kantonopou’s blog

Μπορούν να νηστέψουν τα παιδιά και από ποια ηλικία; Μήπως θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους; Και τελικά η νηστεία μπορεί να τα ωφελήσει πνευματικά; Αυτά και άλλα σχετικά ερωτήματα μας απασχολούν και ως υπεύθυνοι γονείς και παιδαγωγοί αναζητούμε απαντήσεις.
Για το θέμα αυτό ανατρέξαμε αρχικά στους Λόγους του Γέροντος Παϊσίου, του διακριτικού γέροντος της εποχής μας που ασχολήθηκε με πολλή αγάπη και ενδιαφέρον με θέματα που απασχολούν τους γονείς, τα παιδιά και την σύγχρονη οικογένεια . Να τι λέει ο Γέροντας:
-Γέροντα, ένα παιδάκι πόσο πρέπει να νηστεύει;
-Αν το παιδί είναι γερό, έχει υγεία, μπορεί να νηστεύει. Άλλωστε τώρα υπάρχουν ένα σωρό τροφές νηστίσιμες. Παλιά τα παιδιά νήστευαν και όλη μέρα έτρεχαν και έπαιζαν, αλλά έτρωγαν πολλές φορές. Στα Φάρασα, την Μεγάλη Σαρακοστή όλοι, μικροί-μεγάλοι, έκαναν ενάτη. Μάζευαν οι γονείς τα παιδιά στο Κάστρο, τους έδιναν παιχνίδια, για να παίζουν, και στις τρεις το απόγευμα ,που χτυπούσε η καμπάνα για Προηγιασμένη, πήγαιναν και κοινωνούσαν.Έλεγε ο Άγιος Αρσένιος : « Τα παιδιά ,όταν παίζουν όλη την ημέρα, δεν θυμούνται το φαγητό. Τώρα που θα βοηθήσει και ο Χριστός, δεν θα αντέξουν; » Και οι μεγάλοι, όταν δεν νηστεύουν, ελέγχονται βλέποντας τα παιδιά να νηστεύουν. Όταν μικρός δούλευα με τον μάστορά μου για πολύ καιρό σε κάποιο σπίτι και τρώγαμε εκεί, Τετάρτη και Παρασκευή έφευγα και πήγαινα να φάω στο σπίτι μου, γιατί αυτοί δεν νήστευαν. Μια φορά, Τετάρτη ήταν. Έφεραν να με κεράσουν μπακλαβά. « Ευχαριστώ, τους είπα , αλλά νηστεύω ». « Για δες , είπαν, μικρό παιδί να νηστεύει και εμείς μεγάλοι άνθρωποι να τρώμε ! ».
-Γέροντα, παιδάκια πέντε-έξι ετών πρέπει να νηστεύουν πριν από την θεία κοινωνία;
-Τουλάχιστον το βράδυ να έχουν φάει λαδερό φαγητό. Αλλά αυτό είναι και θέμα Πνευματικού. Καλύτερα η μητέρα να ρωτήσει τον Πνευματικό, γιατί μπορεί το παιδάκι να έχει πρόβλημα με την υγεία του και να πρέπει λ.χ. να πιει γάλα.

Βλέπουμε επομένως ότι η μόνη προϋπόθεση που θέτει ο Γέροντας είναι η υγεία του παιδιού. Αναζητώντας σχετικά επιστημονικά άρθρα , διαβάσαμε ότι η νηστεία επιτρέπεται για τα παιδιά, αλλά και μπορεί να φέρει και πολύ θετικές επιπτώσεις στην υγεία τους. Παραθέτουμε ένα από τα πολλά σχετικά άρθρα , καθώς τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Πρέπει ένα παιδί να νηστεύει; από την iatropedia.gr
Της παιδιάτρου Χρυσάνθης Λαθήρα
Διανύουμε τις μέρες της σαρακοστής και πολλές ελληνικές οικογένειες νηστεύουν δηλαδή απέχουν από κρέας και οτιδήποτε προέρχεται από τα ζώα. Στην ερώτηση εάν τα παιδιά μπορούν να νηστεύουν και αν αυτή η συνήθεια προκαλεί κάποιο πρόβλημα υγείας είναι πως ναι , μπορούν να ακολουθούν τη νηστεία των γονιών τους ιδιαίτερα κατά την σχολική ηλικία δηλαδή μετά τα 5-6 χρόνια της ζωής τους.
