Ό Μέγας Κανών συνιστά κάτι που εκφράζεται με μια λέξη σπάνια —πρώτη φορά θα την ακούτε—• δεν υπάρχει και στα λεξικά. Είναι ή λέξης αυτομεμψία, Σαν έννοια την αναφέρει και ό άγιος Ιωάννης της Κλίμακας. Τι θα πει αυτομεμψία; Με απλά λόγια σημαίνει το εξής

Ό εγωιστής άνθρωπος, ό αλαζών και υπερήφανος, κάνει τον εαυτό του είδωλο. Αυτό ειδώλων το λέει ό άγιος Ανδρέας εδώ• «Αυτό ειδώλων έγενόμην…» (δ’ ωδή, 26ο τροπ.). Έχουμε στήσει ψηλά στην καρδιά μας το εγώ μας. Το επαινούμε μόνοι μας, και ευχαριστούμεθα να μας επαινούν και οι άλλοι. Κι άμα κάποιος, ή, ή μάνα ή ό πατέρας ή ό Ιεροκήρυκας, μας κάνουν κάποια παρατήρηση, τότε γινόμεθα θηρία. Το εγώ είναι το είδωλο, ό Θεός μας.

Ενώ λοιπόν ό εγωιστής και υπερήφανος επαινεί τον εαυτό του και κατηγορεί τους άλλους, όπως ό φαρισαίος, αντιθέτως ό ταπεινός δεν κατηγορεί τους άλλους, άλλα κατηγορεί-ποιόν; Τον εαυτό του. Μέμφεται εαυτόν – αυτό θα πει αυτομεμψία. Θεωρεί τον εαυτό του, όπως ό τελώνης, έναν αμαρτωλό πού έχει ανάγκη του ελέους του Θεού. Αυτομεμψία, λοιπόν, Είναι ή κατηγορία του εαυτού μας.

Πώς κατορθώνεται αυτό το δύσκολο πράγμα; Ό άγιος Ανδρέας χρησιμοποιεί ένα καθρέφτη. Ποιος Είναι ό καθρέφτης αυτός; Ή αγία Γραφή. Εκεί, μέσα στις σελίδες της, καθρεφτίζεται• διαπιστώνει τις ατέλειες του και κατηγορεί τον εαυτό του. Μελετούσε την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Έβλεπε διάφορα πρόσωπα, πού είχαν διαπράξει αμαρτήματα. και Τι έκανε, τους κατηγορούσε; Όχι αλλά Τι; Προσέξτε και θα καταλάβετε.

Θα ‘χετε ακούσει πολλές φορές να κατηγορούν κάποιοι τους πρωτοπλάστους. —Αχ, λένε, Τι μας έκαναν ό Αδάμ και ή Εύα! Αυτοί φταίνε, αυτοί Είναι ή αιτία όλης της αθλιότητας μας… Εκφράζονται σκληρά. Ή Εύα, ή πρώτη γυναίκα, πόσα δεν έχει ακούσει! Τι λέει όμως εδώ τώρα ό Μέγας Κανών; Εγώ είμαι ή Εύα! Αυτό πού έκανε ή Εύα, πού ελκύστηκε από τον απηγορευμενο καρπό και άκουσε τη συμβουλή του σατανά, αυτό κάνω κ’ εγώ• έχω μέσα μου μια Εύα, Εύα όχι αισθητή αλλά νοητή, πού με σπρώχνει στο κακό (α’ ωδή, 5ο τροπ.).

Τι έκανε και ό Αδάμ; Παρέβη την θεία εντολή και τότε αισθάνθηκε γυμνός. Άλλα το ίδιο κάνω κ’ εγώ” εγώ είμαι ό Αδάμ (α’ ωδή, 3ο τροπ.). Αυτό πού έκανε εκείνος, το κάνω κ’ εγώ καθημερινώς. Έχω μέσα μου τον Αδάμ, το «αδαμιαίον πλέγμα» πού λένε έτσι ψυχολογικά.

Παρακάτω αναφέρει άλλο παράδειγμα. Ό Κάιν, λέει, σκότωσε τον αδελφό του και έγινε φονιάς. Κ’ εγώ φονιάς _είμαι (α’ ωδή, 7ο τροπ.). Είμαι Κάιν. Κι αν δέ’ σκότωσα με το χέρι, σκότωσα όμως με την προαίρεση μου. Όταν μισώ τον άλλο, δεν κάνω τίποτ’ άλλο από το να τον σκοτώνω. Διότι «πας ό μισών τον άδελφόν αυτού ανθρωποκτόνος εστί» (Α’ Ίωάν. 3,15).

Έπειτα θυμάται τον Ησαύ. Αυτός, λαίμαργος και γαστρίμαργος, δούλος της κοιλιάς, όπως ήταν πεινασμένος, πώλησε για ένα πιάτο φαΐ τα πρωτοτόκιά του, τα μεγάλα προνόμια πού είχαν οί πρωτότοκοι (αυτοί κληρονομούσαν την ευλογία του πατέρα τους). Άλλα κ’ εγώ, λέει ό ποιητής του Μεγάλου Κανόνος, είμαι Ησαύ• διότι παραδίδω κάθε στιγμή στον εχθρό μου διάβολο «τα του πρώτου κάλλους πρωτοτόκιά» (δ’ ωδή, 11ο τροπ.)..
Εν συνεχεία θυμάται το Δαυίδ, πού μοίχευσε και φόνευσε, αλλά έδειξε μετάνοια. Εγώ, λέει, είμαι Δαυίδ. Διότι κάνω τα ίδια και χειρότερα’ πορνεύω και σκοτώνω, αν όχι σωματικός, τουλάχιστον ψυχικώς• δεν δείχνω όμως και την ανάλογη μετάνοια (ζ’ ωδή, 4ο-5ο τροπ.).

Αυτά Είναι τέσσερα – πέντε παραδείγματα από τα τόσα πού περιέχει ό Μέγας Κανών. Εγώ είμαι ή Εύα, εγώ ό Αδάμ, εγώ ό Κάιν, εγώ ό Ησαύ, εγώ ό Δαυίδ, εγώ είμαι ό μεγάλος αμαρτωλός. Έτσι σκεπτόταν ό άγιος Ανδρέας, γι’ αυτό λέει «Δεν υπάρχει αμαρτία πού δεν την έκανα, Θεέ μου» (βλ. δ’ ώδή,4οτροπ.), και δεν υπάρχει άλλος πιο αμαρτωλός από μένα. Αμάρτησα με το σώμα, αμάρτησα με την ψυχή, αμάρτησα με το πνεύμα και τη διάνοια μου. Ζητώ το έλεος σου (βλ. δ’ ωδή, 17ο τροπ.).

Καταλάβατε τώρα Τι θα πει αυτομεμψία; Και. αυτά δεν είναι λόγια• τα συναισθάνετο βαθιά αυτός πού από δεκατεσσάρων ετών πήγε στην έρημο και πότιζε τη γη με τα δάκρυα του.

Ελάτε τώρα και ρίξτε μια ματιά σ’ εμάς. Αν κοιταχτούμε στον πνευματικό καθρέφτη, θα δούμε ότι είμεθα εγωιστές και υπερήφανοι. Καθένας μας κ’ ένα αυτοείδωλο. Λιβανίζουμε τον εαυτό μας και ευχαριστούμεθα να μας λιβανίζουν. Πόρρω απέχουμε από την αυτομεμψία

Θέλετε απόδειξη; Όταν ό ιεροκήρυκας ελέγχει και στηλιτεύει, στο τέλος λένε• «Καλά τους τα είπε». Δέ’ λένε «Καλά μας τα είπε», βγάζουν τον εαυτό τους έξω. Πού να γίνει ό έλεγχος και επωνύμως! θα μισήσουν τον Ιεροκήρυκα θανάσιμος, αντί να του πουν Σ’ ευχαριστούμε πού μας υπέδειξες τ’ αμαρτήματα μας.

Πού αυτομεμψία; Σπάνιο φαινόμενο. Από τις περιπτώσεις αυτές αναφέρω δύο. Στο στρατό πού υπηρέτησα γνώρισα έναν υπέροχο αξιωματικό πολύ μορφωμένο. Ήταν επιεικής στους άλλους και αυστηρός στον εαυτό του. Τόσο αυστηρός, πού άμα έφταιγε – Τι έκανε• τιμωρούσε τον εαυτό του! “Αν και δεν ήταν θρησκευτικός άνθρωπος, είχε αυτομεμψία. Κι άλλο ένα παράδειγμα. Πριν πολλά χρόνια είχα πάει στο Αγιον Όρος Καθώς περπατούσα στον άγιο αυτό τόπο, άκουσα φωνές και υβρεολόγιο- «Κτήνος! ζώον! παλιάνθρωπε!…». Μου φάνηκε σα να μαλώνουν δυο. Κ’ εδώ καυγάδες; λέω. Σκανδαλίστηκα. Πλησιάζω, σκύβω• Τι να δω; Ήταν ένας καλόγερος μόνος του, και σκυμμένος κατηγορούσε τον εαυτό του… Πω πω πω! Γι’ αυτό αγιάσανε αυτοί…

Εμείς δεν κάνουμε τίποτ’ άλλο από το να πετροβολούμε τους άλλους. Ακόμα και στην εξομολόγηση. Γι’ αυτό εγώ δεν εξομολογώ. Έρχεται ή άλλη και γελάει, δικαιολογείται, ρίχνει το φταίξιμο στους άλλους• δεν κατηγορεί τον εαυτό της. Ή εξομολόγησης Είναι αυτομεμψία. Έχεις αυτομεμψία; πήγαινε να εξομολογηθείς• δεν έχεις αυτομεμψία; Τι πηγαίνεις; θα κολαστείς. Δεν υπάρχει «γνώθι σαυτόν».

Ό Μέγας Κανών μας διδάσκει το σπουδαίο μάθημα της αυτομεμψίας• μόνοι μας να ελέγχουμε τον εαυτό μας, να τον καθίζουμε στο εδώλιο, να τον κατηγορούμε, να τον τιμωρούμε. Μας οπλίζει με το σπουδαίο όπλο της αυτομεμψίας, για να νικήσουμε τον εγωισμό, την υπερηφάνεια, την αλαζονεία, το υψηλό φρόνημα, ώστε να γίνουμε ταπεινοί τελώνες και να λέμε «Ό Θεός, ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλώ» (Λουκ. 18,13). Τότε θα εφαρμόσουμε εκείνο πού είπε ό Χριστός• «Ή βασιλεία των ουρανών βιάζεται, και βιασταί άρπάζουσιν αυτήν» (Ματθ. 11,12). Τότε θα έχουμε το φρόνημα πού είχε ό απόστολος Παύλος και θα λέμε• «Χριστός Ιησούς ήλθε εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί εγώ» (Α’ Τιμ. 1,15).

Είθε ό Θεός δια πρεσβειών του αγίου Ανδρέου Κρήτης, ό όποιος μας δίδαξε τα μεγάλα αυτά μαθήματα, ν’ αποκτήσουμε το όπλο, το απαραίτητο όπλο, την αυτομεμψία.

http://agiameteora.net/index.php

Ένα από τα διλήμματα, στα οποία οι έφηβοι καλούνται να πάρουν θέση, είναι το αν θα ακολουθήσουν την τεχνολογική-θετική ή τη θεωρητική κατεύθυνση στο σχολείο και στη ζωή τους. Συνήθως η απάντηση συνδέεται με την επίδοση στα αντίστοιχα μαθήματα. Όσοι είναι καλοί στα Μαθηματικά και τη Φυσική επιλέγουν τη θετική κατεύθυνση, όσοι είναι καλοί στα Αρχαία και την Ιστορία επιλέγουν τη θεωρητική. Κάποτε η απάντηση έρχεται με αρνητική εστίαση. Όσοι δεν είναι καλοί, εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στα αρχαία και  αντίστροφα.

     Το ίδιο το σχολείο, παρά τη συνεχόμενη επίκληση της ανάγκης για μεταρρυθμίσεις, αποκλείει τη δυνατότητα ουσιαστικής σπουδής παράλληλα και στους δύο τομείς της παιδείας. Δεν είναι μόνο το περιεχόμενο και ο τρόπος διδασκαλίας. Είναι και ο χρόνος που δεν επαρκεί, ώστε οι μαθητές  να έχουν σχετικά ίσες ευκαιρίες να ασχοληθούν και με την τεχνοκρατική και με την ανθρωπιστική παιδεία.  Δεν επαρκούν τα κρατικά χρήματα ώστε οι μαθητές να μείνουν περισσότερες ώρες στο σχολείο, να ασχοληθούν επαρκώς με τα μαθήματα που απαιτούν κόπο, αλλά και με εκείνα που καλλιεργούν ήθος, αξίες, χαρακτήρα, αλλά και να μείνουν μετά το μεσημέρι στο σχολικό τους χώρο για να συμπληρώσουν την παιδεία τους με μαθήματα που είναι και λιγότερο κοπιαστικά και ψυχαγωγούν αυθεντικά τα παιδιά, όπως η Πληροφορική, η Μουσική, η Καλλιτεχνική Αγωγή. Αυτό που γίνεται στα ιδιωτικά σχολεία, δεν είναι εφικτό να γίνει στα κρατικά, διότι θα προϋπέθετε ριζική αλλαγή νοοτροπίας έναντι της γνώσης.

         Είναι πάντως αδιανόητο στην πατρίδα μας, όπου τόσο η Ιστορία και η παράδοσή μας, αλλά και η ανάγκη διαλόγου με τα ευρωπαϊκά ρεύματα επιβάλλουν την συστηματική ενασχόληση και με τους δύο τομείς της εκπαίδευσης, να είμαστε ευχαριστημένοι με την μονομέρεια. Να θεωρούμε επιτυχημένο το σύστημα που βγάζει καλούς μαθηματικούς, χωρίς γνώση της γλώσσας, της Ιστορίας, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, και αντίστοιχα, καλούς φιλολόγους ή ψυχολόγους, χωρίς γνώση των μαθηματικών, της λογικής, των θετικών επιστημών, της πληροφορικής. Και βέβαια, όλους αυτούς να είναι χωρίς επίγνωση της αυθεντικότητας της παράδοσής μας, η οποία στηρίζεται στη θρησκεία, στην τέχνη, στον πολιτισμό, στον ανθρωπισμό. Να θεωρείται αυτονόητη ανάγκη η διδασκαλία δύο ξένων γλωσσών και όχι η εμβάθυνση στη δική μας. «Κακείνο δει ποιήσαι και τάλλο μη αφιέναι».

