Έργο του Έσσλιν Κωνσταντίνου
Μικρασία 1922 και ο Ελληνισμός ξεριζώνεται, σφαγιάζεται, εξανδραποδίζεται.
Το 1922, που εύστοχα χαρακτηρίζεται από τους ιστορικούς ως το έτος της μεγαλύτερης μετακίνησης πληθυσμών στην ιστορία, αποτελεί μια χρονιά ορόσημο για την ιστορία του Νεότερου Ελληνισμού. Σηματοδοτεί, την κορύφωση του αριστοτεχνικά οργανωμένου σχεδίου για την εξόντωση των Ελληνικών πληθυσμών από τη Μικρασιατική Γη, τη γη των πατέρων μας, τη γη όπου χιλιετίες ήκμασε ο Ελληνικός Πολιτισμός. Δεκάδες χιλιάδες Έλληνες που κατοικούσαν στα εδάφη της σημερινής Τουρκίας, την περίοδο 1916-1923, εκδιώχτηκαν με βάναυσο τρόπο από τα σπίτια τους. Πάνω από 300.000 Πόντιοι έχασαν τη ζωή τους και άλλοι έγιναν πρόσφυγες σε πολλά μέρη της γης.
Η 19η Μαΐου έχει οριστεί ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων.
Η Ημέρα καθιερώθηκε το 1994 με απόφαση της Βουλής των Ελλήνων.
Η ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού
Ο Πόντος είναι η γεωγραφική περιοχή στις βορειοανατολικές, κυρίως, ακτές της Μικράς Ασίας, στα νότια παράλια του Εύξεινου Πόντου.
Οι περιοχές αυτές σήμερα ανήκουν στην Τουρκία.
Πόντιοι ονομάζονται οι Έλληνες που κατοικούσαν στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου (Μαύρη θάλασσα) για εκατοντάδες χρόνια. Οι Πόντιοι, μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο, η οποία έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Σήμερα ομιλείται από μεγάλο αριθμό Ελλήνων, κυρίως στη βόρεια Ελλάδα αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπου εγκαταστάθηκαν οι Πόντιοι μετά τον ξεριζωμό τους από τα εδάφη του Εύξεινου Πόντου.
Πριν από περίπου έναν αιώνα, εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, εκριζώθηκαν από την πατρίδα που μεγάλωσαν, ενώ πάρα πολλοί θανατώθηκαν.
Όσοι επέζησαν, ήρθαν στην Ελλάδα, σκόρπισαν σε πόλεις και χωριά, ρίζωσαν εκεί και έσμιξαν τις συνήθειες και τον πολιτισμό τους με των υπολοίπων Ελλήνων.
Ακριβώς, όπως θα συμβεί λίγο αργότερα, με τους Έλληνες της Μικράς Ασίας.
Ακριβώς, όπως συμβαίνει με κάθε λαό που εκδιώκεται από την πατρίδα του και ακολουθεί το δρόμο της προσφυγιάς…
Πατώντας πάνω στην παρακάτω εικόνα:
Το 1992 ο Πόντιος συγγραφέας Γεώργιος Ανδρεάδης έγραψε το βιβλίο “ Ταμάμα, η αγνοούμενη του Πόντου” .
Τα μαρτυρικά γεγονότα που σημάδεψαν την Έξοδο των Μικρασιατών Ελλήνων από την Ανατολή, είναι αυταπόδεικτα. Κανείς δεν δικαιούται να αμφισβητήσει τις αθλιότητες που διαπράχθηκαν εις βάρος άμαχων πληθυσμών, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει, τις σφαγές, τις δολοφονίες, τους βιασμούς, τον πλήρη εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Αυτά τα αίσχη, που κάποιοι άλλοι, Έλληνες στην καταγωγή, βάφτισαν απλά «συνωστισμό» στην προκυμαία της Σμύρνης και έτσι θέλουν να τα διδάξουν στα Ελληνόπουλα… Δυστυχώς, στην Πατρίδα μας, σκουριασμένα μυαλά, με ξεθωριασμένη εθνική συνείδηση, αποφάσισαν να βιάσουν την ιστορική αλήθεια και τη δημοκρατία στο όνομα της υποκρισίας. Με την συμπλήρωση σχεδόν 100 χρόνων απο την Τραγωδία, δίνουμε μια ηχηρή απάντηση σε αυτούς που επιδιώκουν να ξαναγράψουν την ιστορία μας. Τους φωνάζουμε, πως ΔΕΝ ΞΕΧΝΟΥΜΕ….
