Η αλματώδης τεχνολογική ανάπτυξη και τα επιτεύγματά της εισέβαλλαν σε όλους τους τομείς κι εκφάνσεις της σύγχρονης ζωής, φέρνοντας αλλαγές στην καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου. Ένας τομέας της ζωής μας είναι η εκπαίδευση, η οποία δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τα τεχνολογικά επιτεύγματα. Στις μέρες μας, τα παιδιά από την αρχή της ζωής τους έρχονται σε επαφή με ποικίλα οπτικοακουστικά μέσα (τηλεόραση, ραδιόφωνο, τάμπλετ, ηλ. υπολογιστές, ταινίες κ.ά.). Μεγαλώνουν, μαθαίνουν και διδάσκονται με αυτά. Ένα από τα οπτικοακουστικά μέσα, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν επιτυχώς στην εκπαίδευση είναι οι ταινίες μικρού μήκους. Οι ταινίες μικρού μήκους και η αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση εμπερικλείουν πολλές και σημαντικές προϋποθέσεις, ώστε μαθητές/τριες κι εκπαιδευτικοί να είναι συμμέτοχοι σε επιτυχημένες διδασκαλίες, στις οποίες θα αναφερθούμε εκτενώς στη συνέχεια.
Παραγωγή κι αξιοποίηση βίντεο/ταινίας στην εκπαιδευτική διαδικασία
Η τηλεόραση, ο κινηματογράφος και το βίντεο, τα οποία ανήκουν στα τριτογενή μέσα , παραμένουν τα μέσα της σύγχρονης εποχής, τα οποία βέβαια εμφανίζονται όλο και περισσότερο σε ψηφιακές μορφές (π.χ. www.edutv.gr) παρουσίασης, οι οποίες ως μέσα ανήκουν στα τεταρτογενή.
Τα μέσα αυτά διακατέχουν ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας και της αντίληψης της κοινωνικής πραγματικότητας κι εκεί έγκειται και η αξία τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τα τριτογενή αυτά μέσα είναι απλά στη χρήση, αφού δεν είναι αναγκαία κάποια εξειδικευμένη δεξιότητα χειρισμού, όπως συμβαίνει αντιθέτως με τα τεταρτογενή μέσα, π.χ. Η/Υ και διαδίκτυο. Επίσης, τα ίδια μέσα μπορούν να ενταχθούν και να αξιοποιηθούν στοχεύοντας στο πλαίσιο της διδακτικής και της μαθησιακής διαδικασίας, προκειμένου να ενδυναμώσουν τη μαθησιακή διαδικασία ή και να βελτιστοποιήσουν τα μαθησιακά αποτελέσματα. Αυτό προϋποθέτει ότι επιλέγονται με σημείο αναφοράς τους εκπαιδευτικούς στόχους και ότι εφαρμόζονται βάσει συγκεκριμένης διδακτικής μεθόδου με δημιουργικό τρόπο.
Είδη εκπαιδευτικών βίντεο/ταινιών
Τα είδη των βίντεο/ταινιών που μπορούν να αξιοποιηθούν για εκπαιδευτικούς και διδακτικούς σκοπούς είναι πολλά και περιλαμβάνονται μιντιακές παραγωγές που μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: Κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές, ντοκιμαντέρ, ταινίες καταγραφής γεγονότων, ταινίες τεκμηρίωσης και πληροφόρησης, εκπαιδευτικές ταινίες, διαφημίσεις, κινούμενα σχέδια, animation,σύντομα βιντεοκλίπ, ταινίες μικρού μήκους.
⇒ Βίντεο-μαθήματα (αντίστροφη τάξη),
⇒ βίντεο-παρουσιάσεις,
⇒ φωτο-ιστορίες,
⇒ ψηφιακές ιστορίες(ψηφιακή αφήγηση),
⇒ ντοκιμαντέρ,
⇒ ταινίες μικρούς μήκους,
⇒ γνωριμία των μαθητών/τριων με έννοιες της κινηματογράφησης (μοντάζ, σκηνοθεσία, ηχοληψία κ.ά.),
⇒ trailers ταινιών (για σημαντικούς ανθρώπους, διάσημα μέρη, ιστορικά γεγονότα), animations κ.ά.
Τις περισσότερες φορές δεν είναι παρά οι πρώτες προσπάθειες φιλόδοξων σκηνοθετών, που δεν έχουν ακόμα την εμπειρία και τα μέσα να φτιάξουν μια «κανονική» ταινία. Υπάρχουν, όμως, πολλά και σημαντικά παραδείγματα δημιουργών που αφοσιώθηκαν σε αυτό και εξερεύνησαν τις αισθητικές του δυνατότητες, ανάγοντάς το σε μια ιδιαίτερη, αυτοτελή μορφή της κινηματογραφικής τέχνης στην ιστορία του κινηματογράφου .