       Θεσμοί που έχουν άμεση σχέση με την ανατροφή των νέων, όπως η οικογένεια, το σχολείο, η Εκκλησία, θα έπρεπε να επιμένουν στη ισόρροπη ανάπτυξη και των δύο κατευθύνσεων.  Να τονίζουν και να βιώνουν την αξία της ηθικής και πολιτικής συνείδησης, αλλά και της επαφής με την επιστημονική και τεχνολογική πρόοδο. Ο προσανατολισμένος στις θετικές επιστήμες νους, αν δε μένει στην αποστήθιση των τύπων και στην εξάσκηση επίλυσης προβλημάτων, αλλά προχωρά στην συνειδητοποίηση ότι τα πάντα στον κόσμο είναι αποτέλεσμα σχέσεων και όχι ιδιωτείας, ακόμη κι αν οι σχέσεις αποτυπώνονται μαθηματικά, τότε αποκτά ευρύτερη καλλιέργεια. Και χρειαζόμαστε τέτοια ποιότητα, για να υπερβεί η κοινωνία μας τον ψυχικό εξανδραποδισμό που η εικονοποίηση των πάντων επιβάλλει, καθώς οι νέοι δυσκολεύονται να σκεφτούν και αρκούνται στο να αναπαράγουν τον εαυτό τους και τους άλλους όχι ως ζώσα σχέση, αλλά μόνο ως εικόνα της.

    Μέχρι πάντως να αφυπνιστεί η πολιτεία, ο αγώνας μεταφέρεται στα θεσμικά κύτταρα και στον καθέναν προσωπικά!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»στο φύλλο της Τετάρτης 23 Αυγούστου 2017

Πηνειώ Χριστοδούλου, Νηπιαγωγοῦ Εἰδικῆς Ἀγωγῆς

Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη

     Το να κάνει κάποιος κηρύγματα στους νέους για τη σημασία της ανάγνωσης βιβλίων, ιδίως την περίοδο των διακοπών, φαίνεται μάταιος κόπος. Η δύναμη της τεχνολογίας, με όπλο της την εικόνα του κινητού και του υπολογιστή, με την ταχύτητα, την παραστατικότητα, την αμεσότητα και την ευκολία, δεν επιτρέπει στους πολλούς να κατανοήσουν τι χάνουν όταν δε διαβάζουν  όχι από υποχρέωση, αλλά από επιλογή και προς ψυχαγωγία. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα, το οποίο καθιστά την μελέτη αγγαρεία ή μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού, της εισαγωγής στα Πανεπιστήμια, ή  κίνητρο για να βρει ο νέος εργασία όταν τελειώσει τις σπουδές του, απομακρύνει την επαφή με ό,τι δεν έχει παραγωγικό αποτέλεσμα. Έτσι η λογοτεχνία, η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η πνευματική παράδοση της πίστης μας δεν είναι εύκολο να προσεγγισθούν από τους νεώτερους. Μένουν μόνο όσοι βρίσκουν φωτισμένους ανθρώπους, οι οποίοι διαβάζουν και μεταφέρουν την εμπειρία και το περιεχόμενο της ανάγνωσης   είτε μέσω του Διαδικτύου είτε μέσω της παρέας και της προσωπικής σχέσης με τους νέους. Κι εκεί όμως απουσιάζει το κύριο προσόν που απαιτείται για όποιον θέλει να διαβάσει: η υπομονή.

               Δεν είναι μόνο στοιχείο της νεανικής ιδιοσυγκρασίας η ανυπομονησία. Έχει να κάνει με τον τρόπο των καιρών μας. Η υπομονή απαιτεί χρόνο, απομάκρυνση από τους περισπασμούς, απόρριψη της ευκολίας ως του μοναδικού δρόμου για απόλαυση. Η υπομονή θέλει εσωτερίκευση στόχου. Σήμερα ζητά θάρρος, για να πάει κόντρα στον δρόμο και τον τρόπο των πολλών αυτός που θέλει να δει τη ζωή του διαφορετικά. Αν για τους μεγαλύτερους η υπομονή έχει συνδεθεί με την παθητικότητα, ότι δεν κάνουμε τίποτα αλλά περιμένουμε μπροστά στις περιστάσεις, ανάλογα γίνεται και με τους νέους. Όποιος επιλέγει την οδό της ανάγνωσης, φαντάζει στα μάτια των συνομηλίκων του, κάποτε και του εαυτού του, ως κάποιος που δεν γνωρίζει να αρπάζει τη ζωή «εδώ και τώρα».

            Η ανάγνωση ενός καλού βιβλίου όμως δεν είναι παθητική διαδικασία. Προϋποθέτει μετοχή του αναγνώστη τόσο στο στοχασμό του συγγραφέα, όσο και στην περιπέτεια της μελέτης. Είναι συναρπαστικό να προσπαθεί κάποιος να κωδικοποιήσει με τον λόγο του τη σκέψη του και εξίσου συναρπαστικό κάποιος άλλος να αποκωδικοποιήσει λόγο και σκέψη, να κρίνει, να αποδεχθεί, να απορρίψει, να προσαρμόσει, να διαμορφώσει τελικά τον ίδιο του τον εαυτό παίρνοντας θέση πάνω στο περιεχόμενο  των όσων διαβάζει. Διότι η ίδια η ανάγνωση, ιδίως όταν γίνεται με κέφι,  αποτελεί ταξίδι δημιουργικότητας, μέσα από το οποίο ο καθένας ανακαλύπτει όψεις του «είναι» του.

         Στις περιόδους των διακοπών οι εκδοτικοί οίκοι κυκλοφορούν διαφημιστικά έντυπα με τις προτάσεις τους. Συνήθως επιλέγουν ευπώλητα και εύπεπτα βιβλία. Αστυνομικές και αισθηματικές ιστορίες, με γοργή πλοκή, περιπέτειες, μυστικά που αποκαλύπτονται, όχι όμως βιβλία τα οποία καλλιεργούν γλώσσα, σκέψη, συναισθηματικό κόσμο. Όχι τόσο βιβλία τα οποία προσπαθούν να απαντήσουν στα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα της ζωής, και συνήθως ούτε βιβλία τα οποία μας κάνουν να μελετούμε την Ιστορία, για να μην ξεχνούμε.  Μέλημά τους η παραλία. Κι έτσι μας οδηγούν, αν τους ακολουθήσουμε, στο να αντιγράφουμε τον τρόπο ζωής του χειμώνα. Ταχύτητα, ευκολία, ρηχότητα.

      Ας προσπαθήσουμε οι μεγαλύτεροι να δώσουμε στους νεώτερους παράδειγμα ποιότητας, διαβάζοντας βιβλία που ανοίγουν τον νου, για να παρακινήσουμε προς το υγιές!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» Στο φύλλο της Τετάρτης 2 Αυγούστου 2017

Κάποτε μία υποψήφια μοναχή επισκέφθηκε τον άγιο Πορφύριο στο Ησυχαστήριό του.

Ο άγιος άρχισε να της περιγράφει προβλήματα υγείας που είχε και να της τα εξηγεί με ιατρικούς όρους.

Την ρωτούσε εάν συνέβαιναν όπως της τα έλεγε.

Η κοπέλα είχε προβλήματα με το στομάχι της.

Ο άγιος της λέει:

«Το πρόβλημά σου δεν είναι στο στομάχι, αλλά στο έντερο. Όλα αυτά σου συμβαίνουν από την στενοχώρια. Είσαι πολύ ευαίσθητη. Πιστεύεις ότι κανείς δεν σε αγαπά. Θα σου πώ όμως ένα μυστικό. Μην ζητάς να σ’ αγαπούν, αλλά προσπάθησε εσύ να αγαπάς τους άλλους και τότε όλοι θα σε αγαπούν. Αυτό είναι το μυστικό. Αν το κάνεις, θα δεις ότι θα σου φύγει και η στενοχώρια».

Η υποψήφια μοναχή έφυγε άλλος άνθρωπος.

Πηγή: «Ο Όσιος Πορφύριος (μαρτυρίες-διηγήσεις-νουθεσίες)», Ενωμένη Ρωμιοσύνη, Ορθόδοξο Βίωμα 6, Θεσσαλονίκη 2017, σελ. 88.

http://paterikos.blogspot.gr/2017/07/blog-post_92.html

Η αϋπνία κατάντησε να αποτελεί ένα από τα σοβαρά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου. Το στρες, η ανεργία, η οικονομική κρίση γενικότερα, μα τ συνακόλουθα ψυχολογικά προβλήματα από την ανασφάλεια και το αβέβαιο μέλλον, έχουν ως πρώτο σύμπτωμα διαταραχές στον ύπνο. Όλο και περισσότεροι άνδρες και γυναίκες, καταφεύγουν στα υπνωτικά χάπια. Ωστόσο νευρολόγοι και ψυχίατροι βλέπουν με επιφύλαξη τη φαρμακευτική αντιμετώπιση της αϋπνίας. Τονίζουν ότι συχνά το πρόβλημα οφείλεται σε αίτια ψυχικά. “Αυτά πρώτα πρέπει να λυθούν”, υπογραμμίζει ο καθηγητής και πρόεδρος της Ιταλικής Ιατρικής Ένωσης Ύπνου, προειδοποιώντας για την αρνητική επίδραση που μπορούν να έχουν ορισμένα ηρεμιστικά ή αγχολυτικά φάρμακα.

Ποιος αλήθεια μπορούσε να περιμένει πως ο ύπνος, το δώρο αυτό της αγάπης του Θεού για την ανάκτηση των δυνάμεών μας, θα γινόταν στην εποχή μας πρόβλημα οξύ; Και μόνο το γεγονός ότι τα φάρμακα έχουν την πρώτη κατανάλωση στο σύγχρονο πολιτισμένο κόσμο είναι τα ηρεμιστικά, αυτό λέει πολλά. Ο Χριστός μας πρόσφερε την ειρήνη Του να φρουρεί την καρδιά μας και να μας στηρίζει ιδιαίτερα τις ημέρες αυτές. Κι εμείς; Το συνειδητοποιούμε; Το επιζητούμε; Εναποθέτουμε με παιδική εμπιστοσύνη τα αγωνιώδη προβλήματα της ανήσυχης ζωής μας στο Θεό; Τότε “η ειρήνη του Θεού η υπερέχουσα πάντα νουν φρουρήσει τας καρδίας υμών” (Φίλιπ. Δ΄7), Απόρθητο φρούριο η καρδιά με τον Θεό, ενώ χωρίς Αυτόν;…….

Ι.Ν.ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΑΛΑΜΑΚΙΟΥ

             Μία ιδιόμορφη «πολυπολιτισμικότητα» είναι εμφανής το καλοκαίρι στις περισσότερες περιοχές της πατρίδας μας. Ο τουρισμός φέρνει στον τόπο μας ανθρώπους από διάφορα μέρη του κόσμου. Συνήθως, στα τουριστικά μέρη, εκτός από τα ιστορικά και αρχαιολογικά μνημεία, τα τοπία της θάλασσας ή του βουνού, τους φέρνουν σε επαφή με τον δικό μας πολιτισμό, στη λογική του φολκλόρ όμως. Θα φάνε τυπικά ελληνικά φαγητά. Θα πάνε σε νυχτερινά κέντρα για να ακούσουν «συρτάκι» ή να δούνε χορευτές ντυμένες με τις παλιές παραδοσιακές φορεσιές να χορεύουν ελληνικούς χορούς. Θα δούνε εκκλησίες, θα συμμετάσχουν σε πανηγύρια στα χωριά, θα πάρουν μέρος σε λιτανείες. Θα έλθουν σε επαφή όμως όχι με το ήθος της πολιτιστικής μας παράδοσης, αλλά με την εξωτερική της πλευρά. Όπως εύστοχα έγραψε κάποιος διανοούμενος, «θα αναζητήσουν τον Ζορμπά» ως αυθεντικό τύπο Έλληνα.

                Αυτή η ιδιόμορφη «πολυπολιτισμικότητα» έχει επιφανειακές μόνο ομοιότητες με εκείνη την οποία η πολιτική και  «πνευματική» άρχουσα τάξη στην Ελλάδα έχει υιοθετήσει ως ιδεολόγημα και στάση ζωής, ιδίως για τους νέους ανθρώπους. Ιδίως το καλοκαίρι οι νέοι βιώνουν την πολυπολιτισμικότητα της δυτικής μουσικής, του δυτικού τρόπου διασκέδασης, του δυτικού τρόπου διατροφής διά των ταχυφαγείων, του δυτικού τρόπου προσέγγισης των διαπροσωπικών σχέσεων. Κι αυτό γίνεται εδώ και δεκαετίες. Προετοιμάστηκε έντεχνα η καθιέρωση ενός πολιτισμού: του παγκοσμιοποιημένου. Και από τη στιγμή που αυτός έγινε αποδεκτός διά της συνήθειας και της μόδας, οι νέοι φαίνεται να μην έχουν άλλη επιλογή.

 Και σα να μην έφτανε αυτό, προωθήθηκε συστηματικά η αποδόμηση και των τελευταίων στοιχείων της πολιτισμικής μας ετερότητας. Ο τρόπος ονομάζεται «αποσπασματικότητα». Η κυριαρχούσα ιδεολογία, μέσα από τα ΜΜΕ και το Διαδίκτυο, αλλά και την εκπαίδευση, πήρε στοιχεία της δικής μας παράδοσης, όπως οι αξίες της αγάπης, της προσφοράς, της αλληλεγγύης, του σεβασμού στον άλλο, της ανοχής, και τα απογύμνωσε από τη βάση τους, που είναι η χριστιανική πίστη. Ο χριστιανός αγαπά διότι πιστεύει στον Θεό. Η πολυπολιτισμικότητα σήμερα πείθει ότι μπορούμε αποσπασματικά, χωρίς Θεό, να αγαπούμε. Ο χριστιανός δεν απελπίζεται, διότι πιστεύει στην ανάσταση. Η πολυπολιτισμικότητα σήμερα πείθει ότι είναι αρκετή μία μεταφυσική απρόσωπη αναφορά σε κάποια ανώτερη δύναμη, που υπάρχει σε όλες τις θρησκείες, αφού η ζωή είναι υπόθεση των ανθρώπων και κανένας Θεός δεν ανακατεύεται στα δικά μας.

Ήρθε η μετανάστευση, προϊόν πολιτικής επιλογής, και η πολυπολιτισμικότητα προώθησε την νέα αξία: να μην προσβάλλουμε τον άλλον, δηλώνοντας και ζώντας σύμφωνα με αυτό που πιστεύουμε. Για να τον μάθουμε και να συνυπάρξουμε, δε μας χρειάζεται η ταυτότητά μας, αλλά μόνο ο απογυμνωμένος από στοιχεία, όπως η προτεραιότητα της γλώσσας, της θρησκείας, της ιστορίας, πολιτισμός, στη φολκλορική του φανέρωση.  Κι έτσι, ιδίως το καλοκαίρι, κυριαρχεί το δόγμα του «να περνάς καλά».

