kantonopou’s blog

Μοιραζόμαστε απόηχο από τους εορτασμούς της 26ης Οκτωβρίου, επετείου απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης και εορτή του πολιούχου της Αγ. Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου του Μυροβλύτου.

Παρακάτω η εισηγητική ομιλία του Πρυτάνεως του ΑΠΘ κατά τον εορτασμό της 26ης Οκτωβρίου 2009 στο Πανεπιστήμιο, όπως μοιράστηκε διά ηλεκτρονικής αλληλογραφίας στην κοινότητα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Εξοχότατε κ. Πρόεδρε της Ελληνικής ΔημοκρατίαςΟ ακαδημαϊκός μας χώρος βιώνει υψίστη στιγμή λειτουργίας του, διότι η παρουσία σας προσδίδει μεγίστη ανθρώπινη και υπέρτατη θεσμική αξία.

Σ’ αυτήν την εξέχουσα λειτουργική έκφανση του ακαδημαϊκού μας χώρου, σας καλωσορίζουμε όλους με έντονο το αίσθημα της μεγάλης τιμής, καθώς και με ζεστό χαμόγελο, ανοικτής καρδιάς.

Η συμβολική χρονική συγκυρία της απελευθέρωσης της πόλης την ημέρα εορτασμού του Πολιούχου της, του Αγίου Δημητρίου, έχει διαστάσεις υπερβατικού χαρακτήρα, και συνενώνει το θείο με το ανθρώπινο, τη δράση με την αγάπη, την ιστορική δικαίωση με την αναγκαιότητα.

Αυτήν την εμβληματική ημέρα, με τους χαρακτηριστικούς συμβολισμούς της, απαρτιώνεται η ακαδημαϊκή λειτουργία διά της τελετουργικής σπονδής στην ιστορία, στις μνήμες και στην αυτογνωσία μας, με την παρουσία :

• του Παναγιωτάτου Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης
• του Υπουργού Άμυνας ως εκπροσώπου της Κυβερνήσεως,
• της εκπροσώπου της Βουλής των Ελλήνων,
• του εκπροσώπου της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως
• εκπροσώπων ξένων κρατών,
• εθνικών και τοπικών πολιτικών αρχών,
• των δικαστικών λειτουργών,
• των αρχών των δημοσίων δυνάμεων,
• των εκπροσώπων φορέων και οργανώσεων,
• των εκπαιδευτικών ταγών,
• της φοιτητικής, και όχι μόνον, νεολαίας μας,
• και κατά μείζονα λόγο της αξιοσέβαστης κοινωνίας μας.
• Η σημερινή συλλειτουργία έχει το νόημα της κατάθεσης τιμής και σεβασμού στην άγια αυτή ημέρα, την ημέρα της συλλογικής μας μνήμης. Όμως, η τιμή αυτή οφείλει να αποδίδεται όχι μόνο μνημονικά και μνημειακά, αλλά θα πρέπει να αποτελεί και χρονική συγκυρία  λογοδοσίας μας, και  συγχρόνως εφαλτήριο ετήσιο ορόσημο, τα οποία  μπορούν να αποτελούν την εμπράγματη κατάθεση τιμής και σεβασμού.

Στο μέτρο που αφορά τον Ακαδημαϊκό χώρο, η γνώση, η Παιδεία, η εκπαίδευση, και η ώσμωση με την κοινωνία, αποτελούν τα αντικείμενα της λογοδοσίας μας, τα οποία μπορούμε να καταθέσουμε ως στεφάνι στην ιερή μνήμη της ημέρας.  Πόσο πλούσιο είναι το στεφάνι αυτό?

Δύσκολο να ποσοτικοποιεί κανείς τέτοια μεγέθη. Θα μπορούσε αδρομετρικά να πει ότι έγιναν μεγάλα βήματα προς τα εμπρός, με παράλληλες αβελτηρίες.

Όταν η γνώση αναζητείται και δεν επιβάλλεται, τότε δημιουργεί ορθολογισμό, ανασυγκροτεί τη συνείδηση, τροφοδοτεί τη δημιουργικότητα, δημιουργεί ερωτήματα και αναζήτηση,   ερευνά και συμφιλιώνει με το διαφορετικό, οδηγεί στην αυτογνωσία,  δημιουργώντας συνθήκες κοινωνικής συνοχής.

