Ισότητα φύλων; Αναστοχασμός και αλλαγές στη διοικητική γλώσσα και στο Σύλλογο Διδασκόντων
- Σχολική Μονάδα:2ο ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΕΥΒΟΙΑΣ – 1201020
- Σχέδιο Δράσης:Ισότητα φύλων; Αναστοχασμός και αλλαγές στη διοικητική γλώσσα και στο Σύλλογο Διδασκόντων
- Άξονας:Ηγεσία – Οργάνωση και διοίκηση της σχολικής μονάδας
Καλή πρακτική: χρήση θηλυκού γένους και κατόπιν αρσενικού γένους
Ο Kress (1989, σελ. 7) ο οποίος υιοθετεί τις αντιλήψεις του Γάλλου φιλοσόφου Michel Foucault, υποστηρίζει ότι κάθε λόγος είναι μια συστηματικά οργανωμένη ομάδα δηλώσεων μέσω των οποίων λεκτικοποιούνται τα νοήματα ενός θεσμού. Ο κάθε θεσμός (π.χ. οικογένεια, εκπαίδευση, θρησκεία) περιγράφει, καθορίζει και περιορίζει τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να πούμε, να γράψουμε. Κατ’ επέκταση καθορίζει τι μπορούμε και τι δεν μπορούμε να κάνουμε. Η καθεμία/καθένας που αποτελεί και το κοινωνικό υποκείμενο έχει μία ιδεολογία, τις δικές του απόψεις και θέσεις. Αυτά είναι που καθορίζουν και τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε και παράγουμε τον λόγο. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η κατανόηση και παραγωγή λόγου από τη θέση ως θηλυκού ή αρσενικού κοινωνικού υποκειμένου. Έχει γίνει πολλή συζήτηση γύρω από το ζήτημα του γυναικείου και ανδρικού λόγου, ενώ αρχίζει να γίνεται συνείδηση ότι και οι προσλαμβάνουσες διαφέρουν ανάλογα με το φύλο, αφού το κοινωνικό φύλο προσδιορίζεται ιδεολογικά (Μητσικοπούλου, 2006). Επιπλέον, από την πλευρά της γλωσσολογίας οι γλωσσικές δομές, με όλες τις παραλλαγές τους από γλώσσα σε γλώσσα, εμφανίζουν κάποια σταθερότητα και έτσι αποκαλύπτεται μια βαθύτερη λογική οργάνωση που χαρακτηρίζει το ανθρώπινο πνεύμα και -κατά την άποψη ορισμένων- την ίδια τη φύση των πραγμάτων (Κατσιμάνης, 1984).
Στον ελληνικό γραπτό και προφορικό λόγο έχει επικρατήσει με απόλυτο τρόπο το αρσενικό γραμματικό γένος. Η επικράτηση αυτή μπορεί να εξηγηθεί. Ολόκληρη η σύγχρονη κοινωνία μας βασίστηκε και βασίζεται μέχρι και σήμερα σε κατ’ εξοχήν αρσενικά χαρακτηριστικά και πρακτικές μιας και ιδρύθηκε και δημιουργήθηκε αποκλειστικά από άνδρες, οι οποίοι ήταν συνήθως και μεγαλύτερης ηλικίας.
