Όσοι και όσες ασχολούνται με την Εκπαίδευση είναι απαραίτητο να έχουν πλήρη γνώση και θέση στα σημαντικά θέματα της Παιδαγωγικής που επηρεάζουν και τις πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις της Εκπαίδευσης και οπωσδήποτε το έργο του εκπαιδευτικού. Αυτά αφορούν:

• τους σκοπούς της Εκπαίδευσης
• τη φύση του παιδιού, την ανάπτυξη και τη μάθησή του
• τον ρόλο του εκπαιδευτικού στην εκπαίδευση
• τη φύση και το περιεχόμενο της σχολικής ζωής
• τη διαχείριση τάξης, συμπεριφορών και σχέσεων στη σχολική κοινότητα (μαθητές, γονείς)
• την μη τυπική εκπαίδευση
• τη δια βίου μάθηση
• τον ρόλο της εκπαίδευσης στο κοινωνικό γίγνεσθαι

Η εκπαίδευση εκπαιδευτικών περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω αλλά διαρκεί δια βίου. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών είναι απαραίτητη, όπως σε ένα ιατρό, που χρειάζεται να μαθαίνει όλα τα νέα επιστημονικά δεδομένα, τεχνικές και υλικά θεραπείας.  Κάτι που στην σημερινή εποχή θεωρείται απαραίτητο και αναδεικνύει το συμβουλευτικό, καθοδηγητικό και υποστηρικτικό ρόλο του σύγχρονου εκπαιδευτικού.

Ο εκπαιδευτικός όμως εκπαιδεύεται ή γεννιέται με το χάρισμα αυτό;

Στη ζωή μας έχουμε συναντήσει πολλούς δασκάλους που ασκούν την τέχνη της διδασκαλίας. Οι γονείς μας, κάποιοι φίλοι μας ή κάποιος πωλητής  μας έμαθε να χειριζόμαστε το νέο μας κινητό. Αυτή η διδασκαλία στηρίζεται στις προσωπικές ικανότητες των ανθρώπων και είναι περισσότερο ενστικτώδης και τέχνη που αποκτήθηκε από την εμπειρία.

Στην Εκπαίδευση όμως δεν είναι δυνατόν να στηριζόμαστε στην τέχνη μας που εξασκούμε ενστικτωδώς και  αποκτιέται με τα χρόνια της εμπειρίας μας. Η διδασκαλία στο σχολείο είναι και επάγγελμα με πολλές και διαφορετικές απαιτήσεις. Απαιτεί επιστημονική γνώση που δίνει νόημα και αξία στην τέχνη της διδασκαλίας. Η επιστημονική γνώση προσφέρει μεθοδολογία ώστε το εκπαιδευτικό έργο να λειτουργεί αποτελεσματικά. Δίνει εργαλεία αναστοχασμού και μετασχηματισμού. Προκαλεί σε αλλαγές και μετασχηματισμό με σκοπό τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου συνεχώς και κυρίως την προσφορά “καλής εκπαίδευσης”, όπως λέει ο  Gert Biesta. Αυτή η συστηματοποιημένη άποψη για τη γνώση, τη μάθηση και τη διδασκαλία κάνει τους δασκάλους να διαφέρουν από τους άλλους καθημερινούς ” δασκάλους” μας( τους γονείς και τους φίλους μας).

Καλή είναι η τέχνη της διδασκαλίας, αλλά όταν αυτή γίνεται επάγγελμα προϋποθέτει επιστημονικό τρόπο σκέψης και ουσιώδη άσκηση της θεωρίας. Έτσι, η εκπαίδευση γίνεται καλή, ο δάσκαλος καλύτερος και ο μαθητής άριστος.

Η διαχείριση στην τάξη ή την ομάδα κρίσεων, συγκρούσεων και ζητημάτων που εμποδίζουν τη μαθησιακή διαδικασία αποτελεί δεξιότητα, που βελτιώνει το έργο των εκπαιδευτικών και αποτελεί πλέον  προσόν στην εκπαίδευση. Ο κάθε εκπαιδευτικός καλείται να  αξιοποιήσει ανά περίπτωση ορθές τεχνικές εκτίμησης, παρέμβασης και πρόληψης κρίσεων και συγκρούσεων. Με λίγα λόγια,  αντί να αντιμετωπίζουμε εντάσεις μετά την εμφάνιση τους, μπορεί να είναι πιο ωφέλιμο να δημιουργηθούν συνθήκες που τις καθιστούν λιγότερο πιθανές.

Όλοι γνωρίζουμε πως ο ρόλος μας πια απαιτεί δεξιότητες όπως να  :

• κατηγοριοποιείς τις συμπεριφορές των μελών της ομάδας ανάλογα με το εκπαιδευτικό περιβάλλον
• εντοπίζεις συμπεριφορές μελών της ομάδας που προκαλούν προβλήματα στην επικοινωνία και τη συνεργασία στη σχολική τάξη ή και σε άλλα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα
• αναλύεις τις αιτίες των συμπεριφορών που προκαλούν προβλήματα στην επικοινωνία και τη συνεργασία εντός της σχολικής τάξης και ομάδων σε εναλλακτικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα
• αξιολογείς τις ανάγκες για διάγνωση και πρόληψη ως προς την αντιμετώπιση ειδικών συμπεριφορών

• προσδιορίζεις την έννοια της σύγκρουσης στο σχολικό περιβάλλον και τις ποικίλες διαστάσεις της
• αξιολογείς τις συνέπειες των συγκρούσεων στη σχολική κοινότητα
• εντοπίζεις και αναλύει φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού
• αναλύεις και αξιοποιείς τεχνικές διαχείρισης συγκρούσεων μεταξύ μαθητών, μαθητή και εκπαιδευτικού, εκπαιδευτικού και γονέα προς κατευνασμό της παθογόνου κατάστασης
• προβλέπεις και αιτιολογείς τις αναμενόμενες φυσιολογικές αντιδράσεις των παιδιών σε καταστάσεις κρίσεων
• περιγράφεις και εφαρμόζεις προσεγγίσεις διαχείρισης αναπτυξιακών και περιστασιακών κρίσεων (π.χ. διαζύγιο, κακοποίηση, πένθος, αυτοκτονία, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, μεταβατικά στάδια, ανεργία, φυσικές καταστροφές, σοβαρά βίαια επεισόδια, ατυχήματα, τρομοκρατικές ενέργειες, οικονομική κρίση

Από όλες τις προαναφερόμενες δεξιότητες που απαιτούνται για να ανταπεξέλθουμε στο ρόλο μας ,  γίνεται αντιληπτό , πως η  διαχείριση της τάξης είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, η οποία προϋποθέτει ανάπτυξη και διατήρηση διδακτικών δραστηριοτήτων με ομαλή ροή, παρακολούθηση και ταυτόχρονη αντιμετώπιση γεγονότων. Όταν αυτά συνδυασθούν με τη γνώση ότι κάθε μαθητής μαθαίνει με το δικό του ρυθμό και τρόπο, και αρκετά συχνά , μερικοί όχι μόνο δεν θέλουν να μάθουν αλλά παρεμποδίζουν τη μάθηση των άλλων, η διδασκαλία και η διεύθυνση της τάξης γίνονται  ακόμη πιο απαιτητικές.
Γι’ αυτό η πειθαρχία στην τάξη είναι περίπλοκο έργο.

Η διαχείριση τάξης είναι οι τροχοί στο σχολικό λεωφορείο

Η διαχείριση της σχολικής τάξης, δεν περιορίζεται στη χρήση πειθαρχικών πρακτικών, αλλά περιλαμβάνει όλες εκείνες τις δράσεις με τις οποίες ο εκπαιδευτικός δημιουργεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον μάθησης για όλους τους μαθητές του.
Όλοι γνωρίζουμε πως η  διαχείριση της σχολικής τάξης είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στην τάξη είναι πολλά και διαφορετικής μορφής και έντασης.

Η πρόληψη, η αντιμετώπιση και η επίλυση των προβλημάτων αυτών εντάσσεται στο πλαίσιο της δουλειάς τους. Το έργο αυτό είναι δύσκολο και έχει αυξημένες απαιτήσεις οι οποίες έχουν ποικίλες μορφές και συνδέονται με τη σχολική τάξη και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον της.