Στις καλοκαιρινές διακοπές όμως, νέοι και μεγαλύτεροι, ας σπουδάσουμε στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας, της ιδιοπροσωπίας και ετερότητάς μας. Υπάρχουν, αρκεί να τα αναζητήσουμε. Το πανηγύρι του νησιού. Η καμπάνα της εκκλησιάς. Η παράκληση στη Θεοτόκο. Ένα λογοτεχνικό βιβλίο της γενιάς του ’30. Η με παπαδιαμαντικό τρόπο θεία λειτουργία στο ξωκλήσι. Το τοπίο μας. Η φιλόξενη καρδιά. Το «γλυκιά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα». Ας αντισταθούμε, για να μπορούμε να διαλεχθούμε αυθεντικά με την πολυφωνία των καιρών μας!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 25 Ιουλίου 2017

 http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/

Ένα από τα χαρακτηριστικά του τρόπου με τον οποίο οι νέοι περνούν το καλοκαίρι τους είναι και το ξενύχτι. Έχοντας τελειώσει τα μαθήματά τους στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο, στον τόπο της κατοικίας ή στον τόπο των διακοπών, θα βγούνε έξω να πιούνε το ποτό τους, να ακούσουν μουσική, να μοιραστούν ώρες με την παρέα τους ή με τους έρωτές τους ή θα περάσουν τον χρόνο τους στο Διαδίκτυο, αναρτώντας, κουβεντιάζοντας, πειράζοντας, φλερτάροντας.

    Το ξενύχτι μαρτυρεί τάση ελευθερίας. Είναι η βάση της μοντέρνας διασκέδασης. Οι διαπροσωπικές σχέσεις δεν είναι για την μέρα, αλλά για τη νύχτα. Οι μεγάλοι, οι «γέροι» κοιμούνται. Ο νέος έχει όρεξη και δυνάμεις. Γι’ αυτό και αλλάζει τον τρόπο υπολογισμού του χρόνου.  Η μέρα είναι για την εργασία. Η νύχτα είναι για την ευχαρίστηση.  Ακόμη κι αν ανησυχούν οι γονείς, οι νέοι δεν κάνουν πίσω. Άλλωστε τα μαγαζιά, όπου διασκεδάζουν, είναι «της νύχτας». Αλλά και οι μικρότεροι το έχουν σε κακό να κοιμηθούν νωρίς. Αφού δεν έχουν κάτι άλλο να κάνουν, μπορούν να περάσουν τον καιρό τους ασχολούμενοι με το κινητό ή τον υπολογιστή τους. Η ημέρα μπορεί χαλαρά να ξεκινήσει το μεσημέρι, αφού ξεκουραστούν από το ξενύχτι.

       Οι Πατέρες της Εκκλησίας θεωρούν τη νύχτα πεδίο πνευματικού αγώνα. Όταν όλοι οι άνθρωποι ξεκουράζονται από τον κάματο της ημέρας οι ασκητές και οι μοναχοί, κυρίως, μοναχοί αγρυπνούν. Ορθρίζουν εν τω μέσω της νυκτός, προσεύχονται κάνοντας τον κανόνα τους όχι μόνο για τους εαυτούς τους, αλλά και για όλο τον κόσμο. Ενώ πολλοί παρεκτρέπονται τη νύχτα, απομακρυσμένοι από τον νόμο του Θεού, υπάρχουν και εκείνοι που διαλέγουν να αφήσουν πίσω την ξεκούρασή τους, και να παλέψουν για την αγάπη. Μπορεί ο κόσμος να αδιαφορεί γι’ αυτούς ή να γελά μαζί τους, όμως αυτοί τον αγαπούνε. Και εκφράζονται με τον πιο ζεστό τρόπο: παρακαλούν τον Θεό γι’ αυτούς, με όλο τους το είναι.

     Στις πόλεις, ιδίως τον χειμώνα, παραμονές μεγάλων εορτών, κάποιες ενορίες διοργανώνουν μικρές αγρυπνίες. Πολλοί άνθρωποι, ιδίως εργαζόμενοι, εκκλησιάζονται. Νιώθουν έτσι κοντά στους μοναχούς και τους ασκητές, αλλά και αισθάνονται ότι μπορεί να γαληνέψει η ψυχή τους. Κοινωνούν τον Χριστό και λίγο ταλαιπωρούν το σώμα τους που έχει ανάγκη την ξεκούραση, αλλά και μαζεύουν το πνεύμα τους, το οποίο ταλαιπωρείται από τους λογισμούς, τον κόπο των ανθρώπινων σχέσεων, τους πειρασμούς της ζωής.

       Το παρήγορο είναι ότι αρκετοί νέοι συμμετέχουν στις αγρυπνίες. Αισθάνονται ότι αυτές είναι ένας διαφορετικός τρόπος θέασης της ζωής και του κόσμου. Και βρίσκουν ταυτότητα στις ενορίες και στα μοναστήρια, όταν αυτά είναι προσπελάσιμα, ζώντας περισσότερο τον Θεό. Δεν είναι αυτάρκεια αυτή η στάση, ούτε μόδα. Είναι επιλογή. Ούτε είναι αφορμή για κατάκριση των άλλων, των πολλών, που ξαγρυπνούν για να διασκεδάσουν. Απλώς έκφρασης μιας άλλης αντίληψης για τη ζωή.

    Η Εκκλησία, ιδίως το καλοκαίρι, θα ήταν καλό να εξετάσει την επέκταση των βραδινών λειτουργιών, πέρα από σχολαστικισμούς. Είναι μία ευκαιρία να δείξει ότι η σχέση με τον Θεό, εκτός από λυτρωτική, είναι επαναστατική. Το ξενύχτι  χάριν της αγάπης και όχι της διασκέδασης αλλάζει τον τρόπο των διακοπών. Κοπιάζουμε για τον Θεό και συναντιόμαστε στην Εκκλησία. Εκεί που πλεονάζει η αμαρτία τελικά, υπερπερισσεύει η χάρις!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» Στο φύλλο της Τετάρτης 19 Ιουλίου 2017

http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/

Καλή ερώτηση! Τέτοια ερωτήματα είναι σημάδια υγιούς ψυχής. Μιας ψυχής που δε βολεύεται στην ήσυχη και απροβλημάτιστη ζωή. Διψάει κάτι άλλο πάνω από τα κοινά μέτρα. Η στείρα καθημερινότητα δεν τη γεμίζει. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, ένας ουρανοδρόμος αετός να βολευτεί σ’ ένα κοτέτσι; Πώς να ψαλιδίσει τα φτερά του, να κυκλοφορεί σε μια αυλή και να έχει για τροφή του μερικούς σπόρους; Πώς να δεχθεί να βαδίζει με το κεφάλι σκυμμένο, όταν είναι πλασμένος για τα ψηλώματα;

Ανησυχείς, λοιπόν, γιατί τίποτα δε σε γεμίζει. Η ψυχή σου δε βρίσκει πουθενά ικανοποίηση. Και ευτυχώς που ανησυχείς. Το ανησυχητικό δεν είναι ο προβληματισμός και η αναζήτηση. Το ανησυχητικό θα ήταν ο συμβιβασμός και η συμφιλίωση με την ήσσονα προσπάθεια, με το «δε βαριέσαι». Να πνίξει μέσα του ο άνθρωπος τους ευγενικούς πόθους και τους υψηλούς οραματισμούς. Να πάψει να νοσταλγεί τους ουρανούς. Να μην τον συγκλονίζει η βαθιά επιθυμία του ιερού Αυγουστίνου: «Μας έπλασες για σένα, Θεέ μου, και η καρδιά μας είναι ανήσυχη ως ότου αναπαυθεί κοντά σου». Το ανησυχητικό και τραγικό θα ήταν στο ερώτημα «γιατί ζω», να μην έχεις άλλη απάντηση από το «φάγωμεν, πίωμεν, αύριον γαρ αποθνήσκομεν» (Α΄ Κορ. ιε΄ 32). Δηλαδή «ερχόμαστε από το μηδέν και πηγαίνουμε στο πουθενά»!

Έτσι είναι. Η ψυχή αν δεν έχει ναρκωθεί από τα όπια του ηδονισμού, της φιλαργυρίας, του αισθησιασμού, και αν δεν έχει αποβλακωθεί από την πλύση εγκεφάλου των μέσων μαζικής επικοινωνίας, είναι φυσικό να προβληματίζεται.

Η απάντηση στα προβλήματα αυτά είναι άλλης τάξης. Θα την αναζητήσουμε στο Θεό. Αυτός είναι, για μας τους Χριστιανούς, ο Δημιουργός της ζωής και σ’ Αυτόν θα αναζητήσουμε το σκοπό της. Αν ανοίξουμε, λοιπόν, τη Γένεση, θα μάθουμε ότι ο Θεός μάς δημιούργησε «κατ’ εικόνα» Του και μας καλεί να γίνουμε «ομοίωσή» Του. Να μοιάσουμε στο Θεό! Στην αιώνια πηγή της αγάπης, της ειρήνης, της χαράς, της σοφίας. Σκοπός της ζωής μας είναι να γίνουμε άγιοι. Όλα τ’ άλλα δεν είναι μικρές ή μεγάλες αλήθειες, ούτε μικρά ή μεγάλα ψεύδη. Είναι τεράστια ψέματα και ασύλληπτες απάτες. Όλες οι εντολές του Θεού συντείνουν στο να ερωτευτούμε με όλη μας την καρδιά το Χριστό!

Γράφει σε προσωπικό του ημερολόγιο ο μητροπολίτης Μεσογαίας κ. Νικόλαος: «Ο άνθρωπος με είχε απογοητεύσει από τα μικρά μου κι όλας χρόνια ως φύση. Με φούντωνε ιδιοφυώς, όμως, μέσα μου η εικόνα του ως δυνατότητα· αυτό που μπορούσε να γίνει. Το ουράνιο κατορθωτό από τον άνθρωπο με γοήτευε περισσότερο απ’ ό,τι αν το συναντούσα στον αγγελικό κόσμο. Η θεϊκότητα του ανθρώπου ίσως είναι το μόνο σημείο που με εντυπωσίαζε περισσότερο από την θεότητα του… Θεού. Η επιστροφή στην κατάσταση του Παραδείσου είναι πιο συγκλονιστική απ’ ότι η παραμονή σ’ αυτόν. Είναι πιο θεϊκή· όχι ως κίνηση, γιατί θυμίζει πτώση -ο Θεός δεν επιστρέφει- αλλά ως μεγαλείο, ως θαύμα. Η χάρις του βεβαιούται. Η αμφισβήτησή Του εκφυλίζεται. Η ύπαρξή Του διαρκώς αποδεικνύεται».

Ευχόμαστε όλοι μας να ανακτήσουμε αυτό το θεϊκό στόχο στη ζωή μας. Ο Θεός είναι πάντα έτοιμος να μας δεχθεί στην αγκαλιά του και να μας οδηγήσει σ’ αυτό το μεγάλο ταξίδι. Και τότε η ζωή μας όχι μόνο θα έχει ένα βαθύ και ουσιαστικό νόημα, αλλά θα αποτελεί μια ευτυχισμένη πραγματικότητα.

Οι άγιοι Πατέρες μας διδάσκουν ότι, η μνήμη του θανάτου αφ’ ενός μας συγκρατεί από την αμαρτία, αφ’ ετέρου μας παρακινεί να εργασθούμε τις αρετές. Λέγει σχετικά ο αββάς Ησαΐας: «Τρία πράγματα αποκτά με δυσκολία ο άνθρωπος, και είναι αυτά που συντηρούν όλες τις αρετές: Το πένθος, τα δάκρυα για τις αμαρτίες του και η ενθύμηση του θανάτου του. Διότι όποιος καθημερινά συλλογίζεται τον θάνατο και λέγει στον εαυτό του “Μόνο την σημερινή μέρα έχω να ζήσω σ’ αυτόν τον κόσμο”, ούτος ποτέ δεν θα αμαρτήσει ενώπιον του Θεού, ενώ εκείνος που ελπίζει να ζήσει πολλά χρόνια, θα μπλεχτή σε πολλές αμαρτίες».
Ο μέγας Αντώνιος έλεγε στους μαθητές του: «Για να μην πέφτουμε σε αμέλεια, είναι καλό να συλλογιζόμαστε διαρκώς τον λόγο του αποστόλου Παύλου Καθ’ ημέραν αποθνήσκω.
Αν ζούμε έτσι, δηλαδή σαν να πεθαίνουμε κάθε μέρα, δεν θα αμαρτήσουμε». Και εξηγεί ο Άγιος: «Κάθε μέρα, όταν ξυπνήσουμε, να σκεφτόμαστε ότι δεν θα βραδιάσουμε. Και όταν πρόκειται να κοιμηθούμε, να σκεφτόμαστε ότι δεν θα ξυπνήσουμε, αφού η διάρκεια της ζωής μας είναι από την φύση της άγνωστη. Αν έτσι σκεφτόμαστε, ούτε θα αμαρτήσουμε, ούτε θα επιθυμήσουμε τίποτε, ούτε θα οργιστούμε με κανέναν, ούτε θα μαζέψουμε θησαυρούς στην γη. Αντίθετα περιμένοντας καθημερινά τον θάνατο, θα επιδιώξουμε την ακτημοσύνη και θα συγχωρούμε όλα σε όλους».
Η μνήμη του θανάτου οδηγεί στην θερμή και πραγματική μετάνοια. Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος αναφέρει τα εξής για τον σύγχρονο του μοναχό Ησύχιο: Ζούσε αμελέστατα χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον για την ψυχή του. Κάποτε λοιπόν συνέβη να ασθενήσει πολύ βαριά και να φθάσει στο σημείο ώστε επί μία ώρα ακριβώς να φαίνεται ότι πέθανε. Συνήλθε όμως πάλι, οπότε μας ικετεύει όλους να φύγουμε αμέσως. Και αφού έκτισε την πόρτα του κελλιού του, έμεινε κλεισμένος μέσα δώδεκα χρόνια, χωρίς να μιλήσει καθόλου με κανέναν. Όλο αυτό το διάστημα δεν γευόταν τίποτε άλλο, εκτός από ψωμί και νερό. Καθόταν μόνον εκστατικός μπροστά σ’ εκείνα που είδε στην έκσταση του. Τόσο πολύ σκεπτικός, ώστε ποτέ πλέον δεν άλλαξε η έκφραση του. Ήταν πάντοτε σαν αφηρημένος, χύνοντας αθόρυβα και συνεχώς θερμά δάκρυα. Μόνον όταν πλησίασε η ώρα του θανάτου του, αποφράξαμε την πόρτα και εισήλθαμε μέσα. Και αφού πολύ τον παρακαλέσαμε, τούτο μόνο μας είπε: «Συγχωρήστε με, αδελφοί. Αυτός που γνώρισε τι σημαίνει μνήμη θανάτου, δεν θα μπορέσει πλέον ποτέ να αμαρτήσει». Κι εμείς θαυμάζαμε βλέποντας τον άλλοτε αμελέστατο να έχει μεταμορφωθεί τόσο απότομα με την μακαριστή αυτή αλλαγή και μεταμόρφωση. Αφού τον θάψαμε με ευλάβεια στο κοιμητήριο που βρίσκεται κοντά στο κάστρο, ύστερα από μερικές μέρες αναζητήσαμε το άγιο του λείψανο, αλλά δεν το βρήκαμε. Με το θαυμαστό αυτό σημείο ο Κύριος πληροφόρησε πόσο ευάρεστα δέχθηκε την επιμελημένη και αξιέπαινη μετάνοια του.
Η μνήμη του θανάτου είναι ένα δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Όπως γράφει ο αββάς Ισαάκ «η πρώτη έννοια την οποία τοποθετεί μέσα στην καρδιά του ανθρώπου η θεία φιλανθρωπία και οδηγεί την ψυχή στην ζωή, είναι η ενθύμηση του θανάτου. Στον λογισμό αυτό ακολουθεί με φυσικό τρόπο η καταφρόνηση του κόσμου, και από το σημείο αυτό αρχίζει στον άνθρωπο κάθε αγαθή κίνηση που τον οδηγεί στην ζωή… Τούτο τον λογισμό πολύ τον μισεί ο σατανάς, και προσπαθεί με όλες τις δυνάμεις του να τον εκριζώσει από τον άνθρωπο. Αν ήταν δυνατόν, θα του έδιδε όλα τα βασίλεια του κόσμου, μόνο και μόνο για να εξαφανίσει από τον νου του, με τους περισπασμούς, αυτόν τον λογισμό… Διότι γνωρίζει ο δόλιος ότι, εάν ο λογισμός αυτός παραμείνει στον άνθρωπο, δεν στέκεται πια ο νους του σ’ αυτόν τον ψεύτικο κόσμο, ούτε μπορούν να τον πλησιάσουν οι δαιμονικές πανουργίες».
Η μελέτη του θανάτου καθαρίζει τον νου από τα πάθη. Κατά τους αγίους Πατέρας «εκείνος που εμπορεύεται σωστά τον χρόνο της ζωής του και αφιερώνει όλο τον καιρό στην έννοια και τη μνήμη του θανάτου, κλέβοντας σοφά με την απασχόληση αυτή τον νου του από τα πάθη, αυτός και τις συνεχείς δαιμονικές προσβολές είναι φυσικό να τις βλέπει με περισσότερη οξυδέρκεια από εκείνον που θέλει να ζει χωρίς μνήμη θανάτου». Η μελέτη αυτή βοηθά και στην εκρίζωση των παθών. Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει ότι «η ζωηρή μνήμη του θανάτου λιγοστεύει τα φαγητά. Και όταν περικόπτονται με ταπεινοφροσύνη τα φαγητά, κόπτονται μαζί και τα πάθη».
Κάποιος επιπόλαια σκεπτόμενος θα έλεγε ότι αυτά ταιριάζουν στους μοναχούς και όχι στους λαϊκούς. Και είναι βέβαια γεγονός ότι η μελέτη του θανάτου είναι απαραίτητη εργασία του μοναχού που έχει νεκρωθεί για τον κόσμο. Όμως η ωφέλεια από την εργασία αυτή είναι πολύ μεγάλη και για τους εν τω κόσμω Χριστιανούς.

