kantonopou’s blog

Γράφει η καθηγήτρια κα. Αλεξία Μυριούνη

Οι Τρεις φωστήρες της τρισηλίου Θεότητος

(Πανηγυρικός στην Εκκλησία του Ντύσσελντορφ, 29.01.06)

Σεβασμιώτατε,αδελφές και αδελφοί εν Χριστώ,

Αγαπητά μου παιδιά, γιορτάζουμε και τιμούμε σήμερα ως χριστιανοί και Έλληνες τρεις αθάνατες μορφές, τρία φωτεινά αστέρια που λάμπουν υπέρλαμπρα στο ορθόδοξο χριστιανικό στερέωμα και φωτίζουν εκθαμβωτικά το πάνθεο των ελληνικών και χριστιανικών γραμμάτων. Γιορτάζουμε τη μνήμη των τριών Ιεραρχών, του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου Ναζιανζηνού και του Ιωάννου Χρυσοστόμου.

Η ετήσια γιορτή τους, εκτός από το θρησκευτικό της χαρακτήρα είναι μαζί και παράλληλα γιορτή των ελληνικών γραμμάτων, της ορθόδοξης ελληνικής παιδείας. Γι’ αυτό όλη η σπουδάζουσα νεολαία της πατρίδας μας από τους μαθητές των Δημοτικών Σχολείων μέχρι τους φοιτητές των Πανεπιστημίων τιμά και γιορτάζει σήμερα τη μνήμη των τριών Ιεραρχών και οικουμενικών δασκάλων.

Παρόλο δε που ο καθένας τους έχει ιδιαίτερη γιορτή μέσα στο έτος, ο Βασίλειος την Πρωτοχρονιά, ο Γρηγόριος στις 25 και ο Χρυσόστομος στις 27 Γενάρη, εντούτοις από το 1100, επί αυτοκράτορα του Βυζαντίου Αλεξίου Κομνηνού, καθιερώθηκε να γιορτάζονται και οι τρεις μαζί, γιατί μαζί αγωνίστηκαν για τη διάδοση και διάσωση της χριστιανικής πίστης και την επικράτηση της ορθοδοξίας μακριά από τους κλυδωνισμούς των αιρέσεων. Φοίτησαν και οι τρεις σε μεγάλα πανεπιστήμια της εποχής τους. Ο Βασίλειος παρακολούθησε μαθήματα στην Καισάρεια, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα. Ομοίως ο Γρηγόριος στην Καισάρεια, στην Αλεξάνδρεια και τέλος στην Αθήνα. Εδώ σπουδάζει με το Βασίλειο, με τον οποίο συνδέεται με τόσο στενό δεσμό φιλίας, ώστε να λέει ότι είχαν μια καρδιά σε δύο σώματα δοσμένη.

Ο Χρυσόστομος αν και ορφανός από πατέρα, σπούδασε στις σχολές της Αντιόχειας. Και οι τρεις τους ήταν πρώτοι σ΄όλες τις σχολές που φοίτησαν, ζηλευτοί απ’ όπου κι αν πέρασαν.

Έτσι, αν ο 5ος π.Χ. αιώνας θεωρείται ο χρυσός αιώνας του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, ο 4ος μ.Χ. αιώνας, μέσα στον οποίο έζησαν οι τρεις Ιεράρχες, είναι ο χρυσός αιώνας των χριστιανικών γραμμάτων.

Ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο λοιπόν να εξετάσουμε πιο συγκεκριμένα το έργο καθενός, ιδίως το πνευματικό.

Ο Μ. Βασίλειος γεννήθηκε το 329 στην Καισάρεια της Καππαδοκίας από ευσεβείς γονείς. Είχε άλλα πέντε αδέρφια από τα οποία τα τέσσερα αναδείχτηκαν άγιοι της Εκκλησίας μας (Μακρίνα, Ναυκράτιος, Γρηγόριος επίσκοπος Νύσσης και ο Πέτρος, επίσκοπος Σεβαστείας).

Πολυγραφότατος όπως ήταν, άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο που σήμερα έχει μεταφραστεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες και είναι περιζήτητο. Η άνεση που διακρίνει το Βασίλειο στο χειρισμό θεμάτων γύρω από την αρχαία σοφία και τη γλώσσα, του επιτρέπει να συγκρίνει αριστοτεχνικά τη φιλοσοφία, την τέχνη, τη φιλολογία με τις χριστιανικές αξίες. Με τρόπο διαλεκτικό ξεκαθαρίζει τα χρήσιμα και βιώσιμα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, για να τα προσφέρει στον αναγεννημένο χριστιανό νέο. Έτσι ο Μ. Βασίλειος γίνεται ένας σεμνός και λαμπρός παιδαγωγός της νεότητας. Ακόμα, η περίφημη πτωχούπολή του, Η ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΑ, αποδεικνύει τον μέγα φιλάνθρωπο.