Είναι λοιπόν αναγκαίο οι εκπαιδευτικοί να αποκτήσουν γνώσεις, οι οποίες θα τους βοηθήσουν να εντοπίζουν και να διαχειρίζονται τέτοιου είδους προβλήματα.

Πέραν τούτου, δεν υπάρχει καθολική συμφωνία για τα κριτήρια της πειθαρχίας, αφού κάθε εκπαιδευτικός έχει τα δικά του κριτήρια. Ανεξάρτητα από όλα αυτά οι εκπαιδευτικοί που είναι καλοί στην πρόληψη των πειθαρχικών προβλημάτων χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες μορφές συμπεριφοράς. Μεταξύ άλλων πραγμάτων, δημιουργούν θετικό και συνεργατικό κλίμα στην τάξη, προλαμβάνουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, αποφεύγουν τις τιμωρίες και χρησιμοποιούν τη συμπεριφορά των μαθητών ως οδηγό για να δράσουν αποτελεσματικά.

Όπως επισημαίνουν οι Cohen, Manion και Morrison (1996), οι συνηθέστεροι λόγοι που προκαλούν ανεπιθύμητη συμπεριφορά στην τάξη είναι:

α. Η αντιπάθεια προς το σχολείο.
Μερικοί μαθητές θεωρούν το σχολείο ως τόπο άχρηστο για το μέλλον τους. Έτσι απορρίπτουν τόσο τους εκπαιδευτικούς όσο και το σχολείο.
β. Κοινωνική κυριαρχία 
Μερικοί σωματικά και κοινωνικά ώριμοι μαθητές αισθάνονται την ανάγκη αναγνώρισης με την έννοια ότι θέλουν να τους δίνουν σημασία οι συμμαθητές τους. Αυτό πολλές φορές το κατορθώνουν με το να αμφισβητούν την εξουσία του καθηγητή. Αν ο καθηγητής δεν αντιμετωπίσει αποτελεσματικά αυτή την πρόκληση ενδέχεται να αμφισβητηθεί η θέση του από όλη την τάξη.
γ. Κοινωνική απομόνωση
Μερικοί μαθητές αισθάνονται την ανάγκη να γίνουν αποδεκτοί από τους συμμαθητές τους. Ωστόσο, είναι απομονωμένοι και αδυνατούν να ενσωματωθούν στην τάξη. Έτσι, για να το κατορθώσουν υιοθετούν τη συμπεριφορά ομάδας της τάξης, συχνά μάλιστα στην ακραία μορφή της.
δ. Αντιφατική συμπεριφορά 
Μερικοί μαθητές αδυνατούν ή δεν θέλουν να προβλέψουν τις επιπτώσεις της κακής συμπεριφοράς τους. Γι΄ αυτό συμπεριφέρονται αυθόρμητα αντί να συλλογίζονται για τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς τους.
ε. Άγνοια κανονισμών 
Η άγνοια των κανονισμών για τη συμπεριφορά στην τάξη είναι ένας συνηθισμένος λόγος αταξίας. Αυτό ειδικά ισχύει στις αρχές του διδακτικού έτους.
στ. Αντιφατικοί κανονισμοί
Δυσκολίες επίσης προκύπτουν για τον καθηγητή, όταν υπάρχουν αντιφατικοί κανονισμοί εκείνοι της οικογένειας και εκείνοι του σχολείου. Κάτι που επιτρέπεται στο σπίτι μπορεί να απαγορεύεται στο σχολείο. Μπορεί ακόμη να υπάρχει αντίθεση μεταξύ των κανόνων του σχολείου και του μαθητή εκτός σχολείου. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η σύγκρουση αυτή είναι σοβαρή είναι σκόπιμο ο καθηγητής να συζητήσει το πρόβλημα με το μαθητή.
ζ. Μετάθεση συμπεριφοράς 
Όπως είπαμε προηγουμένως, η κακή συμπεριφορά μπορεί να εκδηλωθεί στην τάξη, επειδή σε άλλο περιβάλλον θεωρείται σωστή. Παρόμοια κατάσταση ισχύει και για τα συναισθήματα τα οποία μεταφέρονται σε άλλα άτομα και αντικείμενα. Έτσι ένας μαθητής που μισεί τον πατέρα του μπορεί να μεταβιβάσει το μίσος του στον καθηγητή του. Στην εποχή μας που χαρακτηρίζεται από αύξηση των διαζυγίων και των μονογονεϊκών οικογενειών, η μετάθεση αυτή μπορεί να είναι ένας συνηθισμένος λόγος κακής συμπεριφοράς.
η. Άγχος 
Πολλές φορές η κακή συμπεριφορά οφείλεται στο υπερβολικό άγχος που χαρακτηρίζει μερικούς μαθητές. Αυτό μπορεί να προέρχεται από τις εξετάσεις, τη βαθμολογία, τις απαιτήσεις των γονέων κ.ά.
θ. Διδακτικό στυλ 
Συνήθως οι παιδαγωγοί, κάνουν διάκριση μεταξύ αυταρχικού, δημοκρατικού και του ελευθεριάζοντος στυλ διδασκαλίας. Από τα τρία αυτά το δημοκρατικό θεωρείται ότι συμβάλλει καλύτερα στη διαμόρφωση θετικού κλίματος στην τάξη και υψηλά επίπεδα ικανοποίησης των μαθητών από τη ζωή της μαθητικής ομάδας, καταστάσεις που συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων μορφών συμπεριφοράς στην τάξη.

Πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν πως η αρνητική προσοχή μπορεί να σταματήσει στιγμιαία την κακή συμπεριφορά, αλλά τα παιδιά σταδιακά γίνονται πιο επιρρεπή να συμμετέχουν σε διαταραχή συμπεριφοράς. Οι συμμετέχοντες της μελέτης, είχαν πρόβλημα να συγκεντρωθούν και δεν μπόρεσαν να ρυθμίσουν επιτυχώς τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, δημιουργώντας έναν φαύλο βρόχο που “μεγιστοποιεί πραγματικά την ακατάλληλη συμπεριφορά των μαθητών”, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης.

Οι περισσότερες μελέτες συμφωνούν πως τα σημεία προσοχής για την διατήρηση της επιτυχημένης διαχείρισης  της σχολικής τάξης συνοψίζονται στο παρακάτω διάγραμμα:

Ίσως είναι σκόπιμο από την αρχή να επισημάνουμε τη σημαντική διαφορά της διεύθυνσης της τάξης και της πειθαρχίας. Η διεύθυνση της τάξης αναφέρεται στο σύνολο των συντονισμένων δραστηριοτήτων της τάξης, με σκοπό να διευκολυνθεί η διαδικασία της διδασκαλίας και μάθησης. Η πειθαρχία αναφέρεται στις μορφές συμπεριφοράς του καθηγητή που προκαλούνται από μαθητές των οποίων η συμπεριφορά παρεμποδίζει τη μαθησιακή διαδικασία. Επειδή η πειθαρχία έχει την τάση να ταυτίζεται με την τιμωρία, είναι καλύτερα να χρησιμοποιούμε τον όρο διεύθυνση της τάξης, όταν σκεφτόμαστε τρόπους δημιουργίας θετικού μαθησιακού κλίματος (Hamachek, 1995). Αυτό δεν βοηθάει μόνον στην αποφυγή των υπονοούμενων που σχετίζονται με την αταξία, αλλά μας ενθαρρύνει να σκεφτόμαστε πιο δημιουργικά για το πώς θα προλάβουμε τα προβλήματα προτού εμφανιστούν παρά να εστιάζουμε την προσοχή μας στο να τιμωρήσουμε τους μαθητές που απειθαρχούν.