Η τ.μ.μ. μπορεί να παρομοιαστεί με ένα ποίημα ή ένα διήγημα, τα οποία χαρακτηρίζονται από γλωσσική οικονομία και άρθρωση διαφορετική από ένα μυθιστόρημα.
Έτσι, η μικρή κλίμακα μιας ταινίας 5, 15 ή 25 λεπτών επιτρέπει, ίσως και επιβάλλει, μια ακραία γλωσσική συμπύκνωση στη γραφή της, που ασκεί μια μοναδική, διαφορετική γοητεία στο θεατή. Τόσο στην αφήγηση, αν πρόκειται για μυθοπλασία, όσο και στην κινηματογραφική άρθρωση μιας ταινίας μικρού μήκους, ανοίγονται έτσι ιδιαίτερες εκφραστικές δυνατότητες, που ο δημιουργός μπορεί και πρέπει να εκμεταλλευτεί.
Ακόμη, η τ.μ.μ. έχει συγκριτικά χαμηλότερο κόστος παραγωγής και πιο ευέλικτο τρόπο κατασκευής.
Εξαιτίας αυτών των δύο χαρακτηριστικών έχει γίνει ιστορικά ένα εξαιρετικά γόνιμο πεδίο πειραματισμών και γλωσσικής έρευνας, που έχει αναδείξει καινοτόμες προσωπικές ματιές, τολμηρές γραφές και πρωτοποριακές φόρμες στην εξέλιξη του μέσου. Επομένως, η ταινία μικρού μήκους, δεν είναι απλώς μια μινιατούρα των μεγάλου μήκους ταινιών ούτε ακολουθεί τα ίδια κατασκευαστικά πρότυπα, αλλά χρησιμοποιεί τα ίδια εκφραστικά εργαλεία.
Ακόμη μπορεί να υποστηρίξει όλα τα προαιρετικά προγράμματα που υλοποιούνται στο σχολείο: αγωγής υγείας, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και πολιτιστικά. Βασίζεται στις αρχές της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και μαθητοκεντρικής μάθησης καθώς όλες οι απαιτούμενες εργασίες έχουν σαν πυρήνα τους τις μαθητικές ομάδες και ο εκπαιδευτικός περιορίζεται στον ρόλο του μαέστρου ή σκηνοθέτη του τελικού έργου.
Βήματα παραγωγής εκπαιδευτικών ταινιών μικρού μήκους
Κατά την παραγωγή εκπαιδευτικών ταινιών μικρού μήκους είναι απαραίτητο σύμφωνα με τους Πουλιού, Λυμπούδη (2013, σ. 4) τα παρακάτω δέκα βήματα:
1ο. Ενημέρωση γονέων: Πρώτο κι αναγκαίο βήμα είναι το να ενημερωθούν οι γονείς των παιδιών για τη δημιουργία της ταινίας για να εξασφαλιστεί η σύμφωνη γνώμη τους. Σε περίπτωση που οι γονείς απαντήσουν αρνητικά, τα παιδιά μπορούν να ενταχθούν σε άλλες δημιουργικές ομάδες του πρότζεκτ, π.χ. στους σεναριογράφους, τους σκηνοθέτες, τους μουσικούς κ.λπ.). Θα πρέπει, επίσης να ενημερωθούν η Διεύθυνση του σχολείου, ο σχολικός σύμβουλος, ο σύλλογος διδασκόντων, ο Υπεύθυνος σχολικών δραστηριοτήτων κ.λπ.).
2ο. Ορισμός θέματος: Έπειτα αποφασίζεται το θέμα της ταινίας, όπου καλό είναι να προκύπτει από τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών με σκοπό την ένθερμη συμμετοχή τους.
3ο.Χωρισμός ομάδων κι ανάθεση αρμοδιοτήτων: Στη συνέχεια ακολουθεί ο χωρισμός των ομάδων(ανάλογα με τα ιδιαίτερα ταλέντα των παιδιών αλλά και τις επιθυμίες τους: σεναριογράφοι, μουσικοί, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, σκηνογράφοι κ.ά.). Σ’ αυτό το βήμα δίνονται στους/στις μαθητές/τριες οι απαραίτητες πληροφορίες για τις αρμοδιότητες της κάθε ομάδας.
