kantonopou’s blog

Με αφορμή την συμπλήρωση 85 ετών από την ίδρυση της Ιεράς Μητροπόλεως Πριγκηποννήσων (1924-2009)

Η ονομασία της σχολής: «Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης» δεικνύει σαφώς τον χαρακτήρα αυτής και τον τόπο στον οποίο ευρίσκεται εγκαταστημένη.

 Ο τόπος καλείται λόφος της Ελπίδος επί της νήσου Χάλκης, που είναι μία εκ του συμπλέγματος των Πριγκηποννήσων. Στον λόφο εκείνο ιδρύθη κατ’ αρχάς, άγνωστον πότε ακριβώς, επί των βυζαντινών χρόνων, η ιερά μονή της Αγίας Τριάδος, η οποία συνδέεται με τους οικουμενικούς πατριάρχες Φώτιο Α’, Μητροφάνη Γ’ και Γερμανό Δ’, αφού εκείνοι υπήρξαν οι ανιδρυτές της.

Ο αοίδιμος πατριάρχης Γερμανός ο Δ’ κατά την α’ πατριαρχεία (1842-1845) του επεσκέφθη τον Σεπτέμβριο του 1842 την από το 1821 κατεστραμένη ιερά μονή της Αγίας Τριάδος και κατόπιν αδείας της Υψηλής Πύλης ανέλαβε την ανίδρυση των οικοδομημάτων της ιεράς μονής και της εκεί ετοιμόρροπης εκκλησίας.

Την 13η Σεπτεμβρίου του 1844 ο Πατριάρχης Γερμανός Δ’ μαζί με άλλους αρχιερείς του θρόνου ετέλεσε αυτοπροσώπως τα εγκαίνια της εκκλησίας.Τον δε Οκτώβριο του 1844 σε ιδιαίτερη τελετή ευλογήθηκε από τον μητροπολίτη Καισαρείας Παΐσιο η έναρξη της λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της οποίας τα μαθήματα άρχισαν την 8η Οκτωβρίου 1844.

Το κτίριο αρχικώς ήταν ξύλινο και οι χώροι που διέθετε εκάλυπταν τις τότε ανάγκες της νέας θεολογικής σχολής. Γενική επισκευή του κυρίως κτιρίου και των παραρτημάτων του έγινε το 1869 και το 1891 έληξε η δια των λίθων ανοικοδόμηση μερικών πλευρών του κυρίως κτιρίου. Σφοδρός σεισμός όμως στις 28 Ιουνίου του 1894 μετέτρεψε σε ερείπια σχεδόν τα πάντα, εκτός του ιερού ναού της Αγίας Τριάδος, ο οποίος ενεφάνιζε μερικά ρήγματα.

Όταν όμως άρχισε ο έρανος για την συλλογή χρημάτων προς ανοικοδόμηση της σχολής, ενεφανίσθη ο ομογενής Παύλος Στεφάνοβικ Σκυλίτσης, μέγας ευεργέτης του γένους, ο οποίος διά επισήμου γράμματος αυτού, της 25ης Φεβρουαρίου 1985, προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Άνθιμο Ζ’ (1895-1897) ανεκοίνωσε, ότι ανελάμβανε με δικά του έξοδα την εξ ολοκλήρου ανέγερση του κτιρίου της θεολογικής σχολής και παρεκάλεσε το χρηματικό ποσό που θα συγκεντρωνόταν να αποτελέσει το αποθεματικό κεφάλαιο για τα πρώτα λειτουργικά έξοδα της σχολής.

Έτσι, διά της δωρεάς του Στεφάνοβικ εκτίσθη το σημερινό λαμπρό κτίριο της σχολής σε σχήμα Π προς τιμήν του ιδρυτού, που το όνομά του αρχίζει από Π (Παύλος) και τα εγκαίνιά του ετελέσθηκαν στις 6 Οκτωβρίου 1896.Το κτίριο περιβάλλεται από ωραίους κήπους για τον σχεδιασμό των οποίων εργάσθηκε ο αείμνηστος Μητροπολίτης Πριγκηποννήσων Δωρόθεος (1891-1974).

 Όπισθεν του ιερού βήματος του ναού της Αγίας Τριάδος, καθώς και σε ιδιαίτερο χώρο εκτός του κήπου της σχολής, υπάρχουν τάφοι πατριαρχών, μητροπολιτών και καθηγητών της σχολής.Η θεολογική σχολή της Χάλκης ανήκει στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου και ιδρύθη ως εκ τούτου προς εξυπηρέτηση των άμεσων αναγκών της Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως και της ορθοδοξίας ευρύτερον.