---

Μπότσας Γ., Σ.Ε.Ε. Ε.Α.Ε.Ε. 2ου ΠΕ.Κ.Ε.Σ. Κεντρικής Μακεδονίας, Διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς στην τάξη του Δημοτικού από εκπαιδευτικό ειδικότητας

Η σχολική τάξη όντας ένα κοινωνικό πεδίο φυσικό είναι να εμπεριέχει και προβλήματα κοινωνικής φύσης. Τα προβλήματα συμπεριφοράς είναι πρωτίστως προβλήματα κοινωνικής προσαρμογής των παιδιών. Ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων είναι καθήκον του εκπαιδευτικού οποιασδήποτε ειδικότητας. Υπάρχουν τεκμηριωμένες τεχνικές και μέθοδοι αποτελεσματικής αντιμετώπισης των προβλημάτων συμπεριφοράς, που βρίσκονται σε παράλληλη κατεύθυνση με την παιδαγωγική πράξη και το κλίμα της τάξης.

---

Ακολουθούν ορισμένες προτάσεις και στρατηγικές για το πώς να αποτρέψετε την συμπεριφορά διατάραξης τάξης, πριν ξεκινήσει τόσο για νέους, όσο και για έμπειρους εκπαιδευτικούς.

 

• Χαιρετίστε τα παιδιά στην πόρτα: Η Falon Turner ξεκινά κάθε μέρα στο δημοτικό σχολείο στην Ουάσινγκτον, δίνοντας σε κάθε ένα από τα παιδιά της μια  χειραψία ή αγκαλιά. «Απλώς προσπαθώ να συνδεθώ μαζί τους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου …. Το περιγράφει ως« παλμικό έλεγχο »για να δει πού βρίσκεται. Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2019, το καλωσόρισμα των παιδιών στην είσοδο βοήθησε τους δασκάλους να δημιουργήσουν έναν θετικό τόνο για το υπόλοιπο της ημέρας, αυξάνοντας την ακαδημαϊκή δέσμευση κατά 20% και μειώνοντας τη διαταραχή της συμπεριφοράς κατά 9% – προσθέτοντας περίπου μια ώρα αφοσίωσης στη σχολική ημέρα.

Η Breaux (2015) θεωρεί πολύ σημαντικό και το προτείνει ανεπιφύλακτα να υποδέχεστε και να χαιρετάτε σε καθημερινή βάση τους/τις μαθητές/τριες όταν εισέρχονται στην τάξη.

Αποτελεί ένα  από  τα  μεγαλύτερα  ζητήματα  που αφορά την διαχείριση τάξης να  βρίσκουν έναν ευγενικό και καλοδιάθετο άνθρωπο να τους/τις υποδέχεται και όχι να βρίσκουν μία άδεια τάξη, στην οποία κάνουν και λένε ό,τι θέλουν μέχρι να μπει ο/η εκπαιδευτικός μετά από κάποια λεπτά, ζητώντας να αρχίσει το μάθημα.

Η διαχείριση τάξης ξεκινά από τη νοοτροπία που έχετε σε σχέση με την είσοδό σας στην τάξη.

Είναι αποδεδειγμένο  ότι  όλα  είναι  διαφορετικά  όταν  ο/η εκπαιδευτικός βρίσκεται στην τάξη πριν από τους μαθητές/τις μαθήτριες και τους/τις υποδέχεται με τον τρόπο του/της, στέλνοντας πάντα το μήνυμα «χαίρομαι που σε βλέπω».

Ο λόγος είναι ότι οι άνθρωποι εκτιμούν και ανταποκρίνονται θετικά σε περιβάλλοντα, όπου αισθάνονται ευπρόσδεκτοι  και  ξεχωριστοί.  Πολύ  συχνά,  οι  εκπαιδευτικοί  είναι  απασχολημένοι  με  την προετοιμασία τους για το μάθημα ή  είναι απασχολημένοι/ες στο γραφείο με άλλα ζητήματα.

Το να μην υποδέχεστε και χαιρετάτε τους μαθητές/τις μαθήτριές σας κάθε μέρα, μπορεί να είναι ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που θα μπορούσατε να κάνετε.

Στην πραγματικότητα υπάρχουν τρεις τυπικοί τύποι χαιρετισμών των εκπαιδευτικών για τη διαχείριση τάξης:

1. Ο χαιρετισμός «μαζεύω το κοπάδι μου».

Με αυτόν ο δάσκαλος/η δασκάλα στέκεται στην πόρτα και σπρώχνει τους μαθητές /τις μαθήτριες στην τάξη, λέγοντας πράγματα όπως: «Πάμε, το κουδούνι χτύπησε, ασχοληθείτε με τη δουλειά σας μόλις καθίσετε, βιαστείτε». Η πίεση και η χωρίς λόγο υποχρεωτικότητα έχει το αντίθετο απότελεσμα και είναι καλό να τον αποφύγετε πάση θυσία.

2. Ο «υποχρεωτικά εγκάρδιος» χαιρετισμός.

Εδώ είναι που ο δάσκαλος/η δασκάλα στέκεται στην πόρτα με ένα πιθανά «μισό» χαμόγελο, καθώς μπαίνουν οι μαθητές/μαθήτριες. Δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτόν τον χαιρετισμό, εκτός από το γεγονός ότι δεν πείθει πραγματικά τους μαθητές/τις μαθήτριες ότι είστε χαρούμενοι/ες που τους/τις βλέπετε.

3. Ο  χαιρετισμός  «Είμαι  ενθουσιασμένος  που  σε  βλέπω».

Σε  αυτή  την  περίπτωση ο δάσκαλος /η δασκάλα ενεργεί σαν να είναι πολύ χαρούμενος/η που βλέπει τους μαθητές /τις μαθήτριες, λέγοντας με ενθουσιασμό: «Πώς είσαι;», «Υπέροχο που σας βλέπω!», «Μου/Μας έλειψες, όταν έλειψες χθες!», «Ωραίο κούρεμα!», «Ευχαριστώ που ήρθες».

Ναι, ο δάσκαλος /η δασκάλα χρειάζεται να ενεργεί λίγο πιο ενθουσιωδώς από ό,τι αισθάνεται κάποιες μέρες. 

Αυτό είναι το είδος του χαιρετισμού που μπορεί να μειώσει δραστικά τα προβλήματα πειθαρχίας και να κάνει εύκολη τη διαχείριση τάξης, κρίσεων και συγκρούσεων. Και δεν κοστίζει. Αυτό που μεταδίδει στους μαθητές/στις μαθήτριες είναι το μήνυμα ότι σας αρέσουν, είστε χαρούμενοι/ες που τους/τις βλέπετε, είστε σε καλή διάθεση και ότι βρίσκονται σε ένα φιλόξενο περιβάλλον. Έτσι θέτετε τη βάση για την επιτυχία, κάθε μέρα, όχι μόνο στις καλές σας μέρες.

Εσείς πώς υποδέχεστε και πώς χαιρετάτε τους μαθητές και τις μαθήτριές σας;

Είναι καλό λοιπόν να  αναρωτηθούμε: Θέλω να μεγιστοποιήσω την πιθανότητα επιτυχίας των μαθητών /τριών και να ελαχιστοποιήσω τα προβλήματα διαχείρισης τάξης, πριν καν μπουν οι μαθητές /τριες στην τάξη μου κάθε μέρα; Εάν η απάντησή μας είναι ναι, θα πρέπει ίσως να υιοθετήσουμε  με κάποιο τρόπο που μας ταιριάζει τον χαιρετισμό 3.

• Δημιουργία, συντήρηση και ανοικοδόμηση σχέσεων: Ο χαιρετισμός των μαθητών στην πόρτα είναι ένας φανταστικός τρόπος για να ξεκινήσετε να χτίζετε σχέσεις μαζί τους. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας να τα διατηρείτε σε καλή κατάσταση καθ ΄όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους, καθώς και να τα επιδιορθώνετε όταν προκύπτουν διαφωνίες. «Όσο ισχυρότερη είναι η σχέση μας με τα παιδιά μας, και όσο καλύτερα τα καταλαβαίνουμε, τόσο περισσότερες γνώσεις και καλή θέληση πρέπει να αντλήσουμε». Η Marieke van Woerkom, προπονήτρια αποκατάστασης πρακτικών στο Κέντρο Morningside για τη διδασκαλία της κοινωνικής ευθύνης στη Νέα Υόρκη, γράφει για το πώς να συνεχίσει όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Τα τακτικά check-in και ο εστιασμός σε λύσεις και όχι σε προβλήματα είναι δύο στρατηγικές για τη δημιουργία, τη διατήρηση και την ανοικοδόμηση σχέσεων που μπορούν να μειώσουν τις διαταραχές έως και 75%.

