1. Συμπληρώνω τα κενά με ει ή ι και τόνους όπου χρειάζεται :

Οι γιατροί του είπαν  πως στο πρόβλημα που έχει δεν υπάρχει θεραπ…..α. Το  μόνο πράγμα που πρέπει να κάνει είναι  να  πάρει βοήθ….α και δύναμη από τον ίδιο του τον εαυτό . Θέλει πολλή  προσπάθ…..α  , αλλά  πιστεύουν πως θα τα καταφέρει . Η επιθυμ….α του να γιατρευτεί από το άγχος είναι μεγάλη .

Δεν έχει άλλη   προσδοκ….α  εκτός από αυτήν.  Η χθεσινή  βραδ….ά ήταν η χειρότερη για  αυτόν . Είχε τόσο πολύ άγχος που δεν μπορούσε ούτε  μια ευθ…..α να ακολουθήσει στο περπάτημά του . Νιώθει μεγάλη ζήλ….α  για αυτούς που έχουν ηρεμ….α  και    πρέπει να δώσει και αυτός  βάση  στην καλλιέργ…..α  αυτού του συναισθήματος . Η κοινων….α έχει απαιτήσεις και πρέπει να τα καταφέρει . Η ζωή  είναι μαγ….α αν τη ζεις  σε αρμον…α με τον εαυτό σου .

2. Στις παρακάτω προτάσεις χαρακτηρίζω τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις ( Υ= υποκείμενο, Α= αντικείμενο, Κ= κατηγορούμενο):

• Ο Θωμάς έγινε γιατρός.
• Γύρισαν τα παιδιά από το σχολείο.
• Ο Κωστής διάβασε τα μαθήματά του.
• Η Λένα και η Αποστολία είναι κολλητές φίλες.
• Ο  χρόνος  είναι  πολύτιμος.
•  Όλοι  οι επιβάτες του τρένου είναι σώοι και ασφαλείς .
• Οι μέρες κύλησαν γρήγορα. Οι φίλοι προσπάθησαν να κρύψουν τη στενοχώρια τους.

3. Να υπογραμμίσετε τα αντικείμενα στις παρακάτω προτάσεις όπου υπάρχουν και στη συνέχεια να γράψετε δίπλα αν τα ρήματα είναι μεταβατικά ή αμετάβατα.

• Ο γιατρός εξέτασε τους ασθενείς. ( ________________ )
• Οι μέρες κύλησαν γρήγορα. ( ________________ )
• Όλοι αγνόησαν το γεγονός. ( ________________ )
• Τα μαθήματα διήρκησαν έναν μήνα. ( ________________ )
• Το αηδόνι κελαηδάει. ( ________________ )
• Ο Γιάννης χτύπησε το Θάνο στο πρόσωπο. ( ________________ )

4. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τα αντικείμενα και να σημειώσετε α.Α πάνω από το άμεσο αντικείμενο και ε.Α πάνω από το έμμεσο αντικείμενο.

• Ο παππούς μου έστειλε γράμμα.
• θα κάνεις την εργασία;
• Πέταξε τη σακούλα.
• Έδωσα στη δασκάλα τη φωτοτυπία.
• Η Μαρία θα σας μοιράσει τις φωτοτυπίες.

5.Να υπογραμμίσετε τα κατηγορούμενα και να κυκλώσετε τα αντικείμενα στις παρακάτω προτάσεις.

• Ο οδηγός φαίνεται κουρασμένος.
• Ο υδραυλικός επισκευάζει τις βρύσες.
• Η κυρία Ελένη εκλέχτηκε δήμαρχος.
• Ο Γιώργος παρουσιάστηκε φαντάρος την περασμένη εβδομάδα.
• Τα τείχη προστάτευαν την πόλη.

6. Να σημειώσετε τον συντακτικό ρόλο των εξαρτημένων προτάσεων που είναι υπογραμμισμένες. (δηλαδή να σημειώσετε (Υ) υποκείμενο, (Α) αντικείμενο ή (Κ) κατηγορούμενο)

Φαίνεται ότι θα κάνει καλό καιρό σήμερα. (_______________)

Ρώτησα πως θα πάμε μέχρι εκεί. (_______________)

Αυτό ήταν ό,τι ζητούσα. (_______________)

Είπε ότι θα γυρίσει το βράδυ. (_______________)

Όποιος βιάζεται σκοντάφτει. (_______________)

7. Να βάλετε κόμμα όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσεις.

