kantonopou’s blog

Διδάσκει ο Ι. Χρυσόστομος: «Θεμέλιο της δικής μας, της χριστιανικής πνευματικής ζωής, είναι η ταπεινοφροσύνη. Κι αν ακόμη οικοδομήσεις πριν απ΄αυτή άπειρα, είτε ελεημοσύνη, είτε προσευχές, είτε νηστεία, είτε όλες τις αρετές, αν δεν θέσεις πρώτα αυτή ως θεμέλιο  όλα θα πέσουν κάτω εύκολα, ακόμη και η σωφροσύνη και η παρθενία και η περιφρόνηση των χρημάτων και ο,τιδήποτε άλλο αναφέρεις, όλα είναι ακάθαρτα και μολυσμένα και σιχαμερά, όταν απουσιάζει η ταπεινοφροσύνη» (Ε.Π.Ε. 27, 426).Για να υποστηρίξει σε άλλη ομιλία του: «Δεν υπάρχει τίποτε, απολύτως τίποτε που να μπορεί να μας συγκρατεί και να μας διατηρεί ενωμένους, όσο η ταπεινοφροσύνη και το να είμαστε μετριόφρονες και συνεσταλμένοι και το να μη σχηματίζουμε ποτέ καμμία μεγάλη ιδεά για τον εαυτό μας. Αυτό γνωρίζοντας καλά ο Χριστός, αυτόν τον νόμο παρουσίασε πρώτα, λέγοντας τα εξής:«Τρισευτυχισμένοι είναι εκείνοι που συναισθάνονται την πνευματική τους φτώχεια».Έτσι θέτει το θεμέλιο λίθο, ανεγείροντας μέσα στις ψυχές τους την μεγάλη εκείνη οικοδομή της φιλοσοφημένης ζωής». (Ε.Π.Ε. 26, 480).

Οι καιροί μας, αταπείνωτοι και σύνθετοι ασταθείς και ευμετάβλητοι, δεν βοηθούν στην ανάπτυξη του θείου αυτού δώρου. Με την επιβολή της τεχνολογίας και την ταυτόχρονη μείωση των πνευματικών αντιστάσεων του ανθρώπου και του πολιτισμού, έδωσαν την δυνατότητα να πιστεύει, ο άνθρωπος, πως είναι Παντοδύναμος.Πως είναι ο κυρίαρχος, ο κατακτητής της Δημιουργίας. Ο ανθρωποΘεός. Του προσέφεραν την ψευδαίσθηση πως δεν έχει πια ανάγκη στήριξης. Είναι αυτάρκης. Οι δυνάμεις του είναι ισχυρές οι αντοχές του απυρόβλητες οι δυνατότητές του αχτύπητες.Έτσι εγκλωβίστηκε στο δικό του «τείχος» ζωής, για να υποστεί στην συνέχεια την αφόρητη πίεση μιας δεινής δοκιμασίας συνεχούς υποτίμησης και αιχμαλωσίας.

Δικαιώνεται ο αείμνηστος π. Αλέξανδρος Σμέμαν, όταν εύστοχα παρατηρεί:«Για πια ταπεινοφροσύνη μπορούμε να μιλάμε σήμερα, όταν όλη η ζωή χτίζεται αποκλειστικά πάνω στον αυτοθαυμασμό και την αυτοεκτίμηση, πάνω στον ενθουσιασμό για την εξουσία, το μεγαλείο, τη δύναμη. Αυτό το πνεύμα της αυτοεξύμνησης έχει διαχυθεί από την κορυφή μέχρι τα πόδια όχι μόνο στην πολιτική και στη δημόσια ζωή, αλλά και στην προσωπική, επαγγελματική, κοινωνική και κυριολεκτικά σε κάθε πτυχή της ζωής».

