kantonopou’s blog

ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΤΡΙΤΟΣ (Επίκουρος Καθηγητής Α.Π.Θ.)

Με τον όρο Μακεδονικός Αγών εννοούμε τον ιδιόμορφο και πολυμέτωπο εκείνο πόλεμο, που διεξήχθη στην τουρκοκρατούμενη τότε Μακεδονία και κράτησε περίπου σαράντα χρόνια, από το 1970 μέχρι το 1908.

Τα αίτια του μεγάλου αυτού αγώνα ήταν ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1977-78 με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, που εξέθρεψε τον βουλγαρικό επεκτατισμό και ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 με την άδοξη ήττα μας, η οποία σκόρπισε την γενική απογοήτευση.

Ο Μακεδονικός Αγώνας είχε τρεις φάσεις. Η πρώτη φθάνει μέχρι το 1987 και έχει ως κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα την προπαγανδιστική δράση των ξένων κομιτάτων. Η δεύτερη από το 1987 μέχρι το 1904 διακρίνεται για την τρομοκρατική δράση του βουλγαρικού κομιτάτου και η Τρίτη από το 1904 μέχρι το 1908 συνιστά την ένοπλη αναμέτρηση Ελλήνων και Βουλγάρων, οι οποίοι εργάζονταν συστηματικά για τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας.

Αρχικά οι Βούλγαροι επιχείρησαν να αλώσουν την ελληνική εθνική συνείδηση των Μακεδόνων με ειρηνικά μέσα. Όμως, όταν είδαν ότι η τακτική αυτή δεν ήταν αποτελεσματική, χρησιμοποίησαν βία. Στην αντίσταση του μακεδονικού ελληνισμού απάντησαν με τις συμμορίες των ενόπλων κομιτατζήδων. Τα αδίστακτα αυτά σώματα συνέτριβαν κάθε Μακεδόνα που αντιδρούσε στα σχέδιά τους και υποκινούσαν ταραχές και αναστατώσεις. Κύριος στόχος τους η εξόντωση των στελεχών του Ελληνισμού. Ιερείς, δάσκαλοι, επιστήμονες, προύχοντες, οικονομικοί παράγοντες επισύρουν την οργή τους. Παράλληλα οι πράκτορες και τα ηγετικά στελέχη του κομιτάτου άρχισαν να διενεργούν έντονη προπαγάνδα, προκειμένου να προσελκύσουν τους Έλληνες στις ανθελληνικές τους βλέψεις. Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα όσα αναγράφονται στην “Κυανή Βίβλο”, που εξέδωσε το 1903 η Βρετανική Κυβέρνηση. “…η δολοφονία είναι το κυριότερον όπλον των βουλγαρικών κομιτάτων. Προ ουδενός υποχωρούσιν. Οι Έλληνες είναι κυρίως τα θύματά των. Κατά χιλιάδες εφονεύθησαν οι Έλληνες κατά τα τελευταία πέντε ή έξη έτη…αθώων και αόπλων εκβιάσεις, ληστείαι, δολοφονίαι ανδρών και γυναικών, ανελεήμονα βασανιστήρια ιερέων, ιατρών, διδασκάλων κατακρεουργήσεις, ναών εμπρησμοί… καταστροφή χριστιανών ορθοδόξων… γενική τρομοκρατία, πλημμύρα αίματος”.

Η Ελληνική Κυβέρνηση, απορροφημένη αρχικά από το κρητικό ζήτημα και αισθανόμενη αδυναμία στον στρατιωτικό τομέα, απέφυγε να πάρει θέση στο ζήτημα. Έτσι τον αγώνα αντίστασης ανέλαβαν οι τοπικοί παράγοντες. Η πρώτη συστηματική οργάνωση έγινε από τον Ίωνα Δραγούμη, ο οποίος από το Νοέμβριο του 1902 μέχρι τα μέσα του 1904 ίδρυσε το σωματείο “’μυνα”. Με πρωτοβουλίες Μακεδόνων και Αθηναίων συγκροτήθηκαν οργανώσεις με στόχο την ενίσχυση του πληθυσμού της Μακεδονίας στην αντιμετώπιση του βουλγαρικού κινδύνου. Τέτοιες οργανώσεις ήταν: ο “Κεντρικός Μακεδονικός Σύλλογος”, η εταιρεία “Ελληνισμός” του Νεοκλή Καζάζη, ο “Μακεδονικός Όμιλος” του Στέφανου Δραγούμη καθώς και η “επιτροπή για την ενίσχυση της παιδείας και της Εκκλησίας στη Μακεδονία”. Οι οργανώσεις αυτές προέβαιναν σε διαμαρτυρίες, οργάνωναν συλλαλητήρια και γενικά ασκούσαν πιέσεις στις εκάστοτε ελληνικές κυβερνήσεις να ενδιαφερθούν για τα ζητήματα της Μακεδονίας.

