Η εξέλιξη της Τέχνης :

Η Ιστορία της Ζωγραφικής.

Πώς εφευρέθηκε η Ζωγραφική

Η Ιστορία της Ζωγραφικής. Η ζωγραφική εμφανίστηκε στην προϊστορία, όταν οι νομάδες έκαναν χρήση ζωγραφικής σε βραχώδεις τοίχους. Έκαναν σχέδια με κάρβουνο αφήνοντας σημάδια στις σπηλιές όπου περνούσαν.

Πρόσφατη ανακάλυψη που έγινε στην Ισπανία διαπίστωσε ότι οι παλαιότεροι πίνακες που ανακαλύφθηκαν μέχρι σήμερα, φτιαγμένοι από ανθρώπους, έγιναν πριν από περισσότερα από 42.000 χρόνια.

Ποιος έκανε τον πρώτο πίνακα;

Ο πρώτος πίνακας έγινε από πρωτόγονους ανθρώπους, που πιστεύεται ότι έγινε από τον Homo Neanderthalis στην προϊστορική εποχή. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία αποκαλύπτουν ότι οι πρωτόγονοι άνθρωποι ήταν οι πρώτοι ζωγράφοι και γλύπτες και έδειξαν μέσα από αυτές τις τέχνες την καθημερινότητά τους.

Οι αρχαιολόγοι και οι ανθρωπολόγοι μελετούν και χρονολογούν αυτές τις ανακαλύψεις. Τα κομμάτια που εξήχθησαν από τις ανασκαφές είναι ιστορικά ντοκουμέντα, αληθινές μαρτυρίες της αρχής της ζωής του ανθρώπου σε μακρινούς χρόνους και των εξαφανισμένων πολιτισμών.

Μια πρόσφατη ανακάλυψη στο Σπήλαιο Nerja, στη Μάλαγα της Ισπανίας, ανακάλυψε πίνακες ηλικίας άνω των 42.000 ετών και μπορούν να αλλάξουν τις ιδέες μας για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Οι πίνακες βρέθηκαν στις σπηλιές της Nerja, 60 χλμ ανατολικά της Μάλαγα, στη νότια περιοχή της Ανδαλουσίας.
Μέχρι τώρα, οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι η αρχαιότερη τέχνη δημιουργήθηκε κατά την περίοδο της Aurignacian από σύγχρονους ανθρώπους.

Αλλά αυτοί είναι πολύ παλαιότεροι, πολύ πιο πρωτόγονοι από εκείνους στο σπήλαιο Chauvet-Pont-d’Arc, (που ήταν οι παλαιότεροι πίνακες που είχαν ανακαλυφθεί μέχρι τώρα και είναι 32.000 ετών)

Πιστεύουμε ότι η ιστορία της τέχνης ήταν αποκλειστική για τους εξελιγμένους ανθρώπους, ότι η ευαισθησία μας ήταν «ένα οικείο μέρος του εαυτού μας, των σάπιενς, γιατί πιστεύουμε ότι είμαστε οι στοχαστές». Αυτό το εύρημα, εάν επιβεβαιωθεί από περαιτέρω δοκιμές, αποδεικνύει ότι αυτή η ιδέα που επικεντρώνεται στους σάπιενς είναι λάθος.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, αυτές οι εικόνες θα μπορούσαν να είχαν ληφθεί μόνο από τον Homo Neanderthalis αντί του Homo Sapiens, κάτι εντελώς αδιανόητο μέχρι αυτή την ανακάλυψη.

«Τα κάρβουνα ήταν δίπλα στις φώκιες, κάτι που δεν είναι παράλληλο στην παλαιολιθική τέχνη», και γνωρίζουμε ότι οι Νεάντερταλ έτρωγαν φώκιες. «Και δεν υπάρχουν στοιχεία για homo sapiens σε αυτό το τμήμα της Ιβηρικής Χερσονήσου, λένε οι επιστήμονες.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό το σπήλαιο ήταν ένα από τα τελευταία σημεία στην Ευρώπη όπου οι Νεάντερταλ – που έζησαν πριν από 120.000 έως 35.000 χρόνια – αναζήτησαν καταφύγιο.