Μου είπε ότι θα αργήσει να γυρίσει σπίτι.        Δεν ξέρει αν θα προλάβει ανοιχτά τα μαγαζιά.

Φοβάται μήπως δεν γράψει καλά.                    Δε καταλαβαίνω γιατί μου μιλάει απότομα.

Μόλις μπήκε σπίτι χτύπησε το τηλέφωνο.        Θέλει να τον επισκεφθεί στο νοσοκομείο.

Επειδή δεν ξέρω καμία ξένη γλώσσα δυσκολεύομαι να εξυπηρετώ τουρίστες.

Θηλυκά ουσιαστικά σε -ια και –εια

Σε –ια λήγουν τα εξής θηλυκά ουσιαστικά:

-Όλα τα οξύτονα.

π.χ. φωλιά, τεμπελιά, φωτιά.

Εξαιρούνται τα οξύτονα που παράγονται από ρήματα σε –εύω.

π.χ. γιατρεύω – γιατρειά, ποvηρεύω – ποvηρειά.

-τα παρoξύτoνα που παράγονται από αρσενικά ουσιαστικά σε –ος.

π.χ. γεωργός – γεωργία, φιλόλογος – φιλολογία.

-Τα παροξύτονα που παράγονται από ρήματα β’ συζυγίας, β’ τάξης (σε -ώ, -είς, -εί).

π.χ. πολυλογώ – πολυλογία, αδικώ – αδικία.

-τα παρoξύτoνα που λήγουν στον καταχρηστικό δίφθογγο –ια.  π.χ. ζήλια, φτήνια.

Εξαιρείται το ουσιαστικό φτώχεια.

-Τα παρoξύτoνα που παράγονται από επίθετα.  π.χ. εύκολος – ευκολία, σοφός – σοφία.

-Τα παρoξύτoνα βαφτιστικά κύρια ονόματα.  π.χ. Ευαγγελία, Αθανασία, Σταματία.

Εξαιρείται το όνομα Βασιλεία.

-Τα παρoξύτoνα τοπωνύμια.  π.χ. Σικελία, Γερμανία, Βοιωτία.

Εξαιρούνται τα ονόματα Ηλεία, Σητεία, Τροία.

-Τα ονόματα των επιστημών και των μαθημάτων.  π.χ. ανατομία, γεωγραφία, ιστορία.

Εξαιρείται το ουσιαστικό χημεία.

– Τα προπαροξύτονα που παράγονται από αρσενικά ουσιαστικά σε –της και έχουν κατάληξη –τρια.

π.χ. καθηγητής – καθηγήτρια, καθαριστής – καθαρίστρια.

Σε –εια λήγουν τα εξής θηλυκά ουσιαστικά:

-Τα παροξύτονα που παράγονται από ρήματα σε –εύω. π.χ. λατρεύω – λατρεία, θεραπεύω – θεραπεία.

-Τα παροξύτονα που παράγονται από επίθετα σε –ύς.  π.χ. ευθύς – ευθεία, οξύς – οξεία.

-Μερικά παροξύτονα ουσιαστικά όπως τα ανδρεία, ξυλεία, λεία κ.ά.

-Τα προπαροξύτονα που παράγονται από ρήματα β’ συζυγίας, β’ τάξης.

π.χ. ενεργώ – ενέργεια, συμπαθώ – συμπάθεια.

Εξαιρείται το ουσιαστικό άγνοια.

-Τα προπαροξύτονα που παράγονται από επίθετα σε -ής.  π.χ. ειλικρινής  ειλικρίνεια, επιμελής – επιμέλεια.

-Τα προπαροξύτονα βαφτιστικά κύρια ονόματα.  π.χ. lφιγένεια, Θάλεια, Γαλάτεια.

-Τα προπαροξύτονα τοπωνύμια.  π.χ. Δεκέλεια, Χαιρώνεια, Φιλαδέλφεια.

 Εξαιρούνται τα ονόματα Ερέτρια, Εύβοια.

