Αρχεία για ΠΑΙΔΙΚΟ ΙΧΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

Τι θέλει να σου πεί η ζωγραφιά του παιδιού σου

 

Τα παιδιά λατρεύουν να ζωγραφίζουν και η δουλειά τους, αντανακλά τον εσωτερικό τους κόσμο. Γι’ αυτό τα τελευταία 40 χρόνια, χρησιμοποιώ τη ζωγραφική ως ένα σημαντικό κομμάτι της πρακτικής μου στη παιδιατρική. Σε κάθε παιδί 4-5 ετών η νοσοκόμα μας, του ζητάει να ζωγραφίσει την οικογένειά του, την ώρα που κάνει κάτι και για να κάνουν τη διαδικασία πιο απλή, κάθε δωμάτιο εξέτασης έχει και ένα ρολό χαρτί ζωγραφικής, με ένα μαύρο μαρκαδόρο δίπλα του.

Η ζωγραφιά ενός παιδιού, είναι ουσιαστικά μια φωτογραφία της άποψής του, του πώς βλέπει το ρόλο του στην οικογένεια, τη σχέση του με τα άλλα μέλη και την αυτοπεποίθησή του. Δείχνει επίσης τα δυνατά σημεία του παιδιού και της οικογένειάς του, ακόμη και νοοτροπίες που με κάνουν να καταλαβαίνω τις αντιλήψεις και τις συνήθειές τους. Και πάντα ρωτάω τους γονείς τί γνώμη έχουν για τη ζωγραφιά του παιδιού τους, διότι η συζήτησή μας, μπορεί να μου παρέχει ακόμη μεγαλύτερη πληροφόρηση η οποία συνδυάζεται με τη ζωγραφιά.

Προσοχή: Όλοι θέλουμε να βρούμε “κρυμμένα” μηνύματα στις ζωγραφιές των παιδιών μας, αλλά καλό είναι να είστε προσεκτικοί, με την υπερ-ερμηνεία. Δεν είναι ό,τι καλύτερο να “διαβάζεις” υπερβολικά πράγματα στις ζωγραφιές του παιδιού. Αντιθέτως, χρησιμοποιήστε τα ως ευκαιρία να μιλήσετε με το παιδί για το τί έχει ζωγραφίσει και ύστερα ρωτήστε το για να βελτιώσετε τη μεταξύ σας επικοινωνία. Αποφύγετε να δώσετε τη δική σας άποψη, σχετικά με το τί έχει ζωγραφίσει το παιδί, και επικεντρωθείτε στη δική του. Παρακάτω, θα δείτε μία σύντομη ανάλυσή μου, σε 6 βασικές παιδικές ζωγραφιές, ώστε να συγκρίνετε και να καταλάβετε τί περίπου ή ακριβώς, θέλει να σας πεί το παιδί σας!

 

Ένα “μπουκέτο” μπαλόνια

 

Η πρώτη ζωγραφιά είναι σημαντικό παράδειγμα του πώς η τέχνη μπορεί να γίνει αφορμή για να βγούν πράγματα στην επιφάνεια και να συζητηθούν. Τη συγκεκριμένη ζωγραφιά, την έφτιαξε μια ασθενής μου ετών 11 που είχε μεγαλώσει με μητέρα μονογονέα από τότε που γεννήθηκε και δεν είχε αδέρφια. Εξωτερικά, η υγεία της, η πρόοδός της στο σχολείο και η κοινωνική της ανάπτυξη, φαίνονταν μια χαρά. Αλλά δεν έκανε φίλους εύκολα και ήταν ιδιαίτερα ανήσυχη όταν έπρεπε να αφήνει τη μητέρα της για να πάει να δεί φίλους της. Προτιμούσε να έρχονται οι φίλοι στο σπίτι της και να παίζουν όσο η μητέρα της, ήταν κάπου εκεί κοντά. Ανησυχούσα ότι ο τόσο στενός δεσμός της με τη μητέρα της, στεκόταν εμπόδιο στο να μάθει να αποχωρίζεται τη μητέρα της, που αποτελεί και σημαντικό κομμάτι στην ανάπτυξη του παιδιού.