4ο. Συγγραφή σεναρίου: Ακολουθεί η συγγραφή του σεναρίου της ταινίας. Αρχικά γράφεται ένα μικρό κείμενο 2 –3 σελίδων που θα αποδίδει περιληπτικά τη δράση. Αφού διαβαστεί και γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις, προσθήκες κ.λπ., αποφασίζονται οι ρόλοι που εμπλέκονται στο σενάριο. Στη συνέχεια κομματιάζεται το περιληπτικό σενάριο σε σκηνές και πλάνα, δηλαδή αποφασίζονται ποιες θα είναι οι σκηνές και τα πλάνα. Για κάθε σκηνή γράφεται αναλυτικά το σενάριό της με βάση το αρχικό περιληπτικό κείμενο και χωρίζεται σε πλάνα. Μετέπειτα, λύνονται τα θέματα σκηνοθεσίας κάθε σκηνής και κάθε πλάνου (πώς στήνονται οι «ηθοποιοί», πού είναι η κάμερα, ύφος ηθοποιών, εκφράσεις προσώπου, στάσεις σώματος) και σκηνογραφίας (θα υπάρχουν αντικείμενα στο πλάνο που πρέπει να προσθέσετε κ.λπ.) ή τυχόν μουσικής επένδυσης.
Οι σκηνές γυρίζονται μία μία και είναι προτιμότερο να υπάρχουν μικρές σκηνές (που θα ενωθούν με ένα ψηφιακό εργαλείο–videoeditor) παρά να γυριστούν μεγάλες σκηνές π.χ. 4,5 λεπτών που λόγω λαθών πρέπει γυρίζονται ξανά ή χρειάζονται ειδικό μοντάζ για να είναι αισθητικά υψηλού επιπέδου.
5ο.Χρονοδιάγραμμα ταινίας: Καθορίζεται το χρονοδιάγραμμα της ταινίας. Μία ταινία μικρού μήκους μπορεί να γυριστεί σε λίγες εβδομάδες ενώ υπάρχουν μαθητικά πρότζεκτ που χρειάστηκαν αρκετούς μήνες. Το χρονοδιάγραμμα έχει να κάνει με το θέμα της ταινίας σας, τον αριθμό των σκηνών της, τις τεχνικές ή άλλες προϋποθέσεις της (καιρός, ώρα ημέρας, τεχνικά ζητήματα, αριθμός συμμετεχόντων κ.λπ.).
6ο.Εμβάθυνση στην κινηματογραφική γλώσσα: Πριν αρχίσουν τα γυρίσματα θα ήταν καλό να μελετηθεί η κινηματογραφική γλώσσα(σκηνή, πλάνο, πλονζέ, κοντρ πλονζέ, πανοράμικ κ.ά.) και να εξοικειωθούν τα παιδιά με αυτήν.
7ο. Εξοικείωση στις ταινίες μικρού μήκους: Κατά το έβδομο βήμα οι μαθητές/τριες είναι σημαντικό να καταλάβουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ταινιών μικρού μήκους, καθώς δεν είναι εξοικειωμένοι με αυτό το κινηματογραφικό είδος, αφού δεν προβάλλεται στην τηλεόραση ούτε στους κινηματογράφους πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Έτσι, σ’ αυτό το βήμα προβάλλονται στην τάξη παραδείγματα ταινιών μικρού μήκους.
8ο.Δημιουργία storyboard και καρτελών γυρίσματος: Δημιουργούνται τα storyboard και οι καρτέλες γυρισμάτων. Οι καρτέλες γυρισμάτων βοηθούν στο να οργανωθούν καλύτερα τα γυρίσματά μας. Οι καρτέλες γυρισμάτων περιλαμβάνουν τα εξής στοιχεία: «Σκηνή», «χώρος», «χρόνος», «ηθοποιοί», «αντικείμενα –συνθήκες», «πλάνα», «να μην ξεχάσω» και «ήχοι». Το storyboard είναι ο οπτικός χάρτης της ιστορίας και ο οδηγός για την ανάπτυξη της υπόθεσης.
9ο.Γύρισμα:Τονίζεται ότι πριν αρχίσουν τα γυρίσματα είναι σημαντικό να γίνουν δοκιμαστικές λήψεις λίγων δευτερολέπτων από όλους τους χώρους που θα χρησιμοποιηθούν και να ελεγχθούν στη συνέχεια στον υπολογιστή οι συνθήκες φωτισμού και τα ηχητικά προβλήματα. Αμέσως ξεκινάει το γύρισμα με βάση το χρονοδιάγραμμα και χρησιμοποιώντας για κάθε σκηνή καρτέλες γυρισμάτων και/ή storyboards.