-Τα προπαροξύτονα κύρια ονόματα που παράγονται από αρσενικά κύρια ονόματα.

π.χ. Αλέξανδρος- Αλεξάνδρεια, Οδυσσέας- Οδύσσεια.

Άσκηση

1. Συμπληρώστε τα κενά των θηλυκών ουσιαστικών με τις καταλήξεις

-ια ή -εια.

• πολιτ……

• παιδ……

• συντέλ……

• ευκολ…..

• λατρ……
• σοφ……

• Φιλαδέλφ……
• οξ……

• Φιλολογ……
• παραξεν……
• καθηγήτρ……
• θεραπ……
• προσδοκ……
• πορτοκαλ……
• μαγ……
• αρμον……
• συνήθ……
• ζήλ……
• φτώχ……
• ευκολ……
• κακοήθ……
• φωλ…..
• υγ…..
• πολυτέλ……
• προεδρ……
• ασφάλ……
• λαλ…..
• αλι……
• Ισπαν…..
• φυτ……
• τσιμπ……
• οδηγ……
• ωφέλ……

1. Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε και να σημειώσετε Υ-Ρ-Α-Κ .

Ο αέρας φυσάει δυνατά.

Η Ελένη φαινόταν διστακτική.

Ο Στέφανος αγόρασε καινούριο ποδήλατο.

Αναρωτιέται αν φέρθηκε σωστά.

Όποιος θέλει ας φύγει.

Ο Αλέκος είναι να γελάς μαζί του.

Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι μοιράζουν χαμόγελα.

2. Να χαρακτηρίσετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων ως μεταβατικά ή αμετάβατα.

Η Μαριάννα έχασε τα κλειδιά της         (_______________)

Ο πατέρας αναπαύεται.                        (_______________)

Το τσάι καίει.                                         (_______________)

Φέρε μου το κινητό μου.                       (_______________)

Ο Αλέξης χορεύει.                                (_______________)

Η γιαγιά μού διηγήθηκε μια ιστορία.    (_______________)

3. Να χαρακτηρίσετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων ως μονόπτωτα ή δίπτωτα.

Οι μαθητές γράφουν διαγώνισμα.        (_______________)

Διδάσκει το παιδί μαθηματικά.              (_______________)

Τάσος μού μίλησε άσχημα.                    (_______________)

Η Ματίνα μού έστειλε γράμμα.            (_______________)

Ο πατέρας πλένει το αυτοκίνητο.         (_______________)

Τι;  – Άμεσο αντικείμενο

Σε ποιον; – Έμμεσο αντικείμενο

Με κόμμα χωρίζονται:

1. Όμοιοι όροι της πρότασης (υποκείμενα, αντικείμενα, κατηγορούμενα, επιθετικοί ή επιρρηματικοί προσδιορισμοί ) π.χ.

Ο Γιώργος, ο Πέτρος, ο Νίκος, ο Παύλος και ο Γιάννης θα μείνουν εδώ. (υποκείμενα) Να φέρετε τα πιάτα, τα πιρούνια, τα μαχαίρια, τα ποτήρια και τις πιατέλες. (αντικείμενα) Είναι ψηλός, γεροδεμένος, ξανθομάλλης. (κατηγορούμενα)

2. Τα ρήματα που έχουν το ίδιο υποκείμενο. (όμοιες συντακτικά προτάσεις) π.χ. Ο Γιώργος σηκώθηκε, πλύθηκε, ντύθηκε , έφαγε και έφυγε για το σχολείο.

Τρέξαμε πολύ, ιδρώσαμε, γυρίσαμε σπίτι και αλλάξαμε ρούχα. (υποκ.- εμείς . Οι κύριες προτάσεις χωρίζονται με κόμμα.)

3. η κλητική προσφώνηση.

π.χ. Μαμά, εμείς θα πάμε εκδρομή.

Νομίζω, Αντώνη, πως κάνεις λάθος.

4. κάθε λέξη ή φράση που προσθέτει μια πληροφορία. (παράθεση ή επεξήγηση)

π.χ.  Αρρώστησε η Ελένη, η φίλη μου. (παράθεση)

Ήρθε μαζί μας και ο μικρός αδερφός μου, ο Αλέξανδρος (επεξήγηση).

