_2e23d7cbe30543ca8dd3a4ac9df2e4a3.pdf
http://media.wix.com/ugd/b1893_2f4885cbac72243799d25b4dde35abf22.pdf
Μπορείτε να δείτε και τα παρακάτω βίντεο το πρώτο για να θυμηθούν τα παιδιά τα γράμματα και τις συλλαβές και τα άλλα δυο που αναφέρονται στο σωστό χωρισμό των λέξεων σε συλλαβές σε περίπτωση που έχετε απορία για το πώς μπορεί να χωριστεί κάποια λέξη σε συλλαβές.
https://www.youtube.com/watch?v=MFW4evfltJY
https://www.youtube.com/watch?v=KTpCe4MmFdI
https://www.youtube.com/watch?v=VKHgotNC_MQ
Επιμέλεια : Ερατώ Δρακονταειδή