Πατήστε στην παρακάτω εικόνα για να επισκεφθείτε ένα online διαδραστικό σχέδιο μαθήματος που σε συνδυασμό με το παρακάτω υλικό θα βοηθήσει τους μαθητές να «αποτυπώσουν την πραγματική εικόνα» για ένα από τα «πιο πονεμένα κομμάτια» της ιστορίας μας.
Σμύρνη 1922 : Η Μικρασιατική Καταστροφή που άλλαξε την Ελλάδα
Με τον όρο Μικρασιατική Καταστροφή περιγράφεται περισσότερο η τελευταία φάση της Μικρασιατικής εκστρατείας, δηλαδή το τέλος του “ελληνοτουρκικού πολέμου του 1918-22”, η φυγή από την Τουρκία της ελληνικής διοίκησης, που είχε εγκατασταθεί στα δυτικά μικρασιατικά παράλια, στη Σμύρνη, κατά τη Συνθήκη των Σεβρών, όπως και η σχεδόν άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού μετά την κατάρρευση του μετώπου. Ακολούθησε η γενικευμένη πλέον εκδίωξη μεγάλου μέρους του ελληνικού και χριστιανικού πληθυσμού από τη Μικρά Ασία, που είχε όμως ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, με τη Συνθήκη του 1914, που είχε συνομολογήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Απόσπασμα από την ταινία “Γαλάζιο και πορτοκαλί” του Στέφανου Σιταρά
Η Μικρασιατική Καταστροφή θεωρείται από τις μεγαλύτερες, αν όχι η μεγαλύτερη, συμφορά του ελληνισμού διαχρονικά.
Μετά την Καταστροφή της Σμύρνης συνομολογήθηκε η Ανακωχή των Μουδανιών, στην ομώνυμη πόλη (11 Οκτωβρίου 1922). Ένα μήνα μετά διατάσσεται η εκκένωση της χερσονήσου της Καλλίπολης (στις 11 Νοεμβρίου) από τους Έλληνες που έμεναν εκεί. Αργότερα με την “υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών” (1922-24) από όλη τη Μικρά Ασία και τον ερχομό 1.230.000 Ελλήνων χριστιανών και 45.000 Αρμένιων προσφύγων στην Ελλάδα, συντελέστηκε η τελεία καταστροφή του Θρακικού και Μικρασιατικού ελληνισμού μαζί με του Πόντου.
Δείτε την ταινία “Γαλάζιο και πορτοκαλί” του Στέφανου Σιταρά, γυρισμένη το 2004.
Περίληψη
Γαλάζιο όπως το μπλε του ουρανού, πορτοκαλί όπως το χρώμα του ήλιου όταν δύει. Το ταξίδι χιλιάδων (κατατρεγμένων) ανθρώπων που αναζητούν την ελπίδα. Κάπου αλλού, μακριά από την πατρίδα τους. Σμύρνη 1922. Μια οικογένεια Ελλήνων ξεριζώνεται. Μια χούφτα χώμα από την αυλή του σπιτιού, η μόνη αποσκευή που παίρνει ο παππούς μαζί του. Πίσω μένει ο παραγιός. Για να συνεχίσει το μπόλιασμα των δέντρων και για να τηρήσει την υπόσχεσή του προς την παλιά του αγαπημένη. Η ταινία είναι βασισμένη στα δύο τελευταία κεφάλαια του βιβλίου του Ηλία Βενέζη “Αιολική γη”.
1922-Το Χρονικό Της Τραγωδίας
Όλο το χρονικό της Τραγωδίας στην Μ. Ασία το 1922 μέσα σε 14′.
Για την δημιουργία του ντοκιμαντέρ “βοήθησαν” το NATIONAL GEOGRAPHIC, οι ΝΕΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ του Αλέξη Παπαχελά και ο Κώστας Φέρρης με το ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ
Ο πλήρης απολογισμός της καταστροφής αυτής που συντελέσθηκε ιστορικά σε δύο περιόδους, (2 τετραετίες), 1914-1918 και 1920-1924 είναι πράγματι πολύ δύσκολος.
Οι αρπαγές και οι λεηλασίες σπιτιών και περιουσιών, οι γεωργικές και κτηνοτροφικές καταστροφές, το γκρέμισμα σχολείων, ναών και άλλων ευαγών ιδρυμάτων, η χρεοκοπία και καταστροφή βιοτεχνικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων ήταν μόνο η αρχή.
