ΜΕΧΡΙ πριν από λίγα χρόνια, όταν το Ιντερνετ δεν είχε ακόμη τη σημερινή του διάδοση, οι καθηγητές αλλά και οι δάσκαλοι που παρέπεμπαν σ’ αυτό τους μαθητές τους ήθελαν να τους εξοικειώσουν με την επωφελή του χρήση.
Σήμερα, ίσως είναι καιρός να προσέξουν την κατάχρηση.
Δεν εννοώ τα σάιτ με τα πορνό, τη βία και τις ύποπτες γνωριμίες, απέναντι στα οποία, άλλωστε, γονείς και παιδιά είναι πλέον υποψιασμένοι. Ο νεανικός ψυχισμός είναι ευάλωτος απέναντι στη χυδαιότητα, αλλ’ αυτή τουλάχιστον είναι συνήθως προφανής. Αντίθετα, η σύγχυση των πληροφοριών, των θεωριών και τελικά των αξιών, που υπονομεύει τη νεανική κρίση, είναι στο Διαδίκτυο πολύ καλύτερα συγκαλυμμένη.
Οταν οι καθηγητές ζητούν απ’ τα παιδιά να βρουν στο Ιντερνετ πληροφορίες, π.χ. για τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα, εκείνα βρίσκονται μ’ ένα κλικ απέναντι σε αμέτρητα λήμματα, που είναι παραταγμένα στην οθόνη ίδια, με όμοια τυπογραφικά στοιχεία αλλά με τελείως διαφορετική αξιοπιστία. Αντε να ξεχωρίσουν τις χρήσιμες, έγκυρες, πληροφορίες από τίς αμφιλεγόμενες δοξασίες, τις ενδιαφέρουσες, πρωτότυπες ιδέες από τις χίλιες δυο εμμονικές προκαταλήψεις. Κι ολ’ αυτά σ’ ένα απόγευμα, με τ’ άλλα μαθήματα να απαιτούν κι εκείνα τον δικό τους χρόνο και τους γονείς να φορτώνονται τελικά οι ίδιοι τη μαθητική άσκηση, συμβάλλοντας σε ένα ψέμα που όλοι γνωρίζουν και κανείς δεν παραδέχεται.
Οταν ακόμα το πρώτο καταφύγιο της γνώσης ήταν η οικογενειακή εγκυκλοπαίδεια, οι άνθρωποι είχαν στη διάθεσή τους περιορισμένες αναφορές σε σύγκριση με τον ηλεκτρονικό ωκεανό. Εχαναν πολλά σε ποσότητα, αλλά κέρδιζαν κάτι σε ποιότητα. Ηξεραν ότι ψάχνουν ανάμεσα σε λήμματα που μοιράζονται την ίδια αξιοπιστία, αφού είναι καταρτισμένα και ελεγμένα από την ίδια ομάδα ειδικών. Ασφαλώς το Ιντερνετ προσφέρει πολύ μεγαλύτερη ποικιλία. Ομως οι πιο αξιόπιστες πηγές είναι συνήθως προφυλαγμένες. Ετσι ο μέσος όρος της εγκυρότητας αυτών που εμφανίζονται δίχως εμπόδιο χαμηλώνει. Κι έπειτα τα κείμενα είναι συνήθως μικρότερα και απλούστερα, προσαρμοσμένα στην αντίστοιχη φυσική ικανότητά μας να συγκεντρωθούμε στην οθόνη.
Στην εποχή της εγκυκλοπαίδειας, οι οικογένειες δεν είχαν την ευκολία της εξειδικευμένης «αναζήτησης» του Google. Χρειάζονταν ασφαλώς περισσότερο χρόνο, αλλά γονείς και μαθητές μάθαιναν να λειτουργούν συνδυαστικά, ακονίζοντας την κρίση τους. Και, πάντως, αντιγράφοντας το λήμμα από το βιβλίο, τα παιδιά ένιωθαν υποχρεωμένα να το παραλλάξουν, να το κάνουν δικό τους, όπως ήταν δική τους η γραφή. Ενώ σήμερα, ο τεχνολογικός αυτοματισμός μοιάζει για κάποιον ακατανόητο λόγο να αθωώνει την κατάχρηση του ξένου πνευματικού κόπου.
Τώρα πια, λοιπόν, που οι καθηγητές και οι δάσκαλοι δεν χρειάζεται ν’ ανησυχούν αν τα παιδιά θα εξοικειωθούν με το Ιντερνετ, μπορούν να τους εξηγούν ότι θα αξιοποιήσουν δημιουργικά αυτή την καταπληκτική εφεύρεση μόνο αν στέκονται επιλεκτικά και κριτικά απέναντί της. Εν τω μεταξύ, μπορούν να τους θυμίσουν και τον έντυπο λόγο, το βιβλίο. Από κει ξεκίνησαν και τα λυσάρια. Όμως τουλάχιστον αυτά δεν ήταν copy/paste.
του Φώτη Απέργη Ελευθεροτυπία