10ο.Μοντάρισμα: Τέλος, στο δέκατο βήμα γίνεται το μοντάρισμα των σκηνών με τη βοήθεια των λογισμικών(videoeditors)που αναφέρουμε πιο πάνω, ενώνονται τα πλάνα και οι σκηνές κι έτσι μοντάρεται η ταινία. Επίσης, προσθέτουμε εφέ, τίτλους και μουσική επένδυση.
Τρόποι αξιοποίησης ταινιών μικρού μήκους
στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Ο Kron και Σοφός (2007) κάνουν μία διάκριση ανάμεσα στα παιδιά χρήστες (user) και στα παιδιά παραγωγούς (producer).
Τα παιδιά ως χρήστες (user) κάνουν χρήση των συσκευών -και κατ’ επέκταση των νέων δυνατοτήτων και μορφών αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας-με στόχο την εξακρίβωση, τη διαβίβαση ή την ανταλλαγή πληροφοριών. Μέσω του διαύλου αυτού μεταφέρονται επίσης συναισθήματα, απόψεις, αντιλήψεις, αξιολογήσεις, κρίσεις, ορισμοί κ.λπ.
Τα παιδιά ως παραγωγοί (producer) παράγουν κάποιο έργο και παράλληλα προβάλλουν τον εαυτό τους στη μοναδικότητά του: Οι αρχάριοι δημιουργούν τα κείμενά τους, για των οποίων την παραγωγή είναι περήφανοι, τα μεγαλύτερα παιδιά την ιστοσελίδα τους και τους διαλόγους, τους οποίους συντάσσουν αυτόνομα και με προσωπική τους ευθύνη. Μέσα από τις δραστηριότητες αυτές αποκτούν την εμπειρία, ότι προκειμένου να καταστεί δυνατή η χρήση των συσκευών και της τεχνολογίας τους, προϋποτίθενται ένα χαρακτηριστικό όνομα, ένας χαρακτήρας κι ένα σχέδιο, ένα ενδιαφέρον, μία ανάγκη, μία ψυχική διάθεση, μία ασαφής ή συγκεκριμένη αντίληψη για τον στόχο. Πρέπει να κατέχουν την ανάγνωση και τη γραφή και να κατανοούν και να μεταχειρίζονται τη γλώσσα με τους κανόνες και τις μορφές έκφρασης που αυτή περιλαμβάνει, καθώς επίσης και τις κωδικοποιήσεις.
Σύμφωνα με τα πιο πάνω και στην περίπτωση των ταινιών μικρού μήκους μπορούμε να έχουμε τα παιδιά χρήστες (users), δηλαδή τα παιδιά που γίνονται χρήστες του Μέσου τ.μ.μ. πάντα υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού και χρησιμοποίηση κατάλληλου παιδαγωγικού πλαισίου. Επίσης, έχουμε και τα παιδιά παραγωγούς τα οποία μπορούν μετά από την κατάλληλη εκπαίδευση σε θέματα δημιουργίας ταινιών μικρού μήκους να παραγάγουν τη δικής τους τ.μ.μ.
Η ταινία είναι ένα από τα Μέσα που χρησιμοποιείται για πολλά χρόνια σε διάφορα εκπαιδευτικά πλαίσια με ποικίλους τρόπους για την υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ως ένα δυναμικό μέσο οπτικοποίησης, αφήγησης, αφαίρεσης και αναγνώρισης.
Τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας και τη σημαντική μείωση του κόστους στην παραγωγή, αναπαραγωγή και διανομή, η ταινία μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί στην τάξη για καταγραφή και ανάλυση αλληλεπιδράσεων και για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της δημιουργικότητας και της συνεργατικής μάθησης.
Η ταινία έχει ποικιλία εκφραστικών μέσων όπως αφήγηση, διάλογος, δραματοποίηση, γραφικά, τρισδιάστατα animation κ.ά.. Παρόλο του ότι ακόμη και η απλή προβολή ενός αποσπάσματος μιας καλής ταινίας όπως δείχνουν αρκετές έρευνες (Wright& Huston, 1981; Lee & Huston, 2003 στο Παπαδάκης, Παπαδημητρίου, 2008, σ. 2) κινεί αρκετά το ενδιαφέρον των μαθητών/τριών, το ζητούμενο είναι πάντα η ενεργός συμμετοχή των μαθητών, η οποία προσδοκούμε ότι θα βελτιώσει τα μαθησιακά αποτελέσματα.
Η χρήση ταινιών και βίντεο γενικότερα είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη κατά τη διδασκαλία ξένων γλωσσών με στόχο την προώθηση της προφορικής ικανότητας των μαθητών/τριών, την επαφή τους με την ξένη γλώσσα και την υποκατάσταση πολιτισμικών εμπειριών.