 Κύρια και άμεσα αίτια για την ίδρυση της σχολής υπήρξαν η ευρυτέρα αναγέννηση των γραμμάτων, η ανάγκη της εκκλησιαστικής και θεολογικής καταρτίσεως του ορθοδόξου κλήρου, η τακτική και συστηματική καλλιέργεια της θεολογικής επιστήμης, η επί ανωτέρου επιπέδου και δι’ επιστημονικών μέσων αντιμετώπιση των εκ της δύσεως επιδράσεων των διαφόρων μορφών του υλισμού, των αθεϊστικών και αντιχριστιανικών φιλοσοφικών συστημάτων, η αντιμετώπιση του προσηλυτισμού των παπικών και προτεσταντικών ιεραποστόλων στις επαρχίες του πατριαρχικού θρόνου και η απόκρουση του εμφανισθέντος τότε θεολογικού συστήματος του «θεοσεβισμού» υπό τον Θεόφιλο Καΐρη, που ήταν αντίθετος προς την ορθόδοξη διδασκαλία και παράδοση.

Η ιστορία της θεολογικής σχολής περιλαμβάνει τέσσερεις περιόδους: την Α’ (1844-1919), όταν η σχολή είχε επτά τάξεις, τέσσερεις γυμνασιακές και τρεις θεολογικές.

 Την Β’ περίοδο (1919-1923), όταν η σχολή λειτούργησε ως ακαδημία των πέντε τάξεων, αφού προηγουμένως κατηργήθη το γυμνασιακό τμήμα της σχολής.

 Κατά την Γ’ περίοδο (1923-1951) επανήλθε η παλαιά επτατάξια δομή της σχολής και κατά την Δ’ περίοδο (1951-1971) η σχολή είχε πάλι επτά τάξεις, εκ των οποίων όμως οι τρεις ήταν γυμνασιακές και οι τέσσερεις θεολογικές.Η σχολή της Χάλκλης, η οποία είναι ιερό καθίδρυμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έχει ως άμεσο και υψηλό προστάτη και ρυθμιστή αυτής τον εκάστοτε Οικουμενικό Πατριάρχη και την περί αυτόν Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που εγκρίνουν τους κατά καιρούς κανονισμούς, οι οποίοι διέπουν την λειτουργία της σχολής. Ο τελευταίος κανονισμός ενεκρίθη το έτος 1951 και ίσχυσε μέχρι το 1971, οπότε ανεστάλη η λειτουργία της σχολής ύστερα από την αδικαιολόγητη παρέμβαση του τουρκικού κράτους.

Τα εσωτερικά λειτουργικά και άλλα θέματα της σχολής ρυθμίζονται και επιλύονται από την εξ αρχιερέων επιτροπή, η οποία φέρει την ονομασία «Εφορία της Ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης» και έχει την άμεση αναφορά αυτής στην Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου. Την εφορία απασχολούν η κατάρτιση του προϋπολογισμού, η εξασφάλιση των οικονομικών πόρων, ο διορισμός του διδάσκοντος προσωπικού, η πρόσκληση των μαθητών, η συντήρηση του κτιρίου κ.ά.Τα παλαιότερα έτη η οικονομική συντήρηση της σχολής εξασφαλίζετο εκ των ετησίων συνεισφορών του Οικουμενικού Πατριάρχου, των ιεραρχών, των λοιπών κληρικών και των ιερών μονών, ενώ εσχάτως καλύπτεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Η εσωτερική διεύθυνση της σχολής είναι ανατεθειμένη στον διευθυντή αυτής, ο οποίος ονομάζεται «Σχολάρχης». Αυτός φέρει τουλάχιστον τον τίτλο του αρχιμανδρίτου, συνήθως όμως του επισκόπου ή και του μητροπολίτου. Είναι πρόεδρος του καθηγητικού συλλόγου και θεωρείται ο ηγούμενος της μοναστικής κοινοβιακής αδελφότητος, την οποία απαρτίζουν, κατά ένα ιδιόρρυθμο τρόπο ως αδελφοί της ιεράς μονής Αγίας Τριάδος, οι διδάσκοντες και οι μαθητές αυτής. Σχολάρχης διορίζεται συνήθως ένας εκ των αγάμων κληρικών του καθηγητικού συλλόγου.

Οι καθηγητές του θεολογικού τμήματος, κληρικοί ή λαϊκοί, που είναι συνήθως απόφοιτοι της σχολής, συνεχίζουν τις σπουδές τους σε ορθόδοξες ή ξένες πανεπιστημιακές σχολές του εξωτερικού. Είναι επίσης μέλη συνοδικών επιτροπών του Πατριαρχείου και μετέχουν στην θεολογική και εκκλησιαστική ζωή του Φαναρίου, σε συνέδρια, αποστολές, συνάξεις, κ.ά.Στην θεολογική σχολή, που φέρει μορφή μοναστικής αδελφότητος, φοιτούν μόνον άνδρες, ενίοτε κληρικοί και μοναχοί, κυρίως άγαμοι, αλλά και ορισμένοι ως ακροατές των παραδόσεων και για κάποιο διάστημα και μερικοί έγγαμοι.

