Άγιος Ιππόλυτος, «Κατά Πασών Αιρέσεων Έλεγχος».
Συγγραφέας: kantonopou στις 1 Ιανουαρίου, 2014
Θα γίνει μια περιληπτική αναφορά στο σπουδαιότατο έργο του αγίου Ιππολύτου «Κατά Πασών Αιρέσεων Έλεγχος». Μερικές φορές, οφείλουμε να «γυρίζουμε πίσω», προκειμένου να κατανοούμε τον τρόπο που σκέφτονται οι οπαδοί των σημερινών Νεο-εποχίτικων αιρέσεων, αν και τελικά δεν είναι και τόσο ”Νεο-”.
Μερικά εισαγωγικά στοιχεία.
Το «Κατά Πασών Αιρέσεων Έλεγχος» είναι ένα έργο το οποίο αποτελείται από 10 βιβλία. Από το 1701 ως το 1842, ήταν γνωστό μόνο το πρώτο βιβλίο. Το 1842 ο Μηνάς Μινωίδηςβρήκε στον Άθωνα χειρόγραφο του 14ου αιώνα, που περιείχε τα υπόλοιπα βιβλία, από το τέταρτο μέχρι το δέκατο. Δυστυχώς, δεν διεσώθη το δεύτερο και το τρίτο. Το έργο πιστεύονταν ότι ανήκε στον Ωριγένη, ή στον Ειρηναίο, ή στον Δίδυμο τον Τυφλό, αλλά όπως προέκυψε από έρευνες των Volkmar και Dollinger κυρίως, το θαυμάσιο αυτό έργο συνεγράφηυπό του Ιππολύτου, το 230 περίπου.
Ο σκοπός του έργου είναι να καταδείξει ότι οι αιρετικοί στην εποχή του Ιππολύτου, δεν αντλούσαν την διδασκαλία τους από την Αγία Γραφή, αλλά από την θύραθεν φιλοσοφία.
Στο πρώτο βιβλίο (που λέγεται και «Φιλοσοφούμενα»), και στο τέταρτο, κάνει μία παρουσίαση των φιλοσοφικών αντιλήψεων, της αστρολογίας και της μαγείας, και στα υπόλοιπα βιβλία από το πέμπτο μέχρι το ένατο, εκθέτει τριάντα δύο αιρετικά συστήματα, κατά βάση Γνωστικά, ενώ στο δέκατο, κάνει μία επιτομή όλων των προηγούμενων.
Είναι σπουδαίο να δούμε ότι αρκετά στοιχεία συναντά κανείς και στις σύγχρονες «νέο- εποχίτικες» αιρέσεις.
Τα επιμέρους Βιβλία του έργου.
Πρόλογος:
Στον «Πρόλογο», αναφέρει ότι οι αιρετικοί αντλούν την διδασκαλία τους από την φιλοσοφία, την οποία ενδύουν με Χριστιανικά στοιχεία για να εξαπατούν τους αφελείς. Η αλήθεια όμως βρίσκεται στις Χριστιανικές Αγίες Γραφές και στην Εκκλησία, στην οποία λειτουργεί το άγιο Πνεύμα μέσα από την ιεροσύνη. Η Εκκλησία έχει φύλακες και φρουρούς τους λειτουργούς της, οι οποίοι δεν πρέπει ποτέ να πάψουν να αγρυπνούν για το ποίμνιο. Η ορθή ερμηνεία δίδεται μόνο από την Εκκλησία.
Ά Βιβλίο:
Παρουσιάζονται οι φιλοσοφικές πεποιθήσεις του Θαλή του Μιλήσιου, του Πυθαγόρα του Σάμιου, του Ηράκλειτου του Εφέσιου, του Αναξίμανδρου, του Αναξιμένη, του Αναξαγόρα, του Αρχέλαου, του Παρμενίδη, του Λεύκιππου, του Δημόκριτου, του Ξενοφάνη, του Ίππωνος, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, των Στωικών, του Επίκουρου, του Πύρρωνα, των Ινδών Βραχμάνων, των Δρυίδων (Κέλτες που συνέχισαν την γραμμή του Πυθαγόρα, και χρησιμοποίησαν και την μαγεία), και του Ησίοδου που έγραψε για την «θεογονία».