Οι τ.μ.μ. λόγω της διάρκειάς τους μπορούν να αξιοποιηθούν επιτυχώς σε πολλές διδασκαλίες διαφόρων γνωστικών αντικειμένων.
Εκτός από τα γλωσσικά μαθήματα μπορούν να αξιοποιηθούν στα καλλιτεχνικά αντικείμενα, όπως στη θεατρική αγωγή και στη μουσική, όπου οι μαθητές/τριες μπορούν να παρατηρήσουν διαφορετικές ερμηνείες, τεχνοτροπίες και να πληροφορηθούν σχετικά με τη διαδικασία της εργασίας.
Στις κοινωνικές επιστήμες, όπως η Ιστορία, η Κοινωνιολογία οι τ.μ.μ. μπορούν να αξιοποιηθούν για την παρουσίαση κοινωνικών γεγονότων, την αναγνώριση της επίδρασής τους σε προσωπικές βιογραφικές διαδρομές και την ερμηνεία τους, κ.ά.
Στις φυσικές επιστήμες οι τ.μ.μ. είναι χρήσιμα μέσα στην παρουσίαση φαινομένων και διαδικασιών που δεν είναι άμεσα παρατηρήσιμα ή που δεν είναι εύκολο οι μαθητές/τριες να σχηματίσουν νοητικές αναπαραστάσεις, π.χ. οι συνέπειες περιβαλλοντικών καταστροφών.
Σε γνωστικές περιοχές που σχετίζονται με τη λογοτεχνία, οι τ.μ.μ. είναι δυνατό να παρουσιάζουν διαφορετικές εκδοχές ενός θέματος, ενώ οι μαθητές/τριες, μπορούν να δημιουργήσουν δικές τους παραγωγές δραματοποιώντας τη δική τους ερμηνεία ενός λογοτεχνικού ή κινηματογραφικού έργου.
Στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης στα Μέσα (Media Education), οι μαθητές/τριες, μπορούν να προσεγγίσουν αναλυτικά τα δομικά στοιχεία των μιντιακών περιεχομένων και να πειραματιστούν εφαρμόζοντας επιλεκτικά στοιχεία της γλώσσας (μορφές έκφρασης) και του συντακτικού (τεχνικές έκφρασης) σε δικές τους παραγωγές .
Τέλος, στο πλαίσιο σχεδίων δράσης ή σε επικοινωνιακές διαδικασίες, π.χ. διαδραστική τηλεδιάσκεψη, μικτή μάθηση ή σχολική εξ αποστάσεως εκπαίδευση, οι μαθητές/τριες μπορούν να παράγουν τ.μ.μ., ως μέσο επικοινωνίας και συνεργασίας με άλλους μαθητές/τριες.
Αναφορικά με τις εκπαιδευτικές τεχνικές μπορεί αξιοποιηθούν ποικίλες όπως οι ακόλουθες .
Οπτικοακουστικός διάλογος
Δεξαμενή ιδεών
Ανάλυση οπτικοακουστικού περιεχομένου σε μικτές ομάδες εργασίας
Ανάλυση περιεχομένου σε επάλληλους κύκλους εργασίας
Ανάγνωση κινηματογραφικής ταινίας σε ομάδες
Καταγραφή της εξέλιξης της πλοκής –πλαίσιο και δράση (ΤΙ)
Ανάλυση προσώπων της ταινίας
Ανάλυση σεναρίου και της εξέλιξης της πλοκής
Σημειολογική ανάλυση ταινίας
Ηλικιακός προσδιορισμός καταλληλότητας ταινίας, μέσα από προσομοίωση ρόλων
Ανάλυση δελτίου ειδήσεων
Αγκυροβολημένη διδασκαλία
Δημιουργία αρχείο ταινιών με συγκεκριμένο πλαίσιο καταγραφής
Οι περισσότεροι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους παρακολουθούν τηλεοπτικές εκπομπές, βίντεο, ταινίες, θέλοντας να χαλαρώσουν, να ψυχαγωγηθούν και να ενημερωθούν. Στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η δημιουργική διδακτική αξιοποίηση κινηματογραφικής ταινίας ή τ.μ.μ. προκαλεί τον/τη θεατή μαθητή/τρια να πάρει έναν ενεργητικό ρόλο.
Για την αποδοτική αξιοποίηση των τ.μ.μ. στη διδασκαλία είναι αναγκαίο ο εκπαιδευτικός που σκοπεύει να την αξιοποιήσει στη διδασκαλία του, να προβεί σε μια σειρά από ενέργειες.