Η γνώση ως αυτοσκοπός έχει ακραιφνώς παιδευτική διάσταση. Η αναζήτηση της γνώσης οφείλει να οδηγεί στην παιδεία καταρχήν, με τελικό στόχο και αποτέλεσμα την  εκπαίδευση.  Ας μου επιτραπεί η έκφραση «πεπαιδευμένη εκπαίδευση» ως  μείζον αιτούμενο του καιρού μας, ο οποίος θεσφατοποιεί την τεχνολογία και την πράξη, αμβλύνοντας την ουσία και τον προβληματισμό της ύπαρξής μας, καθώς και την καλλιέργεια του σεβασμού στον Άνθρωπο, στον άλλον άνθρωπο, στον κάθε άνθρωπο.

Ευθεία αντιστοιχία με την ψυχή του ανθρώπου έχει η παιδεία, ως οιονεί ανάλογο ψυχής της κοινωνίας. Στην ψυχή της κοινωνίας εμφιλοχωρούν όλες οι προθέσεις και  διαθέσεις της ανθρώπινης ψυχής.

Η «πεπαιδευμένη εκπαίδευση» δημιουργεί τις συνθήκες ανάδειξης του ανθρωπιστικού και λειτουργικού πνεύματος της κοινωνίας. Εκπαίδευση χωρίς παιδεία, αφαιρεί μονάδες ανθρωπισμού από την ψυχή της κοινωνίας. Μέσα στο πλαίσιο της παιδείας, η ανώτατη εκπαίδευση οφείλει να λειτουργεί με συγκεκριμένες αρχές και αξίες.

Ως τελευταίο, προσωπικό κύκλο χαιρετισμού μου με την ιδιότητα του Πρύτανη, κατά  την επέτειο αυτή, επιτρέψτε μου μικρή συμπλήρωση των ενοτήτων που παρουσιάσθηκαν τα προηγούμενα τρία χρόνια, με μικρή επιλεκτική αναφορά διακηρυγμένων και αποδεκτών αρχών, από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Η  ώσμωση με την  κοινωνία. Το Πανεπιστήμιο λειτουργεί χάριν και χάρις στην κοινωνία. Προέρχεται εξ αυτής, ανήκει σ’ αυτήν, και λειτουργεί υπέρ αυτής. Επομένως θα πρέπει να αφουγκράζεται τις ανησυχίες, να διαβλέπει τις τάσεις, και οφείλει να είναι πάντα σε εγρήγορση, ώστε με επικαιροποιημένο λόγο να εισηγείται. Η εκπαίδευση-έρευνα, η κατάρτιση, η διά βίου εκπαίδευση, και κατά κύριο λόγο  η Παιδεία, αποτελούν κύριο κοινωνικό έργο του Πανεπιστημίου.

Ευθύνη και διαφάνεια. Με βάση τις παραπάνω αξίες, εύλογα προκύπτει ότι η αυτοδυναμία και η αυτοτέλεια της λειτουργίας του Πανεπιστημίου, που είναι πολύτιμα στοιχεία για την ελευθερία της δράσης του, οφείλουν να συνδυάζονται με την υπευθυνότητα και τη λογοδοσία δράσεως προς την κοινωνία, ώστε να διατηρείται το δικαίωμα της αυτοδυναμίας του.

Η κοινωνία οφείλει να γνωρίζει με μεγάλη λεπτομέρεια τον τρόπο λειτουργίας και τις λεπτομέρειες της οικονομικής διαχείρισης, όπως και το αντίκρισμα της λειτουργίας του Πανεπιστημίου στους τρεις κύριους πυλώνες δράσης του, στην παιδεία-εκπαίδευση, στην έρευνα, και στην ώσμωση με την κοινωνία. Μόνο η πλήρης και υπεύθυνη λογοδοσία του Πανεπιστημίου προς την κοινωνία, του δίδει το δικαίωμα να συνεχίζει, και να βελτιώνει το έργο του.

Τα παραπάνω συνεπάγονται την ύπαρξη μηχανισμών αντικειμενικής καταγραφής του συντελούμενου έργου και της αποτίμησής του, ώστε ο απολογισμός να έχει ουσιαστικό, μετρήσιμο, και αναδραστικό χαρακτήρα, αέναων κύκλων αυτοβελτίωσης.

Οι ατομικές αξίες, αποτελούν αξίες ανθρώπινης διδακτικής και  ερευνητικής συμπεριφοράς, οι οποίες είναι καταλυτικές για την ακαδημαϊκή λειτουργία. Χωρίς ατομικές αξίες δεν μπορεί να υπάρξουν συλλογικές αξίες και δεοντολογικώς βιωτό περιβάλλον εκπαίδευσης και έρευνας.

