Ένα σχόλιο της arganasta μου θύμισε ότι μέρες τώρα αναβάλλω ένα κείμενο για το βιβλίο του Ζακ Ρανσιέρ, “Ο αδαής δάσκαλος, πέντε μαθήματα πνευματικής χειραφέτησης”, που διάβασα πρόσφατα, μετά την παρουσίασή του από τον πάντα ενημερωμένο και ανήσυχο Θανάση Γιαλκέτση στο ένθετο Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας.
Κείμενο συναρπαστικό, που ενώ αρχικά με “σόκαρε” για την επίθεση που επιχειρεί στην παιδαγωγική επιστήμη και τις παιδαγωγικές θεωρίες, με οδήγησε στη συνέχεια σε μια διαδικασία αναστοχασμού για τις προτεραιότητες στο καθημερινό εκπαιδευτικό έργο.
Το 1818, ο Γάλλος δάσκαλος Ζοζέφ Ζακοτό, βρέθηκε εξόριστος στη Λουβέν να διδάσκει Ολλανδούς φοιτητές που δε γνώριζαν γαλλικά ενώ και ο ίδιος δε γνώριζε φλαμανδικά. Ο Ζακοτό έδωσε στους φοιτητές του μια δίγλωσση έκδοσή του «Τηλέμαχου» του Φενελόν και τους ζήτησε να μάθουν το γαλλικό κείμενο με τη βοήθεια της μετάφρασης.
Η επιτυχία του παιδαγωγικού του πειράματος υπήρξε μεγάλη και ο Ζακοτό συμπέρανε ότι η γνώση δεν είναι απαραίτητη στη διδασκαλία, ούτε η ερμηνεία απαραίτητη στη μάθηση. Τα αποτελέσματα αυτού του ασυνήθιστου πειράματος παιδαγωγικής τον οδήγησαν στη διαπίστωση ότι όλοι οι άνθρωποι είναι εξίσου νοήμονες. Βασισμένος σ’ αυτήν τη διαπίστωση, ο Ζακοτό επινόησε μια συνολική προσέγγιση στα ζητήματα μάθησης και μια μέθοδο που ονόμασε πνευματική χειραφέτηση, μια μέθοδο που επιτρέπει, για παράδειγμα, σε αναλφάβητους γονείς να διδάξουν οι ίδιοι τα παιδιά τους.Εκκινώντας από το (αμφιλεγόμενο) πείραμα του Ζακοτό, ο Ζακ Ρανσιέρ, φιλόσοφος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού St. Denis, επιτίθεται στις τρέχουσες εκπαιδευτικές και κοινωνιολογικές θεωρίες προτείνοντας μια ριζοσπαστική αναδιατύπωση των όρων εξασφάλισης της ισότητας αλλά και της ελευθερίας.
Παρότι η επίθεση στα παιδαγωγικά συστήματα και θεωρίες αρχικά σοκάρει, γρήγορα γίνεται κατανοητό ότι στόχος του Ρανσιέρ είναι η επαναδιατύπωση των σκοπών της εκπαίδευσης. Η ισότητα δεν είναι στόχος προς επίτευξη (αφού η παιδαγωγική θεωρία διαιωνίζει την πνευματική ανισότητα μιας και ο μαθητής δεν πρόκειται ποτέ να ξεπεράσει τον παιδαγωγό ούτε ο λαός τη “φωτισμένη” ελίτ) αλλά σημείο εκκίνησης μιας πνευματικής χειραφέτησης χάρη στην οποία, ακόμα και στους κόλπους μιας άνισης κοινωνίας, διαμορφώνεται η δυνατότητα μιας κοινότητας ίσων. Όμως, η ισότητα δεν χαρίζεται από φωτισμένους παιδαγωγούς, αλλά ασκείται και επιβεβαιώνεται από όσους είναι ικανοί να χρησιμοποιούν μόνοι τους την πνευματική τους δύναμη.
Εικονοκλαστικό και ρηξικέλευθο το βιβλίο του Ρανσιέρ, συνιστά μια χρήσιμη πνευματική άσκηση (και) για εκπαιδευτικούς, μας καλεί να ξανασκεφτούμε τις παιδαγωγικές προτεραιότητες και να επανακαθορίσουμε το περιεχόμενο της σχέσης μας με τους μαθητές.