Πολλούς μεγάλους Ιεράρχες έχει η Εκκλησία μας. Ξεχωριστά όμως γιορτάζει τρεις: Το Μέγα Βασίλειο, το Γρηγόριο Θεολόγο (Ναζιανζινό) και τον Ιωάννη το Χρυσόστομο.
Ποιοι ήταν οι τρεις Ιεράρχες και γιατί τους τιμούμε;
🕯️Γιατί γιορτάζουν μαζί; –
🧔🏻 Πόσο σημαντικό ήταν το έργο τους και γιατί θεωρούνται στυλοβάτες της Ορθοδοξίας;
🏫 Γιατί θεωρούνται προστάτες των γραμμάτων;
Με τον όρο Τρεις Ιεράρχες, αναφερόμαστε συνοπτικά στους τρεις επιφανείς Αγίους και θεολόγους, Βασίλειο τον Μέγα, Ιωάννη τον Χρυσόστομο και Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό.`
Οι Τρεις Ιεράρχες, είναι ιδιαίτερα σημαντικοί στον χώρο της Χριστιανικής παράδοσης. Προσφέροντας τις σοφές τους σκέψεις και διδαχές, άφησαν εποχή στην ανάπτυξη της Θεολογίας και στη διαμόρφωση της Χριστιανικής διδασκαλίας.
Ιδιαίτερα μορφωμένοι και γνώστες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, αποτέλεσαν τη γέφυρα ανάμεσα στην αρχαία πολιτιστική παράδοση και τη χριστιανική πίστη.
Η κληρονομιά τους αντανακλάται σε ένα πλούσιο πνευματικό κεκτημένο, ενώ η αφοσίωσή τους στην πίστη και η προσφορά τους στην Εκκλησία και στον άνθρωπο συνεχίζει να εμπνέει τους χριστιανούς πιστούς σε όλο τον κόσμο.
Θεωρούνται προστάτες των γραμμάτων και της μάθησης λόγω της εξαιρετικής τους συνεισφοράς στην παιδεία και στην πνευματική ανάπτυξη. Κάθε ένας από αυτούς έχει συμβάλει στη διαμόρφωση της χριστιανικής διδασκαλίας με τα έργα και τις σκέψεις του.
Οι Τρεις Ιεράρχες θεωρούνται πρότυπα στον χώρο της παιδείας, προάγοντας τη σπουδή, τη σοφία και τη γνώση ως μέσα προς την πνευματική ενδυνάμωση και την ευσέβεια. Έτσι, η αφιέρωση σε αυτούς τους Αγίους συμβολίζει την αναγνώριση της σημασίας της εκπαίδευσης και της μάθησης στην Χριστιανική παράδοση.
Για τη σοφία τους και τη χριστιανική τους ζωή, η Ορθόδοξη Εκκλησία τους ονόμασε αγίους και γιορτάζουν ο καθένας ξεχωριστά.
Γιατί γιορτάζουν μαζί;
Αλλά επειδή δημιουργήθηκε μια διαφωνία μεταξύ των χριστιανών για το ποιος από τους τρεις πρόσφερε τα περισσότερα, αποφασίστηκε και καθιερώθηκε από τα τέλη του 4ου αιώνα να υπάρχει και για τους τρεις μια κοινή γιορτή στις 30 Ιανουαρίου κάθε έτους, γιατί έχουν πολλά κοινά γνωρίσματα: Ζούσαν απλή ζωή χωρίς πολυτέλειες. Αφιέρωσαν τη ζωή τους στους φτωχούς συνανθρώπους τους και στους δυστυχισμένους. ήταν και οι τρεις σοφοί. Αγάπησαν τα γράμματα και τον πολιτισμό των αρχαίων Ελλήνων.
Είχαν και οι τρεις τους πολύ καλές μητέρες που τους βοήθησαν να γίνουν καλοί άνθρωποι και να αγαπήσουν τα γράμματα και το Χριστό.
Σπούδασαν στις πιο μεγάλες σχολές της εποχής τους. Αγάπησαν το Χριστό και τα Ελληνικά Γράμματα. Βοήθησαν τους φτωχούς και όλους όσους είχαν την ανάγκη τους.
- Και οι τρεις γεννήθηκαν και έζησαν κατά τον 4ο αιώνα, σε μια εποχή ταραχής και αβεβαιότητας. Η χριστιανική θρησκεία μόλις είχε αναλάβει από τους διωγμούς και τις καταστροφές, ενώ την τάραζαν θανάσιμα οι διάφορες αιρέσεις.
- Οι τρεις Ιεράρχες, γεμάτοι δύναμη, σύνεση στήριξαν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη.
- Υπήρξαν τα ζωντανά παραδείγματα της αυταπάρνησης, της φιλανθρωπίας και της ευσέβειας.
- Υπηρέτησαν τον Θεό, γιατί υποστήριξαν με σθένος την ακεραιότητα της χριστιανικής πίστης, αλλά υπηρέτησαν και τους ανθρώπους, γιατί τους αφιέρωσαν κάθε υλική, σωματική και πνευματική τους δυνατότητα.
