Στα πλαίσια του μαθήματος των Θρησκευτικών της Στ’ τάξης, η δασκάλα της Στ1 τάξης ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΙΜΙΤΣΗ συζήτησε με τους μαθητές της θέματα που αφορούν στην ιστορία των Μετεώρων, τα κειμήλια και τις αγιογραφίες των μοναστηριών, τη ζωή των μοναχών και είδαν τα σχετικά βίντεο από το αρχείο της ΕΡΤ.

Στην κεντρική Ελλάδα εκεί που τελειώνει η θεσσαλική πεδιάδα, υψώνονται γιγάντιοι βράχοι που δημιουργούν ένα θέαμα μοναδικό στον κόσμο.

Σύμφωνα με τη θεωρία του Γερμανού γεωλόγου Φίλιπσον, ένας μεγάλος ποταμός είχε τις εκβολές του στην περιοχή αυτή, που για εκατομμύρια χρόνια καλυπτόταν από ένα στενό και βαθύ θαλάσσιο τμήμα. Οι βράχοι σχηματίστηκαν από τις κροκάλες, τον άμμο και τα υπόλοιπα υλικά που μετέφερε το ποτάμι.

Πριν από 25 – 30 εκατομμύρια χρόνια μετά από γεωλογικές μεταβολές που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των αιώνων, ανυψώθηκε το κεντρικό τμήμα της σημερινής Ελλάδας και βυθίστηκε η περιοχή της Θεσσαλίας, η οποία αποτέλεσε μια λίμνη. Αργότερα δημιουργήθηκε το άνοιγμα των Τεμπών, με αποτέλεσμα τα νερά να χυθούν στο σημερινό Αιγαίο και να αποκαλυφθεί η σημερινή πεδιάδα.

Αργότερα αποκόπηκαν οι συμπαγείς όγκοι των «βράχων» από την οροσειρά της Πίνδου που δημιουργήθηκε και με την πάροδο των αιώνων σχηματίστηκε ανάμεσά τους η κοιλάδα του Πηνειού ποταμού.

Με τη συνεχή διάβρωση από τους ανέμους και τις βροχές, καθώς και από άλλες γεωλογικές μεταβολές, οι βράχοι αυτοί στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών πήραν τη σημερινή τους μιρφή.

Στις κοιλότητες των βράχων, στις σχισμές τους και στις κορυφές τους βρήκαν προστασία οι άνθρωποι της περιοχής από τις επιδρομές διαφόρων κατακτητών και αυτών που πέρασαν από τη περιοχή.

Στους βράχους αυτούς βρήκαν καταφύγιο και αρκετοί τολμηροί ερημίτες και αναχωρητές οι οποίοι αναζητούσαν ψυχική ηρεμία, γαλήνη και με την προσευχή επιδίωκαν τη χριστιανική τελειότητα.

Στην αρχή οι ασκητές ήταν απομονωμένοι και προσεύχονταν σε μικρά παρεκκλήσια, τα λεγόμενα «προσευχάδια», όχι μόνο για τη δική τους σωτηρία αλλά και για τη σωτηρία όλων των ανθρώπων. Η ζωή τους ήταν λιτή και η εργασία επίπονη.

Το πότε κατοικήθηκαν οι βράχοι δεν είναι γνωστό. Σύμφωνα με τους βυζαντινολόγους, οι πρώτοι ασκητές πρέπει να είχαν καταφύγει στους βράχους προς το τέλος της πρώτης χιλιετίας. Ως πρώτος ασκητής αναφέρεται ο Βαρνάβας περί τα 950 – 970 μ.Χ., ο οποίος ίδρυσε τη Σκήτη του Αγίου Πνεύματος.

Η ονομασία τους : Η ονομασία Μετέωρα είναι νεότερη και δεν αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς. Το όνομά τους το οφείλουν στον Άγιο Αθανάσιο το Μετεωρίτη, κτήτορα της μονής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (Μεγάλο Μετέωρο), ο οποίος ονόμασε έτσι τον «πλατύ λίθο», στον οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1344.