Οι ενέργειες αυτές οργανώνονται και εφαρμόζονται πριν την παρουσίαση για την προετοιμασία των μαθητών/τριών, κατά την προβολή και στο τέλος για την τελική επεξεργασία της ταινίας. Στο σύνολό τους είναι σημαντικές, γιατί καθιστούν την αξιοποίηση συνειδητή εκπαιδευτική πρακτική και προσδιορίζουν το ρόλο του εκπαιδευτικού για τη χρησιμοποίηση των οπτικοακουστικών περιεχομένων.
Γι’ αυτό τον λόγο, είναι σκόπιμο να οργανωθούν οι ενέργειες αυτές σε πέντε φάσεις:
α) Διδακτική ανάλυση και τεκμηρίωση: εξέταση των προϋποθέσεων υλικοτεχνικής και διδακτικής φύσης (ποιότητα και καταλληλότητα προβολέα, η φωτεινότητα της τάξης κ.λπ., επιλογή κατάλληλης ταινίας μικρού μήκους, στοχοθεσία και δόμηση της διδασκαλίας σχετικά με την τ.μ.μ.).
β) Προετοιμασία για την προβολή της τ.μ.μ.:Προετοιμασία μαθητών/τριων ώστε να μπορέσει ο εκπαιδευτικός να εστιάσει σε συγκεκριμένα σημεία του περιεχομένου που σχετίζονται με το γενικότερο θέμα της διδασκαλίας (κατάλληλη εισαγωγή, σύνδεση του περιεχομένου της ταινίας με προηγούμενα που έχουν επεξεργαστεί οι μαθητές/τριες, αιτιολόγηση της αξίας της τ.μ.μ. κ.ά.).
γ) Προβολή:Η προβολή είναι σκόπιμο να εναρμονίζεται στο είδος της ταινίας, στο πλαίσιο της τάξης και στους εκπαιδευτικούς στόχους που έχουν τεθεί.
δ) Επεξεργασία της τ.μ.μ.: αξιοποίηση των εσωτερικών κινήτρων και των γνωστικών σχημάτων που διαθέτουν οι μαθητές/τριες ώστε να μπορούν να μετατρέψουν τις πληροφορίες σε γνώση μέσα από την αναλυτική επεξεργασία τους.
Δραστηριότητες και εκπαιδευτικές τεχνικές που μπορούν να στηρίξουν την ενεργή εμπλοκή των μαθητών/τριών στη μαθησιακή διαδικασία είναι: η μετατροπή επιμέρους πληροφοριών σε άλλες μορφές έκφρασης, π.χ. προφορική, γραπτή, παιχνίδι ρόλων, κ.ά., να διαμορφώσουν μια άλλη μιντιακή παραγωγή, π.χ. κείμενο, επιστολή στο σκηνοθέτη, διαφήμιση, Animation, αφίσα για την ταινία που είδαν κ.ά.
Σε κάθε περίπτωση, είναι αναγκαίο οι εκπαιδευτικοί να προετοιμάζουν επίσης και φύλλα εργασίας ή και άλλο υλικό. Το υλικό αυτό μπορεί να διαμεσολαβήσει μεταξύ του εκπαιδευτικού στόχου και του περιεχομένου της ταινίας, π.χ. στηρίζοντας την ενεργή εμπλοκή του μαθητή με την επεξεργασία των περιεχομένων, παρέχοντάς του ένα θεωρητικό πλαίσιο προσανατολισμού, δίνοντάς του τη διαλυτότητα να μετασχηματίσει τις πληροφορίες σε σχέση με τους μαθησιακούς στόχους, κ.ά.)
Αξιολόγηση της ταινίας και της διδακτικής παρέμβασης: αναστοχασμός του εκπαιδευτικού και των μαθητών/τριών σχετικά με την ποιότητα της ταινίας/βίντεο και της εργασίας, τα μαθησιακά αποτελέσματα, τη διδακτική μεθοδολογία που σχεδίασε ο εκπαιδευτικός, την εμβάθυνση του θέματος και τις δυνατότητες προσωπικής ανάπτυξης των συμμετεχόντων.
Γιατί να επιλέξουμε ταινίες μικρού μήκους στην εκπαιδευτική διαδικασία ;
Μπορούμε να καταλήξουμε επιγραμματικά στα παρακάτω:
Μία εκπαιδευτική ταινία μικρού μήκους είναι ένας ισχυρός τρόπος ενημέρωσης, διδασκαλίας και ψυχαγωγίας.
Η σκόπιμη διδακτική αξιοποίηση των ταινιών μικρού μήκους αυξάνει τα κίνητρα για μάθηση και οδηγεί στην αισθητοποίηση φαινομένων και διαδικασιών.
Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές/τριες καθίστανται τεχνολογικά εγγράμματοι με τη χρήση και κυρίως με την παραγωγή ταινιών μικρού μήκους
Οι τ.μ.μ. μπορούν να αξιοποιηθούν στη σύγχρονη, αλλά και στην ασύγχρονη εκπαίδευση(αντίστροφη τάξη), μέσω αυτών μπορεί να μεταδοθεί το μήνυμα με ελκυστικό τρόπο κι έτσι καθίστανται ένα ισχυρό “όπλο” στα χέρια των εκπαιδευτικών.
Με τις τ.μ.μ. είναι δυνατή η απόσπαση της προσοχής των μαθητών/τριών, καθώς δεν μπορείς να προβλέψεις ποιος/α μαθητής/τρια θα προσέξει και ποιος/α όχι κατά τη διάρκεια μίας διδασκαλίας, κάτι όμως που συμβαίνει και σε μία συνηθισμένη διδασκαλία. Με τη σωστή οργάνωση και ακολουθώντας τις πέντε βασικές ενέργειες για την αξιοποίηση των τ.μ.μ. που αναφέρουμε πιο πάνω τα φαινόμενα απόσπασης προσοχής αποφεύγονται.
Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να διδάξουμε στρατηγικές κατανόησης ενός κειμένου. Επειδή λοιπόν αποτελούν ένα οπτικό μέσο, με το οποίο τα παιδιά είναι πλέον ιδιαίτερα εξοικειωμένα, μπορούν μέσα από αυτές να αναπτύξουν στρατηγικές κατανόησης, τις οποίες έπειτα μεταφέρουν στην κατανόηση γραπτού κειμένου.
Ωφελούν ιδιαίτερα τους μαθητές που είναι οπτικοί τύποι, αλλά και εκείνους που μαθαίνουν τώρα την ελληνική γλώσσα, μιας και οι περισσότερες δεν περιλαμβάνουν καν διαλόγους, παρά μόνο δράση.
Και μπορούμε πράγματι μέσα από αυτές να διδάξουμε ένα σωρό πράγματα όπως: τη χρονική ακολουθία των γεγονότων, το κεντρικό θέμα μιας ιστορίας, την εξαγωγή συμπερασμάτων, τη δημιουργία νοητικών συνδέσεων, τον εντοπισμό των βασικών στοιχείων μιας ιστορίας κ.α.
Πηγή :9thInternational Conference in Open & Distance Learning -November 2017, Athens, Greece -PROCEEDINGS
SECTION B:applications, experiences, good practices, descriptions and outlines, educational activities, issues for dialog and discussion
(Educational short films -production and exploitation)
Συγγραφείς: Σπύρος Π. Σπύρου & Αλιβίζος Σοφός
ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η δημιουργία ταινίας μικρού μήκους στο πλαίσιο
συνεργασιών σχολείων έχει δοκιμαστεί και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια στο
πλαίσιο του Διεθνούς Μαθητικού Διαγωνισμού Ταινιών Μικρού Μήκους.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποτελεί την πιο συστηματική και εκτεταμένη προσπάθεια
εισαγωγής της Κινηματογραφικής Παιδείας στο σχολείο. Σχεδιάστηκε από τη
Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σερρών και στη συνέχεια υλοποιήθηκε με τη
σύμπραξη και άλλων φορέων: ΕΡΤ, Εκπαιδευτική ραδιοτηλεόραση, Φεστιβάλ Ταινιών
Μικρού Μήκους της Δράμας, Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας,
Πρεσβεία της Κύπρου στην Αθήνα.
Υλοποιείται με τη μορφή διαγωνισμού από το 2012 και έως τώρα ο απολογισμός του είναι πάνω από 1000 μαθητικές ταινίες μικρού μήκους, 850 σχολεία και 45.000 μαθητές/τριες. Στο πλαίσιο αυτού του διαγωνισμού υποβάλλονται κάθε χρόνο πολλές συμπράξεις και συνεργασίες σχολείων, προϊόν των οποίων είναι εξαιρετικές κινηματογραφικές δημιουργίες.
Η αξιοποίηση του κινηματογράφου στα συνεργατικά εκπαιδευτικά
προγράμματα πολλαπλασιάζει τα οφέλη από την υλοποίησή τους, καθώς διευρύνει
τις οπτικές παραστάσεις, γνώσεις (Postman, 1992) και δεξιότητες (Severin, 1977) που
αποκτούν οι μαθητές/τριες μέσω της επαφής και της επικοινωνίας σε νέα
πολιτιστικά περιβάλλοντα, όπως αυτά αποτυπώνονται με την τέχνη του
κινηματογράφου.