Η νηστεία είναι μία άριστη ευκαιρία να υιοθετήσουν έστω για κάποιες ημέρες χορτοφαγική δίαιτα ,οπότε θα εισάγουν στη διατροφή τους όσπρια (πλούσια πηγή φυτικών πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας) χορταρικά (φυτικές ίνες που βοηθούν στην ομαλή λειτουργία του εντέρου) ελαιόλαδο και όχι ζωικής προέλευσης λίπη, ωμοί ξηροί καρποί και αποξηραμένα φρούτα ,θαλασσινά (πλούσια σε πρωτείνες ,ιχνοστοιχεία) και άφθονα φρούτα (πηγή βιταμινών και αντιοξειδωτικών συστατικών).Εκτός από τα διατροφικά οφέλη με τη νηστεία ένα παιδί εξασκείται στην εγκράτεια και μαθαίνει να βάζει όρια στα θέλω του.
Πιθανότατα κάποιοι γονείς θα αναρωτηθούν για το αν το παιδί τους προσλαμβάνει αρκετή πρωτεΐνη ή ασβέστιο κατά τη διάρκεια της νηστείας. Το κρέας (κόκκινο ή λευκό) είναι η πιο πλούσια σε πρωτεΐνη τροφή όμως μπορεί να αντικατασταθεί την περίοδο της νηστείας με όσπρια (π.χ φακές) συνδιασμένα με δημητριακά (ρύζι ή κινόα) οπότε αυξάνεται η απορρόφηση του σιδήρου. Πλούσιες σε πρωτεΐνη τροφές είναι και οι ξηροί καρποί ,δημητριακά όπως η βρώμη, η ζέα και τα προϊόντα της σόγιας.Ασβέστιο προσλαμβάνεται με τα θαλασσινά, αμύγδαλα, σουσάμι ,ταχίνι και χαλβά.

Έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης δείχνει ότι οι διατροφικές επιταγές της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι άκρως ευεργετικές για την υγεία των παιδιών
Η νηστεία κάνει θαύματα
Οι ειδικοί λένε ότι η αποχή από τις ζωικές τροφές σε τακτά χρονικά διαστήματα αποτελεί λύση στο συνεχώς διογκούμενο πρόβλημα της παχυσαρκίας.
Oι διατροφικές επιταγές της Ορθόδοξης Εκκλησίας φαίνεται ότι λειτουργούν… θαυματουργά για την υγεία των παιδιών. Νέα μελέτη του Πανεπιστημίου Κρήτης καταδεικνύει ότι οι 180 με 200 ημέρες νηστείας τον χρόνο όχι μόνο δεν «φρενάρουν» την ομαλή ανάπτυξη όσων παιδιών απέχουν από την κατανάλωση ζωικών τροφίμων, αλλά βοηθούν και στη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους, κόντρα στη διαρκώς αυξανόμενη παιδική παχυσαρκία. Αφότου οι οικογένειες έπαψαν να μαγειρεύουν καθημερινά, τα παιδιά άρχισαν να καταναλώνουν συχνότερα φαγητά-«σκουπίδια», με συνέπεια το βάρος τους να αυξηθεί. Την τελευταία 25ετία στην Ελλάδα τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά διπλασιάστηκαν και υπολογίζεται ότι ζυγίζουν περίπου τρία κιλά περισσότερο από ό,τι μια δεκαετία πριν. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα στη χώρα μας το 22,5% του πληθυσμού είναι παχύσαρκο. Η νηστεία, η οποία αποτελεί βασικό στοιχείο της ελληνικής μεσογειακής διατροφής, μπορεί όπως λένε οι ειδικοί να δώσει λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας με τον πιο υγιεινό τρόπο.Σύμφωνα με μελέτη, η οποία μόλις ολοκληρώθηκε και διεξήχθη σε 609 παιδιά ηλικίας 5 ως 15,5 ετών από τη Θεσσαλονίκη, το 12,1% των παιδιών και εφήβων ακολουθούν πλήρη νηστεία. Με άλλα λόγια, απέχουν από την κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων και αβγών, και γενικά από την κατανάλωση τροφών που επιβαρύνουν τον οργανισμό, κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, καθώς και στις νηστείες των Χριστουγέννων (40 ημέρες- επιτρέπεται το ψάρι) και του Πάσχα (48 ημέρες- επιτρέπεται το ψάρι την 25η Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων), των Αγίων Αποστόλων (7 ως 20 ημέρες- επιτρέπεται το ψάρι) και του Δεκαπενταύγουστου (15 ημέρεςεπιτρέπεται το ψάρι στη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος).
Οπως αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης, καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κρήτης κ. Αντ. Καφάτος, τα παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα και ακολουθούσαν πλήρη νηστεία τα τελευταία 3,5 χρόνια δεν βρέθηκαν να έχουν σημαντικές διαφορές στο ύψος σε σχέση με εκείνα που νήστευαν μερικώς (δηλαδή, όχι όλες τις ημέρες της νηστείας) ή με εκείνα που δεν νήστευαν ποτέ. « Η νηστεία δεν επηρεάζει τη φυσιολογικήτους ανάπτυξη, όπως πίστευαν παλαιότερα», επισημαίνει ο κ. Καφάτος.