Ο Βασίλειος ίδρυσε νοσοκομεία, ορφανοτροφεία και σχολεία. Για το σπουδαίο του έργο η εκκλησία μας τον ονόμασε Μέγα.
Ο Ιωάννης είχε το χάρισμα να μιλά πολύ όμορφα και γι’ αυτό ονομάστηκε Χρυσόστομος.
Ο Γρηγόριος έπεισε τους ανθρώπους ότι ο Χριστός είναι Θεός γι’ αυτό και ονομάστηκε Θεολόγος.
Έγιναν μεγάλοι – πολύ μεγάλοι – δάσκαλοι, πραγματικοί φωστήρες. Αλλά και σπουδαίοι ρήτορες. Για τη σοφία τους και την καλοσύνη τους, ο λαός τους εκτιμούσε και τους αγαπούσε.
Οι Άγιοι Τρεις Ιεράρχες – Ακούστε παιδιά!
Ας δούμε ένα βίντεο από το Κατηχητικό Σχολείο Ιερού Καθεδρικού Ναού Αγίου Στεφάνου Παρισίων Ιερά Μητρόπολις Γαλλίας
ΣΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΜΕΓΑΛΟΥΣ
Νά πάρω ἀπό τοῦ λύχνου σας τό φῶς
πού καίει στούς αἰῶνες ἀναμμένο!
Μεγάλοι ἐσεῖς κι ἐγώ τόσο φτωχός!
Στόν κῆπο σας ποθῶ μικρός βλαστός
τή χάρη τοῦ Χριστοῦ μας ν’ ἀνασαίνω.
Νά πιῶ ἀπ’ τή «μωρία» τοῦ Σταυροῦ
πού μέθυσε τά μάτια σας κι ἀστράφτει
καί σβήνει τή «σοφία» τοῦ κακοῦ
πού πλέκει τον ἱστό της μές στόν νοῦ
μ’ ἀκούραστο τῆς ἄρνησης ἀδράχτι.
Βασίλειε Μέγα καί Γρηγόριε σοφέ,
χρυσόστομο λιοντάρι Ἰωάννη,
πύρινοι τῆς Ἀλήθειας στῦλοι
καί πληγωμένοι μου ἀετοί,
σᾶς τάζει ἡ καρδιά μου ἡ μικρή
στόν ἥσκιο σας νά ζήσει, νά πεθάνει!…
Πῶς νά σᾶς ψάλω ὕμνο καί ὠδή
ἄξια στῆς ἁγιοσύνης σας τό στέμμα!
Φιλάω καί ἀσπάζομαι τή γῆ
πού γιά τοῦ Λυτρωτῆ τή διδαχή
ποτίσατε μέ δάκρυ, ἱδρῶ καί αἷμα!…
Βασίλειε Μέγα καί Γρηγόριε σοφέ,
χρυσόστομο λιοντάρι Ἰωάννη,
πύρινοι τῆς Ἀλήθειας στῦλοι
καί πληγωμένοι μου ἀετοί,
σᾶς τάζει ἡ καρδιά μου ἡ μικρή
στόν ἥσκιο σας νά ζήσει, νά πεθάνει!.
Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών είναι γιορτή των δασκάλων και των μαθητών, των σχολείων και των γραμμάτων, των βιβλίων και της μάθησης.
Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών σαν εκκλησιαστική, καθιερώνεται στα μέσα του 11ου αιώνα στο Βυζάντιο.
Δείτε παρακάτω ένα σύντομο βίντεο στο οποίο γίνεται αναφορά στη ζωή και στο έργο των Τριών Ιεραρχών.
Ως γιορτή της Παιδείας και των Σχολείων καθιερώνεται από τον 19ο αιώνα. Αρχικά γιορτάστηκε στις 30-1-1842 ως μνημόσυνο των ιδρυτών, χορηγών και ευεργετών των πανεπιστημίων, σχολών και ακαδημιών. Η τελική θεσμοθέτηση της εορτής έγινε το 1911.
(Οι τρεις άγιοι γιορτάζουν και χωριστά: Ο Μέγας Βασίλειος την 1 Ιανουαρίου, Ιωάννης ο Χρυσόστομος στις 13 Νοεμβρίου και Γρηγόριος ο Θεολόγος στις 25 Ιανουαρίου.)
Παρακάτω παραθέτουμε την εισαγωγή του πανηγυρικού λόγου, που εκφωνήθηκε από τον Αναστάσιο Διομήδη Κυριακό (1843-1923) θεολόγο και καθηγητή Πανεπιστημίου, το 1879 και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ, τομ. 3:
Αποκαλούνται και Τριανταρχόντοι ή Γεραρχόντοι. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τους κατατάσσει δεύτερους στην ιεραρχία μετά τους Αποστόλους, για την μεγάλη τους συμβολή στην καθιέρωση και την εξύψωση της χριστιανικής θρησκείας. Υπήρξαν σπουδαίοι ποιητές, φιλόσοφοι, πολυγραφότατοι συγγραφείς.
Γιορτάζονται από τη νεολαία, καθώς θεωρείται ότι είναι οι Προστάτες της παιδείας και των γραμμάτων.