Κατά την υλοποίηση της δράσης διαπιστώσαμε ότι η χρήση του αρσενικού γίνεται «αυτόματα», σαν να αποτελεί τη δεύτερη φύση μας, ενώ χρειάζεται σκέψη για την χρήση του θηλυκού γραμματικού γένους. Επομένως, η υπέρβαση αυτής της «συνήθειας» απαιτεί θετική προαίρεση και συνειδητή προσπάθεια από εμάς. Επίσης, όταν χρησιμοποιούνται και τα δύο γένη, αυτό που συνηθίζεται είναι η χρήση του αρσενικού ως πρώτο. Η ομάδα μας πρότεινε και χρησιμοποίησε και τα δύο γένη με πρώτο το θηλυκό. Συγκεκριμένα, υπηρεσιακά έγγραφα, αποφάσεις, διαβιβαστικά, πρακτικά συλλόγου, ενημερωτικά μηνύματα προς γονείς, δελτία τύπου και δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα του σχολείου ακολούθησαν την πρόταση αυτή. (Σχετικές δημοσιεύσεις). Επιπλέον, η πρακτική αυτή υιοθετήθηκε και από το Αριστοτέλειο Κολλέγιο Θεσσαλονίκης μέσω της συνεργασίας μας στο «Δίκτυο Συνδεδεμένων Σχολείων της Unesco – ASPnet Schools) με την ίδια διαπίστωση ως προς τη δυσκολία στην εφαρμογή. (Δημοσίευση 1, Δημοσίευση 2, Δημοσίευση 3, Δημοσίευση 4, Δημοσίευση 5)
Η αλλαγή αυτή, θεωρείται επιβεβλημένη για την ενίσχυση της έμφυλης ισότητας στη διοικητική λειτουργία του σχολείου. Αυτό πραγματώνεται μέσω της χρήσης συμπεριληπτικής ως προς το φύλο γλώσσας σε όλα τα γραπτά κείμενα. Για να υλοποιηθεί όμως, απαιτείται η συνέχιση της χρήσης και των δύο τύπων προτάσσοντας το θηλυκό ως πρώτο σε κάθε έγγραφό και το επόμενο σχολικό έτος. Επιπλέον, θα γίνει ενημέρωση και άλλων σχολείων, ώστε να διευθυνθεί ο κύκλος των σχολείων που θα εφαρμόσουν αυτόν τον τρόπο γραπτού λόγου.
Κατσιμάνης, Κ. (1984). Φιλοσοφία Γ’ Λυκείου. Αθήνα: Εκδόσεις ΟΕΔΒ
Μητσικοπούλου, Β. (2006). Λόγος. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Kress, G. (1989). Linguistic Processes in Sociocultural Practice. Oxford: Oxford University.
https://blogs.sch.gr/2gymchlk/tag/ayt4/
Υλοποίηση δράσης
Οι εκπαιδευτικοί της συγκεκριμένης δράσης συνομίλησαν μεταξύ τους και με τις/τους άλλες/λους εκπαιδευτικούς για το θέμα ώστε να τις/τους ενημερώσουν, ευαισθητοποιήσουν και να τις/τους ωθήσουν να συμμετέχουν με τον τρόπο που θα ταίριαζε στην/στον καθεμία/καθένα και μετά από δική της/του επιλογή.
Οι συζητήσεις, οι προτάσεις και οι αποφάσεις για τον τρόπο δράσης συνεχίστηκαν και στις σχετικές παιδαγωγικές συνεδριάσεις του συλλόγου διδασκουσών/όντων. Η ανταπόκριση ήταν γενικά θετική από τις/τους εκπαιδευτικούς και πολύ υποστηρικτική από τη διεύθυνση του σχολείου.
Η δράση κινήθηκε στους παρακάτω άξονες:
Α) διοικητικά θέματα και λειτουργία σχολικής μονάδας:
Έγινε χρήση και των δύο τύπων στα έγγραφα, πρακτικά, βιβλίο σχολικής ζωής, ανακοινώσεις, ενημερώσεις, δελτία τύπου και κάθε επικοινωνία μέσω γραπτού λόγου. Ο θηλυκός τύπος προηγείται και ο αρσενικός ακολουθεί με μία διαχωριστική πλάγια γραμμή μεταξύ των αντιστοίχων καταλήξεων ή σε πλήρη γραφή ώστε να εξυπηρετηθούν το συντακτικό και η έκφραση. Ο συγκεκριμένος τρόπος χρήσης και των δύο τύπων σε πλήρη μορφή πέρασε και στην εκφορά του προφορικού λόγου σε περιπτώσεις που ήταν απαραίτητο.
Άλλαξε η κατανομή των εργασιών και εργασίες που τα προηγούμενα χρόνια κατανέμονταν στερεοτυπικά στο τρέχον έτος κατανεμήθηκαν με βάση το ενδιαφέρον που εκδήλωσαν οι ίδιες/ιοι οι εκπαιδευτικοί, αξιοποιώντας καλύτερα τις γνώσεις και δεξιότητες.
