Έλληνες, Γραικοί, Γιουνάν. Η υφήλιος αναφέρεται στον λαό μας με διαφορετικούς τρόπους. Υπάρχουν δύο διαφορετικές προσφωνήσεις για την Ελλάδα και τους Έλληνες, αλλά οι περισσότερες χώρες χρησιμοποιούν όρους εφάμιλλους με το αγγλικό Greece, και όχι την ονομασία που εμείς προτιμάμε.
Εμείς αποκαλούμε τους εαυτούς μας “‘Έλληνες”, όμως οι δυτικοί μας αποκαλούν “γραικούς” από τη λατινική ρίζα «Graec-» (ισπανικά και ιταλικά Grecia, γαλλικά Grèce, αγγλικά Greece, γερμανικά Griechenland, πολωνικά Grecja, στη Γαλλία Grèce, στη Σουηδία Grekland, στη Πορτογαλία Grécia) ή την τουρκική «Yunan-» (τουρκικά Yunanistan, ουζμπεκικά Yunoniston, ινδονησιακά Yunani) .
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Είναι κακό να αποκαλούν κάποιον Γραικό; Κι αν είναι έτσι γιατί τα λόγια του Αθανάσιου Διάκου στον Ομέρ Βρυώνη «Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω» έγιναν θρύλος στις ψυχές των Ελλήνων;
Οι πολεμιστές που έπεσαν στις Θερμοπύλες έπεσαν ως Έλληνες, ενώ αιώνες αργότερα όταν κήρυττε ο Ιησούς οποιοδήποτε πρόσωπο μη-εβραϊκής πίστης αποκαλείτο Έλληνας.
Το εγχείρημα είναι δύσκολο, καθώς το θέμα είναι μεγάλο και πολύπλευρο. Ας προσπαθήσουμε, όμως, να το σκιαγραφήσουμε, ώστε να δούμε τα κύρια σημεία του.
Στον χάρτη της παρακάτω εικόνας τα κράτη απάντησαν σε ένα σχετικά απλό ερώτημα: με ποια ονομασία αποκαλούν την Ελλάδα οι υπόλοιποι εταίροι. Οι πιο «ισχυρές» ονομασίες είναι Grecia, Grecko, Greeka, Greece και Grekland που προέρχονται από το λατινογενές Γραικός. Απ’ όλους τους Ευρωπαίους μόνο οι Νορβηγοί προσφωνούν την χώρα ως «Hellas»! Επίσης το επίσημο όνομα της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι “Hellas”, σε έναν σαφή συμβολισμό για τον Ευρωπαϊκό και τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους.
Συγκεκριμένα, οι ονομασίες της Ελλάδας στις χώρες της Ευρώπης είναι οι εξής:
Συχνές ορθογραφικές αντιπαραθέσεις στην ελληνική γλώσσα!!
- Αγγλία: Greece
- Βέλγιο: Griekenland
- Βουλγαρία: Гърция (Grika)
- Κύπρος: Ελλάδα
- Δανία: Grækenland
- Εσθονία: Kreeka
- Φινλανδία: Kreikka
- Γαλλία: Grèce
- Γερμανία: Griechenland
- Ουγγαρία: Hellasz
- Ιρλανδία: Greece
- Ιταλία: Grecia
- Λετονία: Grieķija
- Λιθουανία: Graikija
- Λουξεμβούργο: Grèce
- Μάλτα: Greċja
- Ολλανδία: Griekenland
- Νορβηγία: Hellas
- Πολωνία: Grecja
- Πορτογαλία: Grécia
- Ρουμανία: Grecia
- Σλοβακία: Grécko
- Σλοβενία: Grčija
- Ισπανία: Grecia
- Σουηδία: Grekland
- Ελβετία: Griechenland
Εξ αρχής, η λέξη «Έλληνας» δεν ήταν καν ένας καθολικός όρος, αφού ο λαός μας αναφερόταν στην αρχαιότητα ως Αχαιοί, Δαναοί και Αργείοι, όπως μας πληροφορούν τα έργα του Ομήρου. Ο όρος Γραικός όμως, από τον οποίο προέρχεται το Greek, καθιερώθηκε την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όπως πληροφορεί το studyingreece.
Ο όρος προέρχεται πιθανώς από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα «gerh», που σημαίνει «γερνώ» και κατά τον Αριστοτέλη συνδέεται με αυτή που θεωρούσε παλαιότερη -στην εποχή του- πόλη της ελληνικής φυλής, τη Γραία, από την οποία προήλθαν οι Έλληνες άποικοι της Νάπολης.
Γιατί μας άλλαξαν το όνομα; Γιατί λεγόμαστε Greeks και όχι Έλληνες;
Παρότι το βίντεο είναι στα αγγλικά μπορείτε να το παρακολουθήσετε στα Ελληνικά επιλέγοντας από τις ρυθμίσεις την εμφάνιση υποτίτλων πρώτα στα Αγγλικά
και κατόπιν μετάφραση στα Ελληνικά.
Η αρχή κάθε ιστορικής εποχής συνοδευόταν από νέο όνομα, είτε απολύτως καινούριο, είτε παλαιό και ξεχασμένο, όνομα από την παράδοση ή δανεισμένο από τους ξένους. Κάθε ένα από αυτά ήταν σημαντικό στην εποχή του και όλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με αλλαγές, και πιθανότατα γι` αυτό οι Έλληνες είναι πολυώνυμος λαός.
