kantonopou’s blog

Όπως είναι ευρέως γνωστό, σχεδόν στους περισσότερους, και τα 27 βιβλία που αποτελούν την Καινή Διαθήκη είναι εξ’ ολοκλήρου γραμμένα στην Ελληνική γλώσσα. Πιο συγκεκριμένα είναι γραμμένα, στην μετεξέλιξη της αρχαίας «αττικής γλώσσας» σ’ αυτή που ονομάστηκε «κοινή» ελληνική. Αυτό συνέβη λόγω της συνένωσης των πόλεων – κρατών της Ελλάδας από τον Μέγα Αλέξανδρο και τις μετέπειτα κατακτήσεις του, που είχαν ως αποτέλεσμα την εξάπλωση του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας, αλλά και τη συνένωση των διαλέκτων, σ’ όλο τον τότε γνωστό κόσμο.

Τα μέχρι τότε υφιστάμενα σύνορα μεταξύ των πόλεων κατέπεσαν, οι συναλλαγές και η επικοινωνία διεξάγονταν τώρα με μεγαλύτερη ευκολία, η συνείδηση της ενότητας ενισχύονταν και προϊόντος του χρόνου οι γλωσσικές διαφορές αμβλύνονταν. Επιπλέον οι καινούργιοι κατακτημένοι λαοί οι οποίοι επηρεάστηκαν από τον ελληνικό πολιτισμό, όταν μιλούσαν την ελληνική γλώσσα, επέλεγαν από δύο τύπους αυτής τον ευκολότερο, με αποτέλεσμα να απλοποιείται αλλά ταυτόχρονα και να πλουτίζεται, αφού προσθέτανε και ιδιαίτερα δικά τους γλωσσικά στοιχεία. Τοιουτοτρόπως η γλώσσα όχι μόνο απλοποιούνταν αλλά και εξελίσσονταν ραγδαία προς μια νέα διάλεκτο, η οποία είχε το χαρακτηριστικό γνώρισμα να είναι κοινή σε όλους, εξ ου και ονομάστηκε «κοινή».

Επειδή δε το πολιτιστικό κέντρο αυτής υπήρξε η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, η δε εποχή που συνέβηκαν αυτά ελληνιστική, καλείται η διάλεκτος αυτή και «Αλεξανδρινή» ή «ελληνιστική». Βάση της είχε την αττική διάλεκτο, γιατί αυτή είχε τα περισσότερα γραπτά κείμενα, τα οποία ως γνωστόν αποτελούν πάντοτε τον αμετακίνητο κανόνα μιας γλώσσας και στον οποίον πρέπει να προσαρμόζεται κάποιος, είτε ομιλεί την γλώσσα των κειμένων, είτε μαθαίνει αυτή.

Πάντως για να είμαστε συνεπείς, παρά την ονομασία της ως «κοινής», ενιαία Κοινή δεν υπήρξε. Χωρίς να διασπαστεί σε διαλέκτους, προσλάμβανε κάθε φορά και κάτι το ιδιαίτερο, ανάλογα προς την μόρφωση και τη μητρική γλώσσα του ομιλούντος, με αποτέλεσμα τα στοιχεία αυτά να παρεμβάλλονται και να ενσωματώνονται στην Κοινή. Έτσι διαμορφώθηκαν παραλλαγές της Κοινής, με περισσότερες ή λιγότερες ιδιοτυπίες αλλά και με στοιχεία μη ελληνικά, ανάλογα με τον τόπο, την εθνικότητα του ομιλούντος και την γνώση της γλώσσας απ’ αυτόν. Γι’ αυτό, άλλη ήταν η Κοινή στην Αλεξάνδρεια, άλλη στη Ρώμη και άλλη στην Παλαιστίνη. Αλλιώς μιλούσε αυτή ο ευαγγελιστής Λουκάς, αλλιώς ο ευαγγελιστής Μάρκος και αλλιώς ο απόστολος Πέτρος˙ παρομοίως αλλιώς την μιλούσαν οι Έλληνες, αλλιώς οι Ρωμαίοι και αλλιώς οι Ιουδαίοι.

Η Καινή Διαθήκη δεν έχει μόνο την τεράστια σημασία της, η οποία αφορά την σωτηρία του ανθρώπου και την νίκη κατά του θανάτου, αλλά είναι και ο καθρέφτης της λαλουμένης στην Παλαιστίνη Κοινής. Οι συγγραφείς της κατέχουν όλες τις βαθμίδες της μόρφωσης και της γλώσσας, από τον ελληνιστή ιατρό Λουκά, ο οποίος την χρησιμοποιεί άψογα, μέχρι τον Ιουδαίο αλιέα Ιωάννη, ο οποίος ντύνει τα υψηλά νοήματα της αποκάλυψης – δια του ευαγγελίου του – με γλωσσικό ένδυμα, το οποίο δεν θα ενέκριναν οι μορφωμένοι της εποχής του.

Πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη μας, πως διαφορετική είναι η γλώσσα κάποιου φιλολογικού κειμένου, διαφορετική της επιστολής, διαφορετική ενός κειμένου που προορίζεται για λαϊκή χρήση και άλλη της συνομιλίας και αφηγήσεως. Στο φιλολογικό κείμενο γίνεται προσπάθεια να αποφευχθούν τα ξένα γλωσσικά στοιχεία, τα οποία χρησιμοποιούνται άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο στις λαϊκές μορφές του γραπτού και προφορικού λόγου. Εξ’ αυτού και το γεγονός πως τα ξένα γλωσσικά στοιχεία της Καινής Διαθήκης, αποτελούν το μέτρο για την λαϊκότητά της.

Τα στοιχεία αυτά είναι τα εξής:

Α. ΣΗΜΙΤΙΣΜΟΙ

Η αρχαία ελληνική γλώσσα είχε ήδη προσλάβει αρκετές σημιτικές λέξεις στο λεξιλόγιό της, όπως: βύσσος (= είδος λιναριού, ύφασμα), κύμινον (= είδος φυτού), μνα (= νομισματική μονάδα μέτρησης), χιτών (= είδος ενδύματος), παράδεισος (= κήπος), αρραβών (= υπόσχεση, δέσμευση, μνηστεία). Η γλώσσα της Καινής Διαθήκης προσέλαβε ομοίως σημιτικά στοιχεία.

Ι. Μεταφραστικοί σημιτισμοί

α. Η μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης που είχε γίνει τον 3^ο αιώνα π.Χ. στα Ελληνικά, η επονομαζόμενη των «Εβδομήκοντα» ( Ο΄), χρησιμοποιείται από τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης, είτε ελευθέρως, είτε διά της παραθέσεως χωρίων από αυτή. Η μετάφραση όμως αυτή έχει πολλούς σημιτισμούς.

β. Κάποια τμήματα της Καινής Διαθήκης πιθανόν να έχουν γραφτεί αρχικά στα αραμαϊκά και να μεταφράστηκαν μετέπειτα στα Ελληνικά. Διασώζεται μαρτυρία από τον ιστορικό της Εκκλησίας Ευσέβιο Καισαρείας, πως ο εκκλησιαστικός συγγραφέας Παπίας Ιεραπόλεως ισχυριζόταν πως ο Ματθαίος συνέγραψε αρχικά το ευαγγέλιό του στα εβραϊκά και ύστερα το μετέφρασε στα Ελληνικά: «Ματθαίος μεν τη εβραΐδι διαλέκτω τα Λόγια συνεγράψατο …». Παρόμοια και άλλα τμήματα των συνοπτικών ευαγγελίων, ίσως δε και του βιβλίου της Αποκαλύψεως, να έχουν πιθανώς γραφτεί σε αραμαϊκό πρωτότυπο.

Συνεπώς, από την εβραϊκή Παλαιά Διαθήκη, τα αραμαϊκά πρωτότυπα και τις αραμαϊκές πηγές να ήταν εύκολο να υπεισέλθουν μέσω των μεταφράσεων, μεταφραστικοί σημιτισμοί στα κείμενα της Καινής Διαθήκης.

ΙΙ. Σημιτισμοί οφειλόμενοι στην συνεχή ανάγνωση και ακρόαση της Γραφής

Η συνεχής ανάγνωση και ακρόαση της Αγίας Γραφής από τους ευσεβείς Ιουδαίους επέδρασε αναμφίβολα και στην γλώσσα τους. Λογικό ήταν λοιπόν μιας και οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης ήταν και αυτοί Ιουδαίοι να μην μπορούν να ξεφύγουν από αυτή την συνήθεια, είτε αυτό αφορά το ύφος, είτε τους όρους. Μάλιστα η συχνή χρήση της μετάφρασης των «Εβδομήκοντα» ( Ο΄) επέδρασε τόσο πολύ σε αυτούς, ώστε να λάβουν όλες τις έννοιες που συνδέονται με την ιουδαϊκή θρησκεία, από αυτή. Έτσι εισήλθαν αυτές στην κοινή χρήση, ιδιαίτερα την θρησκευτική, κάποιες δε από αυτές γενικεύθηκαν, όπως αιώνες, ουρανοί κ.λ.π.