Όμως «ο άνθρωπος της ταπείνωσης, έχοντας επίγνωση των αδυναμιών και της αμαρτίας του, αποστρέφει το βλέμμα από τη δυστυχία του και αγναντεύει πια συνεχώς την ευσπλαχνία του Θεού και αποβλέπει στην παρέμβασή της. Το σπάσιμο της καρδιάς του, η συντριβή, έχει ασυναίσθητα μεταμορφωθεί σε ταπεινή και γαλήνια χαρά, σε αγάπη και σε δραστική χάρη.Κανένα του λάθος, κανένα του αμάρτημα δεν έχει σβηστεί ή συγχωρεθεί, όλα έχουν βυθιστεί και χαθεί μέσα στην άπειρη ευσπλαχνία. «Ου επλεόνασεν η αμαρτία, υπερεπερίσσευσεν η χάρις» (Προς Ρωμαίους 5,20).Ότι συνέθλιψε η αμαρτία, το αποκατέστησε η χάρη, κάνοντάς το ακόμα καλύτερο από πριν. Η προσευχή του ταπεινού φέρει ακόμα τα ίχνη της αμαρτίας και της δυστυχίας, και θα τα φέρει για πάντα, όμως από εδώ και πέρα το λάθος θα είναι ένα λάθος ευτυχές, μια felix culpa, όπως το ψάλλουμε κάθε Πάσχα, μια ενοχή δηλαδή που βούλιαξε και χάθηκε μέσα στην άπειρη αγάπη.

 Ανάμεσα στη συντριβή και στη χάρη δεν υπάρχει πια σχεδόν διαφορά. Το ένα μπαίνει μέσα στο άλλο, τα δάκρυα της μετάνοιας είναι δάκρυα αγάπης» (Pom. Andre Louf, Θανάσης Γλάρος, Η ταπείνωση, εκδ. Ακρίτας, Αθήνα 2001, σελ.45).Ναι! Η ταπείνωση, σαν τίμια έκφραση πιστεύουσας καρδιάς, αποτελεί τον κεντρικό πυλώνα στήριξης των αγίων αρετών, που νοηματοδοτούν και ομορφαίνουν την ταραγμένη εσωτερικότητα του ανθρώπου. Είναι η συνισταμένη δύναμη, η οποία κρατεί ανέπαφη και ολοκληρωμένη αμόλευτη και αμάραντη την παιδευτική αγωνία της εν Χριστώ ελπίδος. «Τους δίδασκε (ο Χριστός)», παρατηρεί ο Ιερός Χρυσόστομος, «την ταπεινοφροσύνη, που είναι η μητέρα των αγαθών και για την οποίαν είπε, ότι είναι η αρχή και το τέλος της αρετής» (Ε.Π.Ε. 14, 340).

Το ιερό σώμα της ταπείνωσης περιέχει όλα εκείνα τα συστατικά, στοιχεία σταυροαναστάσιμα, που διασφαλίζουν την απαραίτητη πνευματική ανάπτυξη του τόσον ταλαίπωρου σύγχρονου ανθρώπου, αλλά και την διαφύλαξη του με ήθος ισχυρό_ ατσαλάκωτο ήθος ελευθερίας ήθος Εκκλησιαστικό: «Έλεγε ο αββάς Ιωάννης: Η πόρτα του Ουρανού είναι η ταπείνωση. Και οι Πατέρες μας, περνώντας με χαρά μέσα από πολλές καταφρονήσεις μπήκαν στην πόλη του Θεού» (Το μέγα Γεροντικόν, τ.Δ΄, σελ. 55).Ο ιερός Χρυσόστόμος θα χαρακτηρίσει την ταπείνωση ουσιαστικό θεμέλιο της πνευματικής ζωής.

 Η Γερόντισσα Θεοδώρα θα διδάξει: «Ούτε η άσκησις, ούτε η κακουχία, ούτε οι διάφοροι κόποι σώζουν τον άνθρωπον, εκτός από την γνησίαν ταπεινοφροσύνην. Διηγείτο δε και το εξής: Υπήρχε κάποιος αναχωρητής που εξεδίωκε τους δαίμονας. Ούτος προηγουμένως εξήταζε τα δαιμόνια, ερωτών αυτά: με ποίαν δύναμιν εξέρχεσθε από τον άνθρωπον. Με νηστείαν. Όχι, απήντων. Ημείς ούτε τρώγωμεν, ούτε πίνωμεν. Με αγρυπνίαν ηρώτα πάλι ο Γέρων. Όχι, απήντων. Ημείς καθόλου δεν κοιμώμεθα. Μήπως δια της αναχωρήσεως του πάσχοντος εκ του κόσμου. Όχι, απήντων. Ημείς ζώμεν εις τας ερήμους. Επειδή δε ο γέρων επέμενε και έλεγεν με ποιον τρόπον εξέρχεσθε, τα δαιμόνια ομολόγησαν: Τίποτα δε μας νικά, παρά μόνον η ταπεινοφροσύνη».