Δ’ Βιβλίο:
Στο βιβλίο αυτό, ο άγιος Ιππόλυτος ασχολείται εκτενώς με την «αστρολογία», και την προέλευσή της από τους Χαλδαίους. Δεν παραλείπει να την χαρακτηρίσει από την αρχή «ματαία τέχνη» που πλανά, και την συσχετίζει με την ειδωλολατρία. Αναλύει την τεχνική των «λεξαρίθμων», και των διαφόρων ειδών μαγείας.
Ε’ Βιβλίο:
Αναφέρεται εκτενώς σε Γνωστικά συστήματα που επιχείρησαν την σύζευξή τους με τον Χριστιανισμό, αλλά και στα «αρχαία μυστήρια», δια των οποίων λατρεύονταν η φύση. Αναφέρεται λεπτομερέστατα στην ειδωλολατρική διδασκαλία των Γνωστικών «Ναασσηνών» – οι Οφίτες, οι οποίοι λάτρευαν τον όφιν. Ο άγιος Ιππόλυτος εξηγεί ότι «Νάας» σημαίνει «όφις». Ανάμεσα στα πολλά που αναφέρει, κάνει λόγο ότι είχαν κάνει μίξη διαφόρων «μυστηρίων», όπως τα Αιγυπτιακά, τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα Μυστήρια της Σαμοθράκης, κλπ. Άλλη ομάδα Γνωστικών, των οποίων αναλύει την διδασκαλία, είναι οι «Περάτες». Στην διδασκαλία τους έβαζαν πολύ αστρολογία. Τους «Σηθιανούς» από το βιβλικό πρόσωπο του Σηθ, γιού του Αδάμ. Συνέδεαν το πρόσωπο του Σηθ και των πρωτόπλαστων με ποικίλους μύθους, με τον Ορφισμό, και με την αγγελολογία, σε συνδυασμό με άλλους μυθικούς συμβολισμούς.
ΣΤ’ Βιβλίο:
Αναφέρεται στον γνωστό Σίμωνα από τις «Πράξεις των Αποστόλων», ο οποίος συγκρότησε δική του ομάδα. Αυτός, στην διδασκαλία του εισήγαγε πολλά μαγικά στοιχεία, καθώς ήταν ασκημένος στην τέχνη της μαγείας. Στον Ουαλεντίνο, ο οποίος κάνει μίξη Πλατωνικών και Πυθαγορικών δογμάτων. Στους Μάρκο και Κολαρβάσο, που έκαναν χρήση της μαγείας και τηςΠυθαγόρειας αριθμοσοφίας.
Ζ’ Βιβλίο:
Αναφέρεται στον Βασιλείδη ο οποίος «κινείται» Αριστοτελικά, στον Σατορνείλο ο οποίος μπλέκει εξίσου την αγγελολογία και δέχεται ότι οι άγγελοι δημιούργησαν τον κόσμο. Στον Μαρκίωνα, ο οποίος αν και γιος του Επισκόπου Σινώπης, αποστάτησε από την Εκκλησία και προσάρμοσε στις Γραφές τα δόγματα του Εμπεδοκλή. Το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι ότι δεν ίδρυσε κάποια «σχολή», όπως οι άλλοι Γνωστικοί, αλλά «εκκλησία», που έμοιαζε εξωτερικώς με την Εκκλησία, για αυτό και θεωρήθηκε από τους πιο επικίνδυνους Γνωστικούς. Στην διδασκαλία του δέχονταν μεταξύ των άλλων, ότι άλλος είναι ο Θεός στην Παλαιά Διαθήκη και άλλος στην Καινή. Δεν δέχονταν ότι ο Ιησούς ήταν πραγματικά άνθρωπος, επομένως δεν σταυρώθηκε και δεν πέθανε ούτε αναστήθηκε, και για αυτό έφτιαξε έναν δικό του κανόνα με βιβλία της Καινής