Ενα από τα σημαντικά ευρήματα της μελέτης- για την πραγματοποίησή της συνεργάστηκαν οι Ελιάννα Χρυσοχόου, Μανόλης Λιναρδάκης , Ελπίδα Χατζηαγόρου και Ιωάννης Τσανάκας – ήταν ότι τα παιδιά που νηστεύουν, είτε όλες τις ημέρες της νηστείας είτε λιγότερες, καταναλώνουν σημαντικά περιορισμένο αριθμό θερμίδων σε σύγκριση με εκείνα που δεν νηστεύουν ποτέ. Ακόμη, στα παιδιά που νηστεύουν καταγράφηκε περιορισμένη πρόσληψη επικίνδυνων για την υγεία κορεσμένων λιπαρών οξέων και μικρότερη κατανάλωση κρέατος. Να σημειωθεί ότι κορεσμένα λιπαρά είναι όλα τα ζωικά λίπη, καθώς και τρία φυτικά λίπη: το φοινικέλαιο που χρησιμοποιείται από ορισμένες αλυσίδες φάστφουντ, το λίπος του κακάο, το οποίο βρίσκεται σε σοκολάτες, και το λίπος της ινδικής καρύδας. «Τα παιδιά που νηστεύουν φαίνεται να έχουν καλύτερες επιλογές στην κατανάλωση τροφίμων και πλησιάζουν περισσότερο τις ημερήσιες συνιστώμενες ποσότητες των περισσότερων θρεπτικών συστατικών, σε σχέση με εκείνα που δεν νηστεύουν καθόλου, ενώ δεν επηρεάζεται η σωματική τους ανάπτυξη», λέει ο καθηγητής.

Η νηστεία και τα παιδιά: η άποψη της επιστήμης και της Ορθόδοξης Πίστης

Αφού είδαμε την άποψη της επιστήμης σχετικά με την νηστεία των παιδιών, περνάμε να δούμε την πνευματική τους ωφέλεια από την ευλογημένη νηστεία. Η επιστήμη καταδεικνύει ότι μόνο οφέλη μπορεί να έχει για τον παιδικό οργανισμό, αλλά και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας αποδεικνύουν τα σημαντικά οφέλη που έχει πέρα από το σώμα και στην αθάνατη ψυχή τους. Ας δούμε λοιπόν κάποιους λόγους πατέρων και γερόντων, ξεκινώντας από τον Μέγα Βασίλειο, από όπου φαίνεται ότι η νηστεία των παδιών ήταν δεδομένη από τους πρώτους αιώνες της Εκκλησίας.
Μέγας Βασίλειος: “είναι τόσο απαραίτητη η νηστεία για τα παιδιά, όσο το νερό για να διατηρούνται ανθηρά και καταπράσινα τα φυτά!”
Ό Μ. Βασίλειος, που δεν ήταν μόνο, μέγας άγιος και μέγας Θεολόγος αλλά και μέγας πανεπιστήμων και εγνώριζε «την φύσιν των όντων» και ιδιαιτέρως του ανθρώπου, εμβαθύνοντας στην αληθή ιατρική, μας παραγγέλλει: «Οι παίδες, ώσπερ των φυτών τα ευθαλή, τω της νηστείας ύδατι καταρδευέσθωσαν» (Περί νηστείας, Λόγος Β.’). Δηλαδή, είναι τόσο απαραίτητη ή νηστεία για τα παιδιά, όσο απαραίτητο είναι το νερό για να διατηρούνται ανθηρά και καταπράσινα τα φυτά!
Πόσο δίκιο έχει ό άγιος! “Όντως, τίποτε δεν είναι τόσο αναγκαίο για τον παιδικό οργανισμό όσο το να τον προφυλάξουμε από τις τοξίνες και τις άφθονες λιπαρές ουσίες, οι όποιες αποτελούν τροχοπέδη στην ομαλή και άνευ επιβαρύνσεων ανάπτυξη του. Και ό μόνος τρόπος να το επιτύχουμε είναι ή νηστεία.
Πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με την αντικατάσταση των ζωικών πρωτεϊνών με φυτικούς συνδυασμούς θρεπτικών τροφών
Ο οργανισμός έχει πλασθεί από το Θεό να κατακρατεί τα χρήσιμα συστατικά, και κατά τις περιόδους της νηστείας να δαπανά τα πλεονάσματα, για να διατηρείται η ισορροπία του σώματος και να διασφαλίζεται η υγεία του. Ή υπερφόρτωσητου οργανισμού με συστατικά, τα όποια αδυνατεί αυτός όχι μόνο να καταναλώσει αλλά και να αποθηκεύσει, λόγω των περιορισμένων διαστάσεων των αποθηκών του, είναι ή βασική αιτία του κλονισμού της υγείας και της σταδιακής καταρρεύσεώς της, δεδομένου ότι ο οργανισμός δεν μπορεί να «οικοδόμηση μείζονας αποθήκας» κάνοντας το χατήρι στους μιμητάς του άφρονος του Ευαγγελίου, που σκέφθηκε το «καθελώ μου τάςάποθήκας», για να ικανοποιήσει το άπληστο πάθος του!