Πού έγινε ο Πρώτος Πίνακας;
Πιστεύεται ότι ο πρώτος πίνακας, ο οποίος είναι επίσης γνωστός ως Rock Painting ή Rock Art, έγινε σε καταφύγια, σπήλαια, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από νομάδες για να προστατευτούν.

Οι πρώτες ζωγραφιές έγιναν στους τοίχους και τις οροφές των σπηλαίων.
Αυτοί οι πρώτοι πίνακες που ανακαλύφθηκαν από τους αρχαιολόγους, είναι ζωντανοί πίνακες που χρησιμοποιούν περισσότερα από τρία χρώματα. Πρόκειται για πίνακες που προσπάθησαν να μιμηθούν τη φύση με μέγιστο ρεαλισμό, με βάση τις παρατηρήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια του κυνηγιού. Σε μια σπηλιά στην Αλταμίρα στην Ισπανία, υπάρχει μια βραχογραφία του Βίσωνα (πρόγονος της Αγελάδας) και είναι εντυπωσιακή για το μέγεθος, τον όγκο και τη χρήση της τεχνικής chiaroscuro.

Σε άλλα σημεία, οι πίνακες που έφτιαξαν οι άνθρωποι, αναδεικνύουν την επιτυχία των κυνηγών, σε άλλα δείχνουν ζώα που σημειώνονται με βέλη.
Όποια και αν είναι η δικαιολογία, η επιθυμία να κάνουμε τέχνη ή η επιθυμία να καταγράψουμε την καθημερινή ζωή εκείνης της εποχής, η Rock Art που διατηρήθηκε για χιλιετίες μας επέτρεψε σήμερα να μετατρέψουμε αυτά τα μέρη στα πρώτα μουσεία της ανθρωπότητας.

Ένα μεγάλο μέρος από αυτούς τους πίνακες που ανακαλύφθηκαν φέρνουν φιγούρες ζώων, φυτών, αντικειμένων με ποικίλους βαθμούς ρεαλισμού, υπάρχουν επίσης γραφικές και αφηρημένες αναπαραστάσεις, περίπλοκες σκηνές, πολλοί αρχαιολόγοι και επιστήμονες συζητούν το νόημα αυτών των πινάκων. Αλλά γενικά πιστεύουν ότι μπορεί να συνδέονται με τελετουργίες για να προσελκύσουν καλό κυνήγι, γονιμότητα, να αποκρούσουν τους κινδύνους ή απλώς να δώσουν συμβολική γλώσσα σε ιδέες, συναισθήματα ή καθημερινή ζωή.

Ποια είναι η προέλευση της ζωγραφικής;

Η προέλευση της ζωγραφικής όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, πιστεύουν οι ιστορικοί, ότι γεννήθηκε στη Νεολιθική περίοδο, (Χ της χιλιετίας π.Χ.) όταν η βραχογραφία αρχίζει να παρακμάζει λόγω της ανάπτυξης της γεωργίας και της κοινωνίας, που εμφανίζεται στην Αρχαία Ελλάδα και τελειοποιήθηκε αργότερα από τους Ρωμαίους.

Γύρω στο 3000 π.Χ., μικρά χωριά άρχισαν να εμφανίζονται στην ηπειρωτική Ελλάδα και εκεί ξεκίνησε μια παράδοση ζωγραφικής πάνω σε κεραμικά αντικείμενα, όπως αγγεία και αγγεία.

Από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. στην πόλη της Κρήτης ανέπτυξε μια μοναρχική κοινωνία με εκλεπτυσμένη αστικοποίηση, ακόμη και με ανάκτορα, και εκεί εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια τοιχογραφιών, αλλά ελάχιστα λείψανα έχουν διασωθεί στο χρόνο.

Αυτή η τοιχογραφία, μέρος του Παλατιού της Κνωσού, στην Κρήτη, Ελλάδα, ζωγραφίστηκε γύρω στο 1400 π.Χ.
Οι πόλεις αναδύονταν και τα κρητικά μοντέλα τοιχογραφίας έγιναν πρότυπο για όλη αυτή την περιοχή. Χτίστηκαν παλάτια και μεγάλα κτίρια και οι τοίχοι ζωγραφίστηκαν σε παραστατικό ύφος αναμεμειγμένο με γεωμετρικά σχέδια με ανθρώπους σε διάφορες δραστηριότητες, όπως σκηνές λατρείας, παιχνίδια, τελετές παλατιών, καθώς και ζώα και τοπία.

