Η αναγνώριση των συναισθημάτων -των δικών μας και των άλλων- η έκφραση και η διαχείρισή τους ήταν ένα θέμα που μας απασχόλησε στη βάση της καλής συμβίωσης μέσα στην τάξη.
Στο ένα Τμήμα, καταγράψαμε τα συναισθήματα που γνωρίζουμε και συζητήσαμε τις εμπειρίες μας με αυτά.
Στη συνέχεια κάναμε αντιστοίχιση προσώπων με εκφράσεις συναισθημάτων και λέξεις με τις ονομασίες τους και κατόπιν ψηφίσαμε ποιο συναίσθημα μας αρέσει περισσότερο.
Έπειτα μετρήσαμε τις απαντήσεις, γράψαμε τα αριθμητικά σύμβολα και σημειώσαμε ποιο από τα συναισθήματα είναι το πιο δημοφιλές: Η έκπληξη!
Προσπαθώντας να βρούμε τρόπους να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων είπαμε ότι παρατηρούμε κυρίως τις γκριμάτσες/εκφράσεις του προσώπου τους, αλλά και τη φωνή όπως και τη στάση του σώματος. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου που δηλώνουν τα συναισθήματα είναι τα φρύδια, τα μάτια, το στόμα, η μύτη.
Για ν’ αναπαραστήσουμε τα συναισθήματα δημιουργήσαμε ένα πρόσωπο. Βάλαμε τα χαρακτηριστικά του
και κατόπιν με σειρά κάποια παιδιά έδιναν εκφράσεις κινώντας τα, ενώ τα υπόλοιπα μάντευαν το συναίσθημα που απεικονιζόταν!
Έπειτα γινόταν και η αντιστοίχιση των εκφράσεων του προσώπου με την ονομασία του συναισθήματος που αναπαριστούσαν.
Στη συνέχεια τα παιδιά «φόρεσαν» το πρόσωπο αυτό, έδιναν την έκφραση του συναισθήματος που ήθελαν και ανάλογα έλεγαν: «νοιώθω χαρά όταν πηγαίνω βόλτα» ή «νοιώθω λύπη όταν δεν παίζω» ή «νοιώθω έκπληξη όταν μου κάνουν δώρα» κ.λπ.
Επειδή ορισμένα συμβάντα προκάλεσαν θυμό και λύπη αναγκαστήκαμε να καταφύγουμε στους κανόνες της τάξης κι εστιάσαμε σ’ εκείνον που λέει: «Να σεβόμαστε τους άλλους». Έπρεπε, όμως, να κάνουμε πιο συγκεκριμένη τη λέξη «σεβασμός», γι’ αυτό και καταγράψαμε όσα γνωρίζουμε γι’ αυτήν.
Με αφορμή τις καταγραφές αυτές και για να υπάρχει βοηθητικό υλικό μέσα στην τάξη, ώστε να γίνεται αναφορά σ’ αυτό όποτε υπάρχει ανάγκη, οι νηπιαγωγοί δημιούργησαν -και με υλικό από το διαδίκτυο– μια εικονογραφημένη αφίσα.
Για ν’ αντιμετωπίσουμε καταστάσεις που πρόσκαιρα δυσκόλεψαν την αρμονική συνύπαρξη στην τάξη ανατρέξαμε σε αφίσα που υπάρχει στο νηπιαγωγείο με τίτλο: «Όταν κάποιος σε ενοχλεί κάνε 3 βήματα»!
«Το φανάρι των συναισθημάτων» μάς έδειξε το δρόμο για τη διαχείριση του θυμού, τα παιδιά το χρωμάτισαν σωστά και το πήραν στο σπίτι για να θυμούνται κι εκεί πώς πρέπει ν’ αντιδρούν σε έντονες καταστάσεις.
Μια ομάδα παιδιών, στο χρόνο των ελεύθερων δραστηριοτήτων, δημιούργησε ένα δικό της «φανάρι συναισθημάτων» και το παρουσίασε στην «παρεούλα».