Ως προς το θέμα των ζωικών πρωτεϊνών, τις όποιες κάποιοι γιατροί χαρακτηρίζουν αναντικατάστατες ακόμη και για τις 40-50 ημέρες πού διαρκεί η νηστεία, ή σύγχρονη ιατρική μετά από πολυετείς έρευνες και μελέτες κατέληξε σε εκπληκτικά συμπεράσματα, τα όποια διαψεύδουν τους γιατρούς αυτούς και επαληθεύουν με τον πλέον πανηγυρικό τρόπο ότι ή “Αγία μας Εκκλησία κατέχει όχι μόνο τη Θεία Αποκάλυψη αλλά και την τέλεια γνώση της ιδανικής λειτουργίας του ανθρωπίνου οργανισμού.
Ανατρέχοντας, λοιπόν, στα πορίσματα της συγχρόνου ιατρικής ερεύνης, διαβάζουμε: «Σχετικά με την προέλευση τους οι πρωτεΐνες διακρίνονται σε ζωικές και φυτικές, πού παλαιότερα χαρακτηρίζονταν αντίστοιχα ως πρώτης και δεύτερης κατηγορίας. Εν τούτοις ορισμένες φυτικές πρωτεΐνες, όπως π.χ. αυτές του ρυζιού ή της σόγιας, είναι πολύ καλής ποιότητος και ισάξιες με τις ζωικές. Μάλιστα είναι σημαντικό το γεγονός, ότι μίγμα ορισμένων φυτικών πρωτεϊνών δίνουν πρώτης κατηγορίας πρωτεΐνες, που χρησιμοποιούνται για την αύξηση ή τη διατήρηση στους ποντικούς ή στα παιδιά, περίπου τόσο καλά όσο και το γάλα, (π.χ. συνδυασμός σιτάλευρου ή ριζαλεύρου με σόγια πού χρησιμοποιείται συχνά από τούς φυτοφάγους)»!!!(Γ.Παπανικολάου, Σύγχρονη διατροφή και διαιτολόγια, Αθήνα 1993, σελ. 103)
Με άπλα λόγια, ή επιστήμη της ιατρικής μας πληροφορεί ότι είναι δυνατόν να νηστέψουν τα νήπια ακόμη και το γάλα χωρίς να ανακοπεί ή αυξητική τους πρόοδος, αρκεί να το αντικαταστήσουν με φυτικούς συνδυασμούς θρεπτικών τροφών. «Αυτό οφείλεται ατό γεγονός ότι η σύνθεση των πρωτεϊνών από αμινοξέα διαφέρει στις διάφορες πρωτεΐνες, άλλα στο πρωτεϊνικό μίγμα η συμπληρωματική άξια τους καλύπτει τις διαφορές και δίνει πρωτεΐνη καλής ποιότητος (λ.χ. μίγμα ριζαλεύρου και σόγιας, σιτάλευρου και σόγιας κ.λ.π.»)(Γ. Παπανικολάου, σελ. 115.)
Έτσι εξηγείται και το πώς κατώρθωνανοι παλαιές γυναίκες να έχουν κατά τη γαλουχία των βρεφών τους άφθονο γάλα, παρ’ ότι έκαναν αυτές αυστηρή νηστεία. Διότι έπιναν χυλό από σιτάρι και ξηρούς καρπούς αντί γάλακτος, με αποτέλεσμα όχι μόνο να μη αισθάνονται ατονία και αδυναμία αλλά και να υπεραφθονεί το γάλα τους τόσο, ώστε έκτος από το δικό τους μωρό να θηλάζουν συμπληρωματικά και άλλα, συγγενικά η φιλικά τους, βρέφη.
Τα παιδιά έχουν έμφυτο τον πόθο για τη νηστεία. Τους είναι τόσο φυσική και αυθόρμητη όσο η αναπνοή τους. Δεν δυσκολεύονται καθόλου να την τηρήσουν, παρεκτός αν οι γονείς τους έχουν δυσκολία να νηστέψουν. Αν οι γονείς έχουν πρόβλημα με τη νηστεία, τότε και τα παιδιά δυσκολεύονται. Ποτέ μόνο με δική τους ευθύνη!

Όσιος Θεοφάνης: Όταν είναι υγιή τα παιδιά, γιατί να μην νηστεύουν;
Τα παιδιά, όταν είναι άρρωστα η ασθενικά, ας μη νηστεύουν. Όταν όμως είναι υγιή, γιατί όχι; Αν δεν συνηθίσουν να νηστεύουν από μικρά, ούτε όταν μεγαλώσουν θα τηρούν τις νηστείες της Εκκλησίας μας.