Σε προηγούμενες συναντήσεις μας, δεν μπορούσα να κεντράρω ακριβώς στο πού υπήρχε το πρόβλημα αλλά η ζωγραφιά ήταν μια εξαιρετική αποκάλυψη. Μητέρα και κόρη είναι πολύ κοντά στη ζωγραφιά και αυτό που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση, ήταν το σχοινάκι που δείχνει να τις ενώνει. Η μητέρα της στην αρχή έδειχνε περήφανη αλλά ύστερα παραδέχτηκε, ότι το παιδί ήταν υπερβολικά προσκολλημένο επάνω της κι έτσι έφυγε από το γραφείο μου, αποφασισμένη να βοηθήσει το παιδί της να αποχωριστεί ψυχολογικά, διατηρώντας πάντα τη στενή σχέση αγάπης που είχαν μεταξύ τους.

 

 

Η οικογένεια των απλών φιγούρων

 

Οι ζωγραφικές ικανότητες του παιδιού, ξεκινούν να διηγούνται μια ιστορία, με την είσοδό του στο νηπιαγωγείο. Παρ’ όλο που τα παιδιά αυτής της ηλικίας τείνουν να χρησιμοποιούν απλές φιγούρες με ευθείες γραμμές για χέρια και πόδια, πολλές φορές μπορώ να καταλάβω περισσότερα από τις εκφράσεις του προσώπου ή από το πού τοποθετούνται τα μέλη της οικογένειας και τί κάνουν. Αυτή τη ζωγραφιά την έφτιαξε ένα κοριτσάκι 5 ετών που ζωγράφισε τη μητέρα του αριστερά και ξεχωριστά από τους άλλους, ύστερα τον σκύλο, τον μπαμπά της, τον εαυτό της και τον 8χρονο αδερφό της.  Το κορίτσι αυτό ζωγράφισε τον εαυτό του σε μεγαλύτερο μέγεθος από τους άλλους, πράγμα πολύ θετικό διότι δείχνει ισχυρή αυτο-εκτίμηση. Αξίζει δε  να σημειωθεί ότι έβαλε τον εαυτό της ανάμεσα στον πατέρα της και στον αδερφό της και αυτό εξηγείται. Καθώς τα παιδάκια 4 και 6 ετών, αναπτύσσουν τη ταυτότητά τους. Ως μέρος αυτής της φυσιολογικής αναπτυξιακής διαδικασίας, τα μικρά κορίτσια έρχονται σωματικά και συναισθηματικά, πιο κοντά στον πατέρα τους (ενώ αντίστοιχα, τα αγόρια αυτής της ηλικίας στη μητέρα τους) με τα συναισθήματα που βιώνουν να είναι προσωρινά.

 

 

Με υπερβολική προσοχή στη λεπτομέρεια

 

Το 7χρονο κορίτσι που έκανε αυτή τη ζωγραφιά, είναι ένα από τα τρίδυμα παιδιά της οικογένειας και γεννήθηκε πρόωρα. Όταν τη ρώτησα τί κάνουν οι άνθρωποι στη ζωγραφιά, μου απάντησε  ξεκινώντας από τον αδερφό της που έχει αυτισμό “Ο αδερφός μου βάζει πλυντήριο, η μαμά δουλεύει στον υπολογιστή, εγώ κρεμάω τα ρούχα, ο μπαμπάς πλένει το αμάξι και η αδερφή μου καθαρίζει τα γυαλιά της”.
Το γεγονός ότι έχει ζωγραφίσει πολλά μέλη του σώματος και ρούχα στους γονείς της, δείχνουν ώριμη ματιά. Επίσης από τα ρούχα φαίνεται ότι ξεχωρίζει τα δύο φύλα ενώ απεικονίζει και τους γονείς με τα παιδιά ως μία ομάδα που περνάει χρόνο και κάνει πράγματα μαζί. Το γεγονός ότι έχει ζωγραφίσει το αδερφό της μεγαλύτερο σε μέγεθος και με μεγάλο κεφάλι ενώ την αδερφή της με γυαλιά, μου δείχνει ότι είναι σε θέση να διακρίνει το κάθε μέλος της οικογένειάς της, ως ξεχωριστή προσωπικότητα.