Στην Ιλιάδα του Ομήρου, οι ελληνικές συμμαχικές δυνάμεις περιγράφονται με τρία διαφορετικά ονόματα: Αργείοι, Δαναοί και Αχαιοί, και όλα με την ίδια έννοια. Από τα παραπάνω ο πρώτος τύπος χρησιμοποιείται 170 τουλάχιστον φορές, ο δεύτερος 148 και ο τρίτος 598 φορές.
Οι Αργείοι είναι πολιτικός όρος που προέρχεται από την αρχική πρωτεύουσα των Αχαιών, το Άργος. Οι Δαναοί είναι το όνομα που αποδίδεται στη φυλή που εξουσιάζει αρχικά την Πελοπόννησο και την περιοχή κοντά στο Άργος. Αχαιοί ονομάζεται η φυλή που, ενισχυμένη από τους Αιολείς, κυριάρχησε πρώτη στα ελληνικά εδάφη, επικεντρωμένοι γύρω από την πρωτεύουσά τους, τις Μυκήνες.
Κατά την διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, οι Έλληνες ήταν μια σχετικά μικρή αλλά δυνατή φυλή στην Φθία της Θεσσαλίας, συγκεντρωμένοι στις πόλεις Άλος, Αλώπη, Τροιχίνα και στο Πελασγικό Άργος
Διάφορες ετυμολογίες που έχουν προταθεί για τη λέξη Έλληνας, αλλά καμία δεν είναι ευρέως αποδεκτή -Σαλ, προσεύχομαι` έλλ, ορεινός` σελ, φωτίζω. Μια πιό πρόσφατη μελέτη συνδέει το όνομα με την πόλη Ελλάς, δίπλα στον ποταμό Σπερχειό, που λεγόταν επίσης Ελλάς στην αρχαιότητα.
Ωστόσο, είναι γνωστό με σιγουριά ότι οι Έλληνες έχουν σχέση με τους Σελλούς, τους ιερείς της Δωδώνης στην Ήπειρο. Ο Όμηρος περιγράφει τον Αχιλλέα να προσεύχεται στον Δωδώνιο Δία ως τον αρχέγονο Θεό: «Βασιλέα Ζευ, φώναξε, Άρχοντα της Δωδώνης, θεέ των Πελασγών, που κατοικούν μακριά, που έχεις τη χειμωνιάτικη Δωδώνη κάτω από την εξουσία σου, όπου οι Ιερείς σου οι Σελλοί κατοικούν γύρω σου με τα πόδια τους άπλυτα και τα καταλύματά τους πάνω στο έδαφος
Ο Πτολεμαίος αποκαλεί την Ήπειρο αρχέγονη Ελλάδα και ο Αριστοτέλης αναφέρει για την ίδια περιοχή ότι συνέβη ένας αρχαίος κατακλυσμός «στην αρχαία Ελλάδα, μεταξύ της Δωδώνης και του Αχελώου ποταμού […], τη γη που κατείχαν οι Σελλοί και οι Γραικοί, που αργότερα θα γίνονταν γνωστοί ως Έλληνες», (οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νυν δ` Έλληνες). Η θέση, συνεπώς, ότι οι Έλληνες ήταν φυλή από την Ήπειρο η οποία αργότερα μετανάστευσε προς τα νότια στην Φθία της Θεσσαλίας, επαληθεύεται. Η επέκταση μιας συγκεκριμένης λατρείας του Δία στη Δωδώνη, η τάση των Ελλήνων να σχηματίζουν ακόμη μεγαλύτερες κοινότητες και αμφικτυονίες, καθώς και η αυξανόμενη δημοτικότητα της λατρείας των Δελφών, είχε ως αποτέλεσμα την επέκταση του ονόματος στην υπόλοιπη ελληνική χερσόνησο, αργότερα πέρα από το Αιγαίο πέλαγος, στην Μικρά Ασία και τελικά προς δυσμάς στη Σικελία και τη νότια Ιταλία, οι οποίες ήταν γνωστές με τον όρο Μεγάλη Ελλάδα.
Η λέξη Έλληνες με την ευρύτερη σημασία της απαντάται για πρώτη φορά σε μια επιγραφή αφιερωμένη στον Ηρακλή για τη νίκη του στις Αμφικτυονίες και αναφέρεται στην 48η Ολυμπιάδα (584 π.Χ.). Φαίνεται πως παρουσιάστηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και σταδιακά καθιερώθηκε μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ
Μετά τον πόλεμο εναντίον των Περσών, αναρτήθηκε επιγραφή στους Δελφούς για τη νίκη εναντίον των Περσών η οποία υμνεί τον Παυσανία ως αρχηγό των Ελλήνων. Η συνείδηση της πανελλήνιας ενότητας προωθείτο μέσω θρησκευτικών εκδηλώσεων, με σημαντικότερη τα Ελευσίνια Μυστήρια, στην οποία οι μυημένοι έπρεπε να μιλούν ελληνικά, και βέβαια μέσω της συμμετοχής στους τέσσερις Πανελλήνιους Αγώνες, όπως ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Απαγορευόταν η συμμετοχή στις γυναίκες και στους μη-Έλληνες. Ορισμένες εξαιρέσεις σημειώθηκαν πολύ αργότερα, όπως για παράδειγμα για τον Αυτοκράτορα Νέρωνα και ήταν αδιαμφισβήτητα ένδειξη της ρωμαϊκής ηγεμονίας.