Με ρωτάτε, αν μπορεί να πιει γάλα κάποιος άρρωστος σε καιρό νηστείας. Όχι μόνο γάλα, μα και άλλες καταλύσιμες τροφές μπορεί να γευθεί, εφόσον αυτό απαιτεί η κατάσταση της υγείας του. από το βιβλίο του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου: Χειραγωγία στην Πνευματική ζωή, εκδ. Ι.Μ.Παρακλήτου
Γέροντας Ιάκωβος: Να νηστεύουμε, παιδιά μου!
«Η νηστεία είναι εντολή του Θεού. Γι’ αυτό και μεις να νηστεύουμε, παιδιά μου. Δε μ’ έβλαψε η νηστεία μέχρι σήμερα που είμαι 70 χρονών. Η μητέρα μου μ’ έμαθε νηστεία παιδιόθεν. Δεν κάνω τον υποκριτή ότι, παιδιά μου, νηστεύω, αλλά αυτά με δίδαξαν οι γονείς μου και μέχρι σήμερα αυτά τηρώ, τέκνα μου. Δεν με έβλαψε ποτέ η νηστεία κι ας έχω ασθένειες πάνω μου.
“Γέροντας Ιάκωβος: Να νηστεύουμε, παιδιά μου!

π.Αθανάσιος Μυτηλιναίος: Για τα παιδιά, τους εφήβους και την νηστεία
«Ἕνα σᾶς λέω, νά τό θυμᾶστε. Ἔχω καί γονεῖς ἀκροατάς ἤ μέλλοντες γονεῖς. Ἐάν τά παιδιά σας ἀπό νήπια -κατά μέτρον φυσικά, ἀλλά ἀπό νήπια- δέν τά μάθετε νά νηστεύουν, μήν περιμένετε νά γίνουν καλά τά παιδιά σας. Σᾶς τό λέγω καί σᾶς τό προσυπογράφω καί θά μέ θυμηθεῖτε. Ἤ ἔτσι, ἤ ἔτσι. Ἐάν τό κάνετε, θά μέ θυμηθεῖτε, καί ἄν δέν τό κάνετε, πάλι θά μέ θυμηθεῖτε. Τήν πρώτη φορά θά μέ θυμηθεῖτε μέ εὐτυχία καί τή δεύτερη φορά θά μέ θυμηθεῖτε μέ δυστυχία σας.
Αὐτό νά τό θυμᾶστε. Ἐάν -θά ἐπαναλάβω- τά παιδιά σας δέν τά μάθετε ἀπό νήπια νά νηστεύουν, μήν περιμένετε προκοπή ἀπό τά παιδιά σας. Καί θά στραφοῦν μάλιστα καί ἐναντίον σας! Θά γίνουν πρόστυχα παιδιά, ἀπαιτητικά παιδιά, μέ εὐτελῆ ψυχή, μέ ἀπαιτήσεις φοβερές, χωρίς προσωπικότητα πού νά εἶναι ἰσχυρή. Καί θά εἶναι ὁ καημός σας καί ἡ λύπη σας καί ἡ στεναχώρια σας καί ἡ δυστυχία σας! Σᾶς τό λέγω εἰλικρινά, προσέξατέ το».(Σειρά Β΄, ὁμιλία 44η, α΄
«Μιά φορά ἕνας κύριος μοῦ λέει: «Πῶς νά νηστέψουμε τά παιδιά;». «Τί ἡλικία εἶναι;», ρωτάω. «Εἰκοσιπέντε ἐτῶν» [γελᾶ]. Ὁρίστε, ὁρίστε! Ἄν δέν νηστέψει ἀπό μικρός, ἄν δέν ἐξομολογηθεῖ ἀπό μικρός, γίνεται θηρίο ὁ ἄνθρωπος! Γιά νά μήν στραφοῦν λοιπόν τά παιδιά σας σάν θηρία ἐναντίον σας, ἀκοῦστε αὐτά τά πραγματάκια. Εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, δέν τά λέω αὐτά μόνος μου». (Σειράχ, ὁμιλία 252η)

Σε ομιλία του π. Αθανασίου, που αναφέρεται στην νηστεία, τονίζει ότι εφόσον ένα παιδί δεν έχει μάθει να κυριαρχεί στον εαυτό του στο θέμα του φαγητού, τηρώντας τις νηστείες, πώς θα μπορέσει μεγαλώνοντας να κυριαρχήσει στα σαρκικά πάθη;…Η νηστεία του μαθαίνει την αυτοκυριαρχία και τον αυτοπεριορισμό, και βοηθάει στην ψυχική και σωματική εγκράτεια.