Η ταπείνωση δεν είναι αδυναμία. Είναι δύναμη, αφού αποτελεί την μακρά και επίμονη διαδικασία κυοφορίας των αρετών εκείνων, που, μοναδικά αυτές, προστατεύουν το ανθρώπινο πρόσωπο από τον κίνδυνο της ερείπωσης και την κοινωνία από το εφιαλταικό τσάκισμα.Αποτελεί την ενσυνείδητη ομολογιακή έκρηξη της πιστεύουσα ψυχής και την αποδοχήν του θείου μυστηρίου της φιλανθρωπίας του Θεού και της ελευθερίας του ανθρώπου.Να θυμηθούμε τον μέγα Αβράαμ, που πίστευε ότι ήταν «γη και σποδός» (Γεν. Ικ, 27). Τον Προφήτη και βασιλέα Δαυίδ, ο οποίος τόνιζε: «Εγώ δε ειμί σκώληξ και ουκ άνθρωπος, όνειδος ανθρώπων και εξουθένημα λαού» (ΨΑλμ. Κα΄, 7).Ο δε θείος Παύλος ομολογούσε: «Χριστός Ιησούς ήλθεν εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί εγώ» (Α΄Τιμ., α΄, 15).

Ο ίδιος ο Κύριος θα σφραγίσει την ένθεη αρετή της ταπείνωσης με τον λόγο Του: «Μάθετε απ΄εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία» (Ματθ. ια, 29).Ο ταπεινός γίγαντας Απόστολος Παύλος θα διδάξει: «τη ταπεινοφροσύνη αλλήλους ηγούμενοι υπερέχοντες εαυτόν» (Φιλ. 2,3).Και ο Ευαγγελιστής Προφήτης θα μας προβάλλει «διδαχή Κυρίου», τονίζοντας «επί τίνα επιβλέψω αλλ΄ή επί τον ταπεινόν και ησύχιον και τρέμοντά μου τους λόγους» (Ησαϊ, στ΄,2).Πάντως «πας ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δε ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται» (Λουκ. ικ, 14).

Ο ταπεινός έχει την αντοχή και διαθέττει την δύναμη να αναγνωρίζει τα σφάλματά του. Έχει συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του, γι΄αυτό δεν «ανοίγεται» σε περιπέτειες και διαδικασίες των ατελειών του, που τον παγιδεύουν στην αφροσύνη του «εδώ και τώρα» σ΄έναν ασύντακτο ρυθμό κριτικής για όλους τους άλλους εκτός από τον εαυτό του. Ζυγίζει την πνευματική του δύναμη και αναγνωρίζει το έλλειμμα πιστεύει και ομολογεί τις ασθένειας του. Ορθώτατα ο άγιος Μακάριος παρατηρεί: «Εκείνος που έχει ζωή καθαρή και ταπεινό φρόνημα, αυτός είναι μακάριος. Ο ταπεινός ουδέποτε γκρεμίζεται, διότι από ποια δύναμη κινδυνεύει να πέσει, αφού έχει τοποθετήσει τον εαυτό του κάτω από όλα»

Και με οδηγό την αγάπη του Θεού αγωνίζεται για το λυτρωτικό ξεπέρασμα. Δίχως Φαρισαϊκές κινήσεις και ταπεινόσχημες προσπάθειες. Μέσα στην γονιμότητα της εύλαλης σιωπής των δακρύων και της ησυχίας. Με πλοηγό την αγάπη του Θεού. Τολμάει να αναδιπλώνεται εσωτερικά. Μπορεί να βυθίζεται στον δικό του κόσμο και να αναζητάει λυτρωτικές ψηφίδες ελπίδας. Γνωρίζει την ελευθερία, που είναι δύναμη ζωής, και σταθερά παλεύει. Με υψηλό, ένθεο φρόνημα.