 

 

Μία τρύπα στο έδαφος

 

Η 7χρονη ζωγράφος μας εδώ, πήγε πρόσφατα με τους γονείς της και τον μικρότερο αδερφό της, στη κηδεία του παππού της. Εντυπωσιάστηκα με τις διαφορετικές πλευρές της φωτογραφίας, συμπεριλαμβανομένης και της ικανότητάς της να διαχωρίζει τους ενήλικες από τα παιδιά και να ζωγραφίζει πρόσωπα που δείχνουν θλίψη. Ζωγράφισε τον εαυτό της και τον πατέρα της προφίλ, κάτι που δείχνει ότι μεταξύ τους έχουν ένα ισχυρό δέσιμο ενώ είναι ενθαρρυντικό που ζωγράφισε όλα τα μέλη της οικογένειάς της, κοντά το ένα στο άλλο. Αυτό σημαίνει ότι αντιλαμβάνεται την οικογένειά της ως ένα δυνατό δεσμό σε μια λυπημένη στιγμή της ζωής τους.

 

 

Ο αγώνας ποδοσφαίρου

Το 9 ετών αγοράκι που έκανε αυτή τη ζωγραφιά περιέγραψε το παιχνίδι ανάμεσα σε εκείνον, τον αδερφό του και τους γονείς του ενώ ζωγράφισε τη μητέρα του με μεγαλύτερο μέγεθος από τα άλλα μέλη της οικογένειας σαν να είναι εκείνη ο αρχηγός μέσα στην οικογένεια.

 

 

Μια θέα από ψηλά

 

Το 7χρονο αγοράκι που έκανε αυτή τη ζωγραφιά, είπε χαρακτηριστικά “Εδώ είμαστε εμείς που παίζουμε Μονόπολη”. Αμέσως πρόσεξα ότι έφτιαξε την οικογένειά του, σαν κάποιος που τη κοιτάζει από ψηλά. Τα παιδιάσαν τον φίλο μας, έχουν έντονη καλλιτεχνική φύση και είναι πολύ καλά στα πάζλ και στα επιτραπέζια. Το οικογενειακό παιχνίδι, δείχνει μια θετική σχέση ανάμεσά τους. Επιπλέον, το γεγονός ότι ζωγράφισε τους γονείς του και τη μικρότερη αδερφή του στις πλευρές του τραπεζιού και τον εαυτό του στη κορυφή, δείχνει ότι είναι η ισχυρή προσωπικότητα μέσα στην οικογένεια και μία σωστά δομημένη επίγνωση του ποιός είναι, δηλαδή της ταυτότητάς του.

 

Πηγή: http://www.parents.com/

Το τεστ της οικογένειας

         Το σχέδιο της οικογένειας αντανακλά αφενός τη δυναµική των σχέσεων, όπως τις αντιλαµβάνεται το παιδί που σχεδιάζει, και αφετέρου τη συναισθηµατική του στάση απέναντι στα µέλη της οικογένειάς του. Ακόµα και αν δεν του ζητηθεί, το παιδί σχεδιάζει την οικογένειά του.

        Ζητάµε από το παιδί να ζωγραφίσει µια οικογένεια «όποια θέλει το ίδιο». Αφού ολοκληρώσει το σχέδιο του – χωρίς παρεµβάσεις από τη δική µας πλευρά – προχωρούµε σε ερωτήσεις που αφορούν στο σχέδιο, όπως:

1. Μπορείς να µου πεις ποιοι είναι αυτοί που φαίνονται στο σχέδιο σου;

2. Ποιο πρόσωπο είναι πιο συµπαθητικό;

3. Ποιό είναι λιγότερο συµπαθητικό;

4. Πώς αισθάνεται ο καθένας;

5. Ποιο είναι πιο ευτυχισµένο;

6. Ποιο είναι πιο λυπηµένο;

7. Γιατί;

 

Τι προσέχουµε στο σχέδιο της οικογένειας 

1. Πόσο χρόνο αφιερώνει στη σχεδίαση κάθε προσώπου.

2. Θέσεις εγγύτητας ή απόστασης των προσώπων µεταξύ τους.

3. Ποιο ζωγράφισε πρώτο και ποιο τελευταίο.

4. Διορθώσεις και σβησίµατα.

5. Παράλειψη κάποιου προσώπου.

6. Προσθήκη άλλων προσώπων ή ζώων.