• Χρησιμοποιήστε υπενθυμίσεις και υποδείξεις: Σύμφωνα με τον Todd Finley, πρώην καθηγητή Αγγλικών και τρέχων καθηγητής Αγγλικής εκπαίδευσης, «Η καινοτομία –όπως ένας συγκεκριμένος  ήχος που θα επιλέξετε – τραβά την προσοχή των νέων μαθητών». Εάν θέλετε τα μεγαλύτερα παιδιά να ακολουθήσουν τις οδηγίες, δώστε τους ειδοποίηση. Χωρίς να είναι καταναγκαστικές, οι υπενθυμίσεις και οι ενδείξεις είναι αποτελεσματικές τεχνικές για να παροτρύνουν τους μαθητές να ακολουθήσουν οδηγίες. Δώστε μια σύντομη υπενθύμιση για το τι πρέπει να κάνουν, αν μπορείτε να προβλέψετε μια διαταραχή της τάξης, όπως οι μαθητές να σηκωθούν από τις καρέκλες τους εάν ολοκληρώσουν μια εργασία νωρίς. Οι υπενθυμίσεις είναι συνήθως λεκτικές, αλλά μπορούν επίσης να είναι οπτικές (τρεμοπαίζοντας τα φώτα για να σηματοδοτήσει ότι ήρθε η ώρα να ησυχάσουν), ακουστικές (χτύπημα ενός μικρού κουδουνιού για να υπενθυμίζει στα παιδιά να δώσουν προσοχή στον δάσκαλο) ή σωματική σηματοδότηση ότι ήρθε η ώρα να είναι ήσυχοι (χρησιμοποιώντας ένα σήμα χειρός για να ενημερώσετε τους μαθητές να επιστρέψουν στις θέσεις τους).

 

• Κάντε πιο αποτελεσματική τη ταξιθέτηση των θρανίων: Οι μαθητές που επιλέγουν τις δικές τους θέσεις είναι τρεις φορές πιο πιθανό να είναι ζωηροί από εκείνους που τους έχουν ανατεθεί συγκεκριμένες θέσεις, καθώς πιθανότατα θα επιλέξουν θέσεις κοντά στους φίλους τους και θα αφιερώσουν περισσότερο χρόνο για να συζητήσουν μαζί τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή  η επιλογή είναι κατ’ ανάγκη κακή. Το να δοθεί στα παιδιά μια αίσθηση ιδιοκτησίας στην τάξη, μαζί με σαφή πρότυπα συμπεριφοράς, μπορεί να έχει απροσδόκητα θετικά αποτελέσματα. Ένα ζεστό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση του άγχους και στη βελτίωση της ακαδημαϊκής απόδοσης. Η Έμιλι Πολάκ, δασκάλα της ένατης τάξης στο Μάντισον της Αλαμπάμα, πρόσθεσε έναν καναπέ, ένα σαλόνι, χαλιά, ένα τραπεζάκι του καφέ και αφίσες στην τάξη της για να την κάνει πιο άνετη. Τα παιδιά της επιλέγουν πού θέλουν να καθίσουν, αλλά αν δεν κάνουν τη δουλειά τους, μεταφέρονται πίσω σε ένα γραφείο. «Υπήρξε μια δραματική μείωση των προβλημάτων πειθαρχίας. Σε ένα κλίμα που σέβεται τις επιλογές τους, οι μαθητές μου φαίνεται να είναι πιο ήρεμοι και παρακινημένοι », λέει η Polak.

 

• Έπαινος συγκεκριμένων συμπεριφορών: Μπορεί να ακούγεται αντιφατικό, αλλά  ανταμείβοντας μια θετική συμπεριφορά και αγνοώντας τις μικρές διαταραχές μπορεί να είναι πιο ευεργετικό από την πειθαρχία ή την τιμωρία των παιδιών. Αντί να επαινέσετε μεμονωμένα άτομα, επαινέστε  τη συμπεριφορά που θέλετε να ενισχύσετε. “Μπράβο που καθίσατε γρήγορα στις θέσεις σας”, για παράδειγμα, θα μπορούσε να ειπωθεί στους μαθητές. Είναι επίσης καλή ιδέα, οι οδηγίες που δίνονται στους μαθητές  να συνοδεύονται από σαφείς εξηγήσεις Οι μαθητές είναι πιο πιθανό να δώσουν προσοχή σε αυτές .

 

• Καθορίστε σαφείς προσδοκίες: Αντί απλώς να δείχνετε κανόνες συμπεριφοράς, κάντε έναν διάλογο με τα παιδιά σας για το γιατί αυτοί οι κανόνες είναι σημαντικοί, εστιάζοντας στην  περιεκτικότητα  και  τον σεβασμό.

• Ενεργή εποπτεία: Η ενεργή μας παρουσία  μέσα στην τάξη είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της διαχείρισης τάξεων και την επιτυχή παροχή εκπαίδευσης, και είναι ένα ταλέντο που μπορούμε να βελτιώσουμε με προσπάθεια.” Παρόλο που μπορεί να είναι δελεαστικό να καθίσετε στο γραφείο σας και να επισημάνετε χαρτιά, κάτι τέτοιο καλεί τα παιδιά σας να παραπλανηθούν. Αναλάβετε δράση: Μετακινηθείτε στην τάξη, κάντε ερωτήσεις και παρακολουθήστε την πρόοδο των μαθητών. Δεν πρόκειται για την επιβολή των κανόνων  στα παιδιά σας. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2017, τα μη λεκτικά στοιχεία ενός δασκάλου, όπως το χαμόγελο και η επαφή με τα μάτια, μπορούν να «μειώσουν τη σωματική και / ή ψυχολογική απόσταση» με τους μαθητές τους, αυξάνοντας τις ευνοϊκές συμπεριφορές των μαθητών για τον δάσκαλο και το υλικό του μαθήματος, ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν την επιθυμητή συμπεριφορά.

 

• Εφαρμόστε με συνέπεια τους κανονισμούς: Ζητήθηκε από την Kelly Wickham Hurst στην αρχή της καριέρας της ως διαχειρίστρια σε δημόσιο γυμνάσιο να τιμωρήσει έναν έγχρωμο μαθητή για παραβίαση του σχολικού ενδυματολογικού κώδικα καθώς φορούσε φαρδιά πεσμένα παντελόνια. Στη συνέχεια η καθηγήτρια παρατήρησε πως αρκετά αγόρια – όλα λευκά – φορούσαν ίδια παντελόνια, καθώς περπατούσαν στο διάδρομο.
  
• Οι προσδοκίες, οι κανονισμοί και οι διαδικασίες στην τάξη και στο σχολείο λοιπόν πρέπει να τηρούνται και να εφαρμόζονται εξίσου σε όλους τους μαθητές. Μην διαλέγετε συγκεκριμένους μαθητές. Είναι η συμπεριφορά, όχι ο μαθητής, που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Διορθώστε τα λάθη μόλις τα παρατηρήσετε και όταν προκύψει κακή συμπεριφορά, παρέχετε πρόσθετη εκπαίδευση ή επαναπροσδιορισμό.

Διεύθυνση της σχολικής τάξης

Aπόσπασμα από το άρθρο του Παπασταμάτη Αδαμάντιου, Επίκουρου καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, δημοσιευμένο στην Ελληνική Πύλη Παιδείας.