Γύρω στον 11ο αιώνα π.Χ. στην αρχαία Ελλάδα, η ζωγραφική αναπτύχθηκε και έφερε αρκετές καινοτομίες.
Η ανάπτυξη οπτικής προοπτικής και ογκομετρικής σκίασης για να δώσει τρισδιάστατο βάθος στην αναπαράσταση πολύπλοκων σκηνών. Οι πίνακες έγιναν πιο ρεαλιστικοί, εκτός από το ότι ανέπτυξαν ένα πιο φυσικό και ιδεαλιστικό μοντέλο ανθρώπινου σώματος που μέχρι σήμερα έχει γίνει μια μεγάλη παράδοση για τη βάση της ζωγραφικής που γνωρίζουμε σήμερα.

Τα υλικά ζωγραφικής που χρησιμοποιήθηκαν εκείνη την εποχή ήταν το σκλήρυνση με βάση το αυγό, το σμάλτο με βάση το κερί, μια άλλη ελληνική καινοτομία και η βρεγματική τοιχογραφία, με χρήση ορυκτών και φυτικών χρωστικών σε υδατικό μέσο.
Τα προτιμώμενα χρώματα ήταν το λευκό, το μαύρο, το κίτρινο της ώχρας και το κόκκινο. Το πράσινο και το βιολετί ήταν οι λιγότερο μόνιμοι και λιγότερο χρησιμοποιημένοι τόνοι, και το μπλε ήταν πολύ ακριβό, που παρήχθη με λείανση ενός ημιπολύτιμου λίθου, του λάπις λάζουλι.

Όλες αυτές οι τεχνικές και τα μοτίβα έγιναν η βάση και η βάση της ρωμαϊκής και στη συνέχεια της δυτικής ζωγραφικής, και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ευρέως στην πρακτική της σύγχρονης ζωγραφικής σήμερα.

Η τέχνη της ζωγραφικής έγινε viral όταν δημιουργήθηκαν πόλεις και κοινωνίες και δημιουργήθηκαν πολλά σχολεία που ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο.
Πολλοί ζωγράφοι έγιναν διάσημοι, όπως ο Αγάθαρχος, ο Πολύγνωτος, ο Απελλής και ο Ζεύξις, τα έργα τους άξιζαν περιουσίες και μαζεύτηκαν μανιωδώς από Έλληνες και Ρωμαίους. Παρά τη σημασία του, είναι γνωστό μόνο βασικά για την κληρονομιά του στους Ρωμαίους, οι οποίοι αργότερα το μετέφεραν στους πρόσφατους χρόνους.

Οι Ρωμαίοι είναι αυτοί που οφείλουν το μεγαλύτερο μέρος της τρέχουσας γνώσης τους για το τι ήταν η ελληνική ζωγραφική, λόγω της εκτεταμένης απώλειας υλικών κομματιών λόγω φυσικών καταστροφών που κατέστρεψαν τις ελληνικές πόλεις και τα πάντα σε αυτές, ήταν οι μόνοι που έμαθαν με τους Έλληνες όπως αυτοί.

Αν και οι Έλληνες παρέμειναν η θεμελιώδης αναφορά σε όλη την ιστορία της ρωμαϊκής ζωγραφικής, οι Ρωμαίοι μπόρεσαν να εισαγάγουν τις δικές τους αναγνώσεις στην παράδοση, δημιουργώντας μια εξατομικευμένη γλώσσα και δημιουργώντας νέες συνθέσεις.

Οι Ρωμαίοι διεξήγαγαν ελληνική έρευνα για την τρισδιάστατη διάσταση και έχτισαν αστικές σκηνές μεγάλης αρχιτεκτονικής και χωρικής πολυπλοκότητας, με εντυπωσιακό πλαστικό αποτέλεσμα και ψευδαίσθηση, οι οποίες ζωγραφίστηκαν σε πολλούς μεγάλους χώρους, όπως αριστοκρατικά ανάκτορα και χωριά. Έδωσαν μεγάλη αξία στα τοπίο και τη νεκρή φύση.