Στο ίδιο θέμα αναφέρεται και ο Γ. Παΐσιος στο βιβλίο του Επιστολές, όπου τονίζει την επίδραση κάποιων τροφίμων στην δημιουργία σαρκικής πύρωσης στους νέους.
Δυστυχώς, τα παιδιά στις μέρες μας μπαίνουν νωρίς στην εφηβεία και δέχονται από νωρίς πόλεμο από τον πειρασμό και το περιβάλλον στο θέμα της αγνότητας. Μαθαίνοντας από τα πρώτα παιδικά χρόνια να περιορίζουν την όρεξή τους με την νηστεία, βοηθιούνται αργότερα να διατηρήσουν την καθαρότητα του σώματος και της ψυχής τους.
******************
Συζητώντας με το παιδί μας για την νηστεία
Έχει αξία να μιλήσουμε για τη νηστεία στη ζωή μας νηστεύοντας εμείς οι ίδιοι. Στην απορία του παιδιού μας, θα εξηγήσουμε την εντολή του Χριστού, η εφαρμογή της οποίας δεν είναι στέρηση της ελευθερίας, αλλά κίνηση αγάπης του παιδιού προς τον Πατέρα.
Εξηγούμε στα παιδιά μας την αξία και των νηστίσιμων φαγητών, τα οποία εν αφθονία τα βρίσκουμε σήμερα, ακόμα και στα ταχυφαγεία. Είναι άλλωστε τέτοια η ποικιλία τροφών που ο κόσμος μας διαθέτει, ώστε υπάρχει η δυνατότητα πολλών επιλογών.
Στα μεγαλύτερα παιδιά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα του αθλητή, ο οποίος για να πετύχει στην σταδιοδρομία του στερείται ορισμένων τροφών και απολαύσεων. Διδάσκουμε έτσι στο παιδί μας, ότι αν δεν χάσει κανείς, δεν κερδίζει και ότι αν δεν θυσιάσει, δεν μπορεί να οδηγήσει τον εαυτό του στο να ανέχεται την μη ικανοποίηση των επιθυμιών του από τον συνάνθρωπό του. Έτσι, μιλούμε και για το πνευματικό νόημα της νηστείας, που αποτελεί μέσο για τον περιορισμό των παθών και των αδυναμιών μας. Αν δεν περιορίσουμε το σώμα μας, δεν είναι εύκολο να παλέψουμε με τις αδυναμίες της ψυχής.
Στον έφηβο, πάντως, προτείνουμε και δεν επιβάλλουμε. Στο σπίτι μας βέβαια ακολουθούμε το πρόγραμμα της νηστείας. Αυτό είναι ο κανόνας. Δεν ζητούμε όμως από τον έφηβο να τηρήσει τη νηστεία και έξω από αυτό. Το αφήνουμε στην διακριτική του ευχέρεια, γιατί η εφηβεία δεν θέλει απαγορεύσεις, αλλά ενθάρρυνση για προσωπικές αποφάσεις.
Πάνω απ’ όλα, προσευχόμαστε στο Θεό ώστε τα παιδιά μας να κατανοήσουν τις αρχές που θέλουμε να τους διδάξουμε. Η τελική επιλογή τρόπου ζωής δεν είναι κατόρθωμα δικό μας, αλλά δώρο του Θεού στη ζωή των παιδιών μας. Εμείς προτείνουμε και δείχνουμε δρόμους. Ο Θεός θα είναι τελικά που θα βοηθήσει αυτοί να καρποφορήσουν και όσο τα παιδιά είναι κοντά μας, αλλά και στο μέλλον.
Αυτό άλλωστε είναι και το τελικό νόημα της άσκησης και του πνευματικού αγώνα. Να καλλιεργηθεί σε όλους μας η εμπιστοσύνη στο θέλημα του Θεού και η αγάπη προς Αυτόν. Αλλιώς, απλώς λειτουργούμε με κριτήρια ηθικιστικά, που δεν έχουν καμία σχέση μ’ αυτό που θέλουμε να περάσουμε στα παιδιά μας: την ορθόδοξη παράδοση και τις αρχές της.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός από την” Διαθήκη της Μάνας”
Μὴν ξεχνᾶτε καὶ τὶς νηστεῖες, νὰ τὶς κρατᾶτε ὅλες, ὅπως σᾶς τὶς βαστοῦσα κι ἐγώ, ἀπὸ 6 χρονῶν καὶ μετά. Ὅλα αὐτά, ἀγαπημένα μου παιδιὰ καὶ ἐγγόνια, ὅταν θὰ τὰ κρατᾶτε, θὰ εἶναι σὰν νὰ μοῦ ἀνάβετε κάθε μέρα ἕνα κεράκι. Θὰ εἶναι γιὰ μένα τὸ καλύτερο καθημερινὸ μνημόσυνο.