Δείτε παρακάτω μια playlist με όμορφες παρουσιάσεις για μικρά παιδιά που αφορούν τη ζωή των Τριών Ιεραρχών.
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα
Βασίλειος ο Μέγας
Απολυτίκιο Μεγάλου Βασιλείου
Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος σου,ὡς δεξαμένην τὸν λόγον σου, δι’ οὗ θεοπρεπῶς ἐδογμάτισας,τὴν φύσιν τῶν ὄντων ἐτράνωσας,τὰ τῶν ἀνθρώπων ἤθη κατεκόσμησας. Βασίλειον ἱεράτευμα, πάτερ Ὅσιε, Χριστόν τὸν Θεόν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ήμῖν τό μέγα ἔλεος .
Ο Άγιος Βασίλειος ή Βασίλειος Καισαρείας, υπήρξε επίσκοπος Καισαρείας και θεωρείται Πατέρας της Εκκλησίας και ένας εκ των μεγαλύτερων θεολόγων της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η συμβολή του στην χριστιανική θεολογία θεωρείται κεφαλαιώδης ενώ σ΄αυτόν αποδίδεται και η «θεία λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου». Ο Μέγας Βασίλειος σπούδασε στην Αθήνα και θεωρούσε πολύ σημαντική τη μελέτη των κλασσικών συγγραφέων και της ελληνικής φιλοσοφίας, φυσικά υπό το χριστιανικό πρίσμα. Η συμβολή του στην ανάπτυξη των γραμμάτων και της φιλανθρωπίας τον κατέστησαν μια από τις μεγαλύτερες μορφές της Χριστιανικής παράδοσης.
Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Απολυτίκιο Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου
Στον τομέα της φιλοσοφίας, μπορεί να απέρριπτε τις θεωρίες των αρχαίων Ελλήνων περί Θεού ωστόσο δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει τις εργαλειακές μεθόδους της φιλοσοφίας τους προκειμένου να αναπτύξει μια συστηματική θεολογία.
Στη ζωή του υπήρξε υπόδειγμα ασκητή ενώ δεν παρέλειπε να καταδικάζει εκείνους τους ιερείς που πλούτιζαν από την ιδιότητά τους. Ήταν τέτοια η σκληρή κριτική που ασκούσε στους Αυτοκράτορες, που τελικά η αυλή τον κυνήγησε και τον εξόρισε. Όμως η φήμη του τον ξεπέρασε αφού θεωρείται Άγιος από όλες σχεδόν τις χριστιανικές ομολογίες.
Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός
Απολυτίκιο Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
Ὁ ποιμενικός αὐλός τῆς θεολογίας σου, τάς τῶν ῥητόρων ἐνίκησε σάλπιγγας, ὡς γάρ τά βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι, καί τά κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοι. Ἀλλά πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Πάτερ Γρηγόριε, σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.
Γνωστός και με το προσωνύμιο «θεολόγος», ο Γρηγόριος υπήρξε Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης τον 4ο αιώνα. Η επιρροή του στην Τριαδική θεολογία θεωρείται τόσο σημαντική που έγινε γνωστός ως «Τριαδικός Θεολόγος». Τα περισσότερα από τα έργα του επηρεάζουν τους σύγχρονους θεολόγους, ειδικά όσον αφορά τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Υπήρξε φίλος του Μεγάλου Βασιλείου καθώς και του αδελφού του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης.
Ήταν σφοδρός οπαδός των γραμμάτων και επιθυμούσε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ ελληνόφωνων και λατινόφωνων θεολόγων της εποχής του. Εκτός από εξαιρετικός θεολόγος όμως, υπήρξε και πολύ καλός ποιητής, αφού έγραψε αρκετά ποιήματα με θεολογικά και ηθικά θέματα.
Απολυτίκιο:
Ήχος α’.
Τούς τρεις μεγίστους φωστήρας της Τρισηλίου θεότητος, τους την οικουμένην ακτίσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τους μελιρρύτους ποταμούς της σοφίας, τους την κτίσιν πάσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τον μέγαν, και τον Θεολόγον Γρηγόριον, συν τω κλεινώ Ιωάννη, τω την γλώτταν χρυσορρήμονι, πάντες οι των λόγων αυτών ερασταί, συνελθόντες ύμνοις τιμήσωμεν· αυτοί γαρ τη Τριάδι, υπέρ υμών αεί πρεσβεύουσιν.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Όλοι όσοι θαυμάζουμε τους λόγους των τριών μεγάλων Φωστήρων της τρισυπόστατης θεότητας,
δηλαδή το Μέγα Βασίλειο, το Γρηγόριο το θεολόγο και τον ξακουστό Ιωάννη που το στόμα του έβγαζε χρυσάφι,
ας τους τιμήσουμε με ύμνους.
Γιατί αυτοί φώτισαν την οικουμένη με θείες διδασκαλίες.
Γιατί σαν ποταμοί σοφίας πότισαν όλη την κτίση με τα άγια νερά της θεογνωσίας, και γιατί αυτοί μεσολαβούν και παρακαλούν πάντα την Αγία Τριάδα για μας.