Παράλληλα επιδιώκονταν ο ευτελισμός κάθε ανθρώπινης αξιοπρέπειας που περιελάμβανε μαρτυρικούς βασανισμούς αιχμαλώτων, βιασμούς και ηθική οδύνη υπό το κλίμα του τρόμου και της απειλής του θανάτου.
Ατέλειωτες πορείες αιχμαλώτων που οδηγούσαν μόνο στον θάνατο, ο εγκλεισμός και η αιχμαλωσία των νεών και υγιών ανδρών στα “τάγματα εργασίας”, με άγνωστο αριθμό ανθρώπων που χάθηκαν σ’ αυτά, οι σφαγές, οι θηριωδίες και οι εκτελέσεις επί των αποφάσεων των τουρκικών Δικαστηρίων της Ανεξαρτησίας που είχαν ως σκοπόπ την εξόντωση όλων των επιφανών ανθρώπων της εποχής δεν έχουν μέχρι σήμερα ερευνηθεί πλήρως.
Πολλά από τα οστά των θυμάτων σύμφωνα με αρκετές ιστορικές αναφορές όπως το Χρονικόν Μεγάλης Τραγωδίας του Χρήστου Αγγελομάτη αλλά και άρθρο της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, πωλήθηκαν από το τουρκικό κράτος σε βιομηχανίες της Μασσαλίας.
ΣΜΥΡΝΗ 1922 ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Αποκορύφωμα της καταστροφής η πυρπόληση της αρμενικής και της ελληνικής συνοικίας της Σμύρνης.
Τη νύχτα της 13ης Σεπτεμβρίου, και με τους πρόσφυγες που έφθαναν κοντά στο μισό εκατομμύριο να βρίσκονται παντού, ο ναύαρχος Μπροκ της Μεγάλης Βρετανίας έδωσε εντολή να σταλούν λέμβοι για να παραλάβουν κόσμο. Περίπου 20.000 κατάφεραν να ανέβουν στα πολεμικά πλοία. Τρεις μέρες αργότερα, εκείνο το φρικτό σαββατοκύριακο 16-17 Σεπτεμβρίου, χιλιάδες Αρμένιοι και Έλληνες, ηλικίας 17-45 ετών, οδηγήθηκαν σε πορείες θανάτου προς την ενδοχώρα. Θεωρήθηκαν αιχμάλωτοι πολέμου και η αναχώρησή τους απαγορεύτηκε επί ποινή θανάτου.
Το κάψιμο των σπιτιών ανάγκασε τους κρυμμένους σε αυτά Χριστιανούς να βγουν έξω στους δρόμους, με αποτέλεσμα και οι τελευταίοι που είχαν γλυτώσει από τις προηγούμενες σφαγές, να πέφτουν στα χέρια των Τούρκων και να υφίστανται τρομερούς βασανισμούς πριν τον θάνατό τους. Μεταξύ των θυμάτων, υπήρξαν και μεμονωμένες περιπτώσεις Δυτικών (Αμερικανών, Ολλανδών κ.α.), παρ’ ότι οι Τούρκοι κατά κανόνα αυτούς δεν τους πείραζαν.
Για να διασφαλιστεί ότι το κακό θα ολοκληρωθεί, οι Τούρκοι ρίχνουν εμπρηστικές βόμβες σε σημαντικά ορόσημα της παράκτιας ζωής της πόλης, όπως το ιστορικό θέατρο της Σμύρνης, η ελληνική λέσχη (το Κλουμπ), το ξενοδοχείο «Κραίμερ» κ.ά.
Οι σφαγές κατά Ελλήνων και Αρμενίων από τους Τούρκους έκαναν τον Αμερικανό Πρόξενο στην Σμύρνη Τζωρτζ Χόρτον (George Horton) να γράψει: «Ένα από τα δυνατότερα συναισθήματα που πήρα μαζί μου απ’ τη Σμύρνη ήταν το συναίσθημα της ντροπής, διότι άνηκα στο ανθρώπινο γένος».
Η φωτιά στη Σμύρνη κατακαίει το αρμενικό νοσοκομείο, την αρμενική μητρόπολη και την αρμενική εκκλησία του Αγίου Στεφάνου μαζί με τους πρόσφυγες που είχαν καταφύγει εκεί. Σταδιακά φωτιές ξεσπούν παντού στις ελληνικές γειτονιές, καταπίνοντας ανθρώπους και τόπους.
Έως τις 17 Σεπτεμβρίου καίει η φωτιά κάνοντας στάχτη την όμορφη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων στην ευλογημένη γη της Ιωνίας.
Οι εικόνες με γυναίκες, γέρους και παιδιά που κουβαλούν μπόγους και προσπαθούν απεγνωσμένα και με την απελπισία στα μάτια να φύγουν, έχουν χαραχτεί στη μνήμη όλων.Η μεγάλη επιχείρηση εκκένωσης της προκυμαίας της Σμύρνης και της πόλης ολόκληρης από το ελληνικό και το αρμενικό στοιχείο, άρχισε ουσιαστικά την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου, χάρη στην πρωτοβουλία του μεθοδιστή πάστορα από τη Νέα Υόρκη Έιζα Τζένινγκς, στελέχους της ΧΑΝ Σμύρνης που εμπνεύστηκε και υλοποίησε την Αμερικανική Επιχείρηση Αρωγής σώζοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.
Όλοι αυτοί φορτώθηκαν στα πλοία και έφυγαν αφήνοντας πίσω τους τη μεγάλη πατρίδα και το όνειρο της Μεγάλης Ελλάδας. Έως τις 30 Σεπτεμβρίου όλοι οι Έλληνες που δεν ανήκαν στην κατηγορία των αιχμαλώτων πολέμου, ακόμα και οι Οθωμανοί υπήκοοι, αλλά μόνον με κανονικά διαβατήρια, διατάχτηκαν από τους Τούρκους να εγκαταλείψουν τον τόπο. Σε διαφορετική περίπτωση θα οδηγούνταν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας.
Συνολικά η μικρασιατική εκστρατεία είχε ως αποτέλεσμα 25.000 νεκρούς και τραυματίες στρατιώτες από ελληνικής πλευράς. Πάνω από 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες των προγόνων τους και να έρθουν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο Ελ. Βενιζέλος με το υπόμνημά του στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού, στη Μικρά Ασία ζούσαν 1.694.000 Έλληνες. Στη Θράκη και την περιοχή της Κωνσταντινούπολης 731.000. Στην περιοχή της Τραπεζούντας 350.000 και στα Αδανα 70.000. Σύνολο 2.845.000 Έλληνες που αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού της περιοχής που κυριαρχούσε οικονομικά, είχε δε καταφέρει να διατηρήσει την πολιτιστική του κληρονομιά παρ’ ότι αποτελούσε μειονότητα σε εχθρικό περιβάλλον.
Οι Τούρκοι ήθελαν να εξαφανίσουν κάθε ελληνικό στοιχείο από την Μικρά Ασία, προβαίνοντας σε ανείπωτα εγκλήματα, σύμφωνα και με τις μαρτυρίες των Δυτικών αυτοπτών μαρτύρων: Μαζικές πυρπολήσεις κτηρίων και ανθρώπων, βιασμοί, σφαγές, εκτελέσεις, βασανιστήρια κ.π.α. Αμερικανοί μάρτυρες διηγούνται ιστορίες για πυρπολήσεις αρρώστων μέσα σε νοσοκομεία και παιδιών μέσα σε σχολεία. Σύμφωνα δε με τον ανταποκριτή των Τάιμς του Λονδίνου, πολλοί Χριστιανοί κάηκαν μέσα στις εκκλησίες τους, όταν αφού κατέφευγαν σε αυτές, οι Τούρκοι τούς έβαζαν επί τούτου φωτιά.
Η γνωστή εκείνα τα χρόνια Αμερικανίδα ιατρός M. C. Elliott, που επί πολλά χρόνια είχε υπηρετήσει σε νοσοκομεία της Εγγύς Ανατολής, κατέθεσε τις εμπειρίες της, σύμφωνα με τις οποίες περιέθαλψε εκατοντάδες βιασμένες από Τούρκους χριστιανές κοπέλες και άκουσε για αμέτρητες άλλες τέτοιες περιπτώσεις, αλλά δεν είδε ούτε μία Τουρκάλα σε αντίστοιχη κατάσταση.
Στα θύματα των Χριστιανών από τους Τούρκους συγκαταλέγεται και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Σμύρνης , που πέθανε με ιδιαίτερα βασανιστικό θάνατο, καθώς και πολλοί άλλοι Επίσκοποι και ιερείς (342 μόνο στην Μητρόπολη Σμύρνης).
«Η καταστροφή της Σμύρνης όπως αποτυπώθηκε στα επίκαιρα των Γιώργου Προκοπίου και Ζοζέφ Χεπ και τα οποία επιμελήθηκε και συνέρραψε για τη συγκεκριμένη ταινία ο Αχιλλέας Μαδράς.»
Με την Συνθήκη της Λωζάνης και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, ο ελληνισμός της Ανατολής εξαφανίστηκε ύστερα από δύο χιλιάδες χρόνια και περίπου 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες ήρθαν υπό άθλιες συνθήκες στην Ελλάδα. Το σχεδόν χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος έπρεπε τάχιστα να στεγάσει και να περιθάλψει αυτόν τον τεράστιο πληθυσμό.
Στη μητέρα-πατρίδα, η εγκατάστασή τους δεν έγινε με τους καλύτερους οιωνούς. Κι όμως, εκείνοι στην πορεία των χρόνων απέδειξαν την ικανότητά τους να ριζώνουν και να προκόβουν.
Παράλληλα, με την αποχώρηση μουσουλμάνων στο θρήσκευμα από την ελληνική επικράτεια, η Ελλάδα κατάφερε να γίνει περισσότερο εθνικά και θρησκευτικά ομοιογενής, αλλά η Μεγάλη Ιδέα -κύριος συνεκτικός δεσμός της κοινωνίας και ο κύριος στόχος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής για σχεδόν 100 χρόνια- έλαβε τέλος.
353.000 αθώες Ελληνικές ψυχές του Πόντου ζητούν δικαίωση..Ο Πόντος ζεί και θα ζει για πάντα
Η Μικρασιατική Καταστροφή σε έργα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.
Τραγούδι: Πρόσωπα -Σπανουδάκης
Ο Σίντλερ της Σμύρνης. Ο Αμερικανός που έσωσε τις ζωές 350.000 Ελλήνων στη Μικρασιατική Καταστροφή
Τον Σεπτέμβριο του 1922 η Σμύρνη παραδόθηκε στις φλόγες και χιλιάδες κάτοικοι σφάχτηκαν ανηλεώς από τις δυνάμεις του Μουσταφά Κεμάλ.
Καμία ανθρωπιστική οργάνωση δεν βοήθησε στη διάσωση των Ελλήνων κατοίκων. Κανένας στρατός, κανένας πολιτικός και καμία κυβέρνηση της Ελλάδος. Παρά μόνο ένας απλός Αμερικανός που κατά τύχη βρισκόταν εκείνη την περίοδο στην Σμύρνη. Το όνομα του ήταν Έιζα Τζένιγκς και έσωσε την ζωή 350.000 Ελλήνων.
(πατήστε στην εικόνα για να διαβάσετε το άρθρο )
Πλήθος από αρχειακές πηγές αλλά και προφορικές µαρτυρίες περιγράφουν την ελληνική εκδοχή ενός ανθρωπιστικού δράµατος, µιας γενικότερης ευρωπαϊκής εµπειρίας κατά τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. Ας κρατήσουμε ζωντανή την ιστορική µνήµη, µε την ελπίδα πως η ίδια αυτή θάλασσα θα µετατραπεί σε εστία πολιτισµού και ειρήνης.
Στην παρακάτω διαδραστική εικόνα “Η ιστορία του μικρασιατικού εγχειρήματος” θα βρείτε πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό . Γιατί η ενημέρωση για τα γεγονότα, μετά των απόψεων που την συνεπάγονται, οφείλει να είναι πολύχρωμη, αδιάβλητη και στοιχειοθετημένη….
Η γενιά που έζησε το χαμό, πάει έφυγε. Οι επόμενες γενιές οφείλουν να μαθαίνουν από την Ιστορία, να θυμούνται από τις διηγήσεις και να κρίνουν αθώους και φταίχτες.
Η Ελλάδα του 2022, έχει ηθική υποχρέωση τουλάχιστον να μην ξεχάσει. Το δικό μας Χρέος, το Χρέος των απλών ανθρώπων, είναι να τιμούμε τους ΗΡΩΕΣ. Να δηλώνουμε συνεχώς και απερίφραστα ότι δεν λησμονούμε. Να αγωνιστούμε, με όλες μας τις δυνάμεις, για να μην ξαναδούμε σφαγές οπουδήποτε πάνω στη γη, να αγωνιστούμε, στη μνήμη όλων αυτών που δεν μπόρεσαν να φτάσουν ποτέ στην πατρίδα…
Και να ΜΗΝ ξεχνάμε πως …” η Ρωμανία κι’άν επέρασεν ανθεί και φέρει κι’άλλο”.
Αυτή η εργασία έχει άδεια χρήσης Creative Commons Αναφορά δημιουργού4.0.