7. Θέση των µπράτσων και των άκρων.

8. Αναλογίες ανάµεσα σε φιγούρες.

9 . Αναλογίες στις φιγούρες.

10. Ρούχα.

11. Διανοµή ρόλων.

12. Τρόπος σχεδίασης (βαθµός πίεσης).

Ερµηνεία του σχεδίου της οικογένειας

          Το πρόσωπο που εµφανίζεται πρώτο στο σχέδιο είναι και αυτό για το οποίο το παιδί αισθάνεται µεγάλο θαυµασµό, ταυτίζεται µαζί του και προσπαθεί να το µιµηθεί. Όταν στην πρώτη θέση τοποθετεί τον εαυτό του, σηµαντικό είναι να δει κανείς την ηλικία του παιδιού. Για παράδειγµα, όταν το παιδί είναι στην ηλικία 4-6, η οποία είναι µια φάση έντονου εγωκεντρισµού, είναι αναµενόµενο να συµβεί. Σε άλλη περίπτωση, εκδηλώνει µια επιθυµία του παιδιού να το αγαπούν η οποία παραµένει ανικανοποίητη ή δεν έχει επαρκώς ικανοποιηθεί.

Αντίθετα, η τοποθέτηση του εαυτού του στην τελευταία θέση µπορεί να σηµαίνει µια υποτίµηση του εαυτού ή µε αυτόν τον τρόπο να αισθάνεται ότι αυτή είναι η θέση που κατέχει µέσα στην οικογένεια.

Η παράλειψη κάποιου προσώπου δηλώνει την µη αποδοχή του από το παιδί. Ενώ η προσθήκη κάποιου άλλου ανθρώπου µε τους οποίους το παιδί δεν έρχεται σε καθηµερινή επαφή, υποδηλώνει την ανάγκη για επικοινωνία µε στόχο να καλύψει ένα συναισθηµατικό κενό που δηµιουργούν οι υπάρχουσες οικογενειακές σχέσεις.

Η παράλειψη του ίδιου του εαυτού φανερώνει εκτός από τη χαµηλή αυτοεκτίµηση του παιδιού, και την αποµόνωσή του από την οικογένεια.

Η απεικόνιση ενός προσώπου µε διαστάσεις µικρότερες από τις κανονικές υποδηλώνει ότι το παιδί θέλει να τον µειώσει, καθώς τρέφει αρνητικά συναισθηµάτα απεναντί του και κυρίως φθόνο ή φόβο.

Η αυξηµένη απόσταση κάποιου προσώπου σε σχέση µε την εγγύτητα που παρουσιάζουν τα άλλα έχει σχέση µε τη θέση αυτού του προσώπου στην οικογένεια, όπως τουλάχιστον την αντιλαµβάνεται το παιδί που σχεδιάζει.

Όταν το χέρι κάποιου αγκαλιάζει το παιδί κοντά στο λαιµό εκφράζει την αίσθηση του παιδιού ότι το συγκρατούν και αισθάνεται περιορισµένο.

Τα κουµπιά στα ρούχα κάποιου µπορεί να συνδεθούν µε τη συναισθηµατική σπουδαιότητα που έχει αυτό το πρόσωπο για το παιδί.

Το σβήσιµο ενός προσώπου φανερώνει µια συναισθηµατική σύγκρουση του παιδιού σε σχέση µε αυτό το πρόσωπο: από τη µια αισθάνεται δυσφορία και αντιπαλότητα και από την άλλη φόβο να εκφράσει αυτά τα συναισθήµατά του.

Όταν κάποιο πρόσωπο έχει υπερβολικά µεγάλες διαστάσεις σε σχέση µε τα άλλα βιώνεται από το παιδί ως η κυρίαρχη φιγούρα στην οικογένεια ή και στην καρδιά του παιδιού.

Η παράλειψη είτε χεριών, είτε µπράτσων είναι ένας τρόπος για να τιµωρήσει το παιδί κάποιον που θεωρεί απειλητικό. Αποτελεί ίσως και ένα σηµάδι σεξουαλικότητας που δεν βιώνεται ελεύθερα.

Η προσθήκη καπέλου σε κάποιο από τα πρόσωπα υποδηλώνει την καταπίεση που αισθάνεται ότι του ασκεί αυτό το πρόσωπο και τη δυσφορία που αισθάνεται το παιδί σε σχέση µε αυτό.