Εκεί έβρισκαν περίθαλψη και φαγητό οι κατατρεγμένοι της ζωής: οι φτωχοί, οι άρρωστοι, τα ορφανά και οι γέροι. Η συντήρηση της Βασιλειάδας γίνεται από τα έσοδα της επισκοπής, τις δωρεές και το μισθό του Βασιλείου, που αναγκάζεται πολλές φορές να τρώει ξερό ψωμί και χόρτα, για να του περισσεύουν χρήματα για τη Βασιλειάδα.

 «Πρέπει να ενδιαφερόμαστε περισσότερο για τις ανάγκες των συνανθρώπων μας παρά για τις δικές μας» έλεγε χαρακτηριστικά.Εκείνο που ενδιαφέρει περισσότερο είναι οι εύστοχες παιδαγωγικές αντιλήψεις, πολλές από τις οποίες ισχύουν και σήμερα. Έτσι σε κάποιο σημείο του έργου τονίζει, ότι το μάθημα που γίνεται βίαια δεν παραμένει στη ζωή του παιδιού σε αντίθεση μ’ αυτό που γίνεται με ευχάριστο τρόπο.

Ακόμα στη μόρφωση των ανθρώπων μεγάλη επίδραση ασκεί και το περιβάλλον, γι’ αυτό ακριβώς λέει ο Μ. Βασίλειος πρέπει να προσέχουμε τις συναναστροφές των παιδιών μας.

Τέλος αναδείχτηκε μέγας υπέρμαχος και κήρυκας της ορθοδοξίας. Υπενθυμίζω απλώς εδώ το περιστατικό με τον αξιωματούχο Μόδεστο, που έστειλε ο αυτοκράτορας Ουάλλης, για να τον πείσει να δεχτεί τον Αρειανισμό, χωρίς φυσικά να το κατορθώσει.

Ο Μ. Βασίλειος κοιμήθηκε την 1η Ιανουαρίου του 379 μ. Χ. Σε ηλικία 49 μόλις ετών.

Δίπλα στο Βασίλειο ανδρώθηκε και ο Γρηγόριος, ο οποίος υπήρξε μια περίβλεπτη φυσιογνωμία στην εκκλησιαστική ζωή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και αναγνωρίστηκε ως μέγας ρήτορας και ως ο φιλολογικότερος και λογοτεχνικότερος από τους πατέρες της εκκλησίας μας.

Γεννήθηκε το 329 στην Αριανζό της Καππαδοκίας από ειδωλολάτρες γονείς. Εκείνο που ανεβάζει το Γρηγόριο στο βάθρο του δασκάλου είναι οι ιδέες του για την παιδεία, την οποία θεωρεί ως το πρώτο αγαθό του ανθρώπου και με σθένος επιτίθεται εναντίον των εχθρών της. Ζητά ο σκοπός του σχολείου να είναι η διάπλαση χριστιανικής προσωπικότητας στο παιδί. Πρώτος σκοπός πρέπει να είναι ο φόβος του Θεού. Ύστερα προστίθεται η αγάπη προς τον πλούτο των αρετών και όχι προς τον πλούτο των χρημάτων. Ακολουθεί η μόρφωση του παιδιού, η οποία πρέπει να γίνεται με την προσοχή που χαρακτηρίζει τη μέλισσα στην εργασία της.

Βλέπουμε έτσι πόσο σωστά τοποθετείται ο Γρηγόριος μπροστά στο πρόβλημα της αγωγής των παιδιών. Γι’ αυτό δίκαια του απονέμεται ο τίτλος του δασκάλου της χριστιανικής νεολαίας, Θεολόγος.

Φιλάσθενος από μικρός ο άγιος, αρρωσταίνει βαριά και στις 25 Ιανουαρίου του 390 μ.Χ. πεθαίνει.

