Ήταν 1758 όταν ο Κάρολος Λινναίος δημοσίευσε την τελική έκδοση του έργου του Systema naturae, την κατάταξη όλων των γνωστών ειδών της εποχής του. Αν και προγενέστερος του Δαρβίνου, το σύστημά του απεδείχθη συμβατό με την εξέλιξη. Ίσως επειδή ο Λινναίος δεν χρησιμοποίησε ως κριτήριο ούτε την τελειότητα ούτε την υποτιθέμενη θεϊκότητα των ειδών αλλά ανατομικές παρατηρήσεις. Επιπροσθέτως, χρησιμοποίησε ένα λογικό δυαδικό μοντέλο ομαδοποίησης- διχοτόμησης των οργανισμών που επιτρέπει την ένταξη ενός οργανισμού σε όλο και μεγαλύτερες ομάδες.
Πρακτικά ο Λινναίος ήταν ο πρώτος που έβαλε τον άνθρωπο στην κορυφή μεν, αλλά μιας σειράς ζώων δε. Ακόμη και σήμερα, όπου η αξιοποίηση του DΝΑ έχει επιφέρει αλλαγές στην ταξινόμηση πολλών ειδών, το λινναϊκό μοντέλο παραμένει εν ισχύ και αναπαριστάται από ένα δένδρο. Στη βάση του δένδρου τοποθετείται ο κοινός πρόγονος όλων των οργανισμών, ενώ η άκρη κάθε κλαδιού αναπαριστά ένα είδος. Τα σημεία διακλαδώσεων του δένδρου αποτελούν τους κοινούς προγόνους των οργανισμών που βρίσκονται στα κλαδιά που ξεκινούν από τις συγκεκριμένες διακλαδώσεις. Όσο για το μήκος των κλαδιών, αυτό αντιπροσωπεύει τον χρόνο.
Αν αρχίζαμε από τη βάση ενός μακρού κλαδιού, που αντιπροσωπεύει την τάξη των πρωτευόντων θηλαστικών και αρχίζει πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, θα διαπιστώναμε ότι χρειάστηκαν πολλές προσαρμογές για να φθάσουμε στον Ηomo sapiens sapiens. Ο κοινός πρόγονος όλων των πρωτευόντων θηλαστικών έμοιαζε με σκίουρο και πιθανότατα ήταν εντομοφάγος. Η πρώτη διακλάδωση (πριν από 55 εκατομμύρια χρόνια) αφορά τον διαχωρισμό των λεμούριων (που συνέχισαν να διαθέτουν τη μορφή του σκίουρου και να τρώνε έντομα) και των υπολοίπων πρωτευόντων τα οποία βαθμηδόν απέκτησαν στερεοσκοπική όραση (με μετατόπιση των ματιών προς το κέντρο της κεφαλής), ανέπτυξαν δεξιοτεχνία στα χέρια και νύχια στη θέση των οπλών. Η μετατόπιση των ματιών κατέστησε την όραση κύρια αίσθηση (αντικαθιστώντας την όσφρηση που κυριαρχούσε ως τότε) και εμφανίζεται ενισχυμένη στους πληθυσμούς πρωτευόντων που εμφανίστηκαν στη Νότια Αμερική πριν από 40 εκατομμύρια χρόνια. Ταυτοχρόνως παρατηρείται αύξηση του μεγέθους του εγκεφάλου. Το ίδιο συμβαίνει και στους πληθυσμούς πρωτευόντων της Αφρικής 10 εκατομμύρια χρόνια αργότερα, όταν ο κλάδος τους χωρίζεται σε δύο ομάδες: σε εκείνους που τρέφονται με φύλλα και κατεβαίνουν στο έδαφος και σε εκείνους που προτιμούν καρπούς και παραμένουν στα δένδρα. Από τα πρωτεύοντα του εδάφους ξεπήδησε ο πρώτος κοινός πρόγονος ανθρώπου και χιμπαντζή έξι εκατομμύρια χρόνια πριν. Χαρακτηριστικό του η όρθια στάση. Από αυτόν τον πρόγονο προέκυψαν τα ανθρωποειδή, τα οποία πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Από αυτές μόνο μία υπάρχει σήμερα και είναι ο Ηomo sapiens sapiens.
Με άλλα λόγια, όσα εκατομμύρια χρόνια και αν περάσουν, ποτέ το είδος των χιμπαντζήδων δεν θα εξανθρωπιστεί. Και αυτό γιατί ο άνθρωπος δεν κατάγεται από τον πίθηκο αλλά μοιράζεται μαζί του έναν κοινό πρόγονο.
▅ Οι αναγνώστες που επιθυμούν να πληροφορηθούν περισσότερα για τη συμβατότητα του λινναϊκού συστήματος κατάταξης με την εξέλιξη μπορούν να διαβάσουν το άρθρο του Stephen J. Gould «Linnaeus΄s luck?» στο περιοδικό «Νatural Ηistory», τεύχος 109 (Σεπτέμβριος 2000). Το άρθρο έχει επίσης περιληφθεί στο βιβλίο τουΙ have landed,εκδόσεις Ηarmony, 2002.
ΤΗΣ ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΟΥΦΛΕΡΗ | Κυριακή 23 Αυγούστου 2009 ΤΟ ΒΗΜΑ