Η προσθήκη ζώων που δεν υπάρχουν στο σπίτι ίσως σηµαίνει την τάση του παιδιού να αποκρύψει την επιθετικότητα που αισθάνεται σε σχέση µε κάποια πρόσωπα του περιβάλλοντός του.

Η απεικόνιση του εαυτού µε διαφορετικό φύλο µπορεί να είναι µια ένδειξη ότι ο σεξουαλικό ς του ρόλος δεν γίνεται αποδεκτός και το ίδιο δεν αισθάνεται καλά µε τη σεξουαλική του ταυτότητα.

Η σχεδίαση µιας οικογένειας ζώων αντί ανθρώπων φανερώνει ότι το παιδί δεν αισθάνεται µέλος αυτής της οικογένειας ή ότι βιώνει έναν έντονο ψυχικό πόνο σε σχέση µε την οικογένειά του και δεν θέλει να τον αναβιώσει ¬προτιµά ένα καµουφλαρισµένο σχέδιο.

Η άρνηση του παιδιού να ζωγραφίσει την οικογένεια γενικά αποτελεί ένδειξη της δυσφορίας του σε σχέση µε αυτήν και την πιθανή απουσία συναισθηµατικής επικοινωνίας που την χαρακτηρίζει.

Η απεικόνιση της οικογένειας µέσα σε µια κορνίζα δείχνει ότι το παιδί βιώνει πολύ αυστηρή τη διαπαιδαγώγηση που δέχεται και πολύ έντονο τον έλεγχο πάνω στον ψυχικό του κόσµο (συναισθήµατα, παρορµήσεις, σκέψεις).

Πηγή: agkou | Σαβ, 20/02/2010  http://www.noesi.gr/node/2407

Παιδικό Ιχνογράφημα

        Το ιχνογράφηµα και η ζωγραφική αναγνωρίζονται ως δύο από τους σημαντικότερους τρόπους έκφρασης των παιδιών και έχουν επανειλημμένα συνδεθεί µε την αποτύπωση της προσωπικότητας και των συναισθηµάτων τους. Οι ζωγραφιές τους αντανακλούν τον εσωτερικό τους κόσµο και απεικονίζουν στοιχεία που αφορούν στην ψυχολογική τους κατάσταση και το διαπροσωπικό τους ύφος.

        Η παιδική ζωγραφιά φαίνεται ότι χρησιμεύει και σε άλλα επίπεδα έκφρασης του παιδιού. Στο πλαίσιο µιας θεραπευτικής διαδικασίας το σχέδιο αποτελεί ένα µέσο για το παιδί να φέρει, να ανασύρει συναισθήματα, εμπειρίες, αλλά και να λύσει προβλήματα (Rudolph & Arheim, 1974). Το σχέδιο λοιπόν δεν είναι πια µόνο ένα µέσο αξιολόγησης τόσο της νοημοσύνης, όσο και των συναισθηματικών συγκρούσεων του παιδιού, αλλά και ένα µέσο διευκολυντικό για την ανάπτυξή του.

 

Ερµηνεία του σχεδίου της ανθρώπινης φιγούρας, βάσει των Κρότι και Μάνι (2003)

 Μικρό σχέδιο (διάσταση) δηλώνει χαµηλή αυτοεκτίµηση. Το παιδί φοβάται τη σύγκριση µε τους άλλους και το περιβάλλον του γενικότερα.

Μεγάλη διάσταση (αν καλύπτει περισσότερο από το µισό της σελίδας) δηλώνει σιγουριά και εµπιστοσύνη στον εαυτό, εξωστρέφεια, πληθωρικότητα.

Κανονική διάσταση (από 8 έως 18 εκατοστά). Η αύξηση των διαστάσεων στα κορίτσια παραµένει σταθερή, ενώ στα αγόρια παρουσιάζει δύο κρίσιµες περιόδους, αυτές της ηλικίας 5-6 και της εφηβείας που έχουν άµεση σχέση µε την αναζήτηση ταυτότητας.

Μεγάλο κεφάλι είναι ένδειξη τάσεων αυτοπροβολής.