Οι Τρεις Ιεράρχες
Δείτε μια παρουσίαση για τους Τρεις Ιεράρχες εδώ
Κάντε ένα κουίζ εδώ
Άλλο ένα κουίζ παρακάτω
Κάντε και το παρακάτω διαδραστικό κουίζ
Δημιουργός: Παπακωνσταντίνου Φιλιππίνα
Υλικό -Φύλλα εργασίας από τον ιστότοπο ” Το Σακίδιο”
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ & Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ
Οι Τρεις Ιεράρχες ως δάσκαλοι
Όσο ζούσαν, οι Τρεις Ιεράρχες μελετούσαν και καλλιεργούσαν το πνεύμα. Ήταν μεγάλοι δάσκαλοι που μας άφησαν πολλές πολύτιμες συμβουλές. Αυτό που τόνισαν και οι τρεις τους περισσότερο απ’ όλα ήταν η μεγάλη σημασία που έχει να διαβάζει κανείς και να είναι μορφωμένος.
Διαχρονικά Μηνύματα των Τριών Ιεραρχών
ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ
Γράμμα στους Τρεις Ιεράρχες
Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών που παρουσίασαν οι μαθητές της Γ΄τάξης τως εκπαιδευτηρίων Ελπίδα,στάθηκε αφορμή για τους ίδιους να εμπνευστούν από τη ζωή των Αγίων και να τους γράψουν γράμμα…
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να διαβάσετε τα γράμματά τους…
Ζωγραφική
Κάρτα με τους 3 Ιεράρχες
(από την Χρωματιστή Τάξη)
Τρισδιάστατες κατασκευές για τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών, στις 30 Ιανουαρίου.
Τρεις Ιεράρχες (Κατασκευή)
Δείτε το υλικό από τον Ιστότοπο ” Όλα εν… τάξη!!!”
πατώντας στην παρακάτω εικόνα:
Επίσης άλλη μια
Μια κατασκευή για τους Τρεις Ιεράρχες
τρισδιάστατη εικόνα από τον ιστότοπο “Χρωματιστή Τάξη”
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να την δείτε και να την κατεβάσετε
από τον παραπάνω ιστότοπο άλλη μια κάρτα
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να επισκεφθείτε τον Ιστότοπο
Δείτε εδώ υλικό για την γιορτή των Τριών Ιεραρχών
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα και μεταβείτε προς το τέλος
Περισσότερο υλικό στην παρακάτω διαδραστική εικόνα
ΤΑΠΕΣ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ 3 ΙΕΡΑΡΧΩΝ
από τον ιστότοπο “Εκπαιδεύοντας…χαρούμενα παιδιά!” της εκπαιδευτικού Σωτηρίας Κίτσιου.
Εορταστικές και επίκαιρες , μπορούν να δοθούν στα παιδιά την ημέρα εορτασμού των Τριών Ιεραρχών. Ημέρα που γιορτάζονται οι τρεις αυτοί σημαντικοί Άγιοι της Εκκλησίας μας , οι Προστάτες της Παιδείας και των Γραμμάτων. Στο τρισέλιδο που θα βρείτε εδώ αλλά και στον ιστότοπό της υπάρχουν και κάποια από τα σοφά λόγια τους, όπως δίδασκαν τους ανθρώπους με αγάπη για τα παιδιά και τη μόρφωση.
Οι συγκεκριμένες τάπες θα μπορούσαν να πλαστικοποιηθούν , όπως όλες, και να διανεμηθούν στα παιδιά την ημέρα του εορτασμού των 3 Ιεραρχών!
Ας δούμε λοιπόν αυτές τις όμορφες τάπες :
Σημείωση : Αν αναζητάτε έναν τρόπο για να επιβραβεύετε τους μαθητές και τις μαθήτριές σας στην τάξη…
Αν ψάχνετε εναλλακτικούς τρόπους για να μετατρέψετε τη ζωηρή ομάδα της τάξης σας σε πιο συνεργάσιμη παρέα, που θα πειθαρχεί στους κανόνες και θα προσπαθεί να τα πάει τουλάχιστον “Καλύτερα!”… μάλλον θα πρέπει να μείνετε για λίγο και να δείτε τις “Τάπες της Σωτηρίας /ησυχίας”!!!
ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΣΗΣ;
Όπως μας εξηγεί η ίδια
Πρόκειται για μικρές, κυκλικές, χάρτινες τάπες (όπως οι μεταλλικές των παιδιών) που εκτυπώνονται και πλαστικοποιούνται για να έχουν αντοχή στο χρόνο. Περιέχουν εικόνα μαζί με σύντομο κείμενο επιβράβευσης ή ενθάρρυνσης για τα παιδιά που προσπαθούν να εφαρμόζουν τους κανόνες της τάξης .
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το συγκεκριμένο Σύστημα επιβράβευσης επισκεφθείτε τον Ιστότοπο “Εκπαιδεύοντας…χαρούμενα παιδιά!”