Πότε εμφανίστηκε ο μοναχισμός : Τον 11_ο αιώνα, ασκητές διάλεξαν τους βράχους των Μετεώρων σαν τόπο ζωής και προσευχής. Κρύφτηκαν στις σχισμές και στις σπηλιές για να περάσουν σιωπηλά και βασανιστικά, τα χρόνια της σκληρής πάλης με τον εαυτό τους. Εκεί πάνω δαρμένοι από τη βροχή, καμένοι από τον ήλιο, απροστάτευτοι από το κρύο και τα χιόνια, στο έλεος της φύσης αλλά και πάντοτε κάτω από τη σκέπη της Θείας Πρόνοιας, οι ασκητές μόναζαν για χρόνια δοξάζοντας το Θεό.

Η πρώτη μοναστική κοινότητα με στοιχειώδη οργάνωση ήταν η Σκήτη της Δούπιανης ή των Σταγών που ιδρύθηκε από το μοναχό Νείλο.

Οι μοναχοί που την υπόλοιπη εβδομάδα ζούσαν απομονωμένοι στους γύρω βράχους και προσεύχονταν και αγρυπνούσαν, ολομόναχοι, άρχισαν κάθε Κυριακή να συγκεντρώνονται για να τελέσουν τη Λειτουργία  και τη λατρεία τους στο Θεό, στο ναό της Δούπιανης. Το μόνο κτίσμα που σώζεται στις μέρες μας είναι ο Ναός της. Υπήρξε όμως η αρχή για την άνθιση του μοναχισμού στα Μετέωρα.

Η ασφάλεια και η απομόνωση έφερε στους βράχους πολλούς μοναχούς κι έτσι στην περιοχή ιδρύθηκαν με την πάροδο των αιώνων 24 μοναστήρια που στην περίοδο ακμής τους είχαν περίπου 2.000 μοναχούς. Τότε λειτουργούν στα Μετέωρα σχολές κωδικογράφων. Πολλοί μορφωμένοι μοναχοί ασχολήθηκαν με την αντιγραφή χειρογράφων κωδίκων. Ταυτόχρονα τα μοναστήρια αγιογραφούνται και γενικά υπάρχει μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα. Όμως από τις αρχές του 18^ου αιώνα ακολουθεί περίοδος παρακμής, αφού τα Μετέωρα έγιναν φυλακές και τόπος εξορίας όσων καταδικάζονταν από την Οθωμανική Κυβέρνηση.

Πώς ανέβηκαν στους βράχους ; Το σοβαρότερο ίσως ερώτημα, μετά το σχηματισμό των βράχων είναι το πώς ανέβηκαν οι πρώτοι ασκητές στους πανύψηλους και τόσο απότομους βράχους. Οι θεωρίες είναι πολλές : Πρώτη, οι ασκητές να έκοψαν ένα πανύψηλο δέντρο, (τέτοια υπήρχαν πολλά εκείνα τα χρόνια) να το πλάγιασαν πάνω στο βράχο και από το σημείο εκείνο να κατάφεραν να ανεβούν στην κορυφή του βράχου. Δεύτερη, να έμπηξαν σιδερένιους πασσάλους στο βράχο, όπως οι σημερινοί αναρριχητές και σιγά σιγά να έφτασαν στην κορυφή. (Τέτοιοι σιδερένιοι πάσσαλοι έχουν βρεθεί σε αρκετούς βράχους). Τρίτη, να σήκωσαν έναν χαρταετό με δυνατό σκοινί πάνω από το βράχο. Το σκοινί να μπερδεύτηκε σ’ ένα από τα δέντρα ή τους θάμνους του βράχου και χρησιμοποιώντας αυτό να αναρριχήθηκαν στην κορυφή του βράχου. Τέταρτη, να αναρριχήθηκαν στους βράχους χρησιμοποιώντας σκαλωσιές που τις στήριζαν σε δοκάρια σφηνωμένα σε τρύπες μέσα στο βράχο. Αργότερα χρησιμοποίησαν τις ανεμόσκαλες και το δίχτυ, μέχρι που στις αρχές του 20_ου αιώνα λαξεύτηκαν οι πρώτες σκάλες.