ΙΙΙ. Η ομιλουμένη ιουδαιοελληνική διάλεκτος

Μπορεί ο Ιουδαίος να μιλούσε την Κοινή ελληνική με τα δάνεια βεβαίως από την γλώσσα του, ο τρόπος όμως ομιλίας του πρόδιδε ανεξαρτήτου μορφώσεως την σημιτική του σκέψη. Τέτοιοι είδους σημιτισμοί υπάρχουν στα συγγράμματα της Καινής Διαθήκης όπως λόγου χάρη «ανέβηκε στην καρδιά αυτού …» Πράξεις των Αποστόλων 7:23, ή το «…και γιατί διαλογισμοί ανεβαίνουν στις καρδιές σας …»Λουκάς 24:38, κ.λ.π.

Β. ΛΑΤΙΝΙΣΜΟΙ

Ι. Άμεσα δάνεια

α. Οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης χρησιμοποιούν άμεσα τα Κύρια Λατινικά Ονόματα όπως: Αύγουστος, Πόντιος Πιλάτος, Φήλικας, Φήστος κ.λ.π.

β. Από την στρατιωτική γλώσσα: πραιτώριο (PRAETORIUM = ΔΙΟΙΚΗΤΗΡΙΟ), λεγεών (LEGIO = ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ), κεντυρίων (CENTURIO = ΕΚΑΤΟΝΤΑΡΧΟΣ), κουστωδία (CUSTODIA = ΣΥΝΟΔΕΙΑ, ΦΡΟΥΡΑ).

γ. Από την νομική και την γλώσσα της διοικήσεως: Καίσαρ (CAESAR = ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ), κήνσος (CENSUS = ΑΠΟΓΡΑΦΗ, ΦΟΡΟΣ), κολωνία (COLONIA = ΑΠΟΙΚΙΑ), λιβερτίνος (LIBERTINUS = ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΟΣ), σικάριος (SICARIUS = ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ, ΛΗΣΤΗΣ), σπεκουλάτωρ (SPECULATOR = ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ), τίτλος (TITULUS = ΕΠΙΓΡΑΦΗ), φραγγέλιο ( FRAGELIUM = ΜΑΣΤΙΓΙΟ).

δ. Από τα μέτρα και σταθμά: Αρχαίο δάνειο που είχε εισαχθεί στην ελληνική γλώσσα, ήταν η λέξη λίτρα (LIBRA). Νεότερα εισαχθέντα κατά την ελληνιστική εποχή είναι: μόδιος (MODIUS), ξέστης (που σχηματίσθηκε από το πιθανολογούμενο ως υποκοριστικό ξεστάριο = SEXTARIUS αν και δεν έχει βρεθεί η λέξη αυτή σε γραπτό κείμενο), μίλι (ενικός σχηματισθείς από τον πληθυντικό μίλια = MILIA), ασσάριο (ASSARIUS), δηνάριο (DINARIUS), κοδράντης (QUADRANS).

ε. Από την γλώσσα του εμπορίου και των συγκοινωνιών: λέντιο (LINTEUM = ΛΙΝΟΥΦΑΣΜΑ), σιμικίνθιο (SEMICINCTIUM = ΣΤΕΝΗ ΠΟΔΙΑ), σουδάριο (SUDARIUM =ΜΑΝΤΙΛΙ), μεμβράνη (MEMBRANA = ΚΑΛΥΜΜΑ).

Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως ο ελληνιστής Λουκάς στο ευαγγέλιό του αντικαθιστά τις λατινικές λέξεις των δύο άλλων συνοπτικών (Μάρκου, Ματθαίου) με τις αντίστοιχες ελληνικές. Έτσι γράφει: σκεύος αντί μόδιο, λεπτό αντί κοδράντης φόρος αντί κήνσος κ.λ.π.

ΙΙ. Καταλήξεις

Στην Καινή Διαθήκη υπάρχουν ονόματα, ιδίως εθνικά, τα οποία έχουν λατινικές καταλήξεις: πλοίο αλεξανδρίνον (ALEXANDR – INUM), Ηρωδιανοί (HEROD –IANI), χριστιανοί (CHRIST – IANI), Φιλιππήσιοι (PHILIPP – ENSES).

ΙΙΙ. Φρασεολογικοί λατινισμοί

Σε πολλά σημεία της Καινής Διαθήκης ανευρίσκουμε φρασεολογικούς λατινισμούς όπως: δος εργασίαν = DA OPERAM, ικανό ποιείν = SATISFACERE, συμβούλιον ποιείν = CONSILIUM CAPERE, άγονται = FORA, κ.λ.π.

Γ. ΔΑΝΕΙΑ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

Από την Αιγυπτιακή έχει ληφθεί η λέξη τα βάια και από την Περσική αγγαρεύω, γάζα, γαζοφυλάκιο η οποία είναι σύνθετη λέξη με το δεύτερο συνθετικό να είναι ελληνικό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γεώργιος Γαλίτης: «Ερμηνευτική της Καινής Διαθήκης»

2. Διάφορα Λεξικά

http://antiairetikos.blogspot.gr/2017/01/blog-post_1.html