Υλικό για μεγαλύτερες τάξεις του Δημοτικού και Γυμνάσιο
Δείτε μερικά ακόμη βίντεο για τους Τρεις Ιεράρχες
Πιο συγκεκριμένα μια μαθήτρια βρίσκει απαντήσεις στις νεανικές ανησυχίες της και στα προβλήματά της, καθώς συζητά με τον Μέγα Βασίλειο, τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Μάλιστα οι τρεις μέγιστοι φωστήρες της Τρισηλίου Θεότητος αναλαμβάνουν δράση και συζητούν ως δάσκαλοι με τους καθηγητές της μαθήτριας για το εκπαιδευτικό και διδακτικό έργο των εκπαιδευτικών. Στόχος τους είναι να βοηθήσουν τόσο τη μαθήτρια να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου όσο και τους εκπαιδευτικούς να κάνουν πιο αποδοτική τη διδασκαλία τους.
Το βίντεο δημιουργήθηκε για τη σχολική εορτή των Τριών Ιεραρχών. Η επεξεργασία του κειμένου έγινε από το υλικό που συγκεντρώθηκε από το διαδίκτυο και από διάφορα εγχειρίδια από τους μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου του 3ου Γυμνασίου Αλεξανδρούπολης “Δόμνα Βισβίζη”, με υπεύθυνη καθηγήτρια τη Θεολόγο κ. Γιαννάκου Κωνσταντία. Το μοντάζ, η μίξη ήχου και η πρωτότυπη μουσική σύνθεση έγινε από τον μαθητή Αλλοίμονο Ευστράτιο – Νεκτάριο.
Αφιέρωμα στη ζωή και το έργο των Τριών Ιεραρχών
από το 7ο Γυμνάσιο Νίκαιας (Ιανουάριος 2015)
Ευχαριστούμε ολόθερμα και εκείνη και τους συναδέλφους που μας προσφέρουν απλόχερα τα παιγνίδια τους :
Διαδραστικά παιγνίδια:
https://wordwall.net/el/resource/51903947
https://wordwall.net/el/resource/10104243
https://wordwall.net/play/9267/423/958 https://quizizz.com/join/quiz/63d035056a4c8d001d5b7187/start?studentShare=true
Κείμενα και δραστηριότητες για την τάξη
Απόσπασμα από την ομιλία της Θεολόγου καθηγήτριας κ. Μαυροματάκη Καλλιόπης
Η παιδεία κατά τους Τρεις Ιεράρχες πρέπει να αποτελεί δρόμο απελευθέρωσης προσωπικής και κοινωνικής, όχι διαδικασία εξαναγκασμού και ανελευθερίας.
Ο εκπαιδευτικός οφείλει πρώτιστα να σέβεται το δώρο της ελευθερίας που χάρισε ο δημιουργός στα παιδιά και να μη φυλακίζει τις ανησυχίες τους , αλλά να τους ανοίγει δρόμους.
Με απλά λόγια οι Τρεις Ιεράρχες υποστηρίζουν πως η παιδεία πρέπει να είναι στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι του συστήματος. Η παιδεία για να είναι πετυχημένη πρέπει να μιλάει στις ψυχές και να τις κάνει να χαίρονται, να ονειρεύονται, να δημιουργούν. Να είναι όπως προτείνουν οι Τρεις Ιεράρχες «δρόμος απελευθέρωσης και όχι διαδικασία εξαναγκασμού και ανελευθερίας»
Χωρίς αμφιβολία η εποχή μας έχει πολλά κοινά με αυτή των Τριών Ιεραρχών, του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Πόλεμοι, βίαιες συγκρούσεις, κοινωνικά αδιέξοδα, άλυτα οικονομικά προβλήματα, εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, κοινωνικές διακρίσεις, θρησκευτικές διαμάχες, εξεγέρσεις κλπ. Το μήνυμα των τριών Πατέρων της Εκκλησίας μας πάντα επίκαιρο και επαναστατικό, έρχεται να μας θυμίσει τη χριστιανική αυθεντικότητα, να προτείνει λύσεις και να δώσει κατευθύνσεις, που γεμίζουν ελπίδα και απελευθερώνουν.
Οι Τρεις Ιεράρχες υπήρξαν ολοκληρωμένες προσωπικότητες που δε διακρίθηκαν μόνο σε ένα τομέα αλλά παντού . Όλοι τους χαρακτηρίζονταν για τη θεολογική αλλά και την ευρύτερη επιστημονική τους συγκρότηση, τη ριζοσπαστική κοινωνική τους παρουσία, την ανοικτότητα του πνεύματος και την κριτική στάση τους απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι την επιστημονική τους κατάρτιση οι Τρεις Ιεράρχες δεν τη χρησιμοποίησαν για ατομική προβολή, αλλά για να προσφέρουν στον συνάνθρωπό τους.
Ο Βασίλειος, καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια, σπούδασε γιατρός. Ίδρυσε τη γνωστή σε όλους Βασιλειάδα, μια «πόλη φιλανθρωπίας». Εκεί οργανώνει το πρώτο δημόσιο νοσοκομείο, στο οποίο υπάρχουν κατοικίες γιατρών, νοσηλευτικού προσωπικού και ειδικές πτέρυγες για λεπρούς και πάσχοντες από επιδημικές ασθένειες. Μας γίνεται γνωστό από τα κείμενα ότι «έδινε το χέρι στους λεπρούς, τους φιλούσε αδελφικά και τους φρόντιζε ο ίδιος προσωπικά». Συνιστούσε μάλιστα στους επισκόπους της δικαιοδοσίας του, την ίδρυση παρόμοιων με τη Βασιλειάδα ιδρυμάτων. Σιγά σιγά οργάνωσε ένα δίκτυο υπηρεσιών υγείας σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία.