Τότε και άλλα παιδιά εξέφρασαν την επιθυμία να φτιάξουν δικό τους «φανάρι συναισθημάτων». Άρχισε, λοιπόν, η ζωγραφική και η χαρτοκοπτική! Όμως, όπως γίνεται συχνά στο νηπιαγωγείο, αλλιώς ξεκίνησε η εργασία και αλλιώς τελείωσε. Το αποτέλεσμα;
Πολλά μοτίβα με συναισθήματα, οχήματα, ήλιους, πεταλούδες, σημαίες κι ένα κοριτσάκι, που μας έδωσαν την ιδέα να δημιουργήσουμε μια ιστορία με τίτλο «Έκπληξη στο δρόμο!».
Η χαρούμενη διάθεση όλων μέσα στην τάξη είναι πάντα ένα πολύ σημαντικό ζητούμενο και για το λόγο αυτό οι νηπιαγωγοί διασκεύασαν το τραγούδι «Καλημέρα τι κάνεις;» σε στίχους και μουσική Σταμάτη Σπανουδάκη, για να γίνει “Το τραγούδι της τάξης”. Η ιδέα αυτή αντλήθηκε από τη συνάντηση με τίτλο «Μέρα γιορτής και χαράς για όλους!!!», που διοργάνωσε η Σχολική Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής 50ής Περιφέρειας κα Πόπη Κασσωτάκη-Ψαρουδάκη με καλεσμένη την Άλκηστη Κοντογιάννη.
Στο άλλο Τμήμα, γνωρίζοντας τη μεγάλη σημασία που έχει η καλλιέργεια των συναισθημάτων για τη μετέπειτα πορεία των παιδιών στη ζωή, από τον πρώτο καιρό στο νηπιαγωγείο δώσαμε σημασία στην αναγνώριση, στην αποδοχή, στον τρόπο διαχείρισής τους. Τι είναι όμως τα «συναισθήματα»; Με τη βοήθεια βιβλίων συζητήσαμε για αυτά και καταγράψαμε εκείνα που γνωρίζουν τα παιδιά. Αναφερθήκαμε, επίσης, στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνονται ορισμένα από αυτά.
Μιλώντας για τη «χαρά» και για τη «λύπη», τα παιδιά πήραν στα χέρια τους δύο «προσωπάκια»: χαρούμενο και λυπημένο. Ένα παιδί περιέγραφε μια κατάσταση που έχει βιώσει και τα υπόλοιπα σήκωναν το προσωπάκι που ταίριαζε με το συναίσθημα που τους γεννούσε κάθε περιγραφή.
Εργασία σε ομάδες: Τα παιδιά χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες: χαράς, λύπης, φόβου, θυμού. Κάθε ομάδα, παίρνοντας στα χέρια της το υλικό της, έπρεπε να ξεχωρίσει και να κολλήσει στο χαρτονάκι της τις φωτογραφίες των προσώπων που έδειχναν το συναίσθημα που είχε αναλάβει.
Τελειώνοντας, παρουσίασε τη δουλειά της στις υπόλοιπες ομάδες.
Παιχνίδι με τις λέξεις: Αφού αναγνώρισαν τα παιδιά το συναίσθημα που φανερώνουν τα προσωπάκια στις κάρτες, ταίριασαν καθένα από αυτά με την αντίστοιχη λέξη.
Το ίδιο έγινε και σε φύλλο εργασίας.
Τα παιδιά ζωγράφισαν σε πρόσωπα τα κατάλληλα χαρακτηριστικά, ώστε να φανερώνουν το συναίσθημα που ήταν γραμμένο κάτω από το καθένα.
Εργάστηκαν σε ομάδες αποτυπώνοντας εικαστικά τα συναισθήματα της χαράς, της λύπης, του φόβου και του θυμού και παρουσίασαν το έργο τους.
Οι νηπιαγωγοί ζωγράφισαν στον πίνακα προσωπάκια που φανέρωναν διαφορετικά συναισθήματα. Τα παιδιά αποφάσισαν για τον ήχο που ταιριάζει στο καθένα. Π.χ. «χα» για τη χαρά, «κλαψ» για τη λύπη, «γκρρ» για το θυμό, «ωωω» για το φόβο». Κατόπιν τα «διάβασαν» με το συμφωνημένο ήχο, ακολουθώντας τη φορά της ανάγνωσης, από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω.
