18 Μαρτίου 1996. Πέθανε από ανακοπή καρδιάς στο σπίτι του στην Αθήνα   ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Στο πλευρό του, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, η οποία τον συντρόφευε τα τελευταία 13 χρόνια της ζωής του.

Για τον Ελύτη ο θάνατος δεν ήταν παρά ακόμη ένα ταξίδι.

«Είπα θα φύγω. Τώρα. Μ’ ό,τι να ‘ναι: τον σάκο μου τον ταξιδιωτικό στον ώμο, στην τσέπη μου έναν οδηγό, τη φωτογραφική στο χέρι. Βαθιά στο χώμα και βαθιά στο σώμα θα πάω να βρω ποιος είμαι. Τι δίνω, τι μου δίνουν και περισσεύει το άδικο. Χρυσέ της ζωής αέρα» («Ο μικρός Ναυτίλος», 1985).

 

Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996)

• Φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο. Κατάγεται από τη Λέσβο. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
• Στα ελληνικά γράμματα εμφανίστηκε το 1935 με ποιήματα στο περιοδικό Τα Νέα Γράμματα.
• Ενώ ο Γ. Σεφέρης ανανεώνει την ελληνική ποίηση επηρεασμένος από το συμβολισμό, ο Οδ. Ελύτης γράφει αφομοιώνοντας τα πιο ουσιώδη στοιχεία του υπερρεαλισμού.
• Από την ποιητική του παραγωγή ξεχωρίζουν οι τρεις πρώτες συλλογές του, που τα κύρια χαρακτηριστικά τους μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: α) Το ποίημα εκφράζει μια βαθιά αίσθηση της ζωής, υγεία και νεανικό σφρίγος, που εξωτερικεύονται με τη συνεχή παράθεση απροσδόκητων εικόνων. β) Οι εικόνες συνδέονται μεταξύ τους συνειρμικά και διακρίνονται για την ανανεωμένη και συναισθηματικά φορτισμένη γλώσσα τους.
• Σημαντική όμως τομή στην ποιητική του γραφή αποτελεί το Άξιον Εστί, γιατί όσο κι αν διατηρεί τα βασικά συστατικά της, κατορθώνει να μετουσιώσει τα πιο γόνιμα στοιχεία της ποιητικής μας παράδοσης. Με το Άξιον Εστί αρχίζει η ώριμη περίοδος του Ελύτη.
• Γενικά, θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς νεοέλληνες ποιητές, που με την πλούσια φαντασία του ανανέωσε την ελληνική ποίηση.
• Το 1979 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ της λογοτεχνίας.
• Το έργο του: α) Ποιητικές συλλογές: Προσανατολισμοί (1940), Ήλιος ο Πρώτος (1943), Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για το Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1945), Το Άξιον εστί (1959), Έξι και Μια Τύψεις για τον Ουρανό (1960), Το Φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά (1971), Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971), Θάνατος και Ανάσταση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (χειροποίητη έκδοση του γλύπτη Κουλεντιανού, Παρίσι 1971), Το Μονόγραμμα (1972), Τα Ετεροθαλή (1974), Μαρία Νεφέλη (1978), Ο μικρός ναυτίλος (1985), Δυτικά της λύπης (1995) κ.ά.

           β) Δοκίμια: Ο Ζωγράφος Θεόφιλος (1973), Ανοιχτά χαρτιά (1974), Η Μαγεία του Παπαδιαμάντη (1976).

           γ) Μεταφράσεις: Δεύτερη Γραφή (1976), μεταφράσεις ποιημάτων των Ρεμπώ, Λωτρεαμόν, Ελιάρ, Ζουβ, Ουγκαρέτι, Λόρκα, Μαγιακόφσκι. Μετέφρασε επίσης τα θεατρικά έργα: Νεράιδα του Ζιροντού, Ο Κύκλος με την Κιμωλία του Μπρεχτ και Δούλες του Ζενέ. (Από το διαδραστικό βιβλίο της Β΄τάξης)

Λίγο πριν το θάνατό του, το 1995, εκδόθηκε μια συλλογή δοκιμίων του ποιητή με τίτλο «Ο κήπος με τις αυταπάτες». Απ’ αυτήν τη συλλογή διαβάζουμε:

ΣΤΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΑΝΕΜΩΝ

ΑΕΡΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΣ, δεν πιάνεται. Σύμφωνοι. ίδιος όμως από πού πιάνεται; Από την άκρη του σεντονιού της θάλασσας, που τ’ ανασηκώνει κάποτε τόσο ψηλά ώστε για μια στιγμή να βλέπεις την γυμνή πλάτη τ’ ουρανού γεμάτη αφρούς και κοχύλια;

Απ’ τις αυλές και τους φωταγωγούς των παλαιών σπιτιών όπου λουφάζει και μουγκρίζει ολονυχτίς, ώσπου με το πρώτο ξύπνημα ξεσπά και ξετυλίγει μια σειρά κατάλευκους φλόκους στην Πάρο, την ΄Ιο, την Μύκονο; Ή μήπως απ’ τα ξεχαρβαλωμένα πορτοπαραθυρόφυλλα, όπου μάλιστα αν συμβεί και θυμώσει αρχίζει να μιλά και στην παλιομαραγκική;…

Άνεμε, άνεμε,

ο μονογενής της Τήνου

και πολύτεκνος των Κυκλάδων,

που με λυτό μαλλί κοριτσιών ξέρεις να υπογράφεις

και καρέκλες πλαταγιστές να τυμπανίζεις,

κέρνα μια σωφροσύνη απ΄αυτήν που διδάσκει ο υιός της Ήρας.

Έτσι, ώστε ούτε ο κίνδυνος να γίνεται αντίπαλος του πλου

ούτε ο πλους αντίπαλος του κινδύνου… …..

«Ο κήπος με τις αυταπάτες»

Εκδόσεις Ύψιλον, 1995

Παρακάτω μπορείτε να ακούσετε κάποια τραγούδια σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη:

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης   Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης   Ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη

 

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης   Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης   Ερμηνεία: Μαρία Φαραντούρη

 

Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης   Μουσική: Λίνος Κόκοτος   Ερμηνεία: Μιχάλης Βιολάρης