Α. Ο θάνατος είναι ο καλύτερος δάσκαλος της ακτημοσύνης. Ο χριστιανός που διδασκόμενος από τον θάνατο θα καταλάβει το νόημα της ζωής, ούτε για χρήματα θα στεναχωρεθεί, ούτε για κληρονομικά θα μαλώσει, ούτε όταν με οποιονδήποτε τρόπο αδικηθεί θα λυπηθεί για τον εαυτό του. Γνωρίζει ότι τα υπάρχοντα του δεν είναι δικά του, αφού σύντομα θα τα αποχωριστεί. Του δόθηκαν για να τα διαχειριστεί με τον καλύτερο τρόπο, ώστε να αγοράσει με τα φθαρτά χρήματα τα άφθαρτα αγαθά. Κατά τον άγιο Συμεών, όλα «τα πράγματα και τα χρήσιμα αντικείμενα που υπάρχουν στον κόσμο είναι κοινά για όλους, όπως ακριβώς το φως και ο ίδιος ο αέρας που αναπνέουμε… Τα πάντα είναι σε όλους κοινά ως προς την χρήση της απολαύσεως, αλλ’ ως προς την κυριότητα δεν ανήκουν σε κανέναν. Όμως η πλεονεξία, αφού εισήλθε σαν τύραννος στην ζωή, μοίρασε με διάφορους τρόπους στους υπηρέτες της αυτά που δόθηκαν από τον Δεσπότη κοινά σε όλους… και αποστέρησε τους άλλους ανθρώπους από την απόλαυση των αγαθών του Θεού. Βέβαια οι υπηρέτες και δούλοι αυτής της τυράννου (της πλεονεξίας), διαδοχικά με την σειρά του ο καθένας, δεν γίνονται κύριοι των υπαρχόντων και των χρημάτων, αλλά πονηροί δούλοι και φύλακες», διότι με τον θάνατο τους αφήνουν αναγκαστικά τους θησαυρούς τους σε άλλους. Όποιος λοιπόν απωθεί την ιδέα του θανάτου και προσκολλάται με όλη του την ψυχή στα φθαρτά, υπάρχει ο φόβος να ακούσει κάποια μέρα τον φοβερό λόγο: Άφρον, ταύτη τη νυκτί την ψνχήν σου απαιτούσιν από σού, α δε ητοίμασας τίνι εσται;
Β. Η μνήμη του θανάτου προξενεί στον πιστό Χριστιανό την υπομονή στην κάθε θλίψη που συναντά. Γνωρίζει ότι ουκ έχει ώδε μένουσαν πόλιν αλλά την μέλλουσαν επιζητεί, και γι’ αυτό όχι μόνο δεν γογγύζει στις δοκιμασίες και αδικίες του προσωρινού αυτού κόσμου, αλλά και ευχαριστεί τον Θεό που με τα μέσα αυτά του εξασφαλίζει την αιωνία ζωή . Όποιος φιλοσοφεί σωστά το μυστήριο του θανάτου, αντιμετωπίζει σωστά και όλα τα περιστατικά της ζωής του. Λέγεται ότι ο τετραήμερος Λάζαρος μετά την ανάσταση του δεν γέλασε ποτέ, ενθυμούμενος τα όσα αντίκρισε στον Άδη. Μόνο μια φορά γέλασε όταν είδε κάποιον να κλέβει μια στάμνα, και είπε: Ό ένας πηλός κλέβει τον άλλο πηλό!
Γ. Τέλος, η μελέτη του θανάτου είναι η καλύτερη προετοιμασία για την αναχώρηση από την ζωή αυτή. Το Άγιο Πνεύμα μας διδάσκει: Πάντων το τέλος ήγγικε, σωφρονήσατε ουν και νήψατε εις τας προσευχάς. Η γνωστή φράση “Πρέπει να πεθάνεις πριν πεθάνεις, για να μην πεθάνεις όταν πεθάνεις” δεν είναι απλό λογοπαίγνιο. Εκφράζει μια βαθειά αλήθεια. Πριν από τον σωματικό μας θάνατο πρέπει να προηγηθεί η νέκρωση των παθών και η αποκόλληση από την ματαιότητα του κόσμου, αν θέλουμε να αποφύγουμε τον αιώνιο θάνατο.

Στις 9 Φεβρουαρίου του 2009 το Facebook εισήγαγε το πασίγνωστο πλέον κουμπί του Like. Αρχικά το κουμπί ήταν ένα αθώο πραγματάκι, χωρίς να έχει σκοπό να κρατήσει σε ομηρία το μυαλό του χρήστη ως σύστημα προσωπικής διαδικτυακής επιβράβευσης.

“Η βασική μου πρόθεση ήταν να κάνω την θετική ενέργεια το βασικό μονοπάτι”, δήλωσε στο αμερικανικό Vice ο Τζάστιν Ρόζεσταϊν, ένας εκ των τεσσάρων σχεδιαστών του κουμπιού. “Νομίζω ότι πέτυχα το σκοπό μου, όμως δημιούργησα και ένα σωρό αθέλητες αρνητικές επιπτώσεις. Με δυο λόγια, παρά ήταν επιτυχημένο”. Σήμερα, οι περισσότεροι από εμάς καταλήγουμε στα social media, όπως το Snapchat, το Instagram, το Facebook και το Twitter με ένα και μόνο σκοπό: Σε κάποιον μπορεί να αρέσει αυτό που κάνω.

Aυτή η διαρκής ανάγκη επιβεβαίωσης, την οποία βιώνουν δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη, είναι που μαγνητίζει το κοινό σε αυτές τις πλατφόρμες με τρόπο που κανείς δεν είχε φανταστεί το 2009. Το ίδιο, όμως, και τα έσοδα των εταιρειών στις οποίες ανήκουν. Ο όρος “οικονομία της προσοχής” είναι σχετικά καινούριος. Περιγράφει την προσφορά και τη ζήτηση της προσοχής που δέχεται και δίνει κάποιος, αποτελώντας το μοναδικό προϊόν που εμπορεύεται στο internet. Το μοντέλο είναι απλό: Όσο μεγαλύτερο ενδιαφέρον τραβά μια πλατφόρμα, τόσο πιο αποτελεσματικός γίνεται ο διαφημιστικός της χώρος και συνεπώς χρεώνει περισσότερο.

To πρόβλημα είναι, βέβαια, πως η προσοχή δεν είναι παραδοσιακό προϊόν, σαν το μαλλί ή το λάδι. Η προσοχή είναι μια ανθρώπινη κατάσταση και τα όριά της είναι πεπερασμένα. Επηρεάζεται από τον ύπνο, την εργασία, τα παιδιά, τις σχέσεις με τους φίλους, που το βρίσκουν αγενές να κοιτάμε όλη την ώρα το τηλέφωνό μας. Επομένως θέλουμε να ξοδεύουμε αυτή την περιορισμένη προσοχή που διαθέτουμε σε πράγματα που μας χαροποιούν. Αλλά όπως παρατήρησε το Facebook, ο κοινωνικός αντίκτυπος προσφέρει μια βίαιη και σύντομη δόση χαράς, που είναι εθιστική. Αυτός είναι και ο λόγος που όλη την ώρα επιστρέφουμε και σκρολάρουμε όλο και πιο κάτω.

“Το like ήρθε και μπήκε πάνω από το απύθμενο πάθος για κοινωνική αποδοχή. Δεν θεωρώ όμως ότι οι εταιρείες social media προσπαθούν να φτιάξουν εθιστικές πλατφόρμες. Όμως όταν όλες διεκδικούν τον περιορισμένο χρόνο και προσοχή μας, πάντα προσπαθούσαν να γίνουν όσο πιο ελκυστικές γίνεται”, δήλωσε στο vice ο Άνταμ Άλτερ, συγγραφέας του βιβλίου “Ακαταμάχητο: Η άνοδος της εθιστικής τεχνολογίας και η Βιομηχανία να μας κρατούν προσηλωμένους”.

Το 2010, ακολουθώντας το μοντέλο του Facebook, το Youtube εισήγαγε ένα δυαδικό σύστημα like/dislike. Το Instagram που εγκαινιάστηκε εκείνη τη χρονιά ήρθε κατευθείαν με κουμπί like που είχε σχήμα καρδιάς – σχήμα που υιοθέτησε και το Twitter για τον ίδιο σκοπό το 2015. Από εκείνα τα χρόνια και έπειτα, η Σίλικον Βάλεϊ έχει σκεφτεί ένα σωρό τρόπους για να κάνει πιο παιχνιδιάρικη την ανάγκη μας για κοινωνική επιβεβαίωση.

Το like είναι η πιο εμφανής διαδικασία που χρησιμοποιούν οι πλατφόρμες για να παρουσιάσουν τον αντίκτυπο που δέχεται κανείς. Όμως υπάρχουν και άλλοι που είναι πολύ δυσκολότερο να τους εντοπίσει κανείς.

Νομίζετε ότι ο λόγος που όταν ανοίγετε τα social media σας καθυστερούν λίγο να εμφανίσουν τις νέες ενημερώσεις, είναι τυχαίος; Απεναντίας, η προσμονή είναι εθιστική! Αυτά τα τρία δευτερόλεπτα δημιουργούν την αγωνία που δεν θα υπήρχε αλλιώς. Είναι ακριβώς σαν τους κουλοχέρηδες. Μια ακόμη πρακτική είναι η ένδειξη ότι ένα μήνυμα διαβάστηκε. Αμέσως ο παραλήπτης, που γνωρίζει ότι ξέρετε πως διάβασε το μήνυμα, αισθάνεται την ανάγκη να απαντήσει. Και εσείς θα επιστρέψετε εκ νέου στην εφαρμογή για να τη διαβάσετε. Την ίδια προσμονή νιώθετε και όταν βλέπετε τις φουσκίτσες που εμφανίζονται όσο ο άλλος πληκτρολογεί το μήνυμα. Δύσκολα θα κλείσετε την εφαρμογή όσο γνωρίζετε ότι η απάντηση είναι καθοδόν.

Στην περίπτωση του Snapchat υπάρχει μια ακόμη, υπόγεια ψυχολογική επιρροή για να επιστρέφετε διαρκώς: Εμφανίζει μια κόκκινη γραμμή το μήκος της οποίας μεταβάλλεται ανάλογα με τον χρόνο που δυο χρήστες έχουν να αλληλεπιδράσουν. Ο Άλτερ έχει παρατηρήσει την ανησυχητική ανάγκη των εφήβων να διατηρούν αυτή την γραμμή ψηλά! Μάλιστα άκουσε συζητήσεις όπου ζητούσαν από άλλους να “προσέχουν” τις ενδείξεις τους όσο εκείνοι βρίσκονται σε διακοπές! “Αντί να χρησιμοποιούν την εφαρμογή ως ένα μέσο κοινωνικής εμπειρίας, θέτουν ως στόχο την διατήρηση των στατιστικών! Είναι καθαρή ένδειξη ότι οι δεσμευτικοί μηχανισμοί προκαλούν πρωτίστως χρήση παρά απόλαυση”, εξήγησε ο συγγραφέας.

Για τον Ρόζεσταϊν, όμως, ο πιο ισχυρός μηχανισμός είναι οι ειδοποιήσεις. “Είναι απλά ένας περισπασμός. Μας ωθούν να βγάζουμε το κινητό από την τσέπη για να διαβάσουμε μια πληροφορία που θα μπορούσε να περιμένει για αργότερα ή μπορεί να μην έχει και καμία σημασία“, δήλωσε. Σύμφωνα με έρευνες του Facebook, ο μέσος έφηβος κοιτάζει την οθόνη του κινητού του τηλεφώνου 157 φορές την ημέρα. Αυτό ισοδυναμεί με 145 λεπτά κάθε μέρα, που νιώθουμε την ανάγκη επιβεβαίωσης.

Σύμφωνα με τον Άνταμ Άλτερ, όμως, η αλλαγή μπορεί να έρθει μόνο από τα κάτω. Το μοντέλο των social media είναι πια στημένο πάνω στις ανάγκες των διαφημιστικών εταιρειών αντί για τις ζωές των χρηστών. Αυτό είναι πλέον πολύ επικερδές για να αυτοδιοικείται. “Όσο οι εταιρείες επιλέγουν να κάνουν τις πλατφόρμες τους όλο και πιο εθιστικές, η χειραγώγηση των χρηστών θα συνεχίζεται”, λέει παροτρύνοντας τους χρήστες να προσπαθήσουν να κόψουν αυτή τη συνήθεια. Εξάλλου, όπως λέει και ο σχεδιαστής του like, “πρόκειται για τις ζωές μας. Για τις πολύτιμες, πεπερασμένες, θνητές ζωές μας. Εάν δεν είμαστε σε εγρήγορση, τότε οι υπολογιστές και οι κινητές συσκευές θα μας καθοδηγούν λανθασμένα“.