Ακούγοντας μουσικά αποσπάσματα, τα παιδιά συνειδητοποίησαν πως και η μουσική μάς προκαλεί συναισθήματα. Χωρισμένα σε δύο ομάδες, της χαράς και της λύπης, χόρευαν όποτε ακουγόταν η μουσική που ταίριαζε με το χαρακτήρα της ομάδας τους.
Όμως, ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που κάνουν μια μουσική να ακούγεται χαρούμενη ή λυπητερή; Τα παιδιά συνειδητοποίησαν πως η χαρούμενη μουσική είναι γρήγορη, ζωντανή, ενώ η λυπητερή είναι αργή, απαλή. Χωρισμένα σε ομάδες, εξερεύνησαν τα μουσικά όργανα της τάξης προκειμένου να δημιουργήσουν τη δική τους μουσική, χαρούμενη ή λυπητερή αντίστοιχα.
Για να δείτε αποσπάσματα από την παρουσίαση της δουλειάς μας πατήστε
Το «φανάρι των συναισθημάτων», το οποίο παραλληλίσαμε το με το φανάρι που ρυθμίζει την κυκλοφορία στο δρόμο, μας βοήθησε να διαχειριζόμαστε το θυμό μας. Όπως το αυτοκίνητο σταματά στο κόκκινο, έτσι κι εμείς όταν θυμώνουμε χρειάζεται να σταματούμε. Με τη βοήθεια υλικού που είχαμε δημιουργήσει προηγούμενη χρονιά συζητήσαμε για τις στρατηγικές που μπορούμε να ακολουθήσουμε προκειμένου να διώξουμε την ένταση και να ηρεμήσουμε.
Φθάνοντας στο πορτοκαλί, ήρεμοι πια, σκεφτόμαστε… Τι ήταν αυτό που μας θύμωσε, τι λέμε και τι κάνουμε όταν είμαστε θυμωμένοι, πώς αισθανόμαστε με τον εαυτό μας έπειτα…
Τέλος, στο πράσινο αντιδρούμε επιλέγοντας την καλύτερη λύση, που θα φέρει το καλύτερο αποτέλεσμα και που θα λαμβάνει υπόψη και τα συναισθήματα των άλλων.
Χρησιμοποιήσαμε προσωπάκια που δείχνουν συναισθήματα -από τη χαρά ως τη λύπη- για την τήρηση των κανόνων της τάξης και για τη ρύθμιση της συμπεριφοράς των παιδιών. Τα μανταλάκια με τα ονόματα όλων ξεκινούν το πρωί από το χαμογελαστό προσωπάκι στην πράσινη κορνίζα, που γράφει «εξαιρετική συμπεριφορά». Η απόκλιση από τους κανόνες οδηγεί το μανταλάκι του παιδιού που τους παραβαίνει στο προσωπάκι της κίτρινης κορνίζας που προειδοποιεί, υπενθυμίζοντάς τους. Όταν η συμπεριφορά διορθώνεται, το μανταλάκι γυρίζει στην «καλή προσπάθεια» (μπλε κορνίζα) και έπειτα από λίγο επιστρέφει στην «εξαιρετική συμπεριφορά». Όταν όμως, παρά την προειδοποίηση, δε βελτιωθεί η συμπεριφορά, υπάρχουν συνέπειες. Το μανταλάκι προχωρά στο προσωπάκι της πορτοκαλί κορνίζας και το παιδί που του ανήκει ρίχνει το «ζάρι,» σε κάθε πλευρά του οποίου έχουν απεικονιστεί οι συνέπειες που έχει αποφασίσει η τάξη. Εφόσον δε διορθωθεί -παρ’ όλα αυτά- και το μανταλάκι φθάσει στο λυπημένο προσωπάκι της κόκκινης κορνίζας, το επόμενο βήμα είναι η επικοινωνία με την οικογένεια.