Αυτές οι αξίες οφείλουν να ενυπάρχουν στην καθημερινή συμπεριφορά όλων των εμπλεκόμενων στην ακαδημαϊκή λειτουργία. Οι σχέσεις δασκάλου-μαθητή έχουν προδιαγραφεί με σαφήνεια και γλαφυρότητα από την αρχαία ελληνική γραμματεία και φιλοσοφία.

Ο δάσκαλος οφείλει να είναι προσιτός, ευπροσήγορος, ενημερωμένος, διαθέσιμος, οικείος, κατανοητικός, μεγαλόθυμος, κατευθυντήριος, και κυρίως να διδάσκει με τις πράξεις του και τη συμπεριφορά του, και όχι μόνο με τα λόγια του. Τα όρια αυτού του μέτρου δεν πρέπει να τα ξεπερνά, για να μην γίνεται ούτε απόμακρος, περίκλειστος και  ουσιαστικά άχρηστος, αλλά ούτε και ισοπεδωτικός, καταργώντας την ιερή αυτή σχέση. Ο δάσκαλος οφείλει να εμπνέει τον σεβασμό, και όχι να τον επιβάλλει.

Από τεχνικής πλευράς, ο ρόλος του δασκάλου στην εποχή μας έχει δραματικά διαφοροποιηθεί.  Ο όγκος της πληροφορίας σήμερα, σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα, είναι αδιανόητος. Και η λέξη «αδιανόητος» εκφέρεται συμβολικά και κυριολεκτικά. Θα πρέπει αυτόν τον αδιανόητο όγκο πληροφορίας καθημερινά να τον κωδικοποιεί, και να δημιουργεί γνώση και εφαρμογές, σε ποσότητα και ποιότητα που είναι διδάξιμη.

Οι δάσκαλοι οφείλουν να είναι βοηθοί, ενθαρρύνοντες και συμπαραστάτες στην αναζήτηση της γνώσης, και όχι απλοί καταμετρητές πληροφοριακής πρόσκτησης.

Η γνώση προσεγγίζεται με υπαρξιακό ενδιαφέρον και αγάπη. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο μείζον αιτούμενο μαθητειακής αντιλήψεως, που είναι η αυτενέργεια στην κατάκτηση της γνώσης και η ισόρροπη συμμετοχική διαχείριση των εκπαιδευτικών ζητημάτων.

Η διαθεσιμότητα ανεξάντλητου ψυχικού και πνευματικού πλούτου του δασκάλου, δεν είναι μόνο συνθήκη λειτουργίας, αλλά προϋπόθεση δράσης, και όχι απλώς αιτιατό επαγγελματικής επιλογής και διαδρομής, αλλά κυρίως αίτιό της.

Οφείλει να είναι αίτιο, επειδή αυτό το περίσσευμα ψυχής και γνώσης, αυτός ο βαθύς κριτικός προβληματισμός, αποτελεί και την κατευθυντήρια αιτία για τον συγκεκριμένο λειτουργικό, οιονεί επαγγελματικό, προσανατολισμό του. Είναι το αυξημένο αισθητήριο του σεβασμού προς τα κοινά, και της διακονίας προς την κοινωνία.

Παιδευτική ανεπάρκεια αποτελεί και η από ορισμένους τρέχουσα αντίληψη περί του ακαδημαϊκού ασύλου. Το άσυλο είναι το πνεύμα μας και η ελευθερία του, η οποία όμως πρέπει να υποκλίνεται πρώτα στο πνεύμα και στην ελευθερία του άλλου.Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Ελληνικής Δημοκρατίας, θεωρώ ότι είναι αρκετά τα επιτεύγματα που καταθέτουμε υποκλινόμενοι στη μνήμη της ιερής ημέρας, δίκην πνευματικού στεφάνου. Ασφαλώς οφείλουμε περισσότερα, για τα  οποία το πλείστον της ακαδημαϊκής κοινότητάς μας μάχεται αδιάλειπτα, με βηματική στοχοθεσία, και κατατεθειμένη στρατηγική.

Για την επέτειο της ημέρας ευχόμαστε σ’ όλους χρόνια πολλά και δημιουργικά. Χρόνια παιδείας και αγάπης

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας

Ο Πρύτανης του ΑΠΘ

Καθηγητής Αναστάσιος Κ. Μάνθος

πηγήwww.xfd.gr