Πηγή: tvxs.gr

           Η εξουσία γοητεύει τους ανθρώπους. Κανείς δε θέλει να εξουσιάζεται, πολλοί όμως θέλουν να εξουσιάζουν και το πράττουν με κάθε τρόπο, στην οικογένεια, στην εργασία, στην κοινωνία. Η εξουσία όμως δεν είναι για όλους. Ο εξουσιαστής χρειάζεται κάποτε να θυσιάσει  τον ίδιο του τον εαυτό, να γίνει σκληρός και αδίστακτος. Να μηδενίσει τον συναισθηματισμό του, να αγιάσει κάθε μέσο. Και όταν κατακτήσει την εξουσία, τι θα την κάνει; Θα του γίνει αυτοσκοπός ή θα τη χρησιμοποιήσει προς όφελος των άλλων ανθρώπων, τουλάχιστον των πολλών και χωρίς διακρίσεις;

                Κάθε εξουσία κρύβει παρασκήνιο. Δε φτάνει η εργατικότητα. Δεν αρκούν τα χαρίσματα και οι φιλοδοξίες. Η εξουσία είναι ένα κλειστό σύστημα, το οποίο έχει τους κανόνες του. Και το σύστημα δεν αντέχει αυτός που εξουσιάζει να μην είναι ελεγχόμενος, να θελήσει δηλαδή να το διαμορφώσει και όχι να αφεθεί να διαμορφωθεί από αυτό. Ο αγώνας για την εξουσία γίνεται αδυσώπητος. Και τα πρόσωπα – κλειδιά αυτού του αγώνα είναι όσα εκφράζουν τους θεσμούς, και τους κορυφαίους και εκείνους που λειτουργούν ως γέφυρες προς την κορυφή ή  την ελέγχουν.

                Μία από τις κορυφαίες τηλεοπτικές σειρές των καιρών μας είναι η αμερικάνικη «House of Cards». Αναφέρεται σε ένα αδίστακτο ζευγάρι πολιτικών, τους Άντεργουντ, οι οποίοι κατακτούν  το αξίωμα του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών με κάθε μέσο, ακόμη και τον φόνο. Υποκρισία, διπλωματικότητα, ψέμα και αλήθεια, εκμετάλλευση των φιλοδοξιών ή των αδυναμιών των άλλων, οργανωμένα επιτελεία, στόχευση στη διαφθορά, επίγνωση των αδυναμιών του συστήματος, καθοδήγηση των ανθρώπων, αξιοποίηση των όποιων δυνατοτήτων που η θέση δίνει για να φθάσουν στα άκρα και το χάος και να φαντάζουν ως η μόνη λύση, αποτυπώνουν κάθε εξουσιαστικό πρότυπο. Πολλοί νέοι και στην πατρίδα μας είναι φανατικοί της σειράς. Βλέπουν στα πρόσωπα των πρωταγωνιστών τη δύναμη του κακού, που δεν κυβερνά μόνο τον κόσμο, αλλά αγωνίζεται να τον ελέγξει απόλυτα και βρίσκει τρόπους ώστε να παραμένει άτρωτο.

                Το άτρωτο κακό είναι ο πειρασμός των καιρών μας. Το πολιτισμικό πρότυπο θεοποιεί τη δίψα για εξουσία. Ο πρώτος είναι το παν, ο δεύτερος είναι τίποτα. Ιδίως οι νέοι θεωρούν γοητευτική μία τέτοια προοπτική. Δεν εξετάζουν τις ικανότητές τους, αλλά πώς μπορούν να δοξαστούν. Δεν μένουν στο αν έχουν κάτι να προσφέρουν, αλλά θέλουν την εξουσία ως απάντηση στο ερώτημα «γιατί όχι κι εγώ;». Όλα αυτά σε ένα κλίμα  στο οποίο το παιχνίδι της εξουσίας παύει να υπακούει στους κανόνες της ηθικής και της ευπρέπειας και γίνεται αγώνας μέχρις εσχάτων και με κάθε μέσο.

                Ποτέ δεν ήταν ιδανικός ο κόσμος μας.  Γι’ αυτό και η χριστιανική παράδοση αποτελούσε για πολλούς ένα ανακουφιστικό αντίδοτο στην κακία. Έχοντας εμπιστοσύνη στον Θεό ήξεραν ότι η εξουσία παρέρχεται. Έβλεπαν τον κόσμο στην προοπτική της αιωνιότητας και άντεχαν το «τώρα». Σήμερα αυτή η προοπτική δε συγκινεί. Αν μπορώ να τα κατακτήσω όλα τώρα, γιατί να μην το κάνω; Καταστροφικός ο πειρασμός και γι’  αυτό η Εκκλησία, η οποία είναι το αληθινό μας σπίτι,  καλείται να εμπνεύσει ιδίως τους νεώτερους στη δικαιοσύνη του Θεού και τη βασιλεία Του. Βοηθά ο σταυρός του Θεανθρώπου. Αξίζει όμως και ο σπουδαίος αρχαίος λόγος: ο άρχοντας εξουσιάζει ανθρώπους, εξουσιάζει σύμφωνα με  νόμους και δε θα εξουσιάζει για πάντα.

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 12 Ιουλίου 2017

Η περιπέτεια των πόλεών μας με τα σκουπίδια έδειξε και πάλι τη ανυπαρξία του «κοινού καλού». Ανεξάρτητα από το ποιος έχει περισσότερο δίκιο, αυτό που διεφάνη, εκ του θλιβερού αποτελέσματος για τη δημόσια υγεία, είναι ότι η κοινωνία μας έχει μπολιαστεί με τη νοοτροπία του εκβιασμού τόσο, ώστε καμία συμπεριφορά να μη μας προκαλεί εντύπωση. Εξάλλου, η παθητικότητα νεώτερων και μεγαλύτερων, η απλή θέαση των λόφων των σκουπιδιών δηλώνει την αίσθηση του μάταιου οποιασδήποτε αντίδρασης. Έχουμε παραιτηθεί και από την απόφαση για μεταφορά των προβληματισμών μας σε συλλογικό επίπεδο. Όλοι μας μένουμε στον εαυτό μας, στον μικρόκοσμό μας. Θα ανησυχήσουμε μόνο όταν κινδυνεύουμε σε βαθμό απροχώρητο. Φάνηκε ακόμη και η απουσία θεσμικής νοοτροπίας. Ατέρμονοι διάλογοι, στην ουσία παράλληλοι μονόλογοι, απουσία προνοητικότητας, μετάθεση των προβλημάτων για το μέλλον, κακοπιστία, επειδή η αναξιοπιστία χαρακτηρίζει όλους και σε θεσμικό επίπεδο. Και θεσμός δεν είναι μόνο η Πολιτεία. Είναι και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, είναι η τοπική αυτοδιοίκηση, ο καθένας από εμάς όταν εκπροσωπεί πολλούς.

        Τα απορρίμματα δεν είναι μόνο υλικά στη ζωή μας. Σε ό,τι περισσεύει από τη διαχείριση της καθημερινότητάς μας έχει βεβαίως προστεθεί ό,τι θεωρούμε πλέον άχρηστο και περιττό, διότι το έχουμε αντικαταστήσει με καινούργιο, κατά την ευκολία και νοοτροπία του πολιτισμού μας. Τα απορρίμματα είναι και πνευματικά. Έχουν να κάνουν με τα πάθη και τα λάθη μας, τα οποία χαρακτηρίζουν την προσωπικότητά μας, αποτελώντας ασθένειες της ψυχή μας. Αντίστοιχα, και με ιδέες και με συμπεριφορές οι οποίες αποβαίνουν καταστροφικές ή με ουσίες που χαρακτηρίζονται ψυχοτρόπες και οδηγούν τους χρήστες τους σε εθισμό, δηλαδή σε εξάρτηση η οποία μεταβάλλει την προσωπικότητα από ελεύθερη σε υπόδουλη, καθιστώντας τον άνθρωπο χωρίς ταυτότητα, έτοιμο «σκουπίδι»  για τους πολλούς.

«Απορρίμματα» γίνονται όμως κάποτε και ηλικιακές κατηγορίες όπως οι νέοι μας. Από την μία η αδιαφορία μας για το πώς μεγαλώνουν, για το ποιες ιδέες τους διαποτίζουν, από ποιον τρόπο ζωής εξαρτώνται, και από την άλλη η αίσθηση ότι σ’  αυτούς τους καιρούς δεν έχουν δικαίωμα να φανούν χρήσιμοι για τον κόσμο και τον εαυτό τους. Να εργαστούν, εξερχόμενοι από ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο τους παραπλανά, διότι τους υπόσχεται ένα πτυχίο χωρίς όμως αντίκρισμα και δεν τους προσανατολίζει σε εργασίες απαραίτητες και σύμφωνες με τα χαρίσματά τους. «Απορρίμματα» γίνονται οι νέοι που μετατρέπονται σε φθηνό εργατικό δυναμικό αφού μεταναστεύσουν στο εξωτερικό, θεωρώντας ότι έχουν εκεί μία ελπίδα αξιοπρέπειας από κοινωνίες αφού αυτές έχουν ισχυρό θεσμικό πλαίσιο, σεβαστό, κατά τεκμήριον, από όλους. «Απορρίμματα» γίνονται οι νέοι όταν δεν μπορούμε να συζητήσουμε, να συναποφασίσουμε και να υλοποιήσουμε ό,τι καταλήξουμε πως είναι το «κοινό καλό».

Υπάρχει και η ελπίδα της Εκκλησίας, η οποία στη θεολογία της διασώζει την μοναδική αξία του ανθρώπου ως εικόνας Θεού. Γι’  αυτό και δεν υπάρχουν κατηγορίες εντός της, δίκαιοι και αμαρτωλοί, άρχοντες και υπηρέτες, αλλά όλοι διακονούν όλους. Γι’  αυτό και όποιος ζει τον τρόπο της καλείται να διαγράψει με την μετάνοια τα πνευματικά του απορρίμματα. Να υπερβεί την παθητικότητα και με τις επιλογές του να προβάλει την αγάπη και την αλήθεια. Για να γίνουμε σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους, ως χρέος αλλαγής για την κοινωνία.

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» Στο φύλλο της Τετάρτης 5 Ιουλίου 2017

http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/

Πόσοι νέοι σήμερα έχουν ζωντανή σχέση με τον λόγο του Θεού, όπως αυτός αποτυπώνεται στην Αγία Γραφή, στην Παλαιά και ιδίως στην Καινή Διαθήκη; Αναφέρουμε ότι ο λαός μας και η νεολαία μας χρειάζονται επανευαγγελισμό. Και η Εκκλησία κάνει προσπάθειες με το κήρυγμα στην θεία λειτουργία, με τις κατηχητικές συνάξεις, τις κατασκηνώσεις, τους κύκλους μελέτης της Αγίας Γραφής να βοηθήσει τα μέλη της να έρθουν σε επαφή με τον ένα από τους δύο πυλώνες της ζωής της. Προκαλεί βεβαίως θλίψη η άγνοια των πολλών. Σε μία εποχή κατά την οποία το Ευαγγέλιο είναι λίαν προσιτό διά του Διαδικτύου, όπου μπορεί κάποιος να βρει τόσο το κείμενο όσο και την μετάφραση, μέσα από τις ιστοσελίδες των Ιερών Μητροπόλεων, πόση γνώση και πόση επίγνωση του Ευαγγελίου έχουμε;

           Δεν είναι ζήτημα εγκεφαλικό, ούτε αποστήθισης και χρήσης συγκεκριμένων χωρίων, όπως κάνουν κάποιες αιρετικές παραφυάδες. Είναι ζήτημα πίστης ότι μπορούμε να πορευόμαστε στην ζωή μας με γνώμονα το Ευαγγέλιο. Να παρηγορούμαστε από την ανάσα που μας προσφέρει ο Χριστός ως Αλήθεια. Και να παλεύουμε να δίνουμε απαντήσεις στις ποικίλες περιστάσεις, στις σχέσεις μας με τον πλησίον, στις δοκιμασίες, στις χαρές και τις λύπες με τον τρόπο του λόγου του Θεού. Για να γίνει όμως αυτό δεν αρκούν αόριστες αναφορές στην πίστη, την ελπίδα, την αγάπη, αλλά η μεταγραφή της γνώσης σε πίστη που δίνει άλλο νόημα στην ύπαρξή μας. Διότι ο Χριστός δεν έμεινε σε έννοιες, αλλά, ξεκινώντας από τα συγκεκριμένα της ζωής, έγινε ο Ίδιος το Ευαγγέλιο που σώζει.

            Είναι πνευματική τροφή και προσφέρει χαρά και ελπίδα ο λόγος του Θεού. Όμως αυτός δεν μπορεί να γίνει κατανοητός μόνο με προτροπές και κηρύγματα. Και δεν αρκεί μία ηθικολογική αναφορά σε αυτόν. Η Καινή Διαθήκη περιλαμβάνει ηθική διδασκαλία, αλλά αυτή δεν είναι φιλοσοφία. Χωρίς Χριστό και εκκλησιαστική ζωή, χωρίς δηλαδή αυθεντικότητα η οποία αγκαλιάζει τον σύνολο άνθρωπο, όλα γίνονται συνήθεια ή καθήκον ή μεταφυσική ανταμοιβή, όχι όμως παρόν. Σ’  αυτό έχουμε έλλειψη οι χριστιανοί του καιρού μας. Σκεφτόμαστε με κριτήριο το χτες ή το αύριο, όχι όμως το «νυν». Και η σχέση με τον Χριστό είναι του παρόντος κόσμου πρωτίστως, για να έρθει το «αεί».

