«Συνδεδεμένοι, η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πως αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας»
(N. Christakis, J. Fowler – Εκδ. Κάτοπτρο)
Ο Νίκολας Α. Χρηστάκης, είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Harvard. Ειδικότερα, καθηγητής ιατρικής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Υπηρεσιών Υγείας και καθηγητής ιατρικής στο Τμήμα Ιατρικής (αμφότερα της Ιατρικής Σχολής), και καθηγητής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Κοινωνιολογίας της Σχολής Τεχνών και Επιστημών. Το 2009, το περιοδικό Time τον συμπεριέλαβε στον κατάλογο των εκατό προσωπικοτήτων με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη, ενώ το περιοδικό Foreign Policy στον κατάλογο των εκατό πλέον σημαινόντων στοχαστών στον κόσμο.
Ο JAMES Η. FOWLER (Τζέιμς Χ. Φόουλερ) είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο. Η έρευνά του αφορά τα κοινωνικά δίκτυα, την εξέλιξη της συνεργασίας, την πολιτική συμμετοχή, τη συμπεριφορική οικονομία και την επίδραση της γενετικής στην πολιτική συμπεριφορά.
Από τον πρόλογο για την ελληνική έκδοση:
«… Γεννιόμαστε σε συγκεκριμένες οικογένειες (και έχουμε συγγενείς που δεν τους επιλέγουμε), γνωρίζουμε ανθρώπους στο σχολείο και αναπτύσσουμε επαγγελματικές σχέσεις. Συνάπτουμε φιλίες με άτομα που μένουν κοντά μας ή έρχονται στο σχολείο μαζί μας επιλέγουμε φίλους που μας μοιάζουν και γνωρίζουμε το έτερόν μας ήμισυ μέσω κοινών φίλων. Όλες αυτές είναι βασικές παρατηρήσεις του κοινού νου για τον κόσμο μας. Ωστόσο, καθώς στην πορεία της ζωής μας όλοι αλληλεπιδρούμε με πολλούς άλλους και καθώς καθένας από αυτούς τους άλλους αλληλεπιδρά με επίσης άλλους ανθρώπους, συγκροτούμε τον εαυτό μας μέσα σε ένα είδος απέραντου ανθρώπινου ιστού. Ο ιστός αυτός έχει κάθε είδους ασύλληπτες ιδιότητες, οι οποίες μας επηρεάζουν όλους μας με τρόπους που αδυνατούμε να ελέγξουμε ‐πολύ περισσότερο δε σε μια συμπαγή και πρόσχαρη χώρα όπως η Ελλάδα. Έτσι, τα κοινωνικά μας δίκτυα ‐οι φίλοι μας, οι φίλοι των φίλων μας, ακόμη και οι φίλοι των φίλων των φίλων μας (άνθρωποι που μας είναι εντελώς άγνωστοι)‐ μπορούν να επηρεάσουν τα συναισθήματα, την υγεία, την ευμάρεια, τις πολιτικές μας απόψεις και πολλά άλλα ακόμη. Με άλλα λόγια, αυτού του είδους οι προσωπικές συνδέσεις μου με την Ελλάδα, ο τρόπος που έχουν σχηματιστεί, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο με έχουν επηρεάσει στο πέρασμα των χρόνων, αναδεικνύουν μερικές από τις πιο γενικές και ισχυρές δυνάμεις που διερευνώνται στο βιβλίο. Αυτές οι δυνάμεις ‐σύνδεσης και επιρροής‐ σχετίζονται με τον καθένα μας, και, στην πραγματικότητα, οι εν λόγω διαδικασίες είναι τόσο θεμελιώδεις για την ύπαρξή μας, ώστε οι Έλληνες τις έχουν αναγνωρίσει από την αρχαιότητα. Από τον Πλάτωνα, στο έργο του λύσις, και μετά, στοχαστές έχουν προσπαθήσει να κατανοήσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσω της μελέτης των ατόμων ή των ομάδων. Η σύγχρονη επιστήμη των κοινωνικών δικτύων βοηθά να προχωρήσει αυτή η συζήτηση, διότι ασχολείται με το πώς ακριβώς τα άτομα συνομαδώνονται και πώς το όλον υπερβαίνει το άθροισμα των μερών του. Ποια είναι η θέση μας στο δίκτυο και πώς αυτό επηρεάζει τη ζωή μας; Οι αρχαίοι είχαν κατανοήσει ότι κανένας άνθρωπος δεν υπάρχει αφ’ εαυτού και, όπως σημειώνει ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια, «Κανείς δεν θα ήθελε να ζει χωρίς φίλους, ακόμη και αν είχε όλα τα υπόλοιπα αγαθά».