 Τι κάνουν οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί;

Ένας από τους πιο καλούς τρόπους για να κατανοήσουμε πώς να διευθύνουμε μια τάξη, έτσι ώστε η μαθησιακή διαδικασία να εξελίσσεται ομαλά είναι να παρατηρήσουμε τι κάνουν οι καλοί καθηγητές.
α. Ένα χαρακτηριστικό των καθηγητών που διευθύνουν αποτελεσματικά την τάξη τους είναι ότι θέτουν ξεκάθαρους κανόνες και διαδικασίες από την αρχή του διδακτικού έτους. Στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν τουλάχιστον έξι βασικοί κανόνες που πρέπει να τηρούνται από τους μαθητές.
– Φέρνουμε όλο το υλικό που χρειαζόμαστε. Είναι σκόπιμο να το προσδιορίσουμε (π.χ. βιβλία, τετράδια, στυλό, μολύβι, σβηστήρι).
– Μπαίνουμε στην τάξη μόλις κτυπήσει το κουδούνι.
– Σεβόμαστε και είμαστε ευγενικοί. Οι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί δίνουν μεγάλη σημασία στη σωστή συμπεριφορά και επισημαίνουν ότι δεν τους αρέσει να ακούν άσχημες λέξεις ή να βλέπουν τους μαθητές τους να καυγαδίζουν.
– Ακούμε με προσοχή κάποιον που μιλάει. Αυτό ισχύει είτε όταν μιλάει ο εκπαιδευτικός είτε όταν μιλάει κάποιος μαθητής.
– Σεβόμαστε την περιουσία των άλλων. Αυτό ισχύει τόσο για τη σχολική περιουσία όσο και για την περιουσία των άλλων ατόμων.
– Πειθαρχούμε σε όλους τους κανόνες του σχολείου και όχι μόνο της τάξης.

β. Το δεύτερο γνώρισμα των αποτελεσματικών εκπαιδευτικών είναι η πρόληψη. Η πρόληψη είναι προτιμότερη της θεραπείας. Το κλειδί της επιτυχημένης διεύθυνσης της τάξης είναι η δημιουργία θετικού μαθησιακού περιβάλλοντος, το οποίο είναι ο καλύτερος τύπος προληπτικού φαρμάκου. Για τον σκοπό αυτόν;
1. μεγιστοποιούν το χρόνο που εμπλέκουν τους μαθητές τους σε μαθησιακές δραστηριότητες και
2. διευθετούν τα μικροπροβλήματα προτού εξελιχθούν σε μεγάλα (Ματσαγγούρας, 2001, Hamachek, 1995).

Μορφές συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού που συμβάλλουν στη δημιουργία θετικού κλίματος

Όταν οι μαθητές αισθάνονται ότι ο καθηγητής τους εκτιμά και τους συμπεριφέρεται δίκαια, υπάρχουν πολλές πιθανότητες ότι και αυτοί θα επιδείξουν παρόμοια συμπεριφορά (βλ. Dreikurs, 1979). Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε πράγματα που οι καθηγητές μπορούν να κάνουν για να επιτύχουν.
α. Αναγνωρίζουν και ενθαρρύνουν την επιθυμητή συμπεριφορά
Κάθε μορφή συμπεριφοράς που ενισχύεται τείνει να επαναληφθεί, ενώ κάθε μορφή συμπεριφοράς που τιμωρείται τείνει να εξαφανιστεί. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι μαθητές που ατακτούν είναι εκείνοι που δεν είχαν στη ζωή τους θετική ενίσχυση. Το να είναι άτακτοι είναι συχνά ένας τρόπος για να προσελκύσουν αυτό που τους λείπει, η προσοχή. Ακόμη και το αρνητικό ενδιαφέρον είναι προτιμότερο από την παντελή έλλειψη. Οι ενισχύσεις των καθηγητών μπορούν να εκδηλωθούν ποικιλοτρόπως. Λόγου χάρη: «Μπράβο», «Ωραία προσπάθεια». Συνήθως όταν οι μαθητές αισθάνονται ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους, συμπεριφέρονται καλά (βλ. Hamachek, 1995).
β. Χρησιμοποιούν θετική γλώσσα για να τονίσουν την επιθυμητή συμπεριφορά
Μεταξύ πολλών πραγμάτων που έχουμε στη ζωή μας μπορεί να επιλέξουμε να είμαστε είτε θετικοί είτε αρνητικοί. Το ποτήρι είναι είτε μισοάδειο είτε μισογεμάτο. Η αρνητική στάση του καθηγητή μπορεί να προκαλέσει αρνητικές αντιδράσεις. Στους περισσότερους ανθρώπους δεν αρέσει να τους λένε τι να μην κάνουν. Αυτό τους κάνει να τηρούν αμυντική στάση και να είναι αντιδραστικοί. Οι απαγορεύσεις δημιουργούν επιθυμίες. Έτσι είναι καλύτερα να πούμε στο μαθητή «Κλείνε προσεκτικά την πόρτα», παρά «Μην κτυπάς δυνατά την πόρτα». «Προσπάθησε να λύσεις το πρόβλημα μόνος σου», παρά «Μην αντιγράψεις από το διπλανό σου».
γ. Κάνουν σωστή χρήση επαίνου
Ο έπαινος περιγράφεται ως θετική ενίσχυση. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα, επειδή μπορεί να ερμηνευθεί από τους μαθητές αρνητικά. Για να έχει θετικά αποτελέσματα πρέπει
– Να δίνεται με φυσικό τρόπο.
– Να επισημαίνουμε συγκεκριμένες δραστηριότητες (π.χ. μου αρέσει ο τρόπος που χρησιμοποίησες για να λύσεις το πρόβλημα).
– Να χρησιμοποιούμε δηλωτικές προτάσεις και όχι θαυμαστικές.
– Συνδέουμε το λεκτικό έπαινο με το μη λεκτικό (π.χ. χαμόγελο).
– Αποφεύγουμε τις γενικές εκφράσεις τέτοιες όπως «Σήμερα ήταν καλή μέρα για σένα». Είναι προτιμότερο να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, π.χ. «Τα κατάφερες ωραία στη λύση του δύσκολου προβλήματος».
δ. Ακούμε προσεκτικά τους μαθητές
Τους ακούμε χωρίς να κρατούμε αμυντική στάση. Δίνουμε προσοχή τόσο στο νοηματικό περιεχόμενο όσο και στο συναισθηματικό και προσπαθούμε να βρούμε αποδεκτές λύσεις.

 Πότε είναι αναγκαία η λήψη πειθαρχικών μέτρων;

Όσο καλός καθηγητής και αν είναι κάποιος και όσο καλή και αν είναι η τάξη του και όσα προληπτικά μέτρα και αν λάβει, θα παρουσιαστούν περιπτώσεις κατά τις οποίες κάποιος μαθητής ή ολόκληρη η τάξη θα χρειαστεί να χειραγωγηθεί (Ματσαγγούρας, 2001). Ωστόσο, προτού παρουσιάσουμε κάποιες στρατηγικές παρέμβασης πρέπει να δούμε πότε πρέπει να παρέμβουμε. Αυτό είναι σημαντικό ερώτημα, επειδή πολλοί σχολικοί ψυχολόγοι έχουν παρατηρήσει ότι πολλοί εκπαιδευτικοί αποτυγχάνουν να θέσουν όρια ή να παρέμβουν με αποτέλεσμα να αισθάνονται ότι αδυνατούν να επιβληθούν. Στο πλαίσιο αυτό ενδείκνυται η λήψη πειθαρχικών μέτρων στις παρακάτω 5 περιπτώσεις.
� Όταν υπάρχει πραγματικός σωματικός κίνδυνος.
� Όταν κάποιος χρειάζεται ψυχολογικοί στήριξη.
� Όταν υπάρχει υπερβολικός ενθουσιασμός.
� Όταν υπάρχει πιθανότητα μετάδοσης αρνητικής συμπεριφοράς.
� Όταν απειλείται η πνευματική υγεία του εκπαιδευτικού.

Από την άλλη πλευρά υπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι που δεν συνηγορούν υπέρ της χρήσης πειθαρχικών μέτρων.
� Ενδέχεται η φασαρία που θα δημιουργηθεί από τη λήψη του πειθαρχικού μέτρου να προκαλέσει μεγαλύτερη αναστάτωση.
� Ενδέχεται να είναι καλύτερα ο εκπαιδευτικός να περιμένει μέχρις ότου η κακή συμπεριφορά να γίνει αντιληπτή από όλους και να εκμηδενιστεί.