Για την οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα ανυπολόγιστη είναι η συμβολή πολιτικών, διανοούμενων και στρατιωτικών, του Στέφανου και Ίωνα Δραγούμη, του Λάμπρου Κορομηλά, του Καπετάν Κώτα, του Παύλου Μελά, του Καπετάν Βαγγέλη. Το γενικό προξενείο της Θεσσαλονίκης, με πρόξενο τον Κορομηλά, έγινε κέντρο του αγώνα εναντίον του βουλγαρικού κομιτάτου, ενώ ανάλογη ήταν η δράση του προξενείου Μοναστηρίου. Τα ελληνικά ανταρτικά σώματα, στελεχωμένα από αξιωματικούς του ελληνικού στρατού και ενισχυμένα από εθελοντές Μακεδόνες, Ηπειρώτες, Θεσσαλούς, Πελοποννήσιους, Κρητικούς και άλλους, περιόρισαν τις βουλγαρικές ενέργειες εναντίον των ελληνικών πληθυσμών και αποσόβησαν τον εκβουλγαρισμό της περιοχής.

Η μεγαλύτερη όμως προσφορά στον Μακεδονικό Αγώνα ήταν της Εκκλησίας. Τη στιγμή που το ελληνικό κράτος παρακολούθησε με αδράνεια τα συμβαίνοντα, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η Μητέρα Εκκλησία, στάθηκε η πρωταρχική και κύρια δύναμη για τη σωτηρία της μαρτυρικής αυτής περιοχής. Με διπλωματικές παρεμβάσεις στην Υψηλή Πύλη, έντονες διαμαρτυρίες στις Μεγάλες δυνάμεις, ενίσχυση και συντονισμό της εκκλησιαστικής διοικήσεως στις εμπερίστατες επαρχίες του οικουμενικού θρόνου, αγωνιζόταν να προστατεύσει την ελληνικότητα της Μακεδονίας.

Ειδικότερα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ’ ο μεγαλοπρεπής με το υψηλό αίσθημα εθνικής ευθύνης που τον διέκρινε, αποφάσισε να στείλει στην Μακεδονία νέους στην ηλικία Μητροπολίτες, με μεγάλη μόρφωση, θάρρος και γενναιότητα, για να σταθούν με αυταπάρνηση στο χειμαζόμενο ποίμνιο. Αντιπροσωπευτικά αναφέρουμε τους Μητροπολίτες: Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη, Κορυτσάς Φώτιο Καλπίδη, Πελαγονείας Ιωακείμ Φωρόπουλο, Γρεβενών Αιμιλιανό Λαζαρίδη κ.α. Οι ηρωικοί αυτοί Ιεράρχες με τους αγώνες και τη μαρτυρική θυσία της ζωής τους έγιναν σύμβολα αντιστάσεως του λαού, στέργιωσαν την πίστη του μακεδονικού ελληνισμού και έδωσαν ελπίδες εθνικής ανάτασης. Η θυσία τους παραδειγμάτισε το λαό, τόνωσε το φρόνημά του και γιγάντωσε την εθνική του συνείδηση.

Όπως παρατηρεί ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χριστόδουλος “οι Αρχιερείς της Μακεδονίας δεν εδίστασαν να περιφρονήσουν τον κίνδυνο του φόβου της ζωής των και ανέλαβαν περιοδείες με πολεμική εξάρτηση οι περισσότεροι και με συνοδεία ενός ή δύο υπηρετών, δείχνοντας έτσι το αλύγιστο φρόνημά των και την πεποίθησή των ότι αυτοί είναι οι δυνατοί και όχι οι Βούλγαροι. Ο λαός βλέπων τις κινήσεις αυτές και ακούων τα πύρινα κηρύγματα των ποιμεναρχών του αισθανόταν να αναπτερώνονται οι ελπίδες του και να πυργώνονται τα όνειρά του…”

Ο Μακεδονικός Αγών υπήρξε ένα ηθικό και εθνικό μεγαλείο. Δεν ήταν μόνο η αφετηρία της ιστορίας του ελληνισμού στον αιώνα μας, αλλά ένα απόλυτα μοναδικό γεγονός στην ιστορία μας και από την άποψη των περιστάσεων και των διαστάσεων που πήρε. Γι΄ αυτό και αποτελεί λαμπρή σελίδα στην ιστορία του έθνους. Χάρη σ’ αυτόν διασώθηκε η ελληνική συνείδηση της Μακεδονίας, αφού ήταν η φυσική αντίδραση του ελληνισμού στην προσπάθεια των Βουλγάρων να εκβουλγαρίσουν την Μακεδονία και να την προσαρτήσουν στο κράτος τους. Έτσι δικαιώθηκε απόλυτα ο Ίων Δραγούμης, ο οποίος το 1907 είχε πει: “αν τρέξουμε να σώσουμε την Μακεδονία, εμείς θα σωθούμε”.

Εφημερίδα ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