Έδωσαν μεγάλη αξία στο τοπίο και στη νεκρή φύση.
Τα τελευταία του στάδια δείχνουν την επιρροή της ανατολίτικης και αιγυπτιακής τέχνης και ανέπτυξε ένα πληθωρικό και κομψό στυλ, που ονομάζεται «μπαρόκ».

Ενσωματωμένοι σε αρχιτεκτονικά περιβάλλοντα, οι πίνακες έδειχναν αγάπη για τη λεπτομέρεια και σκηνές μεγάλης εκφραστικής δύναμης. Εκτός από τις τοιχογραφίες, οι Ρωμαίοι ήταν πρωτοπόροι και χρησιμοποιούσαν άλλα είδη υλικών για να εκφράσουν τη ζωγραφική, όπως ύφασμα, ξύλο, ελεφαντόδοντο, μέταλλο, πέτρα και καμβά.

Στο τέλος της τροχιάς τους, ίσως λόγω της αυξανόμενης χριστιανικής επιρροής, εγκατέλειψαν την ελληνική αναφορά. Μάλλον, αυτό που ήταν τόσο παρόν ως γυμνοί άνθρωποι και φυσιοκρατική αναπαράσταση δίνει τη θέση του σε ένα πιο ιερατικό και σχηματικό ύφος, το οποίο αργότερα χρησιμεύει ως βάση για την παλαιοχριστιανική ζωγραφική.

Παλαιοχριστιανική Ζωγραφική

Η παλαιοχριστιανική ζωγραφική ήταν το ορόσημο μεταξύ της ζωγραφικής από την Αρχαιότητα και τον Μεσαιωνικό, και εξακολουθούσε να δίνει πολλές επιδοτήσεις στους ζωγράφους της Αναγέννησης, του Νεοκλασικισμού και του Ρομαντισμού.

Ποια είναι η σημασία της ζωγραφικής;

Η σημασία της ζωγραφικής οφείλεται στο γεγονός ότι είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία της ανθρωπότητας. Οι ιστορικοί, οι φιλόσοφοι, οι ανθρωπολόγοι προσπαθούν να βρουν απαντήσεις για τη δική μας ύπαρξη και η ζωγραφική είναι ένας από τους τρόπους που χρησιμοποιούν για να προσπαθήσουν να εξηγήσουν την ανάπτυξη εξαφανισμένων πολιτισμών και πολιτισμών.

«Κατανοούμε την ιστορία της ανθρωπότητας μέσα από την τέχνη»

Από τις σπηλαιογραφίες που έγιναν από πρωτόγονους λαούς, ο άνθρωπος προσπαθεί να εκφράσει τις πεποιθήσεις του, τις δραστηριότητές του, την καθημερινότητά του και τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο γύρω του. Γι’ αυτό η ιστορία της τέχνης συνήθως οργανώνεται σε περιόδους που ακολουθούν την ίδια την εξέλιξη των πολιτισμών.

Μετά την ανάπτυξη του Χριστιανισμού στους Ρωμαίους, εγκατέλειψαν το κλασικό ελληνικό στυλ ζωγραφικής και ανέπτυξαν έναν πίνακα με τη δική του, πιο περίτεχνη γλώσσα, προσθέτοντας σενάρια, τοπία, νεκρή φύση και που αργότερα θα χρησιμεύσει ως βάση για αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. ως Painting Modern.

Η ζωγραφική είναι τόσο σημαντική που έχει γίνει μια από τις κύριες μορφές αναπαράστασης και επικοινωνίας από τους πρωτόγονους λαούς, από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα.

Από τον 19ο αιώνα και μετά, με τη Βιομηχανική Επανάσταση, η ζωγραφική με καβαλέτο έχασε την αγορά της λόγω της εμφάνισης της φωτογραφίας.
Και μέσα από τις Αίθουσες Τέχνης ξανακερδίζει χώρο, τόσο που ζει την ακμή της, οι ζωγράφοι αρχίζουν να αναγνωρίζονται σε διάφορα μέρη του κόσμου, χάρη στις εκθέσεις.

Από την εξέλιξη της Μοντέρνας Τέχνης και των νέων τεχνολογιών, οι ζωγράφοι προσάρμοσαν τεχνικές δημιουργώντας νέες μορφές αναπαράστασης και οπτικής έκφρασης.