Μορφές αντιμετώπισης ανεπιθύμητης συμπεριφοράς
α. Αγνόηση
Μορφές μαθητικής αταξίας που δεν δημιουργούν κινδύνους ή προβλήματα στο μάθημα και πρόκειται κατά την εκτίμηση του εκπαιδευτικού, να διαρκέσουν σύντομο χρονικό διάστημα, ο εκπαιδευτικός πρέπει να τις αγνοεί, για να αποφύγει τη διακοπή του μαθήματος.
β. Παρέμβαση εκπαιδευτικού
Οι μικροαταξίες που κρίνει ο καθηγητής ότι δεν πρέπει να αγνοηθούν, αντιμετωπίζονται είτε με έμμεση είτε με άμεση παρέμβαση του καθηγητή.
Έμμεση καλούμε την παρέμβαση του καθηγητή που δίνει έμμεσα το μήνυμα στο μαθητή να διακόψει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, χωρίς ο καθηγητής να διακόψει το μάθημα. Αυτό επιτυγχάνεται με το να κοιτάξει ο καθηγητής το μαθητή, με το να πλησιάσει προς το θρανίο του, με το αναφέρει το όνομά του μέσα στη ροή του λόγου ή με το να εμπλέξει το μαθητή στο μάθημα με ερώτηση ή τέλος με το να του αναθέσει κάποια εργασία.
Άμεση καλούμε την παρέμβαση του καθηγητή κατά την οποία με ευθύ και αποφασιστικό τρόπο προσπαθεί να επαναφέρει το μαθητή στην τάξη. Όταν ο καθηγητής έχει άμεση αντίληψη του τι συμβαίνει και ο μαθητής γνωρίζει ότι βρίσκεται σε αταξία, η παρέμβαση πρέπει να είναι λακωνική και να υποδεικνύει στο μαθητή τι πρέπει να κάνει.
Για την αντιμετώπιση σοβαρότερων προβλημάτων, που δεν επιλύονται με την απλή παρέμβαση, οι καθηγητές αναζητούν άλλες λύσεις. Οι λύσεις αυτές συνήθως βασίζονται σε προσωπικές «μεθόδους» επιβολής της σχολικής πειθαρχίας, που ανέπτυξε με την πείρα του ο κάθε καθηγητής.

Αν οι μέθοδοι αυτές είναι αποδοτικές και δεν αντιστρατεύονται τους σκοπούς του σχολείου, είναι αποδεκτές. Στην πλειοψηφία τους αποτελούνται από τεχνικές απονομής ποινών και αμοιβών. Η βιβλιογραφία που υπάρχει προτείνει τεχνικές από τις οποίες άλλες έχουν μπιχεβιοριστική προέλευση και άλλες ψυχοθεραπευτική προέλευση.

Τρόποι αποτελεσματικής χρήσης της τιμωρίας

Πρέπει να κάνουμε σαφές στους μαθητές μας ότι η τιμωρία θα χρησιμοποιείται ως η τελευταία λύση, και όχι γιατί η χρήση της μας ευχαριστεί. Αν οι μαθητές θεωρήσουν ότι ο καθηγητής αισθάνεται ευχαρίστηση όταν τιμωρεί, είναι γι΄ αυτούς εύκολο να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι τιμωρίες δεν είναι αποτέλεσμα της κακής τους συμπεριφοράς, αλλά της στάσης του καθηγητή προς τις τιμωρίες.
Για να καταστεί αποτελεσματική η τιμωρία πρέπει να είναι φυσικό αποτέλεσμα της κακής συμπεριφοράς. Αν λόγου χάρη οι μαθητές συνεχώς ενοχλούν μπορούν να σταλούν στον διευθυντή. Η τιμωρία που σχετίζεται με το παράπτωμα συνήθως θεωρείται δίκαια, ακόμα και αν δεν είναι αρεστή (Καψάλης, 1983, Ματσαγγούρας, 2001). Οι μαθητές μπορούν μόνον να κατηγορήσουν τον εαυτό τους, επειδή έχασαν ένα προνόμιο στο οποίο είχαν κάνει κακή χρήση, αλλά εύκολα μπορούν να θεωρήσουν ότι αδικούνται, αν η τιμωρία δεν σχετίζεται με το παράπτωμα, (π.χ. χαμηλός βαθμός). Πέραν τούτου, αποθαρρύνει ορισμένους μαθητές από το να προσπαθήσουν. Επιπλήττουμε την πράξη και όχι το άτομο.

Συνοπτικά, για να είναι αποτελεσματική η τιμωρία πρέπει να είναι φυσική συνέπεια του παραπτώματος. Πρέπει να είναι άμεση και ενθαρρυντική, απλή και σύντομη και να εφαρμόζεται με συνέπεια.
Από τη στιγμή που θα επιβληθεί είναι καλή ιδέα να κάνουμε δύο πράγματα.
� Αφήνουμε τα περασμένα να καταστούν ξεχασμένα
� Βρίσκουμε έγκαιρα ευκαιρία να πούμε στο μαθητή ότι το μητρώο του είναι καθαρό και ότι είμαστε σίγουροι ότι θα προσπαθήσει σκληρά (βλ. Desforges, 1995, Hamachek, 1995).

 Ποινές που δεν συνιστώνται

Για λόγους παιδαγωγικούς και ψυχολογικούς υπάρχει επιφύλαξη στη χρήση των ποινών (βλ. Καψάλης, 1983, Ματσαγγούρας, 2001). Στις εξαιρετικές περιπτώσεις που ο καθηγητής κρίνει αναγκαία τη χρήση τους, οι ποινές πρέπει να έχουν τις προδιαγραφές που αναφέραμε. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν πρέπει να περιλαμβάνονται στο «ποινολόγιο» του καθηγητή η αποβολή από το μάθημα, η επιβολή επιπλέον εργασιών και οι σωματικές ποινές.

Η αποβολή δεν συνιστάται διότι, πέρα από τα μαθησιακά κενά που δημιουργεί στο παιδί, προσφέρει σε αρκετούς μαθητές, ένα καλοδεχούμενο «ρεπό». Επιπλέον εγκυμονεί κινδύνους για τους μαθητές.

Η επιπλέον εργασία δεν ενδείκνυται, όχι μόνο γιατί είναι συνήθως άσχετη με το παράπτωμα, αλλά και διότι ταυτίζει την εργασία με την τιμωρία. Αν βέβαια το παράπτωμα είναι η έλλειψη προσοχής κατά την εκτέλεση της εργασίας, τότε το να ξαναγράψει ο μαθητής την εργασία του είναι επιβεβλημένο, αλλά δεν πρέπει να θεωρηθεί ως τιμωρία.

Τέλος, οι σωματικές ποινές δεν συνιστώνται, όχι μόνο διότι απαγορεύονται από το νόμο, αλλά και διότι είναι αναποτελεσματικές. Το μόνο που επιτυγχάνουν με βεβαιότητα είναι να καταστρέψουν τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ καθηγητή και μαθητών, να απευαισθητοποιήσουν το μαθητή, να καταστρέψουν την αυτοαντίληψή του, να προβάλουν τη βία ως μέσο επίλυσης των προβλημάτων και σε μερικές περιπτώσεις να προκαλέσουν μικροτραυματισμούς. Ένας από τους κύριους λόγους που δεν επιφέρουν θετικά αποτελέσματα οι σωματικές ποινές είναι το γεγονός ότι, λόγω της έντασής τους, στρέφουν την προσοχή του τιμωρημένου στην ποινή και όχι στο παράπτωμα που προκάλεσε την ποινή. Επιπρόσθετα, προσφέρουν στο μαθητή την αίσθηση του εξαγνισμού και απαλλαγής από την ενοχή. Το ίδιο απαράδεκτο είναι και κάθε μορφή προσωπικής επίθεσης και ψυχολογικής βίας.