Η ανάπτυξη μυθολογικών γενεαλογιών από επώνυμους ιδρυτές, πολύ αργότερα μετά τη μετανάστευση προς τα νότια Αχαιών, Ιώνων, Αιολέων και Δωριέων, επηρέασε το πώς αντιμετωπίζονταν οι βορειότερες φυλές. Κατά τον Τρωικό Πόλεμο, οι Ηπειρώτες, οι Μολοσσοί και οι Μακεδόνες δε θεωρούνταν Έλληνες, καθώς οι λαοί με αυτές τις ονομασίες δεν ήταν τότε παρά μια μικρή φυλή στη Θεσσαλία, μέλος της οποίας ήταν ο Αχιλλέας. Ωστόσο, ακόμα κι όταν η ονομασία επεκτάθηκε, καλύπτοντας όλους τους λαούς νότια του Ολύμπου, οι βορειότεροι λαοί με τις ίδιες ρίζες δεν αποκαλούνταν έτσι. Ένας λόγος ήταν η άρνησή τους να συμμετάσχουν στους Περσικούς Πολέμους. Ωστόσο, αντιπρόσωποι των φυλών αυτών είχαν γίνει δεκτοί στους Ολυμπιακούς Αγώνες και διαγωνίστηκαν μαζί με άλλους Έλληνες. Ο Θουκυδίδης αποκαλεί βαρβάρους τους Ακαρνάνες, τους Αιτωλούς, τους Ηπειρώτες και τους Μακεδόνες, αλλά το επιχειρεί σε καθαρά γλωσσικό πλαίσιο. Όταν ο ρήτορας Δημοσθένης αποκαλεί τους Μακεδόνες χειρότερους από βαρβάρους στον Γ` Φιλιππικό, το κάνει με σεβασμό στον πολιτισμό τους, ο οποίος απλώς δε συμβαδίζει με τα κοινά ελληνικά πρότυπα. Από την άλλη πλευρά, ο Πολύβιος θεωρεί τις φυλές της δυτικής Ελλάδας, Ηπείρου και Μακεδονίας αμιγώς ελληνικές.
Στους επόμενους αιώνες, ο «Έλληνας» απέκτησε ευρύτερη έννοια, συμβολίζοντας όλους τους πολιτισμένους, ενώ το αντίθετο, «βάρβαρος», αντιπροσώπευε τους απολίτιστους.
Το πρώτο πράγμα που οι ελληνικές φυλές παρατήρησαν ήταν το γεγονός της διαφορετικότητας στην ομιλία με τους γειτονικούς λαούς. Στο γεγονός αυτό βασίζεται ουσιαστικά και ο χαρακτηρισμός βάρβαρος, ο ομιλών ξενική γλώσσα ως προς τους Έλληνες. Ο όρος «βάρβαρος» θεωρείται ότι προέρχεται από τη προσπάθεια απόδοσης της ξενικής αυτής ομιλίας, βάσει της ερμηνείας των παραγόμενων ήχων (bar-bar), που έφτανε στα αυτιά των διαφόρων ελληνικών φυλών ως κάποιο είδος ψευδισμού. Αυτό αλήθευε και για τους Αιγύπτιους, που, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποκαλούσαν βαρβάρους όλους όσοι μιλούσαν διαφορετική γλώσσα, και για τους Σλάβους πιο πρόσφατα, οι οποίοι αποκαλούσαν τους Γερμανούς με το όνομα nemec, που σημαίνει τραυλός . Ο Αριστοφάνης στους Όρνιθες αποκαλεί τον αγράμματο επιστάτη βάρβαρο, ο οποίος όμως έμαθε στα πουλιά να μιλάνε . Τελικά, ο όρος επεκτάθηκε σε ολόκληρο τον τρόπο ζωής των ξένων, ταυτίστηκε δηλαδή με τους όρους “αγράμματος” ή «απολίτιστος». Έτσι, «ένας αγράμματος άνθρωπος είναι κι αυτός βάρβαρος» .
Σύμφωνα με τον Διονύσιο της Αλικαρνασσού, ένας Έλληνας διέφερε από έναν βάρβαρο σε τέσσερα σημεία: εκλεπτυσμένη γλώσσα, εκπαίδευση, θρησκεία και νόμους . Η ελληνική εκπαίδευση έγινε συνώνυμη με την ευγενή ανατροφή. Ο Απόστολος Παύλος το θεωρούσε υποχρέωσή του να κηρύξει σε όλους τους λαούς το Ευαγγέλιο, «Έλληνες και βαρβάρους, σοφούς και ανόητους» .
Η διάκριση ανάμεσα σε Έλληνες και βαρβάρους διήρκεσε μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ. Ο Ευριπίδης θεωρούσε λογικό να κυριαρχήσουν οι Έλληνες στους βαρβάρους, γιατί οι πρώτοι προορίζονταν για ελευθερία, ενώ οι δεύτεροι για σκλαβιά . Ο Αριστοτέλης κατέληξε στο συμπέρασμα πως “η φύση ενός βαρβάρου κι ενός δούλου είναι ένα και το αυτό” . Η φυλετική διαφοροποίηση άρχισε να ξεθωριάζει με τη διδασκαλία των Στωικών, που δίδασκαν πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι απέναντι στον Θεό κι έτσι από τη φύση τους δεν μπορεί να υπάρχει ανισότητα μεταξύ τους. Με τον καιρό, η ονομασία Έλληνας έγινε σημάδι διανόησης κι όχι καταγωγής, όπως είπε κι ο Ισοκράτης.
Οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου έφεραν την ελληνική επιρροή στην Ανατολή, “εξάγοντας” τον ελληνικό πολιτισμό και μεταβάλλοντας την εκπαίδευση και τις κοινωνικές δομές των περιοχών αυτών. Ο Ισοκράτης ανέφερε στον Πανηγυρικό του: “οι ταύτης μαθηταί των άλλων διδάσκαλοι γεγόνασι, και το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους αλλά της διανοίας δοκείν είναι” .
Ο Ελληνιστικός πολιτισμός είναι η εξέλιξη του κλασικού αρχαιοελληνικού πολιτισμού με παγκόσμιες προοπτικές. Παρομοίως, η ονομασία Έλληνας εξελίχτηκε από εθνική ονομασία σε πολιτιστικό όρο, που υποδήλωνε κάποιον που διήγαγε τη ζωή του σύμφωνα με τα ελληνικά ή όχι πρότυπα ζωής.
Το Σολέτο είναι μια από τις εννιά ελληνόφωνες πόλεις στην επαρχία της Απουλίας, στην Ιταλία. Οι κάτοικοι είναι απόγονοι του πρώτου κύματος του Ελληνικού Αποικισμού στην Ιταλία και τη Σικελία τον 8ο αιώνα π.Χ.. Η διάλεκτος που χρησιμοποιούν προέρχεται από την Δωρική των πρώτων αποίκων, αλλά αναπτύχθηκε ξεχωριστά από την Ελληνιστική Κοινή. Οι ίδιοι οι κάτοικοι αποκαλούνται Grekos, από το λατινικό Graecus, και θεωρούν τους εαυτούς τους Έλληνες.
Η σύγχρονη αγγλική λέξη Greek προέρχεται από τη λατινική Graecus, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από την ελληνική Γραικός, το όνομα φυλής Βοιωτών που μετανάστευσε στην Ιταλία τον 8ο αιώνα π.Χ.. Με αυτό το όνομα ήταν γνωστοί οι Έλληνες στη Δύση. Ο Όμηρος, κατά την απαρίθμηση των βοιωτικών δυνάμεων στην Ιλιάδα (Κατάλογος των Νηών), παρέχει την πρώτη γραπτή αναφορά για μια πόλη της Βοιωτίας με το όνομα Γραία και ο Παυσανίας αναφέρει ότι Γραία ήταν το όνομα της αρχαίας πόλης της Τανάγρας. Η Κύμη, πόλη δυτικά της Νεάπολης και νότια της Ρώμης, ιδρύθηκε από Κυμείς και Χαλκιδείς, καθώς και κατοίκους της Γραίας. Στην επαφή τους με τους Ρωμαίους ίσως και να οφείλεται η λατινική ονομασία Graeci για όλες τις ελληνόφωνες φυλές.
Ο Αριστοτέλης, η αρχαιότερη πηγή που αναφέρει τη λέξη αυτή, δηλώνει ότι κατακλυσμός “σάρωσε” την κεντρική Ήπειρο, περιοχή της οποίας οι κάτοικοι αποκαλούνταν Γραικοί κι αργότερα ονομάζονταν Έλληνες. Στη Μυθολογία, ο Γραικός είναι ξάδερφος του Λατίνου και η λέξη μάλλον σχετίζεται με τη λέξη γηραιός, που ήταν ο τίτλος των ιερέων της Δωδώνης. Ονομάζονταν επίσης Σελλοί, κάτι που δείχνει τη σχέση μεταξύ των δυο βασικών ονομασιών των Ελλήνων. Η επικρατούσα θεωρία για τον αποικισμό της Ιταλίας είναι ότι τμήμα κατοίκων της Ηπείρου διέσχισαν τη Δωδώνη και μετοίκησαν στη Φθία και έγιναν γνωστοί ως Έλληνες, η φυλή που οδήγησε στην Τροία ο Αχιλλέας. Οι υπόλοιποι κάτοικοι αναμείχθηκαν με άλλες φυλές που κατέφτασαν αργότερα, χωρίς όμως να χάσουν το όνομά τους. Από εκεί ταξίδεψαν δυτικά προς την Ιταλία, πριν καταφτάσει το πρώτο κύμα αποικισμού στη Σικελία και την Κάτω Ιταλία τον 8ο αιώνα π.Χ.
Ο κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, Ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικός συντονιστής του «Χρηστικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας» της Ακαδημίας Αθηνών, μιλάει σε ιστοσελίδα για την προέλευση της λέξης Greece αλλά και για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στην Ελλάδα.
– Κε Χαραλαμπάκη, γιατί «Greece» κι όχι «Hellas»;
«Η λέξη Greece, όπως λεγόμαστε στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Στον Αριστοτέλη εμφανίζεται ένας μικρός λαός, οι γράες (με περισπωμένη) οι οποίοι ζούσαν γύρω από το μαντείο της Δωδώνης και είναι ίσως οι πρώτοι Έλληνες. Επίσης στη σημερινή Μαγνησία, κοντά στο Βόλο, υπήρχαν οι Ελλάνες (με περισπωμένη), που έγιναν μετά Ελλήνες, όπου το α το δωρικό γίνεται η, ανέβηκε ο τόνος και έγινε Έλληνες.