Αρκετοί καλλιτέχνες πειραματίζονται με τη ζωγραφική με άλλες μορφές τέχνης, όπως η φωτογραφία για παράδειγμα, δημιουργώντας κολάζ και στάμπες, έτσι γεννιούνται νέα κινήματα Ζωγραφικής, όπως το Dada και η Pop Art, δημιουργώντας νέες μορφές αναπαράστασης και οπτικής έκφρασης.

Σήμερα η ζωγραφική είναι πιο σημαντική από ποτέ και εκτιμάται από διάφορους τύπους επαγγελματιών που τη χρησιμοποιούν ως βάση για τη δουλειά τους, όπως: Σχεδιαστές, Στυλίστες, Εικονογράφοι.
Η ζωγραφική ξεπέρασε εδαφικά και τεχνικά εμπόδια, επανεφευρέθηκε για χιλιάδες χρόνια, από τη Rock Painting έως την Pop Art, μπορούμε να πούμε ότι η σημασία της ζωγραφικής είναι ότι έχει γίνει ένας τρόπος έκφρασης της ανθρωπότητας και ότι έχει επηρεάσει από τον πολιτισμό μας. ακόμη και την πολιτική και την οικονομία.

---

«Τα πάντα είναι τέχνη»;;;;

Το ένα από τα δύο έργα που απεικονίζονται παραπάνω είναι ένα από τα πιο επιδραστικά έργα τέχνης όλων των εποχών: είναι η Pieta του Ουιλιάμ-Αντόλφ Μπουγκερώ.

Θα έπρεπε να μας κάνει εντύπωση πως γίνεται να την αναφέρουμε στην ίδια εικόνα με ένα ουρητήριο με μία υπογραφή.

Το ζήτημα της σύγχρονης τέχνης, της αξίας της, του ορισμού της και των διαστάσεών της είναι ένα θέμα που  απασχολεί τους κριτικούς από καιρό, έχοντας στον πυρήνα του την εξής απορία: «Τελικά, τι είναι τέχνη;».

Η τέχνη πάντα επιδίωκε να αποδώσει την πραγματικότητα, συνδυάζοντας την με μία υπερφυσική διάσταση που ξεπερνάει το απλό ανθρώπινο βίωμα και προσεγγίζει το ιερό, την ψυχή του ανθρώπου, το περιεχόμενο της καρδιάς του, το νόημα της ύπαρξης.

Αυτό, κατά τη γνώμη αρκετών κριτικών τέχνης, έχει χαθεί από τα περισσότερα έργα της (μοντέρνας και) μεταμοντέρνας τέχνης.

 

Πώς φτάσαμε εδώ;

---

Η απάντηση είναι σχετικά απλή: Η σύγχρονη τέχνη δεν επιδιώκει να είναι όμορφη. Πολλές φορές μάλιστα κάνει το αντίθετο.

Το ρεύμα αυτό, της μοντέρνας και μεταμοντέρνας τέχνης, ξεκινάει από το περίφημο ουρητήριο του Μαρσέλ Ντυσάν του 1917.

Ο καλλιτέχνης θέλησε με την κίνηση αυτή να προσβάλλει την τέχνη της εποχής του η οποία εξυπηρετούσε την «τέχνη για την τέχνη» και να μεταφέρει τη βαρύτητα των έργων από τη μορφή στο νόημα.

Ξεπερνώντας, μάλλον, τις προσδοκίες του δημιουργού, ο οποίος ονομάστηκε “πατέρας της σύγχρονης τέχνης”, το έργο αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για την εμφάνιση πολλών επίδοξων καλλιτεχνών οι οποίοι μπορούσαν να εξυπηρετήσουν τα νέα θεμέλια της τέχνης: ότι η ερμηνεία του έργου είναι το παν.

Ο 20^ος αιώνας, έτσι, αποτελεί ένα νέο ξεκίνημα για την τέχνη, η οποία σχεδόν στρέφει την πλάτη της στην μακραίωνη κληρονομιά της.

