Πριν από ένα χρόνο, τέτοιες μέρες, είκοσι δύο Ελληνες επιστήμονες, κορυφαίοι στους τομείς τους διεθνώς, είχαν συνυπογράψει ένα κείμενο για το παρόν και το μέλλον της έρευνας εν Ελλάδι. Το κείμενο δεν προσέχτηκε όσο του άξιζε, και δυστυχώς όλα όσα ακολούθησαν, από την έκρηξη της νεολαίας και την συνεχιζόμενη αποσάθρωση του δημόσιου σχολείου, έως την επιχειρούμενη συρρίκνωση των ερευνητικών κέντρων άνευ διαβούλευσης, δικαιολογούν τον δραματικό τόνο των 22, αλλά και κάνουν ακόμη πιο επίκαιρες και αναγκαίες τις λύσεις που προτείνουν. Το κείμενο, υπό τον τίτλο «Για την Ελλάδα δεν υπάρχει μέλλον χωρίς έρευνα», παραδόθηκε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κ. Κάρολο Παπούλια, που είχε την πρωτοβουλία να καλέσει τους επιστήμονες, παραδόθηκε στον πρωθυπουργό κ. Κ. Καραμανλή, έφτασε και στα χέρια του τότε υπουργού Παιδείας Ευ. Στυλιανίδη, δημοσιεύθηκε εν περιλήψει, γράφτηκαν μερικά σχόλια, κι έμεινε εκεί.

Από το λιτό και σαφές κείμενο των 22, κρατάω το προοίμιο: «η ευημερία ή η περιθωριοποίηση μιας χώρας θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά της να παράγει νέα γνώση, να αναπτύσσει τεχνολογία και να καινοτομεί». Κρατάω και τις επισημάνσεις τους για το brain drain, για τη μετανάστευση επιστημόνων δηλαδή, αλλά και τις λύσεις που προτείνουν ώστε να αποτραπεί η μετανάστευση και να επαναπατριστούν οι καταξιωμένοι και οι ταλαντούχοι νέοι. Ιδιαίτερη σημασία, ανώτερη και από τα συγκεκριμένα, έχει το ιδεολογικό – αξιακό πλαίσιο που προτείνουν: «Απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια από καταξιωμένους επιστήμονες, την Πολιτεία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ώστε να περάσει στη Νέα Γενιά το μήνυμα ότι ο δρόμος της επιστημονικής έρευνας, με τον οποίο συνδέονται ενδογενώς η αξιοκρατία, η ανιδιοτέλεια και η συνεχής αναζήτηση της αλήθειας, αποτελεί πρότυπο δημιουργικής ζωής…».

Ιδού, οι διεθνείς αριστείς της επιστήμης, μαθηματικοί, γιατροί, φυσικοί, ο Χριστοδούλου και ο Μοσχοβάκης, ο Κεχρής και ο Οικονόμου, ο Ηλιόπουλος και ο Φωκάς, ο Παπαδημητρίου και ο Δημόπουλος, ο Καφάτος και ο Τσίχλης και ο Μπούρας, 22 κορυφαίοι μιλούν επιτέλους ευθέως για αξίες ζωής: για ανιδιοτέλεια, αξιοκρατία, αναζήτηση αλήθειας. Αυτά μπορούν να αποτελούν πρότυπο ζωής. Αυτά εμπνέει η επιστήμη στον νέο. Κι αυτά υπόσχεται σαν ανταμοιβή.

Πρότυπο δημιουργικής ζωής. Ενα χρόνο αργότερα, φέτος, την περασμένη εβδομάδα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υποδέχτηκε στην Ηρώδου Αττικού τον 28χρονο επιστήμονα Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, μαζί με τον δάσκαλό του στο Μπέρκλεϊ Χρ. Παπαδημητρίου. Ποιος είναι ο Δασκαλάκης; Ο «πληροφορικάριος» Δασκαλάκης, πτυχιούχος του ΕΜΠ, με τη διδακτορική διατριβή του στο Μπέρκλεϊ κέρδισε το Doctoral Dissertation Award 2008 της Association for Computing Machinery, κορυφαία διάκριση για νέο επιστήμονα. Κέρδισε και μια θέση διδάσκοντος στο ΜΙΤ.

Ο Δασκαλάκης δεν είναι διάσημος ποδοσφαιριστής ή τραγουδιστής, δεν κερδίζει εκατομμύρια από μεταγραφές και διαφημίσεις, δεν οδηγεί Φεράρι ή Πόρσε (ούτε καν Lexus που διαφήμιζε πέρυσι ο ακαδημαϊκός Νανόπουλος). Δεν είναι πλούσιος ούτε θα γίνει, από την επιστημονική του εργασία. Οι επιτυχίες του οφείλονται στο ταλέντο του ασφαλώς, αλλά και στη σκληρή δουλειά, στην επιμονή, στην προσήλωση, στην πίστη στη δημιουργία. Είναι πρότυπο δημιουργικής ζωής;

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πιστεύει πως ναι, είναι. Γι’ αυτό τον κάλεσε, για να τιμήσει στο πρόσωπό του όλα τα Ελληνόπουλα που σπουδάζουν και προκόβουν, που εργάζονται και μελετούν, και προσφέρουν, απανταχού. Μα και αρκετοί νέοι το πιστεύουν. Αρκετοί φοιτητές και μαθητές ήξεραν τον πρωταθλητή Δασκαλάκη, τον διακεκριμένο της γενιάς τους, τον μαθηματικό και πληροφορικάριο σταρ, τον δικό τους τσάμπιον. Στα μπλογκ έγραψαν ήδη, τον καιρό της Eurovision, της εθνικής μας τύφλωσης: Σάκης ή Δασκαλάκης; Προφανώς, αυτοί που έκαναν τη σύγκριση, έχουν διαλέξει πρότυπο, και δεν είναι ο Σάκης Eurovision Ρουβάς.

Προχθές, ο Πρόεδρος εξέφρασε την αγωνία του, για το πώς θα φέρουμε από «έξω» αυτά τα λαμπρά παιδιά εδώ, «μέσα». Την ίδια αγωνία συμμερίζονται χιλιάδες οικογένειες, που βλέπουν τα παιδιά τους να ανθούν «έξω». Δεν αντιστρέφεται εύκολα η μετανάστευση των αρίστων. Γιατί το «μέσα» μας είναι στενόχωρο και οκνηρό, ανάξιο να υποδεχθεί αυτά τα ταλέντα. Ας το αλλάξουμε, αν μπορούμε. Ως τότε, ας προβάλλουμε τέτοια και άλλα πρότυπα, αξιοκρατίας, ανιδιοτέλειας, αναζήτησης αλήθειας. Το θέλουν πολλοί νέοι, πολύ περισσότεροι και πολύ διαφορετικοί απ’ όσους δείχνουν τα media. Tου Nικου Γ. Ξυδακη