από την διαθήκη μιας ευλογημένης ψυχής

(παραθέτουμε το παρακάτω κείμενο της αδελφής Μαγδαληνής, μοναχής της Ι.Μονής Τιμίου Προδρόμου του Έσσεξ στην Αγγλία, πνευματικής θυγατέρας του Γέροντος Σωφρονίου Σαχάρωφ. Μέσα από την πολυετή εμπειρία της που αποκόμισε από την επικοινωνία της με τα παιδιά στα κατηχητικά μαθήματα και στις συζητήσεις της με τα παιδιά που επισκέπτονται την Μονή, μεταφέρει αξιόλογες σκέψεις για την νηστεία, βλέποντάς την και από την οπτική πλευρά του παιδιού.)

H ανθρώπινη ζωή συμπεριλαμβάνει τόσο το σώμα όσο και την ψυχή. Σωτηρία σημαίνει ότι το σώμα και η ψυχή μας έχουν γίνει όμοια με το ανθρώπινο σώμα και την ψυχή του Χριστού. Ταπεινώνουμε το σώμα μας για να το ελευθερώσουμε από τα πάθη ώστε να μπορέσει να γίνει ναός του Αγίου Πνεύματος.
Ακόμα και τα παιδιά πολεμούνται από σωματικά πάθη ου χρειάζεται να δαμαστούν. ( «εκ νεότητός μου πολλά πολεμεί με πάθη…»). Ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς τρώνε, κινούνται και εκδηλώνουν τα συναισθήματα τους , τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά, θα είναι η ισχυρότερη επίδραση στην συμπεριφορά των παιδιών. Πρέπει να βλέπουν την προσπάθεια των γονέων να αντισταθούν στην απληστία, στην σπατάλη και στις οργισμένες χειρονομίες. Πρέπει να βλέπουν εκδηλώσεις στοργής στο σπίτι, όχι όμως ασελγή συμπεριφορά ή «ακατάλληλες στιγμές» των ενηλίκων. Πολλά θα μάθουν από την απαθή στάση των γονιών στις ακούσιες προκλήσεις που συναντούν γύρω τους.
Τα παιδιά βλέποντας τους γονείς να ευχαριστούν τον Θεό για το φαγητό και να νηστεύουν τις καθορισμένες από το ημερολόγιο της Εκκλησίας ημέρες σύμφωνα με τις συμβουλές του πνευματικού τους. Ένα υγιές παιδί, μπορεί, όταν οι άλλες προϋποθέσεις τηρούνται, να τηρήσει τις νηστείες της Εκκλησίας, αφού απογαλακτιστεί.( δικό μας σχόλιο: μάλλον αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου ένα παιδί μπορεί να απογαλακτιστεί και μετά τα δύο ή τρία χρόνια- ο Π.Ο.Υ. συνιστά τουλάχιστον δύο χρόνια μητρικό θηλασμό, δείτε εδώ και εδώ). Γνωρίζω οικογένειες που συμβαίνει αυτό. Το τετράχρονο παιδί ξέρει ότι το πρωινό είναι διαφορετικό τις Τετάρτες και τις Παρασκευές. Στα παιδιά αρέσει η ρουτίνα του προγράμματος αυτού.
Στα παιδιά παρουσιάζουμε την σωματική άσκηση με τρόπο όχι φαρισαϊκό, αλλά με τρόπο που δείχνει τον βαθύτερο σκοπό της.
Αναγνωρίζουμε ότι το μέτρο κάθε παιδιού μια δεδομένη στιγμή είναι κάτι προσωπικό. Τώρα που οι νευρώσεις σχετικά με την διατροφή είναι ευρέως διαδεδομένες χρειάζεται προσοχή , ώστε να μην κάνουμε την νηστεία ένα σύστημα» απαγορευμένων τροφών» . Η διατροφή μας, που κατά περιόδους είναι νηστήσιμη, πρέπει να συνδυάζεται με προσευχή και να έχει ως στόχο την αύξηση της προσευχής. Επιπλέον τα σχόλια μπορεί να προκαλέσουν πνευματική και ψυχολογική βλάβη. Τα παιδιά τρώγοντας απλώς μαζί με άλλους στο σπίτι ή σε συγκεντρώσεις που οργανώνει η Εκκλησία, θα μάθουν με τον καλύτερο τρόπο τον ορθόδοξο τρόπο διαίτης.
Οι νηστίσιμες τροφές πρέπει να περιέχουν αρκετά θρεπτικά συστατικά για τα παιδιά, γιατί βρίσκονται στην ανάπτυξη και δαπανούν πολλή ενέργεια. Υπάρχουν πολλά βιβλία με συνταγές για θρεπτικά και νόστιμα νηστίσιμα φαγητά. Κάποιες σαρακοστιανές λιχουδιές θα ήταν καλό να χρησιμοποιούνται μόνο κατά την διάρκεια της νηστείας, για να διασφαλίζουν θετική στάση απέναντι στην Σαρακοστή.