Ο Χρυσόστομος που σπούδασε κι αυτός γιατρός, χτίζει πολλά νοσοκομεία στην Κωνσταντινούπολη, στα οποία όπως και ο Βασίλειος περιποιείται ο ίδιος τους ασθενείς. Η επιστημονική έρευνα έχει καταδείξει ότι ο Βασίλειος και ο Χρυσόστομος είναι ουσιαστικά οι εμπνευστές ενός δημόσιου συστήματος υγείας που με την πάροδο του χρόνου απλώνεται σε ολόκληρη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η έννοια της αγάπης, για τους Πατέρες, δεν είναι θεωρητικό κατασκεύασμα: είναι πράξη που απαιτεί υπευθυνότητα και διάθεση για διαρκή προσφορά .
Οι Τρεις Ιεράρχες στηρίζουν με κάθε τρόπο τους φτωχούς, τους κυνηγημένους και τους απροστάτευτους της εποχής τους. Θεωρούν αυτονόητο να θυσιαστούν για τον κάθε έναν από αυτούς. Η περιθωριοποίηση των κοινωνικά αδύνατων δεν συνάδει με το ορθόδοξο ήθος. Κάθε άνθρωπος αποτελεί ανεπανάληπτη προσωπικότητα, είναι εικόνα του Θεού. «Με ποιο δικαίωμα» αναρωτιέται ο Χρυσόστομος «μπορεί κανείς να περιφρονεί εκείνους τους οποίους ο Θεός τόσο τιμά ώστε τους δίνει το Σώμα και το Αίμα του Υιού του». Η επιμονή του μάλιστα να κτίσει το λεπροκομείο, όχι σε κάποια υποβαθμισμένη περιοχή της Κωνσταντινούπολης, αλλά στην πλουσιότερη συνοικία έξω από την πόλη, εκεί που ζούσαν μεγάλοι γαιοκτήμονες και οι οποίοι έβλεπαν την οικονομική αξία των πολυτελών οικημάτων να μειώνεται λόγω της γειτνίασης με το κτίριο αυτό, αποτέλεσε και την οριστική δίωξη του, που θα τον οδηγούσε στην εξορία και στο βασανιστικό θάνατο.
Στο μεγάλο λιμό που έπληξε την περιοχή του ο Βασίλειος στηλιτεύει τη δράση των μαυραγοριτών, που θέλουν να πλουτίσουν σε βάρος των λιμοκτονούντων συμπατριωτών τους, οργανώνει συσσίτια για όλο το λαό προσφέροντας βοήθεια χωρίς καμιά διάκριση σε χριστιανούς, ειδωλολάτρες, Ιουδαίους και αιρετικούς σώζοντας χιλιάδες από βέβαιο θάνατο. Άλλοτε παρακαλώντας, και άλλοτε με δυναμικό τρόπο ζητάει από τους άρχοντες την απαλλαγή των φτωχών από τη φορολογία, ενώ δεν παραλείπει να παρέμβει για τα συμφέροντα των εργαζομένων στα ορυχεία του Ταύρου.
Ο Χρυσόστομος μόλις ανέρχεται στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης, πουλάει τα πολυτελή σκεύη και έπιπλα της Αρχιεπισκοπής χάρη των παλαιών και νέων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Διακόπτει άμεσα τη διοργάνωση επίσημων και πλούσιων δείπνων στο χώρο της Αρχιεπισκοπής και με τα χρήματα που εξοικονομεί οργανώνει συσσίτια για 7.000 φτωχούς καθημερινά, χωρίς να υπολογίζονται στο νούμερο αυτό οι ξένοι και αυτοί που για κάποιο διάστημα βρισκόντουσαν στην πόλη. Υποστηρίζει κάθε ένα που απειλείται από την πολιτική εξουσία, φτάνοντας στο σημείο να συγκρουστεί με την αυτοκράτειρα, όταν εκείνη καταπατά το κτήμα μιας φτωχής χήρας . Ο ίδιος ζει λιτά και ασκητικά, όπως αρμόζει σε έναν ιεράρχη, προκαλώντας το θαυμασμό του απλού λαού, αλλά και την περιφρόνηση των πλουσίων και κοινωνικά ισχυρών αντιπάλων του.
Οι Τρεις Ιεράρχες ζητάνε από τους χριστιανούς της εποχής τους, να ανακαλύψουν την αυθεντική θρησκευτικότητα, αυτή που απελευθερώνει τον άνθρωπο, μακριά από δεισιδαιμονίες, προλήψεις και φοβίες. Ενδιαφέρονται για την ερμηνεία των Γραφών, βοηθώντας έτσι τους χριστιανούς όχι μόνο της εποχής τους αλλά και διαχρονικά στην κατανόηση και εμπέδωση των ιερών κειμένων.