Πόσα είναι τα μοναστήρια; Αρχικά τα μοναστήρια ήταν 24. Με το πέρασμα των χρόνων και κάτω από διάφορες δυσκολίες των καιρών, όπως διάφοροι κατακτητές  της περιοχής, επιδρομές ληστών και άλλοι παράγοντες, οδήγησαν πολλές από τις Ιερές Μονές στην εγκατάλειψη και την καταστροφή. Σήμερα συνεχίζουν χωρίς διακοπή την παράδοση της ορθοδοξίας για πάνω από 600 χρόνια οι : Ι. Μονή Μεγάλου Μετεώρου, Ι. Μονή Βαρλαάμ, Ι. Μονή Αγίου Στεφάνου, Ι. Μονή Αγίας Τριάδας, Ι. Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά και η Ι. Μονή Ρουσάνου.

Ποιο είναι το πιο σημαντικό γεγονός για τις Ιερές Μονές των Μετεώρων;

Ο χώρος των Μετεώρων από τον Οκτώβριο του 1995 με νόμο της Πολιτείας ανακηρύχθηκε τόπος ιερός, αναλλοίωτος και απαραβίαστος. Αυτός ο νόμος είναι πάρα πολύ σημαντικός, γιατί :

• Ο όρος  Άγια Μετέωρα δστη συνείδηση του πιστού δηλώνει όχι μόνο τα μοναστήρια αλλά και τη γύρω περιοχή. Όλα είναι αγιασμένα και αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο.
• Άγια Μετέωρα σημαίνουν για όλους μας ό,τι και οι όροι «Άγιοι Τόποι», «Άγιον Όρος».
• Τα Μετέωρα αποτελούν πολιτιστικά μνημεία.
• Τέλος τα Μετέωρα αποτελούν μια Μοναστική Πολιτεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που διατηρείται από τη δημιουργία της αναλλοίωτη.

Για ποιο λόγο τα μοναστήρια των Μετεώρων συγκαταλέγονται στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς;

Τα μοναστήρια δεν ανήκουν μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Το ίδιο ισχύει για το Άγιο Όρος,το Μυστρά κ.ά. γιατί αποτελούν ένα μοναδικό αρμονικό συνταίριασμα βυζαντινής αρχιτεκτονικής και φυσικής ομορφιάς.Τα κτίσματα των μονών φαίνονται σαν μια συνέχεια των βράχων, σαν μια φυσική απόληξή τους. Επίσης γιατί είναι ένας ανεκτίμητος καλλιτεχνικός και κειμηλιακός θησαυρός.

Ποιο είναι το τυπικό με βάση το οποίο λειτουργούν σήμερα οι Ιερές Μονές;

Όλα τα μοναστήρια των Μετεώρων λειτουργούν ως κοινόβια, όλα δηλαδή είναι κοινά.Υπάρχει κοινή τράπεζα (φαγητό) για όλους τους μοναχούς. Κανένας δεν έχει χρήματα. Το ταμείο είναι κοινό, αλλά υπεύθυνος γι΄αυτό είναι ο ηγούμενος, που φροντίζει για όλη την αδελφότητα του μοναστηριού. Για καθετί που κάνει ο μοναχός ζητά την άδεια και την ευλογία του ηγουμένου, στο οποίο λέει κάθε σκέψη του και δέχεται από αυτόν πνευματική καθοδήγηση. Οι μοναχοίπροσπαθούν να τηρήσουν με ακρίβεια τους τρεις βασικούς κανόνες του μοναχισμού : την αγνότητα, την ακτημοσύνη και την υπακοή.