Ο αρχιεπίσκοπος Χερσώνος Ιννοκέντιος διδάσκει πως ο «ταπεινόφρων έχει μίαν αγίαν απιστίαν εις τον εαυτόν του, εις τας δυνάμεις του νοός του και εις το θέλημά του. Δια τούτο είναι πάντοτε πολύ προσεκτικός, μετρημένος και αθόρυβος εις όλα, εις τους λόγους και εις τας πράξεις του. Ουδέποτε επιτρέπει μάλιστα δια πρόσωπα και θέματα ανώτερα από τον ίδιον».

Θα τελειώσουμε τις σύντομες αυτές σκέψεις μας για την ταπείνωση με τον λόγο του αγίου Νεκταρίου:«Ταπεινοφροσύνη! Μεγάλη αρετή, υψοποιός δύναμις, των καλών απάντων μαιεύτρια, θεμέλιον αρραγές απασών των αρετών, οδηγός ηθικής ανυψώσεως, κλίμαξ ηθικής τελειώσεως, μέσον της προς τον Θεόν φιλίας και επικοινωνίας, αρχή της ημών αυτών επιγνώσεως, και τέλος της αληθούς του Θεού γνώσεως» (Γνώθι σ΄αυτόν, σ.187).

Και κάτι ακόμη! «Η ταπείνωση είναι σταυρός, συσταύρωση Χριστού, υπακοή μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού» (Εφραίμ του Σύρου, Έργα Γ΄, σελ. 147). Είναι η μήτρα μιας ελευθερίας της υπάρξεως, της μυστικής παντοδυναμίας της κυρίως απέναντι στις δαιμονικές δυνάμεις, τους μόνους εχθρούς της ανθρώπινης ελευθερίας. Η ταπείνωση ή η ταπεινοφροσύνη είναι η παγίδα των παγίδων του διαβόλου και των πειρασμών του, η κρυμμένη, μυστική και σταυρική δύναμη των πιστών, στην οποία ο διάβολος και οι δυνάμεις του προσκόπτουν και πέφτουν, αυτογυμνώνονται και διαπομπεύονται» (π. Μιχ. Καρδαμάκη, κεφάλαια κατακυκτικά, τ. Β΄, σελ. 30).

«Κάποιος άλλος αδελφός που πολεμήθηκε από τον πειρασμό της πορνείας, σηκώθηκε μέσα στη νύκτα, πήγε σε ένα Γέροντα και του είπε τον λογισμό.Ο Γέροντας, τον παρηγόρησε και επέστρεψε ωφελημένος στο κελί του.Όμως να και πάλι ο πειρασμός άρχισε να του επιτίθεται. Και αυτός πάλι πήγε στον Γέροντα. Και το κάνε αυτό πολλές φορές, αλλά ο Γέροντας δεν τον λύπησε του έλεγε κάθε φορά αυτά που ήταν χρήσιμα και πρόσθετε: «Μην υποχωρήσεις στον πειρασμό, αλλά να έρχεσαι πιο συχνά, όσες φορές σε ενοχλεί και να τον αποκαλύπτεις. Γιατί μ΄ αυτόν τον τρόπο, όταν ελέγχεται, υποχωρεί. Τίποτε δεν προκαλεί τόση αηδία στον δαίμονα της πορνείας, όσο το να ξεσκεπάζεις τα έργα του και τίποτα δεν τον χαροποιεί, όσο το να κρύβουμε τους λογισμούς».Πήγε λοιπόν ο αδελφός στον ίδιο Γέροντα για ενδεκάτη φορά κατηγορώντας τον λογισμό του και είπε κατόπιν ο αδελφός στον Γέροντα: «Κάνε αγάπη, αββά, και πες μου κάποιον λόγο». Και του λέει ο Γέροντας: «Έχε θάρρος, παιδί μου εάν επιτρέψει ο Θεός τον λογισμό τον δικό μου να ρθει σε σένα, δεν θα μπορέσεις να τον σηκώσεις και θα κατέβεις πολύ χαμηλά.Μετά από αυτό του Γέροντα, χάρις στη μεγάλη του ταπείνωση έπαυσε ο πόλεμος του αδελφού» (Το μέγα Γεροντικόν, σελ. 149).

Πρωτοπρεσβύτερος ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΖΑΜΠΕΛΗΣ