Ένα απόγευμα του 1975 σ’ ένα γκαράζ του Καράκας της Βενεζουέλας, ο 36χρονος τότε καθηγητής μουσικής και οικονομολόγος José Antonio Abreu ξεκίνησε μια σταυροφορία που φαινόταν απολύτως ουτοπική. Να σώσει όσα περισσότερα παιδιά μπορεί από τη φτώχεια, τους δρόμους και την εγκληματικότητα, μαθαίνοντάς τους, δωρεάν, κλασσική μουσική και κάνοντάς τα μέλη μιας κλασσικής συμφωνικής ορχήστρας.
“Τίποτα σαν την πρώτη πρόβα”, αναπολεί ο μαέστρος Abreu, 74 ετών σήμερα. “Είναι η στιγμή που θυμάμαι με μεγαλύτερο πάθος. Τα υπόλοιπα ήταν μια μεγάλη καθημερινή συγκίνηση”.
Σε εκείνη την πρώτη πρόβα ήρθαν μόλις 11 παιδιά. Όμως ο σπόρος είχε πέσει ήδη στο χώμα, γεννώντας αυτό που θα έμενε παγκοσμίως γνωστό ως EL SISTEMA (Το Σύστημα).Ένα σύστημα εκμάθησης μουσικής για τα φτωχά παιδιά των Barrios (στα ισπανικά σημαίνει γειτονιές, αλλά στη Βενεζουέλα παραγκουπόλεις), με την ελπίδα να τα αποτραβήξει από μια βίαιη και σύντομη ζωή. Ένα όργανο Παιδείας, αλλά και ταυτόχρονα ένα όπλο κατά της φτώχειας. Ένα εργαλείο κοινωνικής αλλαγής. Μια απόπειρα να αλλάξει ο κόσμος μέσω της μουσικής!
Στο ντοκιμαντέρ El Sistema, Σώζοντας ζωές, τα παιδιά με τα μαύρα λαμπερά μάτια μιλούν με ενθουσιασμό για τη μουσική που τους άνοιξε καινούριους δρόμους, τα έσωσε από τα ναρκωτικά και τις συμμορίες, και τους έδωσε ελπίδες και όνειρα.
Δείτε το ντοκιμαντέρ
Σήμερα, στη Βενεζουέλα μαθαίνουν μουσική 370.000 παιδιά κάθε ηλικίας, ενταγμένα σε εκατοντάδες ορχήστρες. Κάποια από αυτά εξελίχθηκαν σε παγκοσμίου φήμης μουσικούς. Η ορχήστρα Σιμόν Μπολίβαρ εντάσσεται στις 10 καλύτερες του κόσμου. Αυτό είναι το El Sistema, Το Σύστημα, δηλαδή …
Στον εξαιρετικό Εξάντα του Αυγερόπουλου και της τρομερής ομάδας του, ο συμπαθέστατος οραματιστής Αμπρέου δηλώνει κατηγορηματικά: “Η κουλτούρα για τους φτωχούς δεν μπορεί να είναι μια φτωχή κουλτούρα”! Και στην ερώτηση αν το όνειρό του πραγματοποιήθηκε, απαντά πως όχι ακόμα, αλλά είναι στη σωστή πορεία.
Το El Sistema δεν είναι ένα κοινό σύστημα διδασκαλίας μουσικής. Το παιδί παραλαμβάνει το όργανο που επέλεξε και εντάσσεται αμέσως σε μια ορχήστρα. Τριών-τεσσάρων χρόνων μπορεί να ερμηνεύει Τσαϊκόφσκι, μας λέει ο Αμπρέου. Μαθαίνει να παίζει, παίζοντας. Αν δεν έχει δικό του όργανο, το κράτος του προσφέρει καινούριο, έναντι συμβολικού ενοικίου. Για το σκοπό αυτόν, υπάρχουν κρατικά εργαστήρια που κατασκευάζουν μουσικά όργανα. Εκεί, φτωχά παιδιά μαθαίνουν την τέχνη αυτήν και ταυτόχρονα βιοπορίζονται.
Τα βλέπουμε να παίζουν μουσική στα σοκάκια των παραγκουπόλεων, ενώ νήπια και ενήλικες ακούνε συνεπαρμένοι. Τα παιδιά αυτά είναι το καμάρι των γειτόνων, οι ζωντανές αποδείξεις ότι μπορούν να ξεφύγουν από τη σκοτεινή τους μοίρα.
Δίνονται συναυλίες σε φτωχογειτονιές, μπροστά σε εκατοντάδες θεατές, οι οποίοι παρακολουθούν με σεβασμό και ξεσπούν σε ενθουσιώδη χειροκροτήματα.
(Και μια λεπτομέρεια: όλα έχουν σιδεράκια στα δόντια. Είναι αποτέλεσμα της δωρεάν περίθαλψης που προσφέρεται από τους χιλιάδες γιατρούς που “εισήγαγε” ο Τσάβες από την Κούβα.
Ακόμα και στις φυλακές ή τα αναμορφωτήρια, οι έγκλειστοι ενθαρρύνονται να μάθουν μουσική, προκειμένου να δουν τη ζωή πιο αισιόδοξα και -γιατί όχι;- να αποκτήσουν επάγγελμα.Όλες οι βενεζουελάνικες κυβερνήσεις στήριξαν το El Sistema. Ο Τσάβες το επιχορηγεί με 64 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Έχει “εξαχθεί” σε δεκάδες χώρες, πλούσιες και φτωχές.
Περισσότερα από 200 προγράμματα λειτουργούν σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία, Αφρική και στην Ωκεανία, προωθώντας την κοινωνική αλλαγή και την ενσωμάτωση μέσα από τη μουσική με περισσότερα από 1,5 εκ. παιδιά και νέους. Εκατομμύρια παιδιά και νέοι μέχρι σήμερα έχουν σωθεί από τα ναρκωτικά, την πορνεία και την εγκληματικότητα (Sistema Global, 2017).
Στη δική μας,χώρα
Το El Sistema Greece είναι ένα εκπαιδευτικό μουσικό πρόγραμμα κοινωνικής ένταξης το οποίο από το 2016 προσφέρει δωρεάν μαθήματα μουσικής σε παιδιά και νέους στην Ελλάδα. Όλα τα παιδιά -ανεξαρτήτως εθνικότητας, γλώσσας και θρησκείας- χάρη στη μουσική αποκτούν εφόδια για ένα καλύτερο μέλλον και αναπτύσσουν δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας.
Η μουσική είναι μια διεθνής γλώσσα και ένα ισχυρό εργαλείο κοινωνικής ένταξης. Αποδεδειγμένα, η μουσική εκπαίδευση είναι ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη μακροπρόθεσμης κοινωνικής αλλαγής τόσο για τα παιδιά, όσο και για τις οικογένειές τους, σε όλο τον κόσμο.
Η Μητέρα Τερέζα της Καλκούτα, καθώς και ο Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου(2009), συχνά έλεγαν πως: «Τοπίο τραγικό και επώδυνο πράγμα σχετικά με τη φτώχεια δεν είναι η έλλειψη ψωμιού ή στέγης, είναι η αίσθηση ότι είσαι ένα τίποτα, η αίσθηση ότι είσαι ο κανένας, η έλλειψη ταυτότητας, η έλλειψη του δημόσιου σεβασμού». Κατά τον Αμπρέου (2009), η ανάπτυξη ενός παιδιού στην ορχήστρα και στη χορωδία τού δίνει ταυτότητα και το κάνει πρότυπο για την οικογένεια και την κοινότητα στην οποία ζει. Το παιδί γίνεται υπόδειγμα για τους γονείς του και αυτό είναι πολύ σημαντικό για ένα φτωχό παιδί. Μόλις το παιδί ανακαλύψει ότι είναι σημαντικό για την οικογένειά του, αρχίζει να αναζητά νέους τρόπους βελτίωσης και μπορεί να ελπίζει για το καλύτερο και για τον εαυτό του και την κοινότητά του.
Από το 2018 το El Sistema έχει αρχίσει τις δράσεις του και στην Κύπρο με την ονομασία Sistema Cyprus μετά από πρωτοβουλία της μουσικού Δρος Νικολέττας Πολυδώρου. Η Κύπρος είναι η 29η χώρα η οποία είναι μέλος αυτού του δικτύου.
Στα πλαίσια λοιπόν των παρουσιάσεων του Sistema Cyprus, είναι σημαντικό και θα διοργανώνονται συναυλίες που θα επιτρέψουν σε ένα ευρύτερο κοινό να παρακολουθήσει δίνοντάς τους την ευκαιρία να «αναγνωρίσουν» τους «καταπιεζόμενους» ως ανθρώπους και να αντιληφθούν κριτικά τον τρόπο ύπαρξής τους σε μια κοινωνία. Μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης, το κοινό μαζί με τους μαθητές και τους διδάσκοντες μουσικούς θα πρέπει να εξυπηρετούν τις κοινότητες, να αναπτύσσονται προς την κατεύθυνση της «μόνιμης απολύτρωσης».
Γι’ αυτό το σκοπό οι ορχήστρες του Sistema Cyprus θα δημιουργούνται από τους «καταπιεζόμενους» ως μαθητές και τους διδάσκοντες μουσικούς, οι οποίοι θα διδάσκονται και οι ίδιοι από τους μαθητές τους τις αξίες της ελευθερίας του ανθρώπου. Οι συναυλίες θα λαμβάνουν χώρα στους δρόμους και θα επιτρέπουν σε όλο και περισσότερους ανθρώπους να παρακολουθήσουν. Ο «καταπιεζόμενος» θα κερδίσει αναγνώριση από το ακροατήριο και θα επιτρέψει στο ακροατήριο να διδαχθεί από τους καταπιεζόμενους, και τότε το κοινό θα έρθει σε «συνειδητοποίηση». Οι καταπιεζόμενοι γίνονται οι παιδαγωγοί για τους διδάσκοντες μουσικούς και το ίδιο το κοινό.
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.