Ξυπνάνε στις 3:30΄ π.μ. και προσεύχονται ο κθένας χωριστά στο κελί του μέχρι τις 5:00΄ π.. Από τις 5:00΄π.μ. μέχρι τις 7:30΄ π.μ. γίνονται στο ναό οι ακολουθίες του Μεσονυκτίου, του Όρθρου και των Ωρών. Προσεύχονται και νηστεύουν σύμφωνα με τους κανόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Όταν κάποιος νέος ή νέα καταφύγει στα μοναστήρια για να γίνει μοναχός ή μοναχή αντίστοιχα, δοκιμάζεται πρώτα για τρία χρόνια δόκιμος και μετά την άδεια του μητροπολίτη γίνεται μοναχός, αφού πρώτα βέβαια ο ηγούμενος κρίνει ότι είναι κατάλληλος για τη μοναχική ζωή.

Με ποιες δραστηριότητες ασχολούνται οι μοναχοί (-ές) στα μοναστήρια;

Οι μοναχοί και οι μοναχέςεγκαταλείπουν τον κόσμο και έρχονται στα μοναστήρια για να αγιαστούνε. Έτσι το πρώτο μέλημά τους είναι η προσευχή. Την προσευχή τη συνδιάζουν με την εργασία, για να ζήσουν πνευματικά και σωματικά.Οι εργασίες που αναλαμβάνουν οι μοναχοί λέγονται διακονήματα, γιατί γίνονταιμε πνεύμα αγάπης και θυσίας, αλλά και με πολλή ευλάβεια και προσευχή. Υπάρχουν διακονήματα που εναλλάσσονται κάθε εβδομάδα  (της εκκλησίας, του ξενώνω, της κουζίνας κ.ά.)  και αυτά που μένουν σταθερά (αγιογραφίες, εργόχειρα, χρυσοκεντήματα, ράψιμο, παρασκευή θυμιάματος και κεριών). Λόγω του τουρισμού οι μοναχοί είναι υποχρεωμένοι να σχολούνται με την υποδοχή του κόσμου (αρχοντάρης), την ξενάγηση κ.ά.

Ποια είναι η συμβολή των Ιερών Μονών των Μετεώρων στην πολιτιστική κληρονομιά;

Η συμβολή των μοναστηριών στην πολιτιστική κληρονομιά είναι πολύ σημαντική. Τα μοναστήρια των Μετεώρων διακρίνονται για την αρχιτεκτονική τους, την ομορφιά, τις αριστουργηματικές τοιχογραφίες, τα θαυμάσια χρυσοκέντητα και άλλα έργα τέχνης. Ο μεγαλύτερος όμως θησαυρός που διασώζουν είναι τα ιερά λείψανα των αγίων μας και η εν Χριστώ ζωή.

Τα χειρόγραφα, τα έντυπα και τα έγγραφα που σώζονται συα μοναστήρια αποτελούν ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών, τόσο για την εκκλησιαστική όσο και την εθνική μας ιστορία. Έτσι στους δύσκολους καιρούς που περνάμε σώζουν την ιστορία μας , την εθνική μας συνέχεια , την παράδοσή μας και την αυθεντική γνήσια μορφή του ευαγγελικού βίου που έμεινε απαράλλακτη στην πορεία των 2.000 χρόνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, αφού τα Άγια Μετέωρα είναι γνήσιοι συνεχιστές του βυζαντινού πολιτισμού.

ΒΙΝΤΕΟ:   600 ΧΡΟΝΙΑ ΜΟΝΑΞΙΑΣ –  Από το αρχείο της ΕΡΤ για τα ΜΕΤΕΩΡΑ

ΒΙΝΤΕΟ:   Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΒΡΑΧΩΝ – Από το αρχείο της ΕΡΤ για τα ΜΕΤΕΩΡΑ

———————–

Στα πλαίσια του παραπάνω μαθήματος η Ε’ και η Στ’ τάξη του σχολείου μας πραγματοποίησαν εκπαιδευτική επίσκεψη στα Μετέωρα, την Τρίτη στις 13 -12-2012, όπου επισκέφθηκαν την Ιερά Μονή του Αγίου Στεφάνου .