Β) εκπαιδευτικοί και μαθητές:
Έγινε χρήση και των δύο τύπων (πρώτος ο θηλυκός) κατά την αλληλεπίδρασή τους με τις/τους μαθήτριες/τές και κατά την διεξαγωγή των μαθημάτων όπως Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, Εργαστήρια Δραστηριοτήτων και Πληροφορική. Επίσης οργανώθηκαν δράσεις με στόχο την άρση των ανισοτήτων λόγω φύλου και την κατάρριψη των στερεοτύπων, που επιτυγχάνεται με την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των μαθητριών/των οι οποίες/οι συμμετέχουν ενεργά και βιωματικά. Αυτές οι δράσεις ήταν:
Τηλεδιάσκεψη με συνεργαζόμενο σχολείο, εορτασμός της Διεθνούς ημέρας για τις γυναίκες και τα κορίτσια στις επιστήμες. Οι γυναίκες επιστήμονες έχουν υποστεί διακρίσεις λόγω του φύλου τους, υπήρξαν περιπτώσεις που δεν έγιναν δεκτές σε πανεπιστήμια ή δεν έλαβαν βραβείο για ανακαλύψεις τους, για τις οποίες βραβεύτηκαν άνδρες συνεργάτες τους. Ακόμη και σήμερα μόλις μία είναι γυναίκα σε κάθε τρεις ερευνητές ενώ στην ανώτατη εκπαίδευση οι γυναίκες που ασχολούνται με το STEM είναι περίπου το 35% (πρόσφατη έκθεση Unesco). Οι μαθήτριες/τές μας έκαναν έρευνα για γυναίκες που διακρίθηκαν στο επιστημονικό τους πεδίο. Επιλέξαμε να ασχοληθούμε με τις γυναίκες στις θετικές επιστήμες. Δημιουργήθηκε λεύκωμα αφισών στο οποίο παρουσιάζεται η ζωή και το έργο 10 σημαντικών γυναικών επιστημόνων και η δράση κατέληξε στο μήνυμα: οι μαθήτριες και οι μαθητές μας «να πιστεύουν στον εαυτό τους και να δουλέψουν για να καταφέρουν ό,τι ονειρεύονται, ό,τι σχεδιάζουν, αγνοώντας οποιονδήποτε τις/τους αμφισβητεί» (συμβουλή τους χαρακτήρα της επιστήμονος Μαρί Κιουρί μέσω τεχνητής νοημοσύνης character.ai).
Προετοιμασία μαθητριών/τών για την ισότητα των φύλων σύμφωνα με τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Μάϊος 2023, παρακολούθηση διάλεξης Εαρινού εξαμήνου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο με θέμα: «Το φύλο».
Οι μαθήτριες και οι μαθητές της Γ’ τάξης στο πλαίσιο των εργαστηρίων δεξιοτήτων και ειδικότερα του επαγγελματικού προσανατολισμού και της μελέτης του φύλου, προσέγγισαν το συγκεκριμένο θέμα στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και επιστημονικά. Εκδήλωσαν την επιθυμία να παρακολουθήσουν σχετική θεματικά εισήγηση σε ένα Πανεπιστημιακό Ίδρυμα, επιθυμία που ευοδώθηκε με την επίσκεψη τους στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στις 18 Μαΐου όπου και σε ρόλο φοιτητών παρακολούθησαν το πρώτο μέρος μιας πανεπιστημιακής παράδοσης σχετικής με ”Το Φύλο”. Η καθηγήτρια του Παντείου της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας κ. Αθανασίου Αθηνά έθεσε το θέμα ως εξής: ” προχωράμε τις σκέψεις μας πέρα από τις προκαταλήψεις και τις εύκολες βεβαιότητες … Πώς πάμε όμως πέρα από τις προκαταλήψεις για τη διαφορετικότητα: … Και η Ανθρωπολογία του Φύλου είναι στην καρδιά αυτής της συζήτησης, αυτού του ερωτήματος. Η Ανθρωπολογία του Φύλου ειδικότερα είναι ένα επιστημονικό πεδίο το οποίο είναι δεσμευμένο για να ασκεί κριτική απέναντι σε όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις, είτε αυτές