                Πώς μπορούν οι νέοι να αγαπήσουν το Ευαγγέλιο;

         Όταν δούνε τους μεγαλύτερους να ζούνε σύμφωνα με αυτό. Όταν αισθάνονται ότι το Ευαγγέλιο μπορεί να ερμηνευτεί με βάση το σήμερα, ότι δεν είναι κάτι που αναφέρεται σε  μία άλλη κοινωνία.  Όταν αισθανθούν την ανατρεπτικότητα όχι μόνο του μηνύματος, αλλά και του Προσώπου που μας το δίδαξε, δηλαδή του Χριστού. Όταν στις πιο ασήμαντες αναζητήσεις, αλλά και στους πιο μεγάλους προβληματισμούς διαπιστώσουν ότι το Ευαγγέλιο δίνει απαντήσεις  θεωρίας και πράξης. Όταν καταλάβουν ότι οι Άγιοι της πίστης μας το έζησαν. Όταν δούνε την Εκκλησία σήμερα να ξαναγίνεται εκείνη η πρώτη παρέα που άλλαξε τον κόσμο, γιατί απαντούσε με βάση το Ευαγγέλιο στο ερώτημα τι θέλει ο κόσμος για να ζήσει. Όταν ο λόγος των κηρύκων είναι αυθεντικός, δουλεμένος όχι μόνο υφολογικά αλλά και καρδιακά. Η αγαθή γη δεν αρκείται σε έννοιες, αλλά αγιάζεται από την χαρά της πίστης που ελευθερώνει, κάνοντας τους ανθρώπους να θέλουν να ζήσουν το Ευαγγέλιο ως παρόν! Κι αυτό έχουν ανάγκη ιδίως οι νέοι!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 21 Ιουνίου 2017

 http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/

Γέρων Ιωαννίκιος Διονυσιάτης, κατά κόσμον Αλέξανδρος Ανθίμου του Ανθίμου και της Παναγιώτας, εγεννήθη την 22-7-1942 στην Κύπρο, στο χωριό Αγριδάκι της κατεχόμενης από τους Τούρκους Επαρχίας της Κυρήνειας. Οι γονείς του ήσαν άνθρωποι με φόβον Θεού, εγέννησαν έξι παιδιά (πρώτος κατά σειράν), και ο μεν πατέρας του όταν εκοιμήθη έλεγε στους παριστάμενους «Βλέπετε αυτούς τους δύο με τα λευκά;» και αμέσως παρέδωσε την ψυχήν του, η δε μητέρα του κατά προτροπήν του εκάρη Μοναχή υπό το όνομα Μαριάμ κατά τα τελευταία δέκα έτη της ζωής της και εκοιμήθη και εκείνη από καρκίνο στον εγκέφαλο.

Μετά το Δημοτικό εφοίτησε στην Αμερικανική Ακαδημία Λάρνακος και αργότερα εργάσθηκε επί ετη σε Αγγλική Τράπεζα. Φλεγόμενος όμως κυριολεκτικώς από θείον έρωτα και έφεση για την απράγμονα και ησύχιονζωήν των μοναχών, ανεχώρησε για το Άγιον Όρος την 1-9-1967.

Ο ένθερμος ζήλος του και η ζέσις της προς τον Θεόν αγάπης του διαφαίνεται και σε κάποιο προσωπικό ημερολόγιο του που διατηρούσε όταν ήταν ακόμα λαϊκός. Εκεί καταγράφει τους καθημερινούς αγώνας του και τις πολλές φιλάνθρωπες δραστηριότητές του, τις επισκέψεις του σε νοσοκομεία και σε άλλους χώρους όπου υπήρχε ανθρώπινος πόνος. Επίσης στο εν λόγω ημερολόγιο, το οποίο προσφυώς θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσωμε «Εξομολογήσεις», υπάρχουν αυτοσχέδιες προσευχές του, πλήρεις αγάπης προς τον Θεόν και αγωνίας για την σωτηρία της ψυχής του. Μία από αυτές παραθέτουμε ενδεικτικώς:

«Πανάγαθε Πατέρα, Φιλάνθρωπε Κύριε Ιησού Χριστέ, Πανάγιον Πνεύμα, Τριάς ομοούσιε, Σ΄ευχαριστώ διά την πρόνοιαν που έδειξες και σήμερον για μένα ενανανάξιοναμαρτωλόν. Σε παρακαλώ βοήθα με να κατανοήσω την αγάπην Σου, για να μπόρεση και η δική μου καρδιά να σ΄ αγαπήση, όσον είναι δυνατόν, σύμφωνα με την δύναμιν που παρέχεις σ΄εμέ.

Πανάγαθε Θεέ, αιώνιε Λυτρωτά, ομολογώ ότι είμαι ανάξιος να φιλοξενήσω μέσα μου το Πυρ της Θεότητος, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, αλλά σύμφωνα με την υπόσχεσίν Σου, «ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει, καγώ εν αυτώ», σε παρακαλώ αξίωσέ με και μείνε μέσα μου και γω εν Σοι. Ελέησέ με Κύριε, και άνοιξε την καρδίαν μου να Σε δεχθήολόκληρον, χωρίς να μπορή να χωρέση τίποτε άλλο. Γίνου Συ βασιλεύς μου και κυβέρνησε το καράβι της ζωής μου σύμφωνα με το θέλημά Σου. Κατέργασέ με ναόνάγιόν Σου, όπου θα επιτελήταιαγιωσύνη του Αγίου ονόματός Σου. Κατάκαυσεπυρίαΰλω τας αμαρτίας μου, τας άκανθας των παθών, απάλλαξε με από τα έργα της σαρκός και χάρισέ μου τον καρπόν του Αγίου Πνεύματός Σου. Αξίωσέ με να σοι εξομολογούμαι εν αγαλλιάσει, να σε ζητώ εν φόβω, να σε υπακούω με πίστη και αγάπην. Και με εναλόγον χάρισε μου τα δώρα πού χαρίζεις σε κάθε ενα πού με πίστη προσέρχεται και Σε δέχεται εντός του, την κατά Χριστόν ζωή, η δόξα του Θεού επί γης και η Σωτηρία εις τους ανθρώπους.

Πρεσβείαις της Υπεραγίας Θεοτόκου, των Αΰλων Σου Λειτουργών, και πάντων Σου των Αγίων. Αμήν». Χαρακτηριστικά επίσης γράφει σε μια επιστολή του προς κάποιον Γέροντα-Πνευματικό:

«…Αλλά εμένα μού αρέσει η μοναχική ζωή, η προσευχή, η απομάκρυνσις από τον κόσμο. Θέλω να βρεθώ κάπου πού να μην έχω ευθύνες, πού να μην έχω φροντίδες και μέριμνες, για να κλάψω τις πολλές αμαρτίες μου. Όμως ακόμη αγαπώ τους γονείς μου και με αγαπούν. Αν μείνω στην Κύπρο θα μ΄ενοχλούν και ίσως με επηρεάσουν. Γι΄αυτό θέλω να φύγω, να πάω ίσως στο Άγιον Όρος, να βρω ένα καλό Γέροντα, έναν άγιον άνθρωπο, να του εμπιστευθώ την ζωή μου, για να με οδηγήση στην μετάνοια, κοντά στον Χριστό. Μέσα στον κόσμο δεν μπορώ να ζήσω… Χαυνούμαι ως αδύνατος και μόνος εν μέσω αμαρτωλού περιβάλλοντος. Παρακαλώ συμβουλέψετέ με και παρακαλέσατε τον μόνον δυνάμενονσώζειν και βοηθήστε με, Άγιε πάτερ. Είθε ο Κύριος να ενισχύη τους ημάς ενισχύοντας και ενισχύσαντας. Αμήν.».

Και πράγματι στο πρόσωπο του μακαριστού μας Γέροντος Χαραλάμπους βρήκε «ένα καλό Γέροντα, έναν άγιον άνθρωπο», πού του εμπιστεύθηκε την ζωή του και την σωτηρία του. Τον Γέροντα μας εγνώρισε στην Δάφνη, καθώς επήγαινε από την Νέα Σκήτη, όπου εγκαταβιούσε, στην Μονή Χιλανδαρίου, για να εγγράψη εις το Μοναχολόγιό της ως δόκιμο έναν αδελφό. Ήδη ο Γέροντας σε λίγες ημέρες θα εγκατέλιπε την Νέα Σκήτη και θα μεταφερόταν με την συνοδεία του προς επάνδρωση του Χιλανδαρινού Κελλίου του Αγίου Νικολάου (Μπουραζέρι) στις Καρυές. Τότε και ο νεαρός Αλέξανδρος του είπε: «Γίνεται να ρθώ και εγώ να γραφτώ δόκιμος;». Ο Γέροντας τον εδέχθηκε μετά χαράς, και έτσι πήγε στο Χιλανδάρι να γράψει όχι ενα αλλά δύο αδελφούς.

Στο Μπουραζέρι έλαβε το μέγα και αγγελικό σχήμα την 15-8-1968 και μετονομάσθηκε Ιωαννίκιος εις μνήμην του τελευταίου ηλικιωμένου Ρώσσου πού είχε απομείνει στο Κελλί, Γέροντος Ιωαννικίου Ιεροδιακόνου. Την 15-9-1979 ακολούθησε τον Γέροντα Χαράλαμπο και την εικοσαμελή συνοδεία του στην Ιερά Μονή του Αγίου Διονυσίου και την επομένη ημέρα εξελέγη προϊστάμενος της Γεροντικής Συνάξεως της Μονής. Διετέλεσε τέσσερεις φορές Πρωτεπιστάτης, κατά τα έτη 1984-1985 (28-1 εως 31-5-1985), 1994-1995, 1999-2000, 2004-2005. Στην Μονή υπηρέτησε επί έτη στο Αρχονταρίκι και επέδειξε μεγάλο ζήλο και σπουδή για την ανάπαυση, ψυχική και σωματική των πολυαρίθμων προσκυνητών της Μονής μας. Ιδιαιτέρως δε προσπάθησε να βοηθήσει τους αλλοδαπούς και ετεροδόξους προσκυνητάς, συζητώντας μαζί τους, ξεναγώντας τους στο Καθολικό της Μονής, όπου, εξηγώντας τους τα μαρτύρια και τους βίους των Αγίων πού ήσαν στις τοιχογραφίες, τους εισήγαγε χωρίς να το καταλάβουν απλά και εποπτικά στην ορθόδοξη πίστη και θεολογία. Ο ύπνος του ήταν λίγος και τα μάτια του σχεδόν πάντοτε ήταν μαυρισμένα από την εν κρυπτώ αγρυπνία του. Διέθετε ισχυρή σωματική δύναμη και αντοχή, παρά το ότι φαινομενικά έδινε την εντύπωση ότι επρόκειτο περί αδυνάτου και εξαντλημένου.

Μετά το 1987 ασχολήθηκε και πάλιν επιτυχώς με την αγιογραφία, πού την είχε εξασκήσει στο Μπουραζέρι. Δούλευε πολλές ώρες στο ιερό αυτό εργόχειρο, σαν να ήξερε πώς θα μας φύγει γρήγορα, και μας αγιογράφησε πάρα πολλές Ιερές εικόνες για τις λατρευτικές ανάγκες της Μονής, αλλά και πάρα πολλές για πολλούς γνωστούς και φίλους, πνευματικούς αδελφούς μας.

Επίσης από της ελεύσεώς του στην Μονή αλλά και σχεδόν έως του τέλους του είχε το υπεύθυνο διακόνημα του Τυπικάρη, και διακρίθηκε για την ακρίβεια του στην τήρηση του περιώνυμου Τυπικού της Μονής μας μέχρι και της τελευταίας λεπτομέρειας.

Ήταν φιλακάλουθος εις το έπακρον και ουδέποτε έλειψε από την ακολουθία ακόμα και σε ώρες ασθενειών μεγάλων. Επίσης μεγάλη σπουδή επέδειξε και για την τήρηση του μοναχικού του κανόνος. Καθημερινώς δε εδιάβαζε επί αρκετή ώρα το ιερόν Ευαγγέλιον. Πάντοτε δε, από την αρχή της αφιερώσεώς του, ήταν αφοσιωμένος στον μακαριστό μας Γέροντα Χαράλαμπο, ο οποίος πολύ τον αγαπούσε, γιατί τον ανέπαυε με την υπακοή του και την διακριτική του διαγωγή. Στενή επίσης ήταν η σχέσις του με τον μακαριστό Γέροντα Αρσένιο.

Υποδειγματική όμως ήταν η συμπεριφορά του και απέναντι εις τον νέον μας Γέροντα Πέτρο. Από την αρχή της ηγουμενίας του στάθηκε στο πλευρό του, στηρίζοντας τον στις δυσκολίες της ηγουμενικής διακονίας, αλλά και σε όλα τα προβλήματα πού παρουσιάζονταν με την διακριτική του και ήσυχη συμπεριφορά εβοηθούσε τον Γέροντα για την επίλυσή τους.

Την τάξιν του όσον αφορά στις ακολουθίες, στους κανόνας και στον εν γένει πνευματικό του αγώνα, ετηρούσε απαρεγκλίτως και κατά την εν Καρυαίς διαμονή του, είτε ως Πρωτεπιστάτης είτε ως Αντιπρόσωπος της Μονής μας, χωρίς να υπολογίζει κούραση, παρά την πολλές φορές ολοήμερη και κοπιαστική διακονία στην Ιερά Κοινότητα. Δεν έχανε ακολουθία στο Πρωτάτο και εκοινωνούσε συχνότατα είτε εκεί είτε στις πολλές Πανηγύρεις των διαφόρων Κελλίων των Καρυών, όπου παρίστατο, αλλά τακτικώς και στο Γρηγοριάτικο Κελλίον των Παχωμαίων, το γειτονικό στο Αντιπροσωπείο μας, όπου επήγαινε και ξελειτουργούσε τον καθημερινώς ιερουργούντα προσφιλή του Παπα-Ακάκιον. Ο μακαριστός Γέρο-Παΐσιος μιλούσε για το πρόσωπο του με τα καλύτερα λόγια και τον εχαρακτήριζε ως «ένα εκ των παλαιών Πρώτων του Αγίου Όρους».

Όταν επεράτωσε την τετάρτη κατά σειράν Πρωτεπιστασία του στις Καρυές, επέστρεψε στο Μοναστήρι, όπου οι πάντες από τον Γέροντα έως και τον τελευταίον δόκιμον τον εδεχθήκαμε με ιδιαίτερη χαρά. Όμως ο Γέροντας διέκρινε μία ιδιαίτερη κόπωση, η οποία αποτυπωνόταν στην έκφραση του προσώπου του και στην βραδύτητα των κινήσεών του. Ο ίδιος δε ο πατήρ Ιωαννίκιος μας έλεγε ότι αισθανόταν έντονη κόπωση και κατάπτωση, την οποία απέδιδε στο ότι κρυολόγησε στις Καρυές καθώς επέστρεφε ιδρωμένος από την Ιερά Κοινότητα στο Κονάκι μας. Ο Γέροντας ανήσυχος και υποπτευόμενος ότι κάτι σοβαρό του συμβαίνει τον έστειλε επειγόντως την Δευτέρα της Πεντηκοστής στην Θεσσαλονίκη, όπου οι ιατροί διέγνωσαν όγκο στον εγκέφαλο και μάλιστα σε προχωρημένο στάδιο, μη επιδεχόμενο καμμία χειρουργική επέμβαση. Το έμαθε από την αρχή και εψέλισεν αμέσως: «Του Θεού εσμέν. Και η μάνα μου έτσι έφυγε». Σε λίγο διάστημα άρχισε να μη μπορεί να βαδίζει, ούτε να στέκει όρθιος, και καθηλώθηκε στο κρεβάτι. Παραδόξως δεν είχε πόνους στον εγκέφαλο, αλλά εδοκίμασε αφόρητους πόνους από άλλα συμπτώματα και παρενέργειες πού εδημιούργησε στο υπόλοιπο σώμα του η νόσος.

Σε όλες τις δυσκολίες πού συναντούσε (αιμορραγίες, αναρίθμητους εμετούς κ.λπ.) μας συμπαραστάθηκε με μοναδική αγάπη και ανύστακτο ενδιαφέρον και επιμέλεια, ο ευλογημένοςΠαπα-Δημήτριος Γρηγοριάτης. Ο αδελφός αυτός πολλές ευλογίες πήρε από αυτή την διακονία του στον Γερο-Ιωαννίκιο, όπως και πριν, από την διακονία του στον Γέροντά μας π. Χαράλαμπο και στον Γερο-Θεόκλητο.

Πάντοτε ενώπιον του μαρτυρίου πού διήνυε προσευχόταν εντόνως και θερμώς και, όταν τον ρωτούσαν τί κάνει, απαντούσε συχνά: «Δόξα σοι ο Θεός».

Ενώ οί γνώμες των ιατρών από Ελλάδα, Αμερική, Γερμανία, Αυστρία και άλλων συνέκλιναν στο ότι θα ζούσε το πολύ τρεις μήνες, έζησε σχεδόν ένα χρόνο. Κοινωνούσε τακτικώς τα Άχραντα Μυστήρια. Τα μάτια του είχαν γίνει δύο πηγές άφθονων δακρύων και η σιωπή, την οποία επιμελώς ασκούσε εφ΄ όρου ζωής, αυξήθηκε ιδιαιτέρως. Μιλούσε όμως σ΄ όλους μας με τα μάτια και την ευχάριστη και ευπροσήγορη έκφρασή του.

Κατ΄εντολήν του Γέροντος τον υπηρετούσαν οι αδελφοί εναλλάξ όλο το εικοσιτετράωρο και αυτό το έκαναν όχι απλώς αγογγύστως αλλά με μεγάλη χαρά, διότι θεωρούσαν ευλογία να υπηρετούν έναν τέτοιο χαριτωμένο ασθενή, ο οποίος παρά την φοβερή του ασθένεια δεν απέκτησε την παραμικρά ιδιοτροπία και ήταν παροιμιωδώς συνεργάσιμος με όλους τους διακονητάς του. Δοξάζομε τον Θεόν, πού μας αξίωσε να του προσφέρομε ένα ποτήρι νερό, ως μικρό αντίδωρο για τα όσα έκαμε εκείνος για μας και κυρίως για το μοναδικό παράδειγμα ανθρώπου και μονάχου πού μας άφησε.

Σε κάποιο αδελφό εκμυστηρεύτηκε ότι ποθούσε το μαρτύριο, και φαίνεται πώς ο Θεός του έδωκε αυτήν την μαρτυρική ασθένεια για να δοκιμάσει την προαίρεσή του. Μάλιστα προτού αναχωρήσει για εξετάσεις στην Θεσσαλονίκη ανέφερε σε πνευματικό της Μονής μας, ότι από την αρχή της διακονίας του ως Πρωτεπιστάτου είχε την διαίσθηση ότι, τελειώνοντας την διακονία του, ο Θεός θα παραχωρούσε έναν μεγάλο πειρασμό για να τον ταπεινώσει.

Την 26-5-2006, Τρίτη των Μυροφόρων, η κατάστασίς του επιδεινώθηκε και περιήλθε σχεδόν σε κώμα, εμφανίζοντας και επιθανάτιο ρόγχο για λίγη ώρα. Αμέσως ο Γέροντας κατέβηκε στο κελλί του και του εδιάβασε την ευχή εις ψυχορραγούντα, και σε λίγα λεπτά ξεψύχησε ήσυχα και ειρηνικά, περικυκλωμένος από τους θρηνούντας αδελφούς, οι οποίοι κατασπάζονταν το καρτερικό λείψανό του ραίνοντας το με τα δάκρυα των επί πολλήν ώρα. Στην κηδεία του προσήλθαν άγιοι Καθηγούμενοι και η Ιερά Επιστασία, εκ μέρους της οποίας ο Πρωτεπιστάτης Γέρων Παύλος Λαυριώτης εξεφώνησε θερμόν επικήδειον λόγον.

Χαρακτηριστικό είναι και το συλλυπητήριον γράμμα της Ιεράς Κοινότητος, όπου μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής:

«Πληροφορηθέντες μετ΄ οδύνης την προς Κύριον εκδημίαν την 26ην παρελθόντος μηνός του εκ των αδελφών της καθ΄Υμάς Ιεράς Μονής και λίαν προσφιλούς ημίν Γέροντος Ιωαννικίου, … προαγόμεθα όπως διά του παρόντος ιεροκοινοσφραγίστου ημών γράμματος υποβάλωμεν θερμάς συλλυπητήριους ευχάς εκ μέρους του Ιερού ημών Σώματος και συνόλου του αγιορείτικου κόσμου.

Αισθανόμεθα ωσαύτως την ανάγκην όπως καθηκόντως εκφράσωμεν τη αγαπητή ημίν Υμετέρα Πανοσιολογιότητι τας οφειλομένας ολοκαρδίους και θερμοτάτας ευχαριστίας του Ιερού Τόπου προς την καθ΄ημάς Ιεράν Μονήν διά την ευδόκιμον θητείαν του προμνησθέντος μακαριστού αδελφού εις τα κοινά του Αγίου Όρους.

Εκφράζοντες όθεν την επί τούτω εύλογον ημετέραν ευαρέσκειαν, είμεθα βέβαιοι ότι ο Ιερός ούτος Τόπος θα διατηρή ανεξίτηλον την μνήμην της προθύμου διακονίας τούτου εν ήθει, συνέσει και διακρίσει, ήτις θα αποτελή πρότυπον και υπόδειγμα προς μίμησιν διά τους επιόντας».

Όπως καταλαβαίνει κανείς από τα όσα ουσιαστικώς επιγραμματικά αναφέραμε για τον ευλογημένο αυτό άνθρωπο, το κενό πού δημιουργεί η εκδημία του είναι μεγάλο για την αδελφότητά μας. Όμως έχομε ακράδαντη την πίστη ότι είναι «εν χειρί Θεού», του έχοντος «τας κλεις της ζωής και του θανάτου», του μόνου γινώσκοντος γιατί «ηρπάγη» τόσον απροσδόκητα και νωρίς, ίνα «μη κακία αλλάξη σύνεσιν αυτού ή δόλος απατήση ψυχήν αυτού». Πιστεύομε λοιπόν ότι, όπως όταν ήταν κοντά μας φρόντιζε για την αδελφότητα και τα διάφορα προβλήματα της και την βοηθούσε αθορύβως αλλά πολυειδώς, αψηφώντας κόπους και θυσίες γι’ αυτήν, πολύ περισσότερο τώρα μας βοηθεί με την θερμή προς τον Χριστόν προσευχή του. Αυτό του ζητούμε να κάνει πάντοτε και να εύχεται να αξιοποιήσουμε όσα μας εδίδαξε, όχι με το λόγο τόσο όσο με το έμπρακτο παράδειγμά του, το οποίο θα παραμένει ανεξίτηλο στις καρδιές μας.

Πολλές θερμές ευχαριστίες εκφράζομε στον Σεβαστό και αγαπητό Γέροντα Γεώργιον, Καθηγούμενον της Ιεράς Μονής του Οσίου Γρηγορίου, αφ΄ενός για την αγαθή του πρόθεση να φιλοξενήσει το παρόν κείμενο στο έγκριτο και σεμνό περιοδικό της Μονής του, και αφ΄ετέρου για την μεγάλη του συμπαράσταση και συναντίληψη στον δοκιμασθέντα Γερο-Ιωαννίκιο και τους διακονητάς του, δίδοντας ολοθύμως την ευλογία του στον ιατρό Παπα-Δημήτριο να έρχεται συχνότατα στην Μονή μας όχι για ώρες αλλά και για ημέρες, προσφέροντας τις πολύτιμες υπηρεσίες του. Πολύ τους ευχαριστούμε και ταπεινά ευχόμεθα θερμώς πλουσίαν την από Θεού ανταπόδοση. Αμήν.

(Από την Ιερά Μονή Αγίου Διονυσίου Αγίου Όρους).

Πηγή: Ετήσια Έκδοσις της Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους «Ο Όσιος Γρηγόριος» περίοδος β΄, έτος 2006, αριθμ. 31.

http://www.pemptousia.gr/2017/05/o-geron-ioannikios-dionisiatis-1942-2006/

Οι νέοι δεν είναι συμβιβασμένοι με την ήττα. Θέλουν να κερδίζουν, κάποτε ανεξαρτήτως του τρόπου. Αυτό διαφαίνεται συχνά στο ποδόσφαιρο και στο μπάσκετ, αθλήματα ιδιαίτερα αγαπητά. Εκτός του ότι όλοι όσοι ασχολούνται ως θεατές με αυτά, έχουν άποψη, χωρίς συνήθως να γνωρίζουν καλά τους κανονισμούς, αλλά και χωρίς να καταλαβαίνουν ότι σ’  ένα παιχνίδι δεν συμμετέχουν αλάθητοι άνθρωποι, διαφαίνεται και ένας έντονος φανατισμός στην παρακολούθηση των αγώνων, όπως και στα πριν και στα μετά. Και επειδή ο αθλητισμός διασώζει έντονα το αίσθημα «του ανήκειν» σε μία εποχή στην οποία οι άνθρωποι δεν αισθάνονται ότι μπορούν να δώσουν εύκολα τον εαυτό τους κάπου και να μην εισπράξουν αδιαφορία και περιφρόνηση, συνδέεται με το δόγμα: «να κερδίσω με κάθε τρόπο».

Διότι δεν είναι μόνο η ομάδα που κερδίζει, αλλά και ο οπαδός μαζί της. Αυτός που μπορεί την ίδια στιγμή να ειρωνευτεί τους οπαδούς της άλλης ομάδας στο Διαδίκτυο. Να αισθανθεί σπουδαίος, επειδή η ομάδα του νίκησε, ή αδικημένος, επειδή η ομάδα του ηττήθηκε. Δύσκολα αναγνωρίζει στην άλλη ομάδα ότι ήταν καλύτερη ή έπαιξε καλύτερα. Συνήθως επικρατεί η αντίληψη της αδικίας. Επειδή δεν μου αρέσει να χάνω, δεν πρέπει και να χάσω. Αλλά κι αν ακόμη συμβεί αυτό, ο αντίπαλος δεν είναι τίμιος. Ή δικαιούμαι να κερδίσω, επειδή στο παρελθόν αδικήθηκα και τώρα μπορώ να ανταποδώσω το άδικο με άδικο.

Μια ματιά στα σχόλια των νέων συνήθως, οι οποίοι πληκτρολογούν τις απόψεις τους κάτω από τις περιγραφές των αγώνων ή με αναρτήσεις τους στο Facebook, αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Η βία δεν εμφανίζεται ξαφνικά στα γήπεδα. Η εκμετάλλευση της ανάγκης του ανθρώπου να κερδίσει, προετοιμάζει το έδαφος. Ο εμπαθής άνθρωπος οργίζεται με την ήττα. Βρίζει με αισχρό τρόπο όλους όσους είναι αντίπαλοί του ή και τους παίκτες της δικής του ομάδας, όταν δεν αποδίδουν όπως περιμένει. Και περνά εύκολα από το στάδιο της εκτόνωσης για τα προβλήματα ή τις υποχρεώσεις της ζωής του, στο στάδιο του μίσους για τους άλλους, τους «αντιπάλους», της πλήρους απομάκρυνσης από την αλήθεια, το μέτρο, το αίσθημα της δικαιοσύνης.

Οι ειδικοί προτείνουν καλλιέργεια μιας άλλης κουλτούρας μέσω της παιδείας. Μόνο που το μικρόβιο έχει μεταδοθεί και εκεί. Η βία και ο φανατισμός επικρατούν και σε σχολικούς αγώνες, διότι κι εκεί το Γυμνάσιο ή το Λύκειό μας πρέπει να κερδίσει.  Παρά τα μαθήματα για την χαρά της συμμετοχής, η νίκη γίνεται αυτοσκοπός. «Ο πρώτος είναι το παν, ο δεύτερος τίποτα», αυτό είναι το δόγμα των καιρών μας.

Η Εκκλησία μιλά για τον εμπαθή άνθρωπο. Γι’ αυτόν που δεν θέλει την ταπεινοφροσύνη, αλλά και ταυτίζει την χαρά  με τη εξουσία και όχι με την αγάπη. Στην πνευματικότητα της παράδοσής μας βρίσκεται η αυθεντική απάντηση στα προβλήματα της βίας και του φανατισμού. Μπορούμε να εμπνεύσουμε τους νεώτερους, βλέποντάς μας να μην νικιόμαστε από την υπερηφάνεια για την με κάθε τρόπο νίκη, αλλά επιλέγοντας να χαιρόμαστε να είμαστε αληθινοί και στις κρίσεις μας και στον τρόπο που βλέπουμε το όποιο «ανήκειν», ώστε να μάθουμε ότι το νόημα της ζωής βρίσκεται στην συνύπαρξη.  Το εμπορευματοποιημένο αθλητικό σύστημα δεν το θέλει αυτό. Η ελπίδα όμως βρίσκεται στην επιλογή του καθενός!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 24 Μαΐου 2017

http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/

Τρυφερότητες!

By Teta Ni

Η εποχή μας πάσχει από την ασθένεια του «ξερολισμού». Νεώτεροι και μεγαλύτεροι έχουν άποψη για τα πάντα. Δικαιούνται να σχολιάζουν οτιδήποτε συμβαίνει με αναρτήσεις στο Διαδίκτυο, χωρίς όμως ενδιαφέρον για την αλήθεια.  Δεν ενδιαφέρονται για επιχειρήματα, αλλά είναι έτοιμοι «γκουκλάροντας» και ακολουθώντας την πρώτη εμφανιζόμενη ανάρτηση, να έχουν άποψη, την οποία δεν επιτρέπουν σε κανέναν να τη αμφισβητήσει.

«Το ξέρω». Όταν κάποιος επισημαίνει σφάλματα ή άλλες οδούς ο αταπείνωτος νους απαντά με αυτή την φράση. Με πείσμα και ισχυρογνωμοσύνη αρνούμαστε να παραδεχθούμε ότι η διάνοιά μας είναι πεπερασμένη, ότι δεν είμαστε αυθεντίες ούτε αλάθητοι. Το σωκρατικό «έν οίδα ότι ουδέν οίδα», το ευαγγελικό «τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη»  δεν μας αγγίζουν σήμερα.  Το να ακούσουμε ή να αναζητήσουμε άλλες πλευρές προϋποθέτει κόπο. Προϋποθέτει την ανάγκη να αναλάβουμε την ευθύνη για τυχόν λάθη μας, ακόμη και να ζητήσουμε συγγνώμη γι’ αυτά.