Στον Όμηρο εμφανίζεται η λέξη Πανέλληνες, που σημαίνει ότι είχαμε από πολύ νωρίς την αίσθηση της κοινής καταγωγής. Και οι δύο μαρτυρίες είναι αρχαίες και θα λέγαμε και ισότιμες. Αλλά επειδή όταν λέμε Γραικός, και κυρίως Γραικύλος, του προσδίδουμε μία απαξιωτική σημασία, δεν θέλει κάποιος να συνδέεται το Greece με το Γραικός».
«Όμως ο γραικύλος, δηλαδή αυτός που συμπεριφέρεται με δουλοπρέπεια στους ξένους, που δεν έχει εθνική αξιοπρέπεια, προέρχεται από το λατινικό Graeculous. Στο υποσυνείδητο κάποιων ενδεχομένως να μην αρέσει η λέξη Γραικός γιατί θυμίζει το Γραικύλος.
Όμως με καθαρά ιστορικά και επιστημονικά κριτήρια και οι δύο ονομασίες της Ελλάδος είναι πανάρχαιες και νομιμοποιούνται πλήρως. Σε όλη σχεδόν την Ευρώπη λεγόμαστε με την ρίζα «γκρικ» που προέρχεται από το λατινικό Graecus, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από την ελληνική Γραικός.
Έλληνες, ήδη στα ελληνιστικά χρόνια, και στα χριστιανικά μετά, στην εκκλησιαστική παράδοση αποκαλούσαν τους ειδωλολάτρες. Όταν έλεγαν Έλληνες τους ειδωλολάτρες, η λέξη σταμάτησε να χρησιμοποιείται και έτσι σε όλο το Μεσαίωνα εμείς ήμασταν οι Γραικοί.
Η λέξη Γραικός είχε θετική έννοια όπως συνέβαινε και με το Ρωμιός. Ρωμιός σημαίνει Ρωμαίος υπήκοος αλλά η Ρωμιοσύνη και όχι μόνο λόγω του Ρίτσου, αλλά και στα δημοτικά τραγούδια, είναι τίτλος τιμής. Όταν λέμε Ρωμιοί της Πόλης σημαίνει οι Έλληνες της Πόλης.
Επί αυτοκράτορα Μεγάλου Κωνσταντίνου ήταν γνωστοί ως Ρωμαίοι, και πάντα οι γείτονές τους στη Δύση θα τους έλεγαν Γραικούς, ενώ στην Ανατολή Αλ Ρουμ (Ρωμαίοι).
Στην Ελλάδα, η επίσημη ονομασία της χώρας είναι “Ελλάδα”. Αυτή η ονομασία προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη “Έλλες”, η οποία αναφέρεται σε έναν αρχαίο λαό που κατοικούσε στη Βαλκανική χερσόνησο.
Τι αναφέρει το wikipedia
Με την ονομασία Γραικός αποκαλούνταν παλιότερα οι Έλληνες. Κατά την αρχαία ελληνική μυθολογία ο Γραικός ήταν ήρωας, γιος της Πανδώρας και του θεού Δία. Η λέξη είναι άγνωστης ετυμολογίας. Κατά μία έννοια “Γραικός” μπορεί να σημαίνει: γηραιός, παλαιός, αρχαίος.
Σύμφωνα με μια αρχαία ελληνική παράδοση από τα χρόνια του Ησιόδου, η Πανδώρα, η κόρη του Δευκαλίωνα, γέννησε από τον έρωτά της με τον Δία τον γενναίο Γραικό. Ο Δευκαλίων ήταν ο βασιλιάς της Φθιώτιδας και ήρωας του μύθου του ελληνικού κατακλυσμού. Σύμφωνα με τον Ησίοδο.
Ο Αριστοτέλης, το Πάριο χρονικό, ο Απολλόδωρος κ.α. αναφέρουν ότι οι Έλληνες πριν λέγονταν Γραικοί, πρβ: «πρώτον μεν Γραικοί νυν δε Έλληνες» (Πάριο Χρονικό). Ειδικότερα, ο Απολλόδωρος λέει ότι οι πέτρες που πετούσαν πίσω τους ο Δευκαλίωνας και η γυναίκα του Πύρρα και γίνονταν άνθρωποι λέγονταν Γραικοί και μετά μετονομάστηκαν σε Έλληνες από τον βασιλιά Έλληνα, γιο του βασιλιά Δευκαλίωνα.