 Ποινές που συνιστώνται

Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται οι περιορισμοί στη συμπεριφορά , οι περιορισμοί προνομίων και η αποβολή από την ομάδα (όχι από την τάξη). Όλες αυτές οι ποινές πρέπει να παρουσιάζονται ως φυσικό αποτέλεσμα της κατάχρησης κάποιου δικαιώματος ή προνομίου, που μετά την παράβαση αίρεται. Απαραίτητος όρος για την επαναφορά του είναι η δέσμευση του μαθητή ότι δεν θα ξαναδημιουργήσει προβλήματα στην τάξη με παρόμοιες καταχρήσεις. Αν ο μαθητής δεν έχει παρελθόν ασυνέπειας, και η απλή δήλωσή του ότι είναι έτοιμος για την επάνοδο στην ομάδα ή την κανονική χρήση των δικαιωμάτων του πρέπει να γίνεται αποδεκτή. Στην κατηγορία των ποινών που συνιστώνται πρέπει να συμπεριληφθεί και η υποχρέωση του μαθητή να αποκαταστήσει τις ζημιές που τυχόν προξένησε στη σχολική ή την ιδιωτική περιουσία των μαθητών.

 Απειλή ποινής

Εκτός από την επιβολή της ποινής, που σχολιάσαμε προηγουμένως, η ποινή έχει τη δυνατότητα να επιδρά και ως επαπειλούμενο γεγονός. Οι παραδοσιακοί παιδαγωγοί συνιστούν τη χρήση της απειλής, επειδή γεννά το φόβο, που τον θεωρούν αποδεκτό και αποτελεσματικό μέσο διαπαιδαγώγησης. Ο φόβος όμως ως μέσο διαπαιδαγώγησης δεν είναι αποδεκτός από τη σύγχρονη παιδαγωγική. Γι΄ αυτό, αντί για τον εκφοβισμό, είναι καλύτερα ο καθηγητής
α) να υπενθυμίζει ποια μορφή συμπεριφοράς αναμένει από το μαθητή,
β) να υπενθυμίζει τη δέσμευση του μαθητή να συμμορφώνεται προς τους κανονισμούς και γ) να αναφέρει τις επιπτώσεις που έχουν οι πράξεις του.

Οι  μαθητές/τριες απολαμβάνουν  να  βρίσκονται  σε  θετικές  τάξεις, όπου  αισθάνονται ευπρόσδεκτοι/ες, και τότε πετυχαίνουν πολλά περισσότερα.

---

 

Βασικές αρχές διαχείρισης σχολικής τάξης. Διαχείριση της πολυμορφίας του μαθητικού πληθυσμού.

πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να δείτε την παρουσίαση

Θέσπιση κανόνων και διαδικασιών

Η θέσπιση κανόνων και διαδικασιών αποτελεί σημαντική διάσταση της διαχείρισης της σχολικής τάξης, αφού :
 μεταδίδει στους μαθητές τις προσδοκίες του εκπαιδευτικού
 παρέχει δομή στους μαθητές και τους βοηθά να συμμετέχουν ενεργητικά
 αυξάνει την ακαδημαϊκή επιτυχία των μαθητών
 παρέχει μία κατευθυντήρια γραμμή στους μαθητές για αυτορρύθμιση

Καθιέρωση Κανόνων
Από την αρχή της σχολικής χρονιάς ο/η εκπαιδευτικός σε συνεργασία με τους μαθητές  συντάσσουν τους κανόνες όσον αφορά τη συμπεριφορά τους μέσα στην τάξη καθώς και τις συνέπειές τους. (Crawford & Bodine, 1997).
Οι κανόνες πρέπει να είναι σαφείς και να τηρούνται με συνέπεια.

Οι κανόνες έχουν κανόνες

Διαμορφώνονται μαζί με τα παιδιά (συνεργατικά, συναινετικά).Οι μαθητές έχουν ανάγκη τους κανόνες, τα όρια, όχι το χάος.
Τίθενται εξαρχής.
Τοποθετούνται σε ευδιάκριτη θέση.
Οι κανόνες είναι απλοί, σύντομοι και σαφείς.
Αναφέρω πάντα τη θετική συμπεριφορά που θέλω να εκδηλωθεί.
Kαθορίζω της συνέπειες σε περίπτωση μη τήρησης.
Είναι (σχετικά) λίγοι (7-8 κανόνες είναι αρκετοί).
Προσπαθούμε να έχουν πάντα  θετική διατύπωση.

Οι κανόνες επανα-υπενθυμίζονται όποτε χρειαστεί.

Οι κανόνες προηγούνται της διδασκαλίας. Η πειθαρχία έρχεται πριν τη διδασκαλία, δηλαδή δεν καθυστερώ να τους καταστήσω σαφείς (αφιερώνω χρόνο στο θέμα της διαχείρισης).

Δείτε παρακάτω μια υπέροχη ιστορία που αναδεικνύει την αξία των κανόνων στην ζωή μας!

https://www.youtube.com/watch?v=WjDhF6zPReY

Οι κανόνες της τάξης μας 1 

από τον εκπαιδευτικό ιστοχώρο    “Όλα εν…τάξη!!!”

Δείτε το υλικό πατώντας στην παρακάτω εικόνα

 

Υλικό από τον εκπαιδευτικό ιστοχώρο «Δες το…αλλιώς»….

Με το βίντεο αυτό οι  μαθητές θα βοηθηθούν  στην μετάβασή τους  από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό, μαθαίνοντας για τους κανόνες σωστής συμπεριφοράς στην τάξη !

https://www.youtube.com/watch?v=2ppuT3mSp3Q

Είμαι ευγενικός, μιλώ ευγενικά…

Λήψη αρχείου

Τα κλειδιά της ευγένειας

Λήψη αρχείου

Μαθητικές ταυτότητες

Λήψη αρχείου

Οι χρυσοί κανόνες

Λήψη αρχείου

ΚΑΝΟΝΕΣ ΘΥΜΟΥ

Λήψη αρχείου

 

Η αλφαβήτα της θετικής συμπεριφοράς για παιδιά νηπιαγωγείου και δημοτικού. [Εκτυπώσιμη]

από τους Ονειροβάτες

Δείτε το άρθρο  πατώντας στην παρακάτω εικόνα

Τα σχολεία είναι θεσμοί μάθησης που για να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στην αποστολή τους, χρειάζεται να προσαρμοστούν στις συνεχώς μεταβαλλόμενες δημογραφικές και κοινωνικές συνθήκες.

Προϋπόθεση για την αποτελεσματική διδασκαλία αποτελεί το να είναι οι εκπαιδευτικοί ενημερωμένοι για τη σχετική έρευνα και θεωρία και να αναλαμβάνουν την ευθύνη, που τους αναλογεί σχετικά με την εφαρμογή των κατάλληλων διδακτικών πρακτικών που θα ανταποκρίνονται στις γλωσσικές και μαθησιακές ανάγκες των μαθητών τους.

Δείτε το υλικό πατώντας στην παρακάτω εικόνα

Δείτε επίσης επιπλέον  υλικό πατώντας στην παρακάτω εικόνα

Διαχείριση σχολικής τάξης

Διαχείριση τάξεων με μαθητές που παρουσιάζουν δυσκολίες συναισθήματος και συμπεριφοράς

Επιμορφωτικό Υλικό» που δημιουργήθηκε στα πλαίσια των επιμορφωτικό δραστηριοτήτων του Εργαστηρίου Βιωματικής Εκπαίδευσης Δ.Π.Ε. Μεσσηνίας και διατίθεται ηλεκτρονικά (ebook) για χρήση όλων των εκπαιδευτικών και των ενδιαφερομένων.
© 2019 Δ.Π.Ε. Μεσσηνίας – Κλαίρη Μαυρόματου.

Το πρώτο μέρος αυτού του φυλλαδίου προτείνει αυτά που μπορεί κάποιος να εφαρμόσει προληπτικά, ώστε να περιορίσει τις πιθανότητες να εκδηλωθεί μια κρίση μέσα στην τάξη.

Το δεύτερο μέρος αναφέρεται σε πιθανές ενέργειες που οφείλει να κάνει ο δάσκαλος αν η κατάσταση μέσα στην τάξη ξεφύγει και υπάρξει κλιμάκωση.

Στο τρίτο μέρος τονίζεται η σπουδαιότητα της συνεργασίας με τον ίδιο τον μαθητή καθώς και η αναγκαιότητα της στενής συνεργασίας σχολείου-γονέων (υπό την προϋπόθεση να είναι οι γονείς συνεργάσιμοι), η οποία πάντοτε αποδίδει καρπούς προς όφελος των μαθητών!