Διαθήκης· το ευαγγέλιο του Λουκά, από το ποίο αφαίρεσε όλα τα σχετικά με την σάρκωση, και δέκα επιστολές του αποστόλου Παύλου. Θεωρούσε ότι οι απόστολοι διέστρεψαν τα λόγια και την ιστορία του Χριστού, και δέχονταν μόνο τον απόστολο Παύλο και τον ευαγγελιστή Λουκά. Άλλος Γνωστικός που αναφέρεται από τον Ιππόλυτο, είναι ο Καρποκράτης, ο οποίος δέχονταν την δημιουργία από αγγέλους. Ο Κήρινθος, ο οποίος έμιξε πολλές Αιγυπτιακές δοξασίες, και δίδασκε ότι ο Ιησούς δεν γεννήθηκε από Παρθένο και ότι έγινε «Χριστός» κατά την βάπτιση. Άλλη ομάδα Γνωστικών, οι Εβιωναίοι. Αυτοί, έμιξαν την παράδοση του Κηρίνθου και του Καρποκράτη με τον Ιουδαϊσμό περισσότερο, παρά με τον Χριστιανισμό. Ο Θεόδοτος, σύνθεσε την διδασκαλία του Εβίωνος και του Κηρίνθου. Και τελειώνει το βιβλίο, με απλές αναφορές στον Κέρδωνα, τον Λουκιανό, και τον Απελλή, μαθητή του Μαρκίωνα. Μάλιστα, αναφέρει ο Ιππόλυτος, ότι υπάρχουν και άλλες διάφορες διδασκαλίες των Γνωστικών συστημάτων, «φλυαρίες» όπως τις λέει, που δεν έκρινε άξιο να συνεχίσει να εκθέτει, καθώς είναι γεμάτες από βλασφημία και αλογία.
Η’ Βιβλίο:
Στο όγδοο βιβλίο, αναφέρεται στους Δοκήτες, οι οποίοι ως βασική τους διδασκαλία είχαν ότι ο Ιησούς φαινομενικά ήταν άνθρωπος, στον Μονόιμο, στον Τατιανό, στον Ερμογένη, στον Μοντανισμό –ο οποίος έχει αρκετές ομοιότητες με το αιρετικό και πλανεμένο κίνημα των Πεντηκοστιανών, στους Εγκρατίτες οι οποίοι είχαν την δαιμονική διδασκαλία ότι ο γάμος είναι ακάθαρτος όπως και ορισμένες τροφές (Ά Τιμοθέου, 4: 1-5), στους Καινίτες, από το βιβλικό πρόσωπο του Κάιν.
Θ’ Βιβλίο:
Στο βιβλίο αυτό, αναφέρει τον Νοητό, τον Κάλλιστο, τον Ηλχασαί, και τέλος, αναφέρεται σε πολλά κινήματα εντός του Ιουδαϊσμού: τους Ζηλωτές, τους Εσσηνούς, τους Φαρισαίους, και τους Σαδδουκαίους.
Το δέκατο βιβλίο είναι επιτομή όλων των παραπάνω. Παρόμοια έγγραψε και ο άγιος Ειρηναίος της Λυών, στο «Έλεγχος και ανατροπή της Ψευδωνύμου Γνώσεως».
Δεν είναι δυνατό να εκθέσουμε αναλυτικά όλες τις διδασκαλίες αυτών των αιρέσεων που καταγράφει ο άγιος Ιππόλυτος. Όμως, προσεχώς και του Θεού θέλοντος, με βάση τα γραπτά του, θα προσπαθήσουμε να ασχοληθούμε ενδεικτικά με μερικές από αυτές, για να φανεί ότι πολλές διδασκαλίες τους μοιάζουν με σύγχρονες νέο- εποχίτικες.
Βοηθήματα:
Πατρολογία Στυλιανού Παπαδόπουλου, Ά Τόμος.
ΒΕΠΕΣ, Τόμος 5, Άγιος Ιππόλυτος Ρώμης. Εισαγωγή και αυτούσιο το έργο στο αρχαίο κείμενο.
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.