πρβ «ὁ δὲ αἱρεῖται ἀνθρώπους αὐτῷ γενέσθαι. καὶ Διὸς εἰπόντος ὑπὲρ κεφαλῆς ἔβαλλεν αἴρων λίθους, καὶ οὓς μὲν ἔβαλε Δευκαλίων, ἄνδρες ἐγένοντο, οὓς δὲ Πύρρα, γυναῖκες. ὅθεν καὶ λαοὶ μεταφορικῶς ὠνομάσθησαν ἀπὸ τοῦ λᾶας ὁ λίθος. γίνονται δὲ ἐκ Πύρρας Δευκαλίωνι παῖδες Ἕλλην μὲν πρῶτος, ὃν ἐκ Διὸς γεγεννῆσθαι <ἔνιοι> λέγουσι, <δεύτερος δὲ> Ἀμφικτύων ὁ μετὰ Κραναὸν βασιλεύσας τῆς Ἀττικῆς, θυγάτηρ δὲ Πρωτογένεια, ἐξ ἧς καὶ Διὸς Ἀέθλιος. Ἕλληνος δὲ καὶ νύμφης Ὀρσηίδος Δῶρος Ξοῦθος Αἴολος. αὐτὸς μὲν οὖν ἀφ᾽ αὑτοῦ τοὺς καλουμένους Γραικοὺς προσηγόρευσεν Ἕλληνας, τοῖς δὲ παισὶν ἐμέρισε τὴν χώραν»(Απολλόδωρος, Α, 7, 1 – 3)
Ο Όμηρος απαριθμώντας στον Κατάλογο των «νηών» τις μεγάλες πόλεις που έλαβαν μέρος στον πόλεμο της Τροίας περιλαμβάνει και την πόλη Γραία (Ιλ. Β 498 και ο Θουκυδίδης (Β 23,3) αναφέρει: παριόντες δε (οι Πελοπονήσιοι) Ωρωπόν την γην την Γραικήν καλουμένην, ην νέμονται Ωρώπιοι Αθηναίων, υπήκοοι, εδήωσαν).
Ο Παυσανίας (Βοιωτικά, 20 – 24) από τη μια αναφέρει ότι το όνομα της πόλης «η Γραία» προέκυψε από σύντμηση της αρχικής ονομασίας «Τανα-γραία» (που αρχικά η ονομασία αυτή ήταν όνομα γυναίκας, της κόρη του Ασωπού, και μετά της πόλης) και από την άλλη ότι η Γραία ήταν πολύ μεγάλη σε έκταση, περιλάμβανε την Αυλίδα, τη Μυκαλησσό, το Άρμα κ.α.. Λέει επίσης ότι ο Όμηρος γι αυτήν αναφέρει « Την Θέσπεια, την Γραία και την ευρύχωρη Μυκαλησσό», καθώς και ότι ο Αριστοτέλης λέει ότι ο Ωρωπός ονομαζόταν «Γραία» και η περιοχή του Ωρωπού «Γραϊκή».
Ο ιστορικός Πρίσκος (5ος αι. μ.Χ.) αναφέρει την συνάντησή του στα βόρεια Βαλκάνια με ελληνόφωνο έμπορο που αυτοχαρακτηριζόταν “Γραικός το γένος”.
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ
Στη δεκαετία του 1920», σημειώνει η Ιωάννα Λαλιώτου, «απέκτησαν ιδιαίτερη δημοτικότητα τα άρθρα για τις ψυχολογικές επιπτώσεις των εθνικών ονομάτων στους μετανάστες. Η υποχρεωτική αλλαγή των ελληνικών ονομάτων και η υιοθέτηση των αμερικανικών, συντομευμένων εκδοχών τους υπήρξε συχνά σημείο αναφοράς σε περιγραφές των αρνητικών εμπειριών που είχαν σημαδέψει τα πρώτα χρόνια της μετανάστευσης για πολλούς Έλληνες. Οι περισσότεροι μετανάστες είχαν αλλάξει το όνομά τους με υπόδειξη των υπαλλήλων στο νησί «Έλλις».
Η ονοματολογία δεν είναι μια καθόλου τυχαία ιστορία. Πολλές φορές υποδηλώνει –ιδίως όταν επιβάλλεται- τη σχέση εξουσίας ανάμεσα στον «νονό» και το «βαφτιστήρι». Αλλά με τον ίδιο τρόπο που επιβάλλεται η εξουσία μέσω του «νονού» έτσι ακριβώς λησμονείται, από την ιστορία, το προ βάφτισης καθεστώς.
Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της σχέσης που πλέον αναπαράγεται με την ονοματολογία είναι οι Αβορίγινες στην Αυστραλία και οι Οττεντότοι στη Νότια Αφρική. Οι πρώτοι Δυτικοί που έφτασαν στην Αυστραλία τους χαρακτήρισαν «ab origin», «αρχανθρώπους» σε ελεύθερη μετάφραση, ενώ η ονομασία «οττεντότος» προέρχεται από την ολλανδική λέξη «τραυλός», αφού οι Ολλανδοί άποικοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν τη γλώσσα τους με τους έντονους λαρυγγισμούς. Και στις δύο περιπτώσεις ουδέποτε τελικά κατέστη δυνατόν να μάθουμε πώς αυτοπροσδιορίζονταν αυτές οι ομάδες και, το σημαντικότερο, οι απαξιωτικές ονομασίες διευκόλυναν βασανισμούς και περιθωριοποιήσεις.
Όσο για τα δικά μας, ακόμη και το «Ελλάς» πέρασε και εξακολουθεί να περνάει εδώ και περίπου 200 χρόνια από τα χίλια μύρια κύματα που μας χωρίζουν από τις απαρχές του ελληνικού Διαφωτισμού.
Αν και είναι γνωστή η επιμονή του Αδαμάντιου Κοραή υπέρ των «Γραικών» και εναντίων των «Ρωμιών», εντούτοις το ίδιο ζήτημα ανακύπτει ξανά και ξανά μέχρι και σήμερα. Για παράδειγμα, ενώ στην Αγγλία η Ελλάδα μεταφράζεται ως «Greece», στη Νορβηγία ως ακριβής μετάφραση θεωρείται το «Hellas». Αν μάλιστα έχετε την ατυχία να πέσετε σε μπλόκο της ινδικής αστυνομίας στο νέο Δελχί, θα διαπιστώσετε πως το «Hellenic Republic» δεν αναγνωρίζεται. Θα χρειαστεί να τους πείτε «Γιουνάν».