Μικρό κεφάλι είναι ένδειξη επώδυνων εµπειριών κατά την περίοδο της πρώτης διατροφής και απογαλακτισµού, όπως τροφικές ιδιαιτερότητες, επιβεβληµένες δίαιτες, γαστρεντερικές διαταραχές

Μακρύς λαιµός είναι ένδειξη ανάγκης εξερεύνησης των όσων περιβάλλουν το παιδί για να µπορέσει στη συνέχεια µε τη φαντασία του να δηµιουργήσει έναν κόσµο γεµάτο από ικανοποιήσεις των ορµών του.

Μακριά µπράτσα είναι ένδειξη ανάγκης για επικοινωνία, αλλά και συναισθηµατικής πληθωρικότητας και διαλλακτικού χαρακτήρα, στο βαθµό που απουσιάζουν στοιχεία ενδεικτικά µιας επιθετικής τάσης (κλειστές γροθιές, δόντια, στόµα κόκκινο και έντονα σχεδιασµένο).

Κοντά µπράτσα είναι ένδειξη ανασφάλειας και ντροπαλότητας ως προς την επαφή του µε τους άλλους

Μεγάλα χέρια είναι ένδειξη ανάγκης για έντονη και συχνή (κοινωνική) ανταλλαγή. Πιθανόν, όµως, αποτελεί και µια ένδειξη επιθετικότητας (άσκηση σωµατικής βίας).

Μακριά πόδια (σκέλη) είναι ένδειξη ανάγκης σταθερότητας και ασφάλειας. Αν είναι πολύ µακριά µπορεί να σηµαίνουν την επιθυµία του παιδιού να µεγαλώσει γρήγορα για να φτάσει κάποιον ενήλικα που θαυµάζει.

Κοντά πόδια είναι ένδειξη ευρωστίας, σιγουριάς και φυσικής αντοχής.

Μεγάλα µάτια είναι ένδειξη επιθυµίας για κυριαρχία, περιέργεια ακόµα και για τα συναισθήµατα των άλλων. Το παιδί πιθανόν λαµβάνει αρνητικά µηνύµατα από τους γύρω του.

Καµπύλες γραµµές παρατηρούνται στα παιδιά µε ικανότητες προσαρµογής, εξωστρεφή διάθεση, αλλά και εξάρτηση από την αποδοχή του περιβάλλοντός τους.

Αιχµηρές γραµµές και γωνίες, καθώς το παιδί υπογραµµίζει το περίγραµµα είναι ένδειξη ότι η θέληση και η επιµονή υπερισχύουν του αυτοσχεδιασµού και του αυθορµητισµού που πιθανόν να οφείλεται σε διαπαιδαγώγηση που δίνει σηµασία στην τάξη. Πιθανόν, όµως να αποτελεί και ένδειξη µιας επιθετικής ιδιοσυγκρασίας. Η τάση αυτή µπορεί να έρθει στην επιφάνεια και από γεγονότα ή καταστάσεις που υπονοµεύουν το status quo του παιδιού.

Ελάχιστη πίεση αποτελεί ένδειξη µιας ευαισθησίας ανταπόκρισης στα ερεθίσµατα του περιβάλλοντος τα οποία µε ευκολία ενσωµατώνονται στην πορεία ανάπτυξης του παιδιού, στοιχείο σηµαντικό για την εξέλιξή του, αλλά και ανασταλτικό ως προς την ικανότητά του να αντιµετωπίζει τις µαταιώσεις.

Μέτρια πίεση αποτελεί µια ένδειξη εξισορρόπησης των δυνάµεων του παιδιού που προορίζονται για την επίτευξη των στόχων του.

Συνεχής και στρωτή διαχείριση (όλο το σχέδιο έχει την ίδια πίεση και την ίδια σκίαση) είναι ένδειξη ότι το παιδί είναι διαθέσιµο και σίγουρο για τα συναισθήµατά του. Ικανότητα προσαρµογής και χαρακτήρας ανοικτός, κοινωνικός και ήρεµος.

Εναλλαγή στη διαχείριση είναι ένδειξη εύκολης κόπωσης και τάσης του παιδιού για αφηρηµάδα.

 

Πηγή: agkou | Σαβ, 20/02/2010  http://www.noesi.gr/node/2407