Ταυτόχρονα ο άνθρωπος με ταπεινό φρόνημα νιώθει χαρά όταν μέσα από μία συζήτηση, μία αναζήτηση, ένα μοίρασμα σκέψεων και απόψεων, μπορεί να πλουτίσει όχι μόνο τις γνώσεις, αλλά και τον τρόπο θέασης της πραγματικότητας.  Το κατεστημένο όμως πολιτισμικό πρότυπο, αυτό της αυτοδικαίωσης και της αυτοθέωσης, δεν αφήνει πολλά περιθώρια για μία τέτοια στάση. Αν  παραδεχθούμε ότι η γνώμη μας δεν ήταν σωστή, τότε φοβόμαστε ότι θα μας απορρίψουν, θα μας ειρωνευτούν, θα μας συντρίψουν. Έτσι εμμένουμε στο «το ξέρω», το υπερασπιζόμαστε και προσποιούμαστε ότι οι άλλοι δεν ξέρουν. Κάποτε φτάνουμε στο να πιστέψουμε κιόλας την επιφανειακή μας άποψη.

Οι άνθρωποι μαθαίνουμε ότι σημασία έχει η ευχαρίστηση του «να περνάς καλά». Ότι ο κόπος, η κριτική, η αναζήτηση της αλήθειας δεν έχουν πέραση σήμερα. Και αυτό διαφαίνεται στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την παιδεία. Η ήσσων προσπάθεια αποθεώνεται, στο όνομα του δικαιώματος να έχουν όλη πρόσβαση στο σχολείο και ένα χαρτί στο χέρι. Ποιο όμως είναι το πραγματικό αντίκρισμα;  Η αγορά εργασίας, αλλά και η αδυναμία σύναψης αυθεντικών σχέσεων, με γνώμονα την αγάπη και την ευθύνη, μαρτυρούν την απόληξη της ευκολίας.

«Τα ξέρω όλα…». Ο υπερήφανος νους που καλλιεργείται σήμερα από το πολιτισμικό πρότυπο των καιρών δεν αφήνει περιθώριο για αυθεντική πνευματική καλλιέργεια. Για αναζήτηση απαντήσεων σε υπαρξιακά ερωτήματα, όπως ο Θεός, ο θάνατος, η αγάπη. Η απουσία πνεύματος μαθητείας κάνει συχνά τους νέους, το τμήμα της κοινωνίας στο οποίο θα έπρεπε όλοι να ελπίζουμε, να έχουν μία παθητική θέαση του κόσμου και της πραγματικότητας. Γιατί να ασχοληθούν με την πολιτική, με την θρησκεία, με την τέχνη, με την γνώση και να διαμορφώσουν προσωπικές επιλογές, με επιχειρήματα, όταν όλα τους τα δίδονται έτοιμα και σε στερεοτυπικές μορφές και δόσεις, για να κερδίζουν οι ιδεολογικοί κυρίαρχοι, από όπου κι αν προέρχονται;

Εδώ έγκειται και η ευθύνη της Εκκλησίας. Αφού κάνουμε την αυτοκριτική μας, διότι ιεροποιήσαμε το γράμμα της παράδοσης και αρκούμαστε σ’  αυτό, να τολμήσουμε επιτέλους να ανοιχτούμε στο πνεύμα της. Να αφυπνίσουμε. Να εξηγήσουμε. Να χτίσουμε σχέσεις αλήθειας και όχι εύπεπτου συμβιβασμού με το ψεύτικο. Καιρός να πάψουμε να θεοποιούμε την εικόνα μας και να ρισκάρουμε. Άλλωστε, μόνο ο Θεός τα ξέρει όλα. Εμείς σπουδάζουμε με ταπείνωση το θέλημά Του, ζητώντας τον φωτισμό κι αυτόν τον δρόμο ας δείξουμε!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ορθόδοξη Αλήθεια» Στο φύλλο της Πέμπτης 18 Μαΐου 20127 

http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/

Στις μέρες μας θα δεις πολλούς Χριστούς…Εσύ μην πλανηθείς!!!

Ένας νεαρός άνδρας 24 χρονών κοιτάζοντας έξω από το παράθυρο του τρένου φώναξε:

«Μπαμπά κοίτα, τα δέντρα πηγαίνουν προς τα πίσω!»…

Ο πατέρας του χαμογέλασε,

ενώ ένα ζευγάρι που καθόταν δίπλα τους έδειξε να αισθάνεται οίκτο για την παιδιάστικη συμπεριφορά του 24χρονου.

Ξαφνικά ο νεαρός αναφώνησε πάλι:

«Μπαμπά κοίτα, τα σύννεφα τρέχουν μαζί μας!»

Το ζευγάρι δεν μπόρεσε να αντισταθεί και είπε στον πατέρα:

«Γιατί δεν πηγαίνετε τον γιο σας σε έναν καλό γιατρό;»

Εκείνος χαμογέλασε και είπε:

«Αυτό έκανα και τώρα μόλις επιστρέφουμε από το νοσοκομείο.

O γιος μου ήταν τυφλός εκ γενετής, αλλά από σήμερα μπορεί να βλέπει»…

Κάθε άνθρωπος στον πλανήτη έχει τη δική του ιστορία.

Αν το σκεφτούμε όλοι μας αυτό πριν ασκήσουμε κριτική,

τότε ο κόσμος μας θα γίνει πολύ καλύτερος.

Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του ιστορία.​

Παρά τις αρνητικές κριτικές από πολλούς που πιστεύουν ότι ο ρόλος των ΜΜΕ πρέπει να είναι παιδαγωγικός, το τηλεοπτικό show SURVIVOR σημειώνει μεγάλες επιδόσεις στην τηλεθέαση. Μικρότεροι και μεγαλύτεροι παρακολουθούν, συζητούν, ψηφίζουν σε ένα κρεσέντο ενασχόλησης με ένα παιχνίδι περιπέτειας, τελικό κριτήριο του οποίου είναι το ποιος θα επιβιώσει και θα κερδίσει το χρηματικό έπαθλο και την δόξα.

Πέρα από το αξιακό υπόβαθρο, το οποίο είναι μία ακόμη ένδειξη του ποιες είναι οι προτεραιότητες του πολιτισμού μας, ο ίδιος ο τίτλος του παιχνιδιού και το έρημο νησί όπου  διαγωνίζονται οι ομάδες και οι παίκτες,  δηλώνουν αυτό που η εποχή μας έχει καταστήσει κύριο μέλημά της: την επιβίωση. Ταυτίζοντας την ζωή με την επιβίωση, θεωρεί πως χαρά στην ύπαρξη δίνει ο αγώνας της νίκης εις βάρος των άλλων. Η χρήση των άλλων. Ο άλλος είναι το μέσο για να επικρατήσει το εγώ. Δεν δίνει νόημα στην ζωή μας ο άλλος, αλλά η επικράτηση εις βάρος του. Η εξορία του από την ζωή μας, αφού επιτελέσει το έργο που χρειάζεται ώστε εμείς να είμαστε οι νικητές. Και δεν είναι μόνο  η πραγματικότητα ενός παιχνιδιού που αποσκοπεί στην τέρψη, το θέαμα, το κέρδος. Είναι η καλλιέργεια ενός ήθους το οποίο αποτυπώνει όχι μόνο το ποια κοινωνία έχουμε, αλλά και ποια θα θέλαμε να έχουμε.

Δεν περνά από τον νου των πολλών ότι το νόημα της ύπαρξης βρίσκεται στην όντως ζωή. Ότι καλούμαστε να καλλιεργήσουμε τους εαυτούς μας, τα χαρίσματά μας, να μάθουμε τις δεξιότητες της ζωής όχι για να επιβιώσουμε εξοντώνοντας τους άλλους, αλλά για να συνυπάρξουμε βοηθώντας και αγαπώντας τους. Όντως ζωή είναι η θυσία. Είναι η παραίτηση και από τα δικαιώματά μας αν χρειαστεί, χάριν της αγάπης. Η ήττα του εξουσιαστικού εγώ μέσα από την συγχώρεση.  Δεν είναι βεβαίως η ηττοπάθεια ή η παραίτηση από την πρόοδό μας. Δεν μπορεί όμως αυτή να στηριχτεί σε ένα είδος ανθρωποφαγίας, αλλά στην καλοσύνη και το μοίρασμα.

Ζωή και όχι επιβίωση βρίσκει κάποιος στην πρόταση και την εμπειρία της Εκκλησίας. Ίσως να φαίνεται ουτοπική αυτή η πορεία. Είναι όμως η μόνη που νικά αυθεντικά τον χρόνο. Διότι συνδέεται με την αγιότητα. Πόσοι επιβιώσαντες, διάσημοι, μαχητές, εξουσιαστές, φαινομενικά νικητές πέρασαν από την ιστορία του κόσμου και ταυτόχρονα πόσοι φαινομενικά ηττημένοι, συντετριμμένοι, μαρτυρήσαντες και όμως αυθεντικά και αιώνια νικητές, κοντά στον Νικητή του Θανάτου.

Αυτή η πρόταση για ζωή και όχι απλώς επιβίωση μπορεί να μην φαίνεται περιπετειώδης, γοητευτική, κερδοφόρα στους νέους, όπως αυτοί μεγαλώνουν σήμερα. Θριαμβεύει άλλωστε μία αγριάδα στους καιρούς μας. Ξεκινά όμως από ένα αλλιώτικο αξιακό υπόβαθρο, αυτό που πηγάζει από την σχέση με τον Χριστό, τον πρόσκαιρα ηττημένο και ταπεινωμένο από την εξουσία του διαβόλου και του ανθρώπου, αλλά τελικό θριαμβευτή, διότι η αγάπη δεν μπορεί να νικηθεί! Αυτή η πρόταση  μπορεί να καταδειχθεί μέσα από την Μεγάλη Εβδομάδα με έμφαση στους νέους που έρχονται στην εκκλησία πιο συχνά από ό,τι στο υπόλοιπο διάστημα του χρόνου. Αυτή η πρόταση μπορεί να καταδειχθεί σε κάθε στιγμή της προετοιμασίας για το Πάσχα, στην νηστεία, στην εξομολόγηση, στην μετοχή στην Θεία Ευχαριστία. «Δεν επιβιώνουμε απλώς, ζούμε μαζί με τον Χριστό»!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 5 Απριλίου 2017

http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/

Είναι εμφανής μια τάση επιστροφής στα εθνικά κράτη, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Μετά από μία σχεδόν 25ετία κυριαρχίας του οράματος για παγκοσμιοποίηση, με ό,τι αυτή συνεπαγόταν (πολιτισμικός ιμπεριαλισμός, μόδα, μουσική, αθλητισμός, διασκέδαση, ιδέες), πλέον ο κόσμος έχει κουραστεί. Το όραμα της ενότητας των λαών και των ανθρώπων δεν μπόρεσε να υλοποιηθεί. Η οικονομία κυριάρχησε, όπως επίσης και η επίδειξη ισχύος των Μεγάλων Δυνάμεων διά των όπλων. Ο παράγοντας «Ισλάμ» οδήγησε σε μετακινήσεις πληθυσμών, αλλά και στον φόβο της τρομοκρατίας. Οι άνθρωποι θέλουν να δοκιμάσουν να επιστρέψουν στα όσα γνώριζαν, στα οικεία τους.

          Είναι δεδομένο πως η παγκοσμιοποίηση δεν θα «πεθάνει» τόσο εύκολα. Έχει θέσει τις βάσεις κυρίως μέσω του Διαδικτύου, το οποίο αποτελεί για τους νεώτερους την κύρια πηγή ψυχαγωγίας, πληροφόρησης, διασκέδασης, ενασχόλησης. Στο Διαδίκτυο υπάρχει σχετική ελευθερία. Μπορεί να γίνεται λόγος για εθνικές ρίζες, ιστορία, θρησκευτικότητα, αξίες, κείμενα και μορφές του παρελθόντος, ωστόσο όλα αυτά έχουν να κάνουν με ένα ακίνδυνο χτες.  Η παιδεία εξακολουθεί να λειτουργεί στην λογική της αποδόμησης της γλώσσας, της ιστορίας, των συμβόλων, του θρησκευτικού συγκρητισμού. Ο αυτοπροσδιορισμός του ανθρώπου θεωρείται κυρίαρχο δικαίωμα, ενώ η ένταξη στην κοινότητα δευτερεύουσας σημασίας. Η παγκοσμιοποίηση, ενώ θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία συνάντησης ανθρώπων, νοοτροπιών, ιστοριών, πολιτισμών, θρησκειών, χωρίς απαίτηση υπεροχής, έχει οδηγήσει στην καλλιέργεια μιας νοοτροπίας στηριγμένης στο politically correct. Δεν μας ενδιαφέρει τι πιστεύουν οι άνθρωποι, αρκεί να μην συγκρούονται, να μην διαφωνούν, να μην κινδυνεύουμε από τις αντιρρήσεις και τις ταυτότητές τους να χάσουμε το όραμα που είναι ένας κόσμος χωρίς διαφορές σε συλλογικό επίπεδο, αλλά με διαφορές μόνο σε ό,τι αφορά το άτομο.

       Η κούραση των ανθρώπων είναι παράγοντας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυθεντική επιστροφή στις εθνικές ρίζες. Γνωρίζουμε ποιοι είμαστε και χαιρόμαστε την αναστροφή με άλλους λαούς και ανθρώπους, επειδή η πολυφωνία αποτελεί στοιχείο που βοηθά όχι στο να παραιτηθούμε από τον εαυτό μας, αλλά για να μοιραστούμε και με τους άλλους ό,τι νοηματοδοτεί το δικό μας «εμείς», παίρνοντας στοιχεία και από το αντίστοιχο δικό τους. Τότε μπορούμε να εστιάσουμε στην ανάγκη της ενότητας εν τη ποικιλία, και όχι σε εκείνη της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, η οποία παραθεωρεί τα ιδιαίτερα στοιχεία του κάθε λαού, για να μας μετατρέψει σε πληθυσμούς άχρωμους, άγευστους και όμοιους, χωρίς την χαρά της διαφοράς. Αν όμως δεν γίνει συνειδητή προσπάθεια επιστροφής στις ρίζες μας, τότε η παγκοσμιοποίηση θα επανέλθει ως η μόνη λύση!

       Στην πατρίδα μας χρειάζεται να ξαναβρούμε το ενδιαφέρον για την παράδοσή μας. Όχι με αντιγραφή του χτες, αλλά με εγχρονισμό στο σήμερα. Να δούμε τις αξίες της μουσικής και του χορού και να μη μείνουμε μόνο στις φόρμες τους. Να δούμε τι σημαίνει κοινότητα στην ενορία της Εκκλησίας. Τι σημαίνει παιδεία με στόχο στην ποιότητα της ύπαρξης μέσα από τα κείμενα της αρχαιοελληνικής και πατερικής παράδοσης και με στόχευση σε θετικές επιστήμες που θα υπηρετούν τον άνθρωπο και δεν θα τον κατευθύνουν  στην εγωτική αυτάρκεια. Αφύπνιση από όλους και παρότρυνση στους νέους μας να μην φοβούνται την παράδοση, αλλά να ερευνήσουν και να την αγαπήσουν. Η αφύπνιση της Εκκλησίας και της Οικογένειας  πρέπει να είναι η αρχή!

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 22 Μαρτίου 2017

http://themistoklismourtzanos.blogspot.gr/