Οι τρεις προσδιορισμοί, λοιπόν, που κονταροχτυπήθηκαν για το βάφτισμα του νέου κράτους – έθνους ήταν το «Γραικοί», το «Ρωμιοί» και –αργότερα– το «Έλληνες». Ωστόσο, ο Αδαμάντιος Κοραής πέρασε τη δική του άποψη, τουλάχιστον ως προς το πώς θα αποκαλούσαν τους πολίτες του νέου κράτους οι ξένοι. Το «Greece» (εκ του Γραικός), επειδή όπως έγραφε το 1805, «έτσι μας ονομάζουν και όλα τα φωτισμένα έθνη της Ευρώπης». Ο ίδιος, μας θυμίζει η Χριστίνα Κουλούρη, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, απέρριπτε κατηγορηματικά την ονομασία «Ρωμιοί», γιατί θύμιζε την περίοδο δουλείας του έθνους.
Αντίθετα, ο Δημήτρης Καταρτζής από το 1783 πρόκρινε το «Ρωμιός», απορρίπτοντας ιδίως το «Έλληνας» ως «παράγωγο» της ειδωλολατρίας και το οποίο εξαφάνιζε την ιστορική περίοδο του Βυζαντίου.
Αλλά η διαφωνία συνεχίστηκε πολύ πρόσφατα με την εκ νέου ανακάλυψη της «Ρωμιοσύνης». Τη σχετική συζήτηση ήδη και από τις αρχές του 20ου αιώνα περιγράφει με έξοχο τρόπο ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, θυμίζοντας και τη λυσσαλέα επίθεση του Κωστή Παλαμά εναντίον του «Έλλην»: «Η ανάσταση του ονόματος “Έλλην”, λέει ο Παλαμάς είναι για να «ρίχνουμε στάχτη στα μάτια του κόσμου. Αντίθετα το “Ρωμιός” είναι η πραγματικότητα. Τι είναι το όνομα “Έλληνας”; Δεν είναι απαρχαιωμένο και φτιαχτό και, με τις νύξεις από τον ειδωλολατρικό κόσμο που επιζούν μέσα του, ανακριβές; Δεν έχει κάτι το ψευτοεπίσημο και το βαρύ – το πομπώδες με άλλα λόγια;» Ενώ στη λέξη «ρωμιοσύνη» ο – για πολλούς- εθνικός ποιητής αναγνωρίζει «κάτι τι ποιητικά και μουσικά χρωματισμένο, κάτι τι φτερωτό, λεβέντικο για μας και ανάλαφρο που δεν το ‘χει ο Ελληνισμός με όλη τη βαριά του ασάλευτη μεγαλοπρέπεια».
Η «Ρωμιοσύνη» επανήλθε δριμύτερη τη δεκαετία του ’60, αλλά η συζήτηση ξεκίνησε εκ νέου μετά το 1974. Όταν ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, προσπάθησε να επιβάλει με τη βοήθεια του υπουργείου Εξωτερικών την διεθνή ονομασία της χώρας ως «Hellas» σε αντικατάσταση του «Greece». Σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς τέτοιες προσπάθειες είναι εντελώς λανθασμένες.
Το «Greece» σημαίνει «Ελλάς». Προέρχεται από την ξένη βιβλιογραφία, η οποία στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου μπήκε και στην ελληνική βιβλιογραφία. Άλλωστε, όπως υπενθυμίζει ο κ. Παναγιωτόπουλος, η λέξη «Ελλάς» δεν υπήρχε, αλλά προήλθε από το «ελληνικός».
Λίγο μετά την είσοδο της Ελλάδας στην ΟΝΕ, δηλαδή στη ζώνη του ευρώ, το «Hellas» εμφανίζεται πάλι ως «προβληματισμός», αυτή τη φορά από εθνικιστικούς κύκλους. Τότε (2004) παρεμβαίνει στο «διάλογο» και η Έλλη Παππά, η οποία σε κείμενό της παραπέμπει απλώς στο σχετικό λήμμα της εγκυκλοπαίδειας Britannica: το όνομα προέρχεται από τους «Γραίους», φυλή της Βοιωτίας, η οποία αναφέρεται και στον Όμηρο. Και επειδή οι Γραίοι ήσαν από τους πρώτους που μετανάστευσαν στην Ιταλία, δημιουργήθηκε το Greece.
Η ονοματολογία ταλαιπωρούσε και ταλαιπωρεί.
Ίσως τα πράγματα να ήταν πιο απλά αν, όπως λέει η Χριστίνα Κουλούρη, γινόταν δεκτό ότι με «το όνομα δεν δηλώνουμε ποιοι είμαστε, αλλά ποιων απόγονοι είμαστε».
Αντί κατακλείδας:
Η επίσημη ονομασία της χώρας, είτε αναφερόμαστε στο εξώνυμο ‘Greece’ είτε στο ενδώνυμο ‘Ελλάς’, ανάγεται οπωσδήποτε στα αντικρουόμενα συμφέροντα πίσω από την ΣΚΛΗΡΉ ΜΆΧΗ της ονοματοθεσίας. Και επειδή το διακύβευμα του ονόματος ήταν ο ΤΕΡΆΣΤΙΟΣ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΌΣ της πνευματικής καταγωγής των Ελλήνων, το όνομα του νεοσύστατου κράτους αποτέλεσε για τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα τη μητέρα όλων των Μαχών.