Ακόμη βγάζει τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς από τον μικρόκοσμο του σχολείου τους, βελτιώνοντας ταυτόχρονα τις επιδόσεις τους στις ξένες γλώσσες (επικοινωνία με άλλους μαθητές, δημιουργία υπότιτλων στην ταινία αν πρόκειται για σχολείο του εξωτερικού) αλλά και τις κοινωνικές τους δεξιότητες.
Επιτρέπει επίσης τη διάχυση καλών πρακτικών (ειδικότερα αν πρόκειται για συνεργασία με σχολείο της Βόρειας Ευρώπης που έχει παράδοση δεκαετιών στην οπτικοακουστική αγωγή), που βελτιώνουν το παιδαγωγικό κλίμα και καλλιεργούν την αποδοχή της διαφορετικότητας και της ετερότητας.
Ο κινηματογράφος στο σχολείο είτε ως έτοιμο υλικό (υπάρχει άφθονο στο
διαδίκτυο) είτε ως πορεία δημιουργίας (ακόμη και με τη χρήση ενός κινητού
τηλεφώνου μπορεί να γυριστεί πια μια ταινία μικρού μήκους), είναι μια εύκολη και
ανέξοδη επιλογή που προσελκύει τους μικρούς θεατές.
Τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να κληθούν να επιλύσουν τα σχολεία-συνεργάτες, έχουν σχέση κυρίως με την απόσταση μεταξύ των σχολείων, με την ανάγκη ικανοποιητικής χρήσης των νέων τεχνολογιών και με την κουλτούρα διαλόγου και συνεργασίας που είναι απαραίτητη σε κάθε πρόγραμμα και δράση που προϋποθέτει συνεργασία και ουσιαστική επικοινωνία.
Αυτό που εδώ περιγράφεται ως πρόβλημα, οι συνεχείς δηλαδή διαβουλεύσεις ώστε οι «εταίροι» να συναποφασίσουν όλα τα χαρακτηριστικά της ταινίας που προτίθενται να δημιουργήσουν, είναι στην πραγματικότητα και η ουσιαστική πρόκληση για μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς αλλά και το σημαντικότερο αναμενόμενο όφελος για τον τρόπο που σκέφτονται και συμπεριφέρονται.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Οι συνεργασίες σχολείων εμπλουτίζουν την εκπαιδευτική πραγματικότητα
εισάγοντας στη μάθηση διαδικασίες επικοινωνίας, αλληλεπίδρασης, διαλόγου και
σύνθεσης.
Ενθαρρύνουν τη διαθεματική προσέγγιση μέσα από την αξιοποίηση
όλων των γνωστικών αντικειμένων και διευκολύνονται από τη χρήση των νέων
τεχνολογιών.
Η χρήση του κινηματογράφου σε αυτές τις συνεργασίες, είναι μια
σύνθετη και απαιτητική διαδικασία. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να κάνουν μια σειρά
από επιλογές που έχουν σχέση με την ηλικία των παιδιών, την καταλληλότητα των
κινηματογραφικών προϊόντων που προβάλλουν, τα κινηματογραφικά είδη που
χρησιμοποιούν (ταινίες μικρού ή μεγάλου μήκους, μυθοπλασίας ή τεκμηρίωσης) και
τον τρόπο ένταξης στη μαθησιακή διαδικασία (διαθεματικά ή στο πλαίσιο της
ευέλικτης ζώνης).
Ακόμη καλούνται να εμπλέξουν στην όλη προσπάθεια τους γονείς και να αναζητήσουν στην τοπική κοινωνία πόρους και εξωτερικούς συνεργάτες, που είναι χρήσιμοι για την ολοκλήρωση του κινηματογραφικού τους project.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Κινηματογραφική Παιδεία μπορεί να μετατρέψει την
παραπάνω διαδικασία σε ένα ελκυστικό και συναρπαστικό ταξίδι επιτρέποντας σε
μαθητές και εκπαιδευτικούς να εκφραστούν, να δημιουργήσουν και να εξοικειωθούν
με την τέχνη του κινηματογράφου, καλλιεργώντας έτσι τον οπτικό τους γραμματισμό
και γεφυρώνοντας εν τέλει το χάσμα ανάμεσα στο σχολείο και την πραγματική ζωή.
Δείτε και τα παρακάτω :
H Ταινία Μικρού Μήκους σε Τάξεις Υποδοχής Μεταναστών: Γενικός Οδηγός
Μέρος B’
Ανακαλύψτε περισσότερα πατώντας στην παρακάτω εικόνα
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.