 Η φοίτηση στη σχολή παρέχεται δωρεάν και μόνο στην περίπτωση της μη χειροτονίας των αποφοίτων καταβάλλεται χρηματική αποζημίωση. Συνήθως οι περισσότεροι των αποφοίτων εχειροτονούντο και εξ αυτών προήρχοντο οι μελλοντικοί αρχιερείς του πατριαρχείου μας. Οι δε σπουδαστές της σχολής προήρχοντο όχι μόνον από τα ορθόδοξα πατριαρχεία και τις ορθόδοξες αυτοκέφαλες εκκλησίες, αλλά και από τις φίλες χριστιανικές Εκκλησίες.

Άξιον ιδιαιτέρας μνείας είναι το γεγονός ότι στην αυστηρή καθημερινή φοιτητική ζωή των σπουδαστών το επίκεντρο ήταν, πέραν της επιστημονικής μελέτης, η λειτουργική και λατρευτική βιωματική εμπειρία της εκκλησίας μας.

 Υπήρχαν για όλους διακονήματα στο ναό και στη σχολή, εκφωνούνταν ρητορικά γυμνάσματα, κηρύγματα, ενώ ιδιαιτέρα ήταν και η καλλιέργεια και εκμάθηση της βυζαντινής μουσικής.Το δε πρόγραμμα των μαθημάτων του θεολογικού τμήματος ήταν πλήρες και το επίπεδο των γνώσεων υψηλότατο. Οι εξετάσεις γίνονταν κατά εξάμηνα, αλλά και κατά μήνα. Στο τέλος του Δ’ έτους των σπουδών τους οι υποψήφιοι υπέβαλαν αινέσιμη διατριβή και εισήρχοντο στη φάση των επί πτυχίω εξετάσεων μετά το πέρας των οποίων ελάμβαναν τον τίτλο του «Διδασκάλου της ορθοδόξου χριστιανικής θεολογίας».

 Το πτυχίο παρέδιδε στους αποφοίτους ο ίδιος ο Οικουμενικός Πατριάρχης, αφού προηγουμένως ετελείτο πανηγυρική συνοδική και πατριαρχική θεία λειτουργία στον ιερό ναό Αγίας Τριάδος.Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στην περίφημη και αξιόλογη βιβλιοθήκη της θεολογικής σχολής, την οποία και ο ίδιος ο γράφων επεσκέφθη πάμπολλες φορές και εμελέτησε σε αυτήν. Μοναδική όντως εμπειρία. Η ιστορία της βιβλιοθήκης ανάγεται στους βυζαντινούς χρόνους, στον Θεόδωρο Στουδίτη, τον ιερό Φώτιο και την Αικατερίνη Κομνηνή.

Ο κύριος οργανωτής όμως της βιβλιοθήκης υπήρξε ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μητροφάνης Γ’, ο οποίος εδώρησε σε αυτήν 300 σπάνια και αρχαία χειρόγραφα που μέχρι και σήμερα σώζονται στην πατριαρχική βιβλιοθήκη στο Φανάρι.

 Μετά την ίδρυσή της ο αοίδιμος πατριάρχης Γερμανός Δ’ κατά την β’ πατριαρχεία αυτού (1852-1853) με τα δικά του έξοδα ανήγειρε διώροφο λιθόκτιστο κτίριο, όπου εστεγάσθη η βιβλιοθήκη μέχρι και του μεγάλου σεισμού του 1894. Στα σχέδια, δυστυχώς, της ανοικοδομήσεως της σχολής από τον ευεργέτη Παύλο Στεφάνοβικ Σκυλίτση δεν συμπεριλήφθη και η ανέγερση νέου ιδιαιτέρου κτιρίου για την βιβλιοθήκη, ο οποία ευρίσκεται και σήμερα στο υπόγειο τμήμα της βορείου πλευράς της σχολής.

Το 1960 διασκευάσθηκε κτιριακά η βιβλιοθήκη και απέκτησε αναγνωστήριο, αίθουσα περιοδικών, γραφείο κ.ά. Η βιβλιοθήκη κατά καιρούς εμπλουτίσθηκε σε βιβλία από δωρεές του Οικουμενικού Πατριαρχείου, των εκάστοτε πατριαρχών, αρχιερέων, καθηγητών, άλλων ορθοδόξων και φίλων χριστιανών εκκκλησιών. Πλούσια σε βιβλία είναι επίσης και η μαθητική βιβλιοθήκη της σχολής.