Η εκκλησία έδωσε τον υπέρ πάντων αγώνα υπέρ του ονόματος »Ρωμανία», σε μια ύστατη προσπάθεια να αναβιώσει τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Γαλλία, Αγγλία και Ρωσία επέβαλλαν το ενδώνυμο «Ελλάς» με σκοπό τη διάσωση και αναβίωση του Ελληνισμού, την εδραίωση του κοσμικού κράτους και τον περιορισμό της μεταβυζαντινής θεοκρατίας στα ασφυκτικά όρια της Κλασικής Ελλάδας, προφανώς με γνώμονα τα δικά τους πρωτίστως συμφέροντα. Παράλληλα το εξώνυμο ‘Greece’ καθιερώθηκε για τη διεθνή ονομασία της χώρας.
Στο ερώτημα «Γιατί η πολιτική ηγεσία δεν ζήτησε ποτέ από τη διεθνή κοινότητα να αποκαλεί τη χώρα με την εθνική της ονομασία ‘HELLAS’ αντί ‘GREECE’», όπως έκανε το Ιράν το 1935, δεν υπάρχει εύκολη απάντηση επειδή τα ζητήματα αυτά γνωρίζουν μόνο οι κοσμικές και θρησκευτικές ελίτ και οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της διπλωματίας, τόσο της εγχώριας όσο και της ξένης, ιδίως τα υψηλά κλιμάκια της μυστικής διπλωματίας, και ποτέ η γνώση αυτή δεν φτάνει στην ανυποψίαστη πλέμπα.
Η υπόθεση της ΣΚΟΠΙΜΌΤΗΤΑΣ πίσω από την παράλειψη του μεταβυζαντινού συστήματος να ζητήσει από τη διεθνή κοινότητα τη χρήση του ονόματος ‘HELLAS’, παραμένει ισχυρή. Η σκοπιμότητα ανάγεται στο ύψιστο διακύβευμα της ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉΣ ΚΑΤΑΓΩΓΉΣ των Ελλήνων. Συγκεκριμένα στην μυθολογική παράδοση του Κατακλυσμού του Δία, που οι βυζαντινοχριστιανικές ελίτ μισούν επειδή είναι Ελληνική και αντιφάσκει με τον κατακλυσμό των ιουδαιοχριστιανικών παραδόσεων, βάσει των οποίων οι βυζαντινοχριστιανικές ελίτ σφυρηλατήσαν την εθνική συνείδηση των ελληνόφωνων πληθυσμών της Ανατολικής Ρωμανίας, ως την ύστερη βυζαντινή περίοδο της μεταπολίτευσης.
Η υπόθεση ότι δεν ζητήσαμε το ‘HELLAS’, επειδή τα φωτισμένα έθνη μας διαμηνύσαν ότι δεν μας αναγνωρίζουν ως ιστορική συνέχεια της Αρχαίας Ελλάδας, συνεπώς ποτέ δεν θα μας αποκαλούσαν Hellas και Hellenes, αν και ισχυρή, παραμένει στη σφαίρα του υποθετικού.
Ότι και αν συνέβη δεν θα το μάθουμε ποτέ. Πλέον δεν έχει και σημασία.
Όμως:
Η φάρα των ραγιάδων, οι γκιαούρηδες, οι γραικύλοι, το ρωμαίικο, το γένος των γραικών και οι Έλληνες, άπαντες οι κάτοικοι της Γραίας, δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι, θρησκεύοντες και άθρησκοι, άθεοι και θεοσεβούμενοι, θα κληθούμε από την Ιστορία να πάρουμε θέση. Στη διάρκεια της υπερ- εκατονταετούς Βασιλείας των Μνημονίων, κάθε ελληνόφωνος θα υποχρεωθεί να απαντήσει για την πνευματική καταγωγή του, που συνιστά θεμέλιο της ατομικής και της συλλογικής εθνικής συνείδησης, στο παρακάτω ερώτημα:
Αν αυτοπροσδιορίζεσαι ως “Έλλην” που έλκει την πνευματική καταγωγή του από τον γιό του Δία και του Δευκαλίωνα, Έλληνα, όπως η Κατακλυσμική Αρχαία Ελληνική παράδοση μαρτυρεί. Ή αν αυτοπροσδιορίζεσαι ως ‘’ρωμιός’’, με την έννοια του ελληνόφωνου χριστιανού ορθόδοξου της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, συνέχεια της οποίας είναι η βυζαντινή Ρωμανία, που έλκει την πνευματική καταγωγή του από τους απογόνους του Νώε, όπως η Κατακλυσμική ιουδαιο-χριστιανική παράδοση μαρτυρεί.
Πηγές :
1.Εφημερίδα «Καθημερινή» 21/10/2007, σ. 35
2. https://hellas-now.com/sta-agglika-onomazomaste-greece-ki-iellas-2/
Διαβάστε περισσότερα στο παρακάτω άρθρο:
Γιατί ‘Greece’ αντί ‘Hellas’. Γιατί ‘Greeks’ αντί ‘Hellenes’.
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.