Η νηστεία δεν αποτελεί αυτοσκοπό (Προς Ρωμαίους, 14,13). […]Ο Κύριος είπε να μην δείχνουμε ότι νηστεύουμε, και αυτό επιτυγχάνεται με το να ακολουθούμε όλοι το ίδιο εκκλησιαστικό πρόγραμμα. Εξαιρέσεις πιθανόν να γίνονται για τα παιδιά, επειδή βρίσκονται στο στάδιο ανάπτυξης. Επιπλέον, στις κοινωνικές δραστηριότητες των παιδιών, συμπεριλαμβανομένου και του σχολείου, μπορεί να προσφέρεται μη νηστίσιμο φαγητό, και τέτοιου είδους θυσίες- που πιο εύκολα κάνουν οι ενήλικες- μπορεί να είναι αφόρητες για τα παιδιά.
Μιλώντας πιο πάνω για το φαγητό είπα ότι καλόν είναι να τρώμε ό,τι είναι αναγκαίο. Μερικές φορές πρέπει να λάβουμε υπ΄ όψην και τον ψυχολογικό παράγοντα. Γνωρίζω περιπτώσεις όπου οι γονείς ενός αντιδραστικού παιδιού ή κάποιου που περνά μια κρίση ή που βρίσκεται υπό πίεση ή στρες ( από εξετάσεις, πένθος ή άλλες αιτίες ) αφού πήραν συμβουλές για το θέμα ατό, μαγείρευαν μη νηστίσιμο φαγητό ή απόφευγαν να σχολιάζουν, όταν το παιδί τους έτρωγε μη νηστίσιμα φαγητά. Τέτοιες ποιμαντικές αποφάσεις μπορεί να ισχύουν για μικρές ή μεγάλες περιόδους.
Τα περισσότερα παιδιά εγκαταλείπουν την νηστεία από παθητική αμέλεια. Αυτή είναι που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και όχι να κάνουμε τη νηστεία «μήλο της έριδος». Μερικές φορές χρειάζεται να εξηγήσουμε στο παιδί την έννοια της νηστείας γενικά ή της αποχής από ορισμένες τροφές για ορισμένες μέρες. Συχνά ,όμως, η θεραπεία έχει να κάνει με άλλα πράγματα , όπως η ίδια η πίστη ή η σχέση του παιδιού με τους άλλους.
Μερικά παιδιά αποκτούν φαρισαϊκή συμπεριφορά όσον αφορά τη νηστεία: γίνονται κενόδοξα και ελέγχουν με σχολαστική λεπτομέρεια τα συστατικά των τροφίμων που αναγράφονται στις ετικέτες..
Νεαρές έφηβοι συζητούν για τη νηστεία:
Κορίτσι (13 ετών) : « Οι φίλες μου στο σχολείο νομίζουν ότι είμαι παράξενη επειδή δεν τρώω κρέας και δεν μπορούν να καταλάβουν αν τελικά είμαι χορτοφάγος ή όχι».
Αδ. Μαγδαληνή:» Δεν είσαι υποχρεωμένη να τους Πεις γιατί. Στην πραγματικότητα ο Κύριος μας συνιστά να κρατάμε τη νηστεία όσο πιο μυστική γίνεται. Ίσως, αν σε ρωτούσαν αν νηστεύεις λόγω της Σαρακοστής, θα ήταν καλό να τους το φανέρωνες, διαφορετικά… Εσείς οι άλλες τι κάνετε;»
Φίλη: « Ποτέ δεν θα τους έλεγα την πραγματική αιτία. Στο προηγούμενο σχολείο με ειρωνεύονταν τόσο πολύ ,επειδή τηρούσα τη νηστεία της Σαρακοστής! Δεν ειρωνεύονταν όμως τα κορίτσια που ήταν Ινδουίστριες και νήστευαν λόγω της θρησκείας τους».
Αδ. Μαγδαληνή- κατά την διάρκεια μιας συζήτησης για την Θεία Λειτουργία: «Τι αξία έχει λίγο γουργουρητό της κοιλιάς μπροστά σε αυτό που λαμβάνουμε; Ο Ίδιος ο Θεός έρχεται μέσα στο στομάχι μας. Οι άγγελοι νιώθουν δέος και εμείς λυπόμαστε τα κορν φλέικς που χάσαμε! Σκεφτείτε: Προσφέρουμε την ζωή μας και ο Θεός μας προσφέρεται ο ίδιος. Πρέπει να βάζουμε Αυτόν πρώτα ακόμα και στο επίπεδο του στομαχιού μας».
Αποσπάσματα από το κεφάλαιο ΝΗΣΤΕΙΑ, από το βιβλίο Συνομιλίες με παιδιά- Μεταδίδοντας την πίστη, της αδ. Μαγδαληνής, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, σελ. 309-317