Άνθρωποι με ανοιχτούς πνευματικούς ορίζοντες, οι Πατέρες της Εκκλησίας τονίζουν κατ΄ επανάληψη στα κείμενα τους την αξία της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Ο Γρηγόριος αντιδρώντας στις απόψεις κάποιων ακραίων και φοβικών χριστιανών, που αρνούνταν τη μελέτη της κλασσικής παιδείας, υποστηρίζει πως είναι «αγροίκοι και αγράμματοι», όσοι δε δέχονται την αξία της. Αποκαλεί την πόλη των Αθηνών που ήταν κέντρο σπουδής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, «Χρυσή Αθήνα των Γραμμάτων».
Οι Τρεις Ιεράρχες δεν ήθελαν τους χριστιανούς νέους ανθρώπους χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς ευρύτητα γνώσεων, χωρίς γενικότερο προβληματισμό. Τους ήθελαν μέσα στην κοινωνία και τη ζωή, μέτοχους των κοινωνικών ανησυχιών και φιλοσοφικών ρευμάτων. Ο Χρυσόστομος τους προτείνει να σπουδάσουν πρώτα στα δημόσια ειδωλολατρικά σχολεία κι όχι στα μοναστήρια, ενώ ο Μ. Βασίλειος στέλνει στον εθνικό Λιβάνιο φτωχούς χριστιανούς νέους για να σπουδάσουν κοντά του, ενώ δε χάνει ευκαιρία να υμνήσει την αξία της φιλοσοφίας και της προσφοράς της στη διατύπωση των χριστιανικών δογμάτων .
Και οι τρεις αντιδρούν στην επιφανειακή πνευματικότητα, σε ένα ακίνδυνο χριστιανισμό, σε μια πίστη που τυφλώνει και σε μια εκκλησία που δεν είναι η οδός της αληθινής σωτηρίας και ζωής, αλλά ένα μέσο στη χέρια των ισχυρών για τη χειραγώγηση και εκμετάλλευση ανθρώπων και λαών. Οι Τρεις Ιεράρχες δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την υποκρισία κάποιων χριστιανών: «ξέρω πολλούς» λέει ο Χρυσόστομος, «που νηστεύουν και προσεύχονται και στενάζουν, επιδεικνύοντας κάθε λογής αδάπανη ευλάβεια. Ενώ ούτε ένα οβολό δε δίνουν στους θλιβόμενους. Τι κέρδος έχουν από την υπόλοιπη αρετή του; Γι΄ αυτούς η βασιλεία των ουρανών είναι κλειστή». Και ο Γρηγόριος συμπληρώνει: «Μη τεντώνεις τα χέρια στον ουρανό αλλά στα χέρια των φτωχών. Αν εκτείνεις τα χέρια σου στα χέρια των φτωχών, έπιασες την κορυφή του ουρανού». Οι κοινωνικές θέσεις τους είναι τόσο σύγχρονες και ριζοσπαστικές που νομίζει κανείς πως έχουν γραφεί μόλις τον τελευταίο αιώνα και μάλιστα κατά τα διαστήματα των μεγάλων κοινωνικών επαναστάσεων και συγκρούσεων.
Για τους Τρεις Ιεράρχες το πρόβλημα της ανισοκατανομής των αγαθών δεν αποδίδεται στο θέλημα του Θεού, ούτε σε φυσικές αιτίες και τυχαία γεγονότα αλλά σε συγκεκριμένες ενέργειες αυτών που κατέχουν την εξουσία και τον πλούτο. «Οι κοινωνικές ανισότητες δεν είναι θέλημα Θεού» λέει ο Γρηγόριος «ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο ελεύθερο. Με την πτώση θρυμματίστηκε η αρχική ενότητα και ισοτιμία μεταξύ των ανθρώπων, οι θρασύτεροι με τη βοήθεια του πολιτικού νόμου, τον οποίο κατέστησαν όργανο καταδυνάστευσης, επιβλήθηκαν στους ασθενέστερους και έτσι οι άνθρωποι χωρίστηκαν σε πλούσιους και φτωχούς, ελεύθερους και δούλους και σε πολλές άλλες κατηγορίες. Εμείς όμως οι χριστιανοί οφείλουμε να αποβλέπουμε και να τείνουμε στην αρχική ενότητα και όχι στην κατοπινή διαίρεση, στο νόμο του Θεού και όχι στο νόμο του ισχυρού».(Περί φιλοπτωχίαςPG 35,892 ΑΒ) Είναι πασιφανές ότι ο νόμος του Θεού, δηλαδή ο νόμος της αγάπης, της ισότητας, της ελευθερίας, της ειρήνης, δεν έχει τίποτα κοινό με το νόμο των ισχυρών κάθε εποχής.