Δείτε το υλικό πατώντας στην παρακάτω εικόνα

Λήψη αρχείου

 

“Σχολικό Σύστημα Προώθησης Θετικής Συμπεριφοράς”. 

Το σύστημα ΠΡΟ.ΘΕ.ΣΥ είναι ένα τριετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν τέσσερις χώρες: Η Κύπρος, ως συντονίστρια χώρα και το επιστημονικό ινστιτούτο CARDET και ως εταίροι η Ελλάδα, η Ρουμανία και η Φινλανδία. Η ελληνική συμμετοχή περιλαμβάνει το τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης και την Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας, καθώς και 30 δημοτικά σχολεία της Περιφερειακής Διεύθυνσης. Τα αρχικά του “ΠΡΟ.ΘΕ.ΣΥ” σημαίνουν: ΠΡΟώθηση ΘΕτικής ΣΥμπεριφοράς.
Δείτε σε ένα padlet την υιοθέτηση του προγράμματος από το 3ο ΔΣ ΚΟΥΦΑΛΙΩΝ του οποίου  Συντονίστρια δράσης ήταν η  Αγαθαγγελίδου Μαρία. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος πιστεύουν πως οι κοινωνικές δεξιότητες μπορούν να διδαχτούν όπως ακριβώς και οι μαθησιακές δεξιότητες, σύμφωνα με την φιλοσοφία του “ΠΡΟ.ΘΕ.ΣΥ”. Οι αξίες που επιλέξανε να προωθήσουνε για το σχολείο τους είναι:
1. ΣΕΒΑΣΜΟΣ
2.ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ
3. ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Επιδίωξή τους μέσα από την εφαρμογή αυτού του προγράμματος είναι να μετατρέψουνε το σχολείο σε έναν τόπο χαράς και δημιουργίας, όπου ο κάθε μαθητής/τρια θα απολαμβάνει την χαρά της μάθησης μέσα από την αγάπη, την αποδοχή, την ασφάλεια, το σεβασμό!

Μετάβαση στο padlet.com

Σύστημα  επιβράβευσης  μαθητών και  διαχείριση  τάξης

Τάπες στην τάξη,από τον Ιστότοπο  “Εκπαιδεύοντας… χαρούμενα παιδιά!!”
Από την αξιαγάπητη συνάδελφο Κίτσιου Σωτηρία

Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να βρείτε μια πληθώρα από τάπες επιβράβευσης

---

Σύνοψη μέσω παρουσίασης 

Λήψη αρχείου

Υλικό προς μελέτη

Το specialeducation παρουσιάζει μια πολύ χρήσιμη συλλογή άρθρων σε δύο τόμους από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για θέματα διαχείρισης προβλημάτων στη σχολική αίθουσα.

Στόχος του έργου είναι να στηρίξει τον εκπαιδευτικό στο πολυσύνθετο έργο της διαχείρισης των προβλημάτων της σχολικής τάξης.

Ευχή των συγγραφέων είναι το υλικό αυτό να συμβάλλει στον εμπλουτισμό των γνώσεων και πρακτικών των εκπαιδευτικών προκειμένου να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις ποικίλες και περίπλοκες απαιτήσεις του ρόλου τους.

Θέματα Διαχείρισης Προβλημάτων Σχολικής Τάξης.

1ος Τόμος

Επιστημονική Επιμέλεια: Ευανθία Μακρή ‐ Μπότσαρη

Στον 1ο τόμο δίνεται έμφαση σε τρεις κυρίως βασικούς άξονες:

− Διαχείριση ιδιαιτεροτήτων μαθητών με έμφαση στις μαθησιακές δυσκολίες και τα χαρισματικά παιδιά.
− Προβλήματα συμπεριφοράς με έμφαση στη διαχείριση της βίας, της επιθετικότητας, των συναισθηματικών διαταραχών και της διαχείρισης κρίσεων στο σχολικό περιβάλλον.
− Πολυπολιτισμικότητα στο σχολείο, με σημείο αναφοράς το σεβασμό της διαφορετικότητας και τους τρόπους στήριξης των μαθητών με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.

Το εκπαιδευτικό υλικό του 1ου Τόμου θα το βρείτε online  εδώ.

Λήψη αρχείου

2ος Τόμος

Επιστημονική Επιμέλεια:Ελένη Τζελέπη‐Γιαννάτου

Στο πρώτο μέρος του τόμου διακρίνονται δύο άξονες:

Ο ένας αφορά τις μαθησιακές δυσκολίες και ο άλλος τους χαρισματικούς και ταλαντούχους μαθητές.

Στον πρώτο άξονα παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά των μαθησιακών δυσκολιών και προτείνονται τρόποι μετασχηματισμού και προσαρμογής του κοινού προγράμματος προκειμένου να υποστηριχθούν τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες σε διάφορα μαθήματα ή βαθμίδες εκπαίδευσης.

Στο δεύτερο άξονα ερευνώνται οι διαστάσεις της χαρισματικότητας και ο ρόλος του περιβάλλοντος στην εξέλιξη των χαρισματικών παιδιών καθώς και οι βασικές αρχές της εκπαίδευσής τους σε ένα πλαίσιο ενταγμένο στη γενική εκπαίδευση.

Το δεύτερο μέρος του τόμου εστιάζεται στα προβλήματα συμπεριφοράς.

Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη και στη θετική ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Οι τομείς που παρουσιάζονται είναι η κοινωνική και συναισθηματική μάθηση ως μέσο πρόληψης, το ψυχολογικό κλίμα της τάξης και οι διαπροσωπικές σχέσεις εκπαιδευτικών‐μαθητών, η σχολική βία και ο εκφοβισμός, η διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς στο πλαίσιο της διεπιστημονικότητας και της συμμετοχικής δράσης.

Στο τρίτο μέρος του τόμου διακρίνονται δύο κύριες θεματικές:

Η πρώτη θεματική αναφέρεται στην πολυπολιτισμικότητα και πολυγλωσσία του σύγχρονου ελληνικού σχολείου και η δεύτερη στις εκπαιδευτικές ανισότητες, οι οποίες συνδέονται εν πολλοίς και με την πολυπολιτισμικότητα και πολυγλωσσία. Στην πρώτη θεματική περιγράφεται η πολυπολιτισμική πραγματικότητα του σύγχρονου σχολείου και παρουσιάζονται προτάσεις και προγράμματα διαχείρισής της.

Στη δεύτερη μελετώνται οι εκπαιδευτικές ανισότητες όχι μόνο εκείνων που δεν ανήκουν στο κυρίαρχο πολιτισμικό σώμα αλλά και αυτών που ανήκουν μεν αλλά βρίσκονται σε κίνδυνο αποτυχίας. Τέλος προτείνεται μέσα από το πρίσμα της κριτικής θεωρίας το σχολείο της ένταξης ως απάντηση στις εκπαιδευτικές και ανθρώπινες ανάγκες των παιδιών του ελληνικού σχολείου.

• Το εκπαιδευτικό υλικό του 2ου Τόμου θα το βρείτε εδώ.

Πηγή : specialeducation.gr

 

ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ – ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Λήψη αρχείου

---

 ΥΛΙΚΟ ΑΠΌ Ι.Ε.Π.

Σκαλουμπάκας Χ., Οδηγός Εξατομικευμένου Εκπαιδευτικού Προγράμματος (ΕΕΠ) για μαθητές με Προβλήματα Συμπεριφοράς

Λήψη αρχείου

Παντελιάδου, Αντιμετώπιση δυσκολιών συμπεριφοράς

Λήψη αρχείου

Ο.ΕΠ.ΕΚ. (2008), Αποκλίνουσες συμπεριφορές – Διαχείριση κρίσεων στο σχολείο

Λήψη αρχείου

---

Μαμαλάκη Ε., Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή – Διαταραχή Αγωγής, Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Προγράμματα Δια βίου Μάθησης

Λήψη αρχείου

Ζαφειριάδου Ε. και Γαλανάκη Ε., Εναντιωματική προκλητική διαταραχή των παιδιών: ο ρόλος του εκπαιδευτικού και του σχολείου

Λήψη αρχείου

Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.