5. Μετά από σύνδεσμο ή μετά από επίρρημα βεβαιωτικό ή αρνητικό που βρίσκεται στην αρχή περιόδου και συνδέει το λόγο με τα προηγούμενα:

π.χ. Επομένως , θα συμφωνήσετε ότι έχω δίκιο. ( σύνδεσμος )

Άρα , τα τρίγωνα ΑΒΓ και ΔΕΖ είναι ίσα. ( σύνδεσμος )

• Θα μείνεις μαζί μας;
• Όχι, θα φύγω.
• Καλά, όπως νομίζεις.

6. Οι εξαρτημένες επιρρηματικές προτάσεις (αιτιολογικές, χρονικές, τελικές, αποτελεσματικές ή συμπερασματικές, υποθετικές, εναντιωματικές) από τις προτάσεις από τις οποίες εξαρτώνται.

Π.χ. Φεύγω, επειδή δε μου αρέσει ο τρόπος σου. (αιτιολογική)

Θα φύγω, όταν φύγεις κι εσύ. (χρονική)

Ασκήσεις

Βάλε κόμμα, όπου χρειάζεται στις παρακάτω προτάσεις και κείμενα.

• Πέτρο φέρε σε παρακαλώ το βιβλίο της Γλώσσας το τετράδιο κι ένα μολύβι.
• Όταν θα πας στην κουζίνα φέρε μου λίγο νερό.
• Θα αργήσω να έρθω γιατί πρέπει να πλύνω το αυτοκίνητο να βάλω βενζίνη και να φουσκώσω τα λάστιχα.
• Περπατούσε αμέριμνος χαζεύοντας τα νεόκτιστα σπίτια που αντικατέστησαν τα παλιά χαμόσπιτα.
• Σε παρακαλώ Γιώργο ρώτησε αν θα έρθει η κυρα-Λένη η καθαρίστρια.
• Όλοι μαζί τραγουδήσαμε χορέψαμε διασκεδάσαμε και γελάσαμε.
• Όχι δε θα έρθω μαζί σας στο σπίτι του θείου.
• Δε γίνεται τίποτα άλλο παρά να ακολουθήσουμε κι εμείς όλον αυτό τον κόσμο.
• “Την επόμενη φορά μου φώναξε απ’ το παραθύρι να φέρεις και τον Ερμή μαζί σου.”

• Χθες το απόγευμα πήγαμε στον κύριο Γιώργο το μανάβη της γειτονιάς μας να ψωνίσουμε.

Αγοράσαμε μήλα αχλάδια πορτοκάλια και μπανάνες. Μετά γυρίσαμε σπίτι.

Παίξαμε είδαμε τηλεόραση ήπιαμε το γάλα μας πλέναμε τα δόντια μας και πήγαμε για ύπνο.

• Ο αδελφός του δεν πρόφτασε να κάνει δικά του παιδιά. Γλίτωσε τότε στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο παρ’ όλο που είχε πέσει κι εκείνος στα χέρια του εχθρού. Ξαναβρέθηκε με τους δικούς του. Ως και παράσημο του έδωσε η πολιτεία όταν έγινε ειρήνη γιατί παιδί τότε δεκατεσσάρων ετών —στην ηλικία μου σχεδόν δηλαδή— μέσα στη φωτιά του πολέμου κατάφερε να οργανώσει μια ομάδα με άλλους μικρούς και φυγάδευαν αιχμάλωτους συμμάχους.

1. Βρείτε το ρήμα και το υποκείμενο στις παρακάτω προτάσεις και χαρακτηρίστε αν είναι προσωπικό, απρόσωπο ή απρόσωπη έκφραση.

• Ο Νικήτας χρειάζεται βοήθεια.

• Χρειάζεται να είσαι ήρεμος.

• Πρέπει να διαβάσεις.

• Είναι δύσκολο να τα καταφέρω.

• Αξίζει να προσπαθήσεις.

• Η προσπάθεια αξίζει.

• Είναι εκπληκτική η εργασία σου.

• Είναι εκπληκτικό ότι του πήρες αυτό το δώρο.

• Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση σε μικρά παιδιά.

• Δεν επιτρέπεται να περάσετε.