 Το έτος 1971 απαγορεύθηκε από το τουρκικό υπουργείο Παιδείας η λειτουργία της θεολογικής σχολής, επειδή το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας έκρινε ως αντισυνταγματική την λειτουργία όλων των ιδιωτικών σχολών της ανωτάτης παιδείας. Έτσι, δυστυχώς, ανεστάλη η λειτουργία της θεολογικής σχολής. Ας ελπίσουμε ότι ο νυν Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος θα επευλογήσει την επαναλειτουργία της σχολής.

Η θεολογική σχολή της Χάλκης συνδέεται άμεσα με την Ιερά Μητρόπολη Πριγκηποννήσων, η οποία εορτάζει τα 85 έτη από της ιδρύσεώς της. Τα Πριγκηπόννησα ή νησιά των Πριγκήπων είναι εννέα: Η Πρώτη, η Αντιγόνη, η Χάλκη, η Πρίγκηπος, η Οξεία, η Πλατή, η Πίτα, η Νείανδρος και η Τερέβινθος. Από τα παραπάνω εννέα νησιά εκκλησιαστική διοργάνωση έχουν μόνο τα τέσσερα: Η Πρώτη, η Αντιγόνη, η Χάλκη και η Πρίγκηπος. Τα νησιά αυτά απεσπάσθησαν από την μητρόπολη Χαλκηδόνος το έτος 1924 και απετέλεσαν έκτοτε ιδίαν εκκλησιαστική περιφέρεια, την μητρόπολη Πριγκηποννήσων.Η αιτία για την σύσταση της νέας μητροπόλεως ήταν η επικρατούσα τότε αντίληψη στο πατριαρχείο μας ότι εντός της νέας τουρκικής Δημοκρατίας (1923) έπρεπε να υφίστανται περισσότερες εν ενεργεία μητροπόλεις με χριστιανικό ποίμνιο.Ο πατριαρχικός και συνοδικός τόμος, ο ιδρυτικός της Ιεράς Μητροπόλεως Πριγκηποννήσων, που εκδόθηκε επί οικουμενικού πατριάρχου Γρηγορίού Ζ’ τον Ιανουάριο του 1924 σώζεται μέχρι και σήμερα στο πατριαρχικό αρχειοφυλάκειο και φέρει τις υπογραφές του πατριάρχου και των τότε συνοδικών αρχιερέων.

Κατά τα 85 έτη που παρήλθαν από της ιδρύσεως της Ιεράς Μητροπόλεως Πριγκηποννήσων στον μητροπολιτικό θρόνο αυτής ανήλθαν οκτώ ιεράρχες του οικουμενικού θρόνου, με έδρα κατά το μάλλον ή το ήττον την μεγαλόνησο Πρίγκηπο. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα ο Πριγκηποννήσων Αγάπιος (1977-1979) μετέφερε την έδρα της μητροπόλεως στη νήσο Αντιγόνη, ενώ ο Πριγκηποννήσων Καλλίνικος (1979-1985) στη νήσο Χάλκη.Επειδή δεν υπήρχε μητροπολιτικό μέγαρο ο Πριγκηποννήσων Καλλίνικος διεσκεύασε καταλλήλως τον αυλόγυρο του ιερού ναού της Παναγίας στην Πρίγκηπο και εγκατέστησε εκεί την έδρα της μητροπόλεως. Οι αρχιερατεύσαντες ιεράρχες της μητροπόλεως Πριγκηποννήσων είναι: Αγαθάγγελος ο από Νεοκαισαρείας (1924-1927), Θωμάς ο απ Ανέων (1927-1946), Δωρόθεος ο από Λαοδικείας (1946-1974), Κωνσταντίνος ο από Απολλωνιάδος (1974-1977), Αγάπιος ο από Σωζοπόλεως (1977-1979), Καλλίνικος ο από Λύστρων (1979-1985), Συμεών ο από Ειρηνουπόλεως (1987-2002) και ο νυν μητροπολίτης Ιάκωβος ο από Λαοδικείας (2002).

Την Ιερά Μητρόπολη Πριγκηποννήσων χαρακτηρίζουν οι πολλές ιερές μονές, τα εξωκκλήσια, τα μεγάλα και ιστορικά ιδρύματα της θεολογικής σχολής Χάλκης, το ορφανοτροφείο θηλέων στην Πρώτη, η εμπορική σχολή Πριγκήπου.

Από το 1955, ύστερα από τα Σεπτεμβριανά, και ακόμη χειρότερα από το 1964 με την εκρηκτική εξέλιξη του κυπριακού ζητήματος, ο ελληνικός πληθυσμός των Πριγκηποννήσων μειώθηκε δραματικά και σήμερα ζουν ελάχιστοι ρωμιοί, ενώ έπαυσε η λειτουργία των σχολείων λόγω της ελλείψεως παίδων.

Πηγή:http://www.xronos.gr/church/detail.php?ID=4723