Οι τρεις Πατέρες πιστεύουν ξεκάθαρα πως η μανία του πλούτου και τα συμφέροντα των ισχυρών ευθύνονται για την κατάντια των κοινωνιών, για την πείνα, την εγκατάλειψη, τους πολέμους . «Οι πόλεμοι» γράφει ο Χρυσόστομος «γίνονται από έρωτα για τα χρήματα», ενώ ο Βασίλειος διερωτάται «έως πότε θα κυβερνά ο πλούτος που είναι η αιτία του πολέμου». Οι εξοπλισμοί συμπληρώνει «γίνονται για την απόκτηση του πλούτου» ( Ε.Π.Ε. 6,312). Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος συμπληρώνοντας τον προβληματισμό του Μ. Βασιλείου λέει: « Μητέρα των πολέμων είναι η πλεονεξία, οι πόλεμοι που με τη σειρά τους γεννούν την υψηλή φορολογία, που είναι η αυστηρότερη καταδίκη των πολιτών.(ΒΕΠ 59,141)
Μελετώντας κανείς τις θέσεις των Τριών Ιεραρχών για τα θέματα αγωγής των νέων, συναντά στα κείμενα τους προβληματισμούς και προτάσεις, όμοιες με τις πλέον προωθημένες της εποχής μας στις επιστήμες της παιδαγωγικής και της ψυχολογίας .Δυστυχώς όμως , ακόμα, παραμένουν άγνωστες, όχι απλά στο ευρύ κοινό αλλά και στον εκπαιδευτικό κόσμο.
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεωρεί ότι πρωτεύοντα ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία παίζει η προσωπικότητα του δασκάλου καθώς επίσης και η σχέση αγάπης και αλληλοσεβασμού. Το να αγαπά ο δάσκαλος το μαθητή και να αγαπιέται από αυτόν είναι ακριβώς το στοιχείο εκείνο που βοηθάει ουσιαστικά να γίνει αποδοτική η διδασκαλία. Ο καλός δάσκαλος κατά το Χρυσόστομο εμπνέει , προσελκύει και πείθει. (MG. 57327) Δεν είναι εγωιστής ούτε αλαζόνας , δε διακατέχεται για το εξουσιαστικό του ύφος, έχει πνεύμα μαθητείας , δεν περιαυτολογεί. Είναι ταπεινός έχοντας συναίσθηση των ατελειών και αδυναμιών του. Γνωρίζει καλά ότι « η επιείκεια είναι πιο δυνατή από τη βία» Ο παιδαγωγός πρέπει να επιδεικνύει δημοκρατικό πνεύμα και να σέβεται τη γνώμη των μαθητών του. Απέναντι τους να είναι απλός , ειλικρινής, απονήρευτος, άδολος. Να αποφεύγει την ειρωνεία και την υποκρισία. Οι δάσκαλοι κατά τον Άγιο Πατέρα δεν πρέπει να είναι φορτικοί και πιεστικοί αλλά φιλόστοργοι . Οφείλουν να υπερβάλλουν σε φιλοστοργία τους φυσικούς πατέρες. «Ο λόγος του δασκάλου» λέει ο Χρυσόστομος πρέπει να είναι «λόγος ανθρώπου που διδάσκει μάλλον παρά ελέγχει, που παιδαγωγεί παρά τιμωρεί, που βάζει τάξη παρά που διαπομπεύει, που διορθώνει παρά που επεμβαίνει στην ζωή του άλλου ( του μαθητή )»
Τα βασικά στοιχεία της αληθινής παιδείας για τους Τρεις Ιεράρχες είναι: η αγάπη, η ελευθερία και ο σεβασμός του ανθρώπινου προσώπου.
Και οι τρεις τονίζουν πως η σχέση παιδαγωγού – μαθητή είναι μια σχέση ελευθερίας και δημιουργίας. Ο διάλογος είναι το καλύτερο μέσον για να επιτευχθεί ο σκοπός της αγωγής. Η εξουσιαστικότητα και ο δογματισμός όχι μόνο δείχνουν έλλειψη αγάπης, (M.G.62,404) αλλά και δε φέρνουν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ο εκπαιδευτικός οφείλει πρώτιστα να σέβεται το δώρο της ελευθερίας που χάρισε ο δημιουργός στα παιδιά και να μη φυλακίζει τις ανησυχίες τους, αλλά να τους ανοίγει δρόμους.
Με απλά λόγια οι Τρεις Ιεράρχες υποστηρίζουν πως η παιδεία πρέπει να είναι στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι του συστήματος. Το ζητούμενο είναι να φτιάξουμε ελεύθερους ανθρώπους με συγκροτημένη προσωπικότητα και όχι εξαρτήματα για να λειτουργήσει καλά η μηχανή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.
Προσφέρουμε σήμερα παιδεία αγάπης; Αν ναι τότε θα προσφέρουμε και παιδεία ζωής. Η παιδεία για να είναι πετυχημένη πρέπει να μιλάει στις ψυχές και να τις κάνει να χαίρονται, να ονειρεύονται, να δημιουργούν. Να είναι όπως προτείνουν οι Τρεις Ιεράρχες «δρόμος απελευθέρωσης και όχι διαδικασία εξαναγκασμού και ανελευθερίας»
Αν θέλουμε να τιμήσουμε τους Τρεις Ιεράρχες δε χρειάζεται να το κάνουμε μέσα από ακίνδυνες τυπικές γιορτές. Απαιτείται μελέτη του έργου τους, της προσφοράς τους, αλλά κυρίως η μίμηση της στάσης ζωής τους¨.»
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.