αφορούν το φύλο, είτε αφορούν τη σωματική κατάσταση, την αρτιμέλεια, την οικονομική κατάσταση την κοινωνική τάξη κλπ. Όλες λοιπόν οι προκαταλήψεις είναι ακριβώς αυτό το πεδίο που επάνω σε αυτό ασκεί κριτική και ανοίγει κριτικά ερωτήματα η Κοινωνική Ανθρωπολογία”. Οι μαθήτριες και οι μαθητές έθεσαν ερωτήματα και κατανόησαν μέσα από την ιστορική πορεία του γυναικείου φύλου και τις αλλαγές που προέκυψαν μέσα από αγώνες. Στο εύστοχο ερώτημα μαθητή μας: “Μα, δεν έχουμε προχωρήσει σε αυτά:” Η απάντηση της καθηγήτριας ήταν «Ναι, αλλά έχουμε πολύ δρόμο ακόμα.». Έτσι μαζί με τις εργασίες τους σχετικά με τον καταμερισμό των εργασιών και τρόπους λήψης των αποφάσεων στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον αναστοχάστηκαν και θεωρητικά τα θέματα, τα οποία και μετέφεραν ως νέα γνώση στις οικογένειες και το φιλικό περιβάλλον τους. Από την ανώνυμη εθνογραφική τους επιτόπια έρευνα οι μαθήτριες και οι μαθητές παρατήρησαν και κατέγραψαν τα εξής: Η πλειονότητα των οικογενειών λειτουργεί καταμερίζοντας τις εργασίες ανάλογα με το φύλο με ελάχιστες εξαιρέσεις που εντοπίζονται στις περιπτώσεις διαζυγίων ή απουσία γονέα σε άλλο τόπο λόγω εργασίας. Ως προς τον τρόπο λήψης αποφάσεων η πλειονότητα συναποφασίζει με μοναδικές εξαιρέσεις δύο οικογένειες όπου αποφασίζει στη μία ο πατέρας και στην άλλη η μητέρα. Άρα φαίνεται ότι υπάρχει βελτίωση στην ισότητα των φύλων, παρόλα αυτά παραμένουν κάποια στερεότυπα.
Αποτελέσματα δράσης
Η δράση έδωσε το έναυσμα για σχετικό διάλογο στον σύλλογο διδασκουσών/όντων με αποτελέσματα στην απρόσκοπτη κατανομή των εργασιών χωρίς τον παράγοντα φύλου. Παρόλα αυτά οι άντρες το αντιμετώπισαν πιο χαλαρά σαν κάτι που δεν τους αφορούσε και τόσο. Το υλοποίησαν με έναν ανάλαφρο τόνο, χωρίς να πιστεύουν ότι κάτι θα αλλάξει ή ότι υπάρχει πρόβλημα. Αυτό αποτέλεσε μια επιπλέον πρόκληση για την επιτυχή υλοποίηση της δράσης και όχι δυσκολία.
Υλοποιήθηκαν σχετικές δράσεις με την μαθητική κοινότητα. Για παράδειγμα η δράση με τις γυναίκες επιστήμονες έκανε γνωστές πτυχές ανισοτήτων στην εκπαίδευση, στην έρευνα, στην εργασία και ευαισθητοποίησε μαθήτριες/τές ως προς την άμβλυνσή τους.
Η διεξαγωγή έρευνας μικρής κλίμακας για τους ρόλους γυναικών – ανδρών στην οικογένεια φώτισε όψεις της ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων. Σε δεύτερο χρόνο η παρουσίαση των αποτελεσμάτων, η διατύπωση προτάσεων από τις/τους μαθήτριες/τές και η συζήτηση αυτών μέσα στην οικογένεια από τα ίδια τα παιδιά, είχε ως αποτέλεσμα την διάχυση της οπτικής της ισότητας στην ελληνική οικογένεια και στις σύγχρονες κοινωνικές πρακτικές.
Επιπλέον, στη διάχυση των αποτελεσμάτων συνέβαλαν οι δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα του σχολείου, οι δημοσιεύσεις στη σχετική υπηρεσία του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου και τα δελτία τύπου στον τοπικό έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.
Δημοσιευμένο στο: https://blogs.sch.gr/2gymchlk/2023/05/30/isotita-fylon-anastochasmos-kai-allages-sti-dioikitiki-glossa-kai-sto-syllogo-didaskonton/