Σε συνδυασμό, μάλιστα, με τις μηδενιστικές αντιλήψεις που έχουν ήδη αρχίσει να επικρατούν από τον Νίτσε, τον «θάνατο» του Θεού που ξεκίνησε από τον Διαφωτισμό,  την βιομηχανική επανάσταση και τον υλισμό, η τέχνη πλέον έχει εξοστρακίσει σχεδόν πλήρως το θεολογικό/πνευματικό περιεχόμενο που επικρατούσε τα τελευταία 2000 χρόνια.

Κάπως έτσι, υπεραπλουστευμένα βέβαια, καταλήγουμε στα «άσχημα» έργα του 20^ου και του 21^ου αιώνα.

Η σύγχρονη τέχνη

---

Mουσείο Σύγχρονης τέχνης στο Michigan, USA

Η τέχνη, πλέον, επιδιώκει κατ’ εξοχήν να διεγείρει διανοητικά τον θεατή, με την μορφή του έργου να διαμορφώνεται για να εξυπηρετεί τον σκοπό αυτό. Τα έργα συνήθως απεικονίζουν ωμά την πραγματικότητα υπό την ματιά του «καλλιτέχνη» ή διαμορφώνονται με σκοπό να σοκάρουν, και ενώ μπορεί να διαπνέονται από μία στοιχειώδη δημιουργικότητα, δεν αγγίζουν το υπερφυσικό, δεν απλώνουν τα χέρια προς το πνεύμα, δεν ανοίγουν τα μάτια προς την καρδιά.

Επιδιώκουν, κατ’ εξοχήν, την ηδονή της σκέψης που δημιουργούν μέσα στην αφηρημένη και απρόσμενη φύση τους. Ο θεατής, έχει την ψευδαίσθηση ότι μετέχει στην ερμηνεία του νοήματος του έργου, το οποίο θεωρεί ότι αποτελεί δημιουργία βαθιάς συλλογιστικής του καλλιτέχνη.

Maurizio Cattelan – Μπανάνα (2019)

Ακόμα κι αν το έργο έχει όντως προκύψει ως έκφραση σκέψεων του καλλιτέχνη, η φύση του είναι τόσο αφηρημένη και γενική, που επιτρέπει άπειρες ερμηνείες, με αποτέλεσμα να στερείται βαρύτητας, αφού ο θεατής μπορεί να το προσδιορίσει ως κυριολεκτικά οτιδήποτε θέλει ο ίδιος. (Αυτό διαφέρει από έργα που επιτρέπουν πολλαπλές ερμηνείες από τον δέκτη, κάτι το οποίο είναι όχι μόνο επιθυμητό, αλλά μάλλον απαραίτητο).

Η τέχνη, έτσι, δεν τον μετασχηματίζει, δεν τον αλλάζει, αλλά προσφέρει απλώς ένα ορθολογικό ή διαλεκτικό ερέθισμα. Αυτό ίσως πυροδοτήσει κάποια ανταλλαγή σκέψεων η οποία παρόλα αυτά δεν οδηγεί στην προσέγγιση της αλήθειας, αφού η ερμηνεία του καθενός δεν επιτρέπεται να αμφισβητηθεί εφόσον αποτελεί το τρόπο που ο  ίδιος αντιλαμβάνεται το έργο. Αντί να μας ενώσει, η σύγχρονη τέχνη μας καθιστά περισσότερο κλεισμένους στην ατομικότητά μας.

Ο θεατής μπορεί για ώρες να συζητάει και να περιεργάζεται ένα χρησιμοποιημένο χαρτομάντιλο πάνω σε μάρμαρο αν του πουν ότι πρόκειται για έργο μεγάλου καλλιτέχνη. Βέβαια, το χαρτομάντιλο αυτό μπορεί να είναι απλά ένα σκουπίδι που ξέχασα να πετάξω κατά την επίσκεψή μου στο μουσείο.

Jackson Pollock: Νούμερο 1Α (1948)

Άλλες φορές, τα έργα είναι τόσο αλλόκοτα, που σε συνδυασμό με την αντιαισθητική φύση τους, αφήνουν τον θεατή παγερώς αδιάφορο αδυνατώντας να τον διεγείρουν διανοητικά και συναισθηματικά.