Nicholas Α. Christakis
Ιανουάριος 2010
«…Τα wiki είναι ανάλογα των εκλογών, των αγορών και των κοινωνικών αναταραχών, με τη μόνη διαφορά ότι σχετίζονται με τη γνώση, αντί για τις ψήφους, τις εμπορικές συναλλαγές και τα συναισθήματα. Οι εθελοντές δουλεύουν ανεξάρτητα αλλά σε συνεργασία, ώστε να δημιουργήσουν κάτι το οποίο δεν υπάρχει στα άτομα, ούτε μπορεί να επιτευχθεί από μεμονωμένα άτομα… Μέσω της συλλογής και της αξιολόγησης πληροφοριών από πολλαπλές πηγές, τα wiki ανοίγουν ένα μονοπάτι προς τη γνώση παρόμοιο με τα σμήνη πουλιών που επιλέγουν προς τα πού να πετάξουν. Ο λόγος για τον οποίο η Wikipedia λειτουργεί τόσο εντυπωσιακά καλά είναι ότι γύρω από κάθε θέμα δημιουργούνται κοινωνικά δίκτυα. Τα δίκτυα αυτά περιλαμβάνουν συνεργάσιμους (άτομα που προσφέρουν νέες πληροφορίες χωρίς προκαταλήψεις) και τσαμπατζήδες (άτομα που θέλουν να χρησιμοποιούν την αξιοπιστία των αναρτώμενων από άλλους πληροφοριών για δικούς τους σκοπούς). Αν αυτοί οι δύο τύποι ανθρώπων ήταν οι μόνοι, ίσως να ήταν εύκολο να πιστέψει κανείς ότι η Wikipedia θα αποτύχαινε. Αλλά υπάρχει και ένας τρίτος τύπος: οι τιμωροί. Χιλιάδες αυτόκλητοι προστάτες ελέγχουν τη Wikipedia, διορθώνοντας κακόβουλες αναρτήσεις και αφήνοντας σημειώσεις στις σελίδες σχολιασμού των δραστών. Μπορεί ακόμα και να συνεργαστούν μεταξύ τους για να αποτρέψουν συγκεκριμένους χρήστες να κάνουν περισσότερες αλλαγές. Αυτό λοιπόν που βλέπουμε στο Διαδίκτυο είναι αυτό που ενδεχομένως γινόταν στο ξεκίνημα του ανθρώπινου πολιτισμού, όπως είδαμε στο Κεφάλαιο 7. Δεν συνεργαζόμαστε μεταξύ μας επειδή μια κυβέρνηση ή μια κεντρική εξουσία μας αναγκάζει να το κάνουμε. Αντιθέτως, η ικανότητά μας να συνυπάρχουμε αναδύεται αυθόρμητα από τις περιφερειακές πράξεις ατόμων που σχηματίζουν ομάδες με κοινή μοίρα και κοινό σκοπό…
…Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να παρουσιάσουν ένα είδος νοημοσύνης που μεγεθύνει ή συμπληρώνει την ατομική νοημοσύνη, όπως μια αποικία μυρμηγκιών είναι «ευφυής», ακόμη και αν τα μυρμήγκια δεν είναι, ή όπως τα σμήνη των πουλιών καθορίζουν προς τα πού θα πετάξουν συνδυάζοντας τις επιθυμίες κάθε πουλιού. Τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν να λαμβάνουν και να περιέχουν πληροφορίες που μεταδίδονται στον κόσμο και στον χρόνο (όπως κανόνες αξιοπιστίας, παραδόσεις αμοιβαιότητας, προφορικές διηγήσεις ή διαδικτυακά wiki), καθώς και να εκτελούν υπολογισμούς που συναθροίζουν εκατομμύρια αποφάσεις (όπως καθορίζοντας την αγοραία τιμή ενός προϊόντος ή επιλέγοντας τον καλύτερο υποψήφιο σε μια εκλογική αναμέτρηση). Και τα δίκτυα μπορούν να έχουν αυτά τα αποτελέσματα ανεξάρτητα από τη νοημοσύνη των μελών τους.
…Τα κοινωνικά δίκτυα επίσης διαθέτουν μνήμη της δομής τους (μένουν ανέπαφα, ακόμη και όταν οι άνθρωποι έρχονται και παρέρχονται) και της λειτουργίας τους (διατηρούν έναν πολιτισμό, ακόμη και όταν οι άνθρωποι έρχονται και παρέρχονται). Για παράδειγμα, συμμετέχοντας σε ένα δίκτυο ανθρώπων στο οποίο επικρατεί η εμπιστοσύνη, αυτή η εμπιστοσύνη σας ωφελεί και σας επηρεάζει. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό δεν σημαίνει απλώς ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στο δίκτυό σας δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη ή, ακόμη, ότι η δική τους εμπιστοσύνη, εμπνέει εμπιστοσύνη και σε εσάς. Αντίθετα το ίδιο το δίκτυο προωθεί αυτή την εμπιστοσύνη και αλλάζει τον τρόπο που συμπεριφέρονται τα άτομα.
Σαν έμβια όντα, τα δίκτυα μπορούν να αυτοαντιγράφονται στον χώρο και στον χρόνο. Σε αντίθεση με τους ενσώματους οργανισμούς, όμως, τα δίκτυα μπορούν, αν αποσυναρμολογηθούν, να επανασυναρμολογηθούν εξ αποστάσεως. Αν κάθε άτομο θυμάται με ποιον είναι συνδεδεμένο, μπορούμε να κόψουμε τις συνδέσεις, να τους μεταφέρουμε όλους από ένα μέρος σε κάποιο άλλο, και το δίκτυο να αναβιώσει. Η γνώση των κοινωνικών δεσμών μας σημαίνει ότι το δίκτυο μπορεί να αναδημιουργηθεί, παρόλο που κανένα μεμονωμένο άτομο δεν ξέρει πώς συνδέονται όλα τα μέλη του δικτύου.
Τα δίκτυα είναι αυτοαντιγραφόμενα και υπό την έννοια ότι διαρκούν περισσότερο από τα μέλη τους: Το δίκτυο μπορεί να παραμένει, ακόμη και όταν τα μέλη του αλλάζουν…
…Αυτές οι παρατηρήσεις τονίζουν μια άλλη ιδιότητα που θυμίζει οργανισμό: τα κοινωνικά δίκτυα μπορούν συχνά να αυτοαναδιατάσσονται. Έχουν την ικανότητα να πληρώνουν τα κενά τους με τον ίδιο τρόπο που επουλώνεται μια πληγή…»
Από το Σχολικό Σύμβουλο πληροφορικής Αναστάσιο Λαδιά
