Σχολικός φυλετικός ρατσισμός

Ο όρος «κοινωνικός ρατσισμός» δημιουργεί σαφώς δυσάρεστους συνειρμούς, αλλά είναι μια φράση που θα μπορούσαμε εύκολα να ακούσουμε σε μια συζήτηση ή ανάλυση. Αντιθέτως, ο όρος «θεσμικός ρατσισμός» είναι ιδιαίτερα δύσπεπτος για μια κοινωνία που θέλει να λέγεται πολυ-πολιτισμική και δίκαιη. Οταν μάλιστα αφορά κάτι τόσο θεμελιώδες όπως το σχολείο, είναι σχεδόν αφόρητος. Η βρετανική κυβέρνηση βρέθηκε προσφάτως αντιμέτωπη μ’ αυτή τη δυσάρεστη διαπίστωση, διαβάζοντας τα συμπεράσματα μιας εσωτερικής έκθεσης που η ίδια είχε διατάξει για τις καταγγελλόμενες φυλετικές διακρίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας.

Το βασικό ερώτημα δεν συνοψιζόταν σε μια γενική διατύπωση του τύπου «γιατί οι μαύροι μαθητές δεν τα πάνε καλά στο σχολείο» αλλά γιατί έχουν τριπλάσιες πιθανότητες από τους λευκούς ν’ αποκλειστούν από αυτό. Η σχετική έκθεση που συντάχθηκε από τον Πίτερ Γουόνλες, διευθυντή σχολικής επίδοσης και μεταρρύθμισης, και δύο ακόμη ανώτατους αξιωματούχους, παραδόθηκε στους αρμόδιους υπουργούς πριν από περίπου τρεις μήνες και δημοσιεύθηκε πριν από λίγο καιρό στην κυριακάτικη «Ιντιπέντεντ». Αποκαλύπτει μεταξύ άλλων ότι οι μαύροι μαθητές έχουν πέντε φορές λιγότερες πιθανότητες να χαρακτηριστούν επισήμως «χαρισματικοί ή ταλαντούχοι». Οτι κάθε χρόνο αποκλείονται οριστικώς από το σχολείο 1.000 μαύροι μαθητές και αποβάλλονται προσωρινώς 30.000. Και ότι το πρόβλημα μπορεί να είναι πολύ χειρότερο απ’ ό,τι δείχνουν οι επίσημοι αριθμοί εξ αιτίας των «ανεπίσημων αποκλεισμών», όπου καθηγητές και διευθυντές είτε πείθουν τους γονείς να πάρουν τα παιδιά τους από το σχολείο είτε απλώς δεν αναφέρουν τους αποκλεισμούς στα κεντρικά όργανα.

Η έκθεση κάνει λόγο για συστηματικές φυλετικές διακρίσεις στα βρετανικά σχολεία οι οποίες δεν είναι κατ’ ανάγκη σκόπιμες αλλά σαφώς επιζήμιες: «Το χάσμα αποκλεισμού (μεταξύ λευκών και μαύρων μαθητών) προκαλείται κατά ένα μεγάλο μέρος, από ασυνείδητες αλλά συστηματικές φυλετικές διακρίσεις στην εφαρμογή της πειθαρχικής πολιτικής. (…) Το χάσμα του αποκλεισμού οφείλεται στο θεσμικό ρατσισμό -αποφάσεις που λαμβάνονται από τα σχολεία και το προσωπικό τους και οδηγούν αθροιστικά σε ρατσιστικά φαινόμενα (…). Ακόμη και με τις καλύτερες προσπάθειες για τη βελτίωση των μετέπειτα επιλογών των αποκλεισμένων μαθητών, η συνεχιζόμενη ύπαρξη του χάσματος αποκλεισμού σημαίνει ότι οι μαύροι μαθητές στερούνται σε δυσανάλογο βαθμό την κανονική εκπαίδευση και τις προοπτικές που τη συνοδεύουν».

Οι συνέπειες είναι καταστροφικές για τα ίδια τα παιδιά αλλά και την κοινωνία. Οι νέοι εκτός σχολείου έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να μείνουν αργότερα άνεργοι και ν’ αντιμετωπίσουν οικονομικά προβλήματα. Επίσης έχουν περισσότερες πιθανότητες να διαπράξουν σοβαρά εγκλήματα και να καταφύγουν στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά.

Αν όμως οι διακρίσεις στα σχολεία δεν είναι σκόπιμες, τότε πού οφείλονται; Οι συντάκτες της έκθεσης επικαλούνται το επιχείρημα ειδικών ότι ο ασυνείδητος ρατσισμός έχει τις ρίζες του σε κοινωνικά στερεότυπα που παρουσιάζουν τους μαύρους, ιδίως του άνδρες, ως επιθετικούς και βίαιους. Αυτού του είδους το ψυχο-κοινωνικό ντοπάρισμα ενισχύεται από τον τρόπο που τα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν τη «μαύρη κουλτούρα του δρόμου». Στην πραγματικότητα όμως, υποστηρίζεται στην έκθεση, δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που να δείχνουν ότι η κουλτούρα του δρόμου έχει εντονότερη επιρροή στους μαύρους απ’ ό,τι στους άλλους νέους. Υπάρχουν όμως σοβαρές ενδείξεις ότι διευθυντές και καθηγητές στα σχολεία έχουν την ενδόμυχη υποψία ότι οι μαύροι μαθητές θα είναι πιο απείθαρχοι, αντιδραστικοί και λιγότερο αφοσιωμένοι στο στόχο τους από τους υπόλοιπους.

Οι συντάκτες έχουν εντοπίσει περίπου 100 σχολεία και 20 τοπικές αρχές που δίνουν λόγους ιδιαίτερης ανησυχίας και ενδέχεται να ευθύνονται για παραβίαση των καθηκόντων τους όπως ορίζονται από το Νόμο για τις Φυλετικές Σχέσεις του 2000, ο οποίος απαιτεί από τις δημόσιες υπηρεσίες να εξαλείψουν τις φυλετικές διακρίσεις. Τονίζουν ότι ανεξαρτήτως από το εάν η κυβέρνηση υιοθετήσει επισήμως τον ομολογουμένως εμπρηστικό όρο «θεσμικός ρατσισμός», το μήνυμά της προς τα σχολεία πρέπει να είναι ηχηρό και ξεκάθαρο. Προχωρούν έτσι σε μια σειρά συστάσεων προς αυτή την κατεύθυνση, με έμφαση στην ευθύνη των καθηγητών και της διεύθυνσης αλλά και σε στρατηγικές υποστήριξης των μαθητών που για διάφορους λόγους κινδυνεύουν με αποκλεισμό.

Προειδοποιούν τέλος ότι εάν δε γίνει τίποτα για την αντιμετώπιση του χάσματος αποκλεισμού, θα ενισχυθεί η υποσυνείδητη άποψη ότι η αποτυχία των μαύρων παιδιών στο σχολείο και ο επακόλουθος γενικότερος κοινωνικός αποκλεισμός τους είναι κάτι «αναμενόμενο». Κι αυτός θα ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 05/01/2007

Επιμέλεια: ΛΗΔΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ lidan@enet.gr

Πηγή:http://archive.enet.gr/online/online_text/c=111,id=71419108