Δεν είναι τυχαίο που πολλοί επισκέπτες των μουσείων σύγχρονης τέχνης την χαρακτηρίζουν ως απρόσιτη, ή δηλώνουν ότι η τέχνη είναι τόσο περίπλοκη που δεν την καταλαβαίνουν. Ειρωνικό αυτό, αφού το μοντέρνο και μεταμοντέρνο ρεύμα είχε ως θεμελιώδη στόχο την μεγαλύτερη επαφή με τον “απλό” άνθρωπο και την ελευθερία στην προσέγγιση-ερμηνεία από αυτόν.

Όλα είναι τέχνη….

---

Πολλοί υποστηρικτές της σύγχρονης τέχνης θα πουν ότι «Οποιαδήποτε έκφραση του ανθρώπου είναι τέχνη», ακόμα και το ίδιο το χρησιμοποιημένο χαρτομάντιλο που παράτησα στο μουσείο. Η απάντηση μου είναι απλή: Αν όλα είναι τέχνη, τότε ΤΙΠΟΤΑ δεν είναι τέχνη.

Δεν μπορώ να σταθώ δίπλα στον Van Gogh ως καλλιτέχνης, επειδή ζωγράφισα μία κόκκινη γραμμή σε ένα άσπρο φόντο και το ονόμασα «Ελέφαντας», ανεξαρτήτως πόσοι άνθρωποι θαυμάζουν και εξυμνούν το “έργο” μου.

Η τέχνη απαιτεί ταλέντο, δημιουργικότητα και φαντασία, ώρες εξάσκησης, πνευματικό υπόβαθρο και συναισθηματικό βάθος. Γι’ αυτό οι καλλιτέχνες είναι λίγοι και γι’ αυτό ξεχωρίζουν από τους απλούς ανθρώπους. Αν όλοι είμαστε καλλιτέχνες επειδή μας ήρθε μία «ιδέα» τότε αναιρούμε και την αξία των ανθρώπων που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην τέχνη, την διαμόρφωσαν και διαμορφώθηκαν μέσα από αυτήν.

Donald Judd: Άτιτλο (1964)

Όσο δογματικές κι ανφαίνονται οι παραπάνω σκέψεις , δεν μπορούμε να αναιρέσουμε την αξία που έχει για πολλούς η μεταμοντέρνα τέχνη. Κατανοούμε ότι αποτελεί απόρροια του μεταμοντερνισμού δηλαδή της φιλοσοφίας της απόλυτης αξίας της ατομικότητας και του κατακερματισμού, κάτι το οποίο πολλοί ενστερνίζονται και αναζητούν στην τέχνη.

Εννοείται ότι υπάρχουν έργα της σύγχρονης εποχής που ξεχωρίζουν, με βαρύτητα και πνευματική υπόσταση και αντίστοιχα παλαιότερα έργα που δεν μας αγγίζουν. Δεν αναιρούμε  το παρόν, ούτε εξιδανικεύουμε το παρελθόν.

Απλώς, σε γενικές γραμμές η σύγχρονη τέχνη (αναφερόμενοι κατ’ εξοχήν στη γλυπτική και τη ζωγραφική) εξυμνώντας την ατομική έκφραση και ερμηνεία, προσφέρει μάλλον έναν μονόλογο στον θεατή, ο οποίος ορθολογικά επιδιώκει να δημιουργήσει το νόημα του έργου που παρουσιάζεται εμπρός του. Αυτοτροφοδοτούμενος από ναρκισσισμό, ο σύγχρονος άνθρωπος, πορεύεται σε μία έρημο «ελεύθερης έκφρασης» αγωνιώντας για μία ερμηνεία, ενώ στην πραγματικότητα αναζητά μία όαση, ένα έργο που θα αναζωογονήσει, που θα γίνει βίωμα, που θα γεμίσει την ψυχή του.

Ίσως είμαστε υπερβολικά ρομαντικοί, αλλά η εκτίμηση που έχουν οι περισσότεροι  για την τέχνη ξεπερνάει ένα ουρητήριο με μία υπογραφή ή μία μπανάνα κολλημένη με ταινία στον τοίχο. Η τέχνη είναι κάτι που ανάγει το πνεύμα, μαγνητίζει τη σκέψη και εγκλωβίζει με την ομορφιά της και μέσα από αυτό προσφέρει έναν ανοιχτό διάλογο με το θεϊκό, το ιερό και ταυτόχρονα, με όλους τους ανθρώπους.

---