 Τέλος ο Ιωάννης αναδείχτηκε ένας έξοχος ρήτορας και μαζί ο μεγαλύτερος εκκλησιαστικός συγγραφέας της Ορθοδοξίας. Είχε μια πρωτοφανή και υπέροχη ευγλωττία για την οποία πήρε τον τιμητικό τίτλο Χρυσόστομος. Όταν μιλούσε, συνάρπαζε και μάγευε τα πλήθη με το χείμαρρο των θείων λόγων του. Είχε πλούσια φιλανθρωπική δράση και αυστηρή προσήλωση στο δίκαιο και την αλήθεια. Τα συγγράμματά του, τα περισσότερα από τα οποία σώζονται, διακρίνονται για την εκλεκτή ποιότητα του περιεχομένου, τη γλαφυρότητα της γλώσσας, τη σαφήνεια, τη γλυκύτητα και τη θεία πνοή. Παιδαγωγικό έργο του είναι το «Περί κενοδοξίας και ανατροφής των παίδων», όπου διαβάζουμε μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:

 «Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, επιμονή και υπομονή στην αγωγή των παίδων. Όπως -λέει – οι ζωγράφοι περνούν καθημερινά μπροστά από τον πίνακά τους και τον επεξεργάζονται, για να γίνει η εικόνα όπως πρέπει, όπως οι γλύπτες κάνουν πάλι το ίδιο και αφαιρούν από το άγαλμα ό,τι είναι περιττό ή προσθέτουν ότι λείπει, ακριβώς το ίδιο πρέπει να κάνετε κι εσείς οι γονείς, σαν να είστε γλύπτες και κατασκευάζετε αγάλματα. Σ’ αυτό να έχετε το νου σας όταν φιλοτεχνείτε τα θαυμάσια αγάλματα του Θεού, τα παιδιά σας».

«Η αγωγή πρέπει να αρχίζει πολύ νωρίς. Αν, όταν η ψυχή είναι τρυφερή και απαλή, τυπωθούν πάνω της τα καλά διδάγματα, τότε κανείς πια δε θα μπορέσει να τα σβήσει, γιατί θα είναι σκληρά σαν σφραγίδα.»

Όταν έγινε Πατριάρχης, αγωνίστηκε με πάθος για την εξυγίανση των πραγμάτων της εκκλησίας και την ανάπτυξη της φιλανθρωπικής ιδέας. Η φιλαργυρία και η πλεονεξία είναι κατά το Χρυσόστομο φοβερές αμαρτίες που φθείρουν την ψυχή. Γι’ αυτό έλεγε συχνά: «Ουδείςφιλόχρυσος εγένετο φιλόχριστος». Στιγμάτισε ακόμη τους πλούσιους, διότι έκαναν κακή χρήση του πλούτου τους, ενώ το 80 % των κατοίκων της Αντιόχειας πεινούσε. Δεν μπορείς να ισχυρίζεσαι, έλεγε, ότι αγαπάς το Θεό, όταν αδιαφορείς για τον διπλανό σου. Απ’ όλα τα γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν το χριστιανό, το σπουδαιότερο είναι η αγάπη και η αλληλοβοήθεια, τόνιζε.

Σκοπός της ζωής του ανθρώπου, σύμφωνα με τις απόψεις του Χρυσοστόμου, δεν είνει τα πλούτη και οι διασκεδάσεις, αλλά ο συνεχής αγώνας για την πνευματική άνοδό του και την ψυχική του τελείωση.Συνοψίζοντας την προσφορά των τριών Ιεραρχών στα ελληνικά γράμματα και στη χριστιανική θρησκεία διαπιστώνουμε ότι και οι τρεις τους υπήρξαν οι μεγάλοι πατέρες της εκκλησίας μας, που συνέδεσαν αρμονικά το χριστιανισμό με τον ελληνισμό, τη χριστιανική παιδεία με την ελληνική φιλοσοφία.

Αυτοί λοιπόν ήταν οι τρεις Ιεράρχες των οποίων τη μνήμη ευλαβικά γιορτάζουμε. Πιστεύω πως δίκαια τους ανήκει «το στεφάνι της δικαιοσύνης», γιατί φώτισαν, έλαμψαν, δίδαξαν, σμίλεψαν ψυχές, άνοιξαν νέους ορίζοντες, συμπαραστάθηκαν σε κάθε ευγενικό και ωραίο και πρόσφεραν τη ζωή τους θυσία στο βωμό των ελληνοχριστιανικών ιδανικών. Το πολυσήμαντο έργο τους θα μείνει μια ακριβή κληρονομιά στην αιωνιότητα.

 Ας τιμήσουμε λοιπόν την ιερή τους μνήμη και ταπεινά ας τους ανάψουμε το κερί της ευλάβειας και του θαυμασμού μας γι’ αυτά που μας έδωσαν, γι’ αυτά που μας δίνουν, γι’ αυτά που θα δίνουν.

Σας